Etetal Ibben Anij, Im Bõk Tokjen Ko Remõn
Etetal Ibben Anij, Im Bõk Tokjen Ko Remõn
“Ñe rej jeor kõto, renaj madmid lañ!”—HOSEA 8:7.
1. Ewi wãwen ad maroñ etetal ibben Jehovah?
ITOITAK ilujen juõn ene ekauwatata emaroñ emõnlok elañe juõn ri tel ewõr an iminene ej tel kij ilo ial eo. Enaj juõn menin meletlet bwe jen etetal ibben ri tel in jen ad make iad im etetal ilo ial eo. Ilo jet wãwen ko, men in ej kalikar kin ta wãwen eo jej bed ie. Ilo kõkkar, Jehovah ej mõnõnõ in tel kij ilujen ene jemaden in lal in enana. Ej juõn men in meletlet bwe jen etetal ibben jen ad tel kij make. Ewi wãwen ad maroñ etetal ibben Anij? Ilo ad lor nan in kaiñi ko ilo Nan eo an.
2. Ta eo jenaj katak kake ilo katak in?
2 Katak eo lok iman ear kamelele kin bwebwenato eo ilo Hosea chapter 1 ñan 5. Einwõt emwij ad loe, tieta in ewõr katak ko ñan jibañ kij etetal ibben Anij. Kiõ jen bwebwenato kin jet katak ko relap ilo chapter 6 ñan 9. Enaj wõr tokjen ñan kij elañe jej etale kobban chapter kein emen mokta.
Juõn Elij Ekadu
3. Ilo tukadu kwalok kin kobban Hosea chapter 6 ñan 9.
3 Jehovah ear jilkinlok Hosea bwe en kwalok kanan ko ñan bwij ko joñoul ilo Israel. Ailiñ in, eo kar naetan Ephraim bareinwõt jen etan bwij eo elaptata, ear illok jen Anij. Hosea chapter 6 lok ñan 9 rej kwalok bwe armij ro rar kamol air jab tiljek ilo air kokkure bujen eo an Jehovah im kõmman nana. (Hosea 6:7) Rar liki ailiñ ko an lal jen air jeblak ñan Jehovah. Kinke rar wõnmanlok wõt im kõmmani manit ko renana, renaj bõk jorrãn. Melelen men in bwe ien bõk ekajet ej itok wõt. Ak kanan eo an Hosea ej letok juõn ennan ekamõnõnõik buruen armij. Armij ro rar bõk juõn kallimur bwe remaroñ jeblak ñan Jehovah im bõk tiriamo jen e elañe rej ukwelok jen burueir.
4. Ta katak ko rekeie jen kanan eo an Hosea jenaj etale kiõ?
4 Jen chapter kein emen ilo kanan eo an Hosea, jemaroñ bõk nan in jiroñ ko ñan jibañ kij etetal ibben Anij. Kiõ jen etale emen katak ko rekeie: (1) Ukwelok eo emol ej alikar ilo kõmman ko, im jab ilo nan ko wõt; (2) lelok men in katok ko wõt ejjab bwe ñan kabuñburuen Anij; (3) Jehovah ej buromõj ñe ri kabuñ ro an rej illok jen e; im (4) jej aikwij kõmman emõn ñan bõk men eo emõn.
Ewi Wãwen Kwalok Ukwelok Eo Emol
5. Kwalok katak ko relap ilo Hosea 6:1-3.
5 Elap an kanan eo an Hosea katakin kij kin ukwelok im tiriamo. Ilo Hosea 6:1-3, jej konono: “Jen jeblak ñõn ibben Iroij. Ear kejorrãn kij, bõtab enaj kãjmour kij; ear kakkinejnej kij, bõtab enaj kwor kinej ko kinjed. Elikin ruo ak jilu ran enaj kemour kij im jenaj mour iman mejen. Jen kajjeoñ in melele kin Iroij. Lukkun mol ke enaj itok ñõn ibbed, einwõt an al tak ilo kajjojo ran, im einwõt an ewutwut ilo ien rak.”
6-8. Ilo wãwen et eo ukwelok eo an Israel ear jab jimwe?
6 Wõn eo ear konono nan kein? Jet armij rej ba bwe Ri Israel ro rejjab tiljek rar ba nan kein. Bareinwõt rar ba bwe ukwelok eo an armij rein rekiblia ear jab mol im rar kõnan bõk tiriamo eo an Anij meñe ear jab tellokiir. Bõtab, ro jet rej ba bwe ri kanan Hosea ear ba nan kein, im ear akwelap ñan armij ro bwe ren jeblak ñan Jehovah. Jekdon wõn eo ear ba nan kein, kajitõk eo in, Armij ro jen bwij ko joñoul ilo ailiñ in Israel, rar jeblak ke ñan Jehovah, im ear mol ke air ukwelok? Uak eo ej jaab. Jehovah ej ba ikijen Hosea: “Israel im Judah, ta eo inaj kõmmõne ñõn komro? Yokwe eo amiro ñõn iõ ejidrimkij an jako einwõt an tab in jibboñ jako; ej einwõt mõlawi, eo emõkaj an jako ilo jibboñtata.” (Hosea 6:4) Emol bwe mour in jitõb eo an ro don Anij ear lukkun jorrãn! Enañin kar jako yokwe—einwõt mõlawi ñe ej rantak. Meñe armij ro rar einwõt ñe rej ukwelok, Jehovah ear jab lo juõn un emõn unin an aikwij tiriamokake ir. Etke?
7 Ri Israel ro rar jab ukwelok jen burueir. Kin an Jehovah illu ibben armij ro an Hosea 7:14 ej ba: “Rar jab jar ñõn iõ kin buru emol ak rar buñbadrikdrik ion bũdrej im limõ einwõt ri pagan.” Ilo 16 eon ej ba: “Ejjab bwijrak air ellok jen iõ im kabuñ ñõn anij ko ejjelok air kajur.” Armij rein rar jab kõnan ukõt mour eo air im debij juõn kõtan ebak ibben Jehovah ilo air jeblak ñan e. Emol, rar jab kõnan etetal ibben Anij.
8 Ebar wõr juõn bwid ibben ukwelok eo an Israel. Armij ro rar wõnmanlok im kõmman bwid—ilo mol, rar bwid ilo elõñ wãwen, ekoba riap, uror, kwot, kabuñ ñan ekjap, im kobalok ibben ri ailiñ ko jet. Ilo Hosea 7:4, ej kwalok bwe armij ro rar einwõt “juõn um” kinke kõnan ko air renana rar urur iloair. Kin an lap air jorrãn ilo jitõb, ear tellokin ke bwe armij rein ren bõk tiriamo? Emol jaab! Hosea ej jiroñ armij rein rej jumae bwe Jehovah enaj “kememej jerawiwi ko air” im “kaje ir.” (Hosea 9:9) Ejjab tellokin ñan air bõk tiriamo!
9. Ta eo nan ko an Hosea rej katakin kij kake kin ukwelok im tiriamo?
9 Ñe jej konono nan ko an Hosea, ta eo jej katak kake kin ukwelok im tiriamo? Wanjoñok eo an Ri Israel ro rejjab tiljek rej katakin kij bwe elañe jekõnan bõk tiriamo jen Jehovah, jej aikwij ukwelok jen buruõd. Ewi wãwen jemaroñ kwalok ukwelok eo emol? Jejjab maroñ mone Jehovah ilo an torlok den in kemjalal jen mejed ak baj kwalok wõt ilo nan. Ukwelok eo emol enaj alikar ilo men ko jej kõmmani. Elañe ekõnan bõk tiriamo, ri nana eo ej aikwij illok jen manit ko an renana im mour ekkar ñan kien ko reutiej an kabuñ eo an Jehovah.
Men in Katok ko Wõt Rejjab Kabuñburuen Jehovah
10, 11. Einwõt ej alikar ilo wanjoñok eo an Israel, etke lelok wõt men in katok ko ejjab kabuñburuen Jehovah?
10 Kiõ jen bwebwenato kin katak eo kein karuo ñan jibañ kij etetal ibben Jehovah. Eñin: Men in katok ko wõt rejjab kabuñburuen Anij. Hosea 6:6 ej ba: “Ikõnan bwe komin yokwe iõ ien otemjej im ijjab kõnan menin katok ko ami. Emmõnlok ibba ñe armij ro droõ renaj melele kin iõ jen air tile menin katok ko ñõn iõ.” Lale bwe Jehovah ej mõnõnõ ñe armij ro rej tiljek ilo air kwalok yokwe—juõn kadkad ilo buru—im bõk jelãlokjen kin e. Ak kwomaroñ lemnak: ‘Etke eon in ej ba bwe Jehovah ejjab kõnan “menin katok ko”? Ejjab ke bwe Kien Moses ear kaiñi armij ro bwe ren lelok men in katok ko air?’
11 Kien eo an Moses ear kakien armij ro bwe ren lelok men in katok ko, ak ear wõr juõn abañ elap ibben armij ro ilo ran ko an Hosea. Alikar bwe, Ri Israel ro rar ekkeini air lelok men in katok ko ñan kwalok iman mejen armij ro bwe rar kabuñ ñan Anij. Ilo ejja ien eo wõt, rar jerawiwi. Kin air jerawiwi rar kalikar bwe rar jab tiljek ilo air kwalok yokwe eo emol. Rar kwalok bareinwõt bwe rar karmijeteik jelãlokjen eo an Anij, kinke rar jab mour ekkar ñan jelãlokjen in. Elañe buruen armij rein rar jab jimwe im rar jab jibadõk ial eo ejimwe, en kar ewi tokjen men in katok ko air? Men in katok kein air rar men in jõjõ iman mejen Jehovah Anij.
12. Hosea 6:6 ej letok nan in kakkõl et eo ñan armij ro rej mour ilo ran kein?
12 Nan ko an Hosea rej letok juõn nan in kakkõl ñan aolep ro rej kabuñ ñan Anij rainin. Rej katok ñan Anij ilo air kõmman elõñ manit ko an kabuñ. Ak kabuñ eo air ejjab kanuij lap kilan ilo mwiliir kajjojo ran. Armij rein rej ke kabuñburuen Anij elañe burueir ejjab kamakit ir ñan air bõk jelãlokjen eo kin Anij im jerbale ilo mour eo air ilo air illok jen manit ko renana? Kememej wõt bwe jerbal ko an kabuñ wõt rejjab kabuñburuen Anij. Jehovah ejjab mõnõnõ ñe armij ro rej kajeoñ in wiaik buruen ilo air baj kabuñ wõt iman mejen ak jab mour ekkar ñan Nan eo an.—2 Timote 3:5.
13. Kain men in katok rot ko jej liloki, ak ta eo jej aikwij kememej kake kin tokjeir?
13 Einwõt Christian ro remol, jej kememej bwe lelok wõt men in katok ko ejjab kabuñburuen Anij. Emol bwe jejjab katok kin men in mour ko ñan Jehovah. Mekarta, jej “katok ñõn Anij kin wijtak ien otemjej, eñin leen tier ko rej kwalok ñõn etan.” (Dri Hibru 13:15) Ej juõn men eaorõk bwe jen jab einwõt Ri Israel ro renana ilo ran ko an Hosea, im lemnak bwe jemaroñ kalibubu bwid ko ad ilo ad lelok men in katok kein ilo jitõb ñan Anij. Lemnak kin bwebwenato eo an juõn jodikdik ear kõmman mour in lũñ ilo ittino. Ledik in ear ba: “Iar kalaplok aõ jerbal ilo kwalok nan, kinke iar lemnak bwe men in enaj kar kalibubu bwid ko aõ.” Ear kõmmane men eo einlok wõt Ri Israel ro rejebwãbwe rar kõmmane ilo ien ko etto. Bõtab, men in wijtak ko ad remaroñ kabuñburuen Jehovah elañe buruõd ej jimwe wõt im mwilid ej emõn wõt.
Jehovah Ej Buromõj Ñe Ri Kabuñ Ro An Rej Illok Jen E
14. Ta eo kanan eo an Hosea ej kalikare kin eñjake ko an Anij?
14 Katak eo kein kajilu jej katak kake jen Hosea chapter 6 ñan 9 ej ikijen wãwen eñjake eo an Jehovah ñe ri kabuñ ro an rej illok jen e. Ewõr eñjake ko rebin ak kajur im joij ibben Anij. Ej kwalok an lañliñ im tiriamokake ñan ro rej ukwelok jen jerawiwi ko air. Bõtab, ñe armij ro an rejjab ukwelok, ejjab rumij an ekajete ir. Kinke elap an Anij itoklimo kin wãwen mour eo ad, ej lañliñ ñe jej etetal ilo tiljek ibben. Sam Ko 149:4 ej ba, “Bwe Jeova ej mõnõnõ kin ro dri ailiñ eo An; E naj kalitlit eo etã buruen kin lomor.” Ak, ewi eñjake eo an Anij ñe ri karejar ro an rejjab tiljek?
15. Ekkar ñan Hosea 6:7, ewi wãwen jet ian Ri Israel ro rar emmakit?
15 Ikijen Ri Israel ro rejjab tiljek, Jehovah ej ba: “Ak ilo ien eo wõt ke armij rein rar tõbar enen kallimur eo, rar rube bujen eo aõ ibbeir, einwõt Adam.” (Hosea 6:7) Nan in Hebrew eo rej kajerbale ilo eon in ej melelen bwe rar jerbal ilo jelã mon im rar jab kwalok air tiljek ñan e. Ilo Malachi 2:10-16, ej kajerbal ejja nan eo wõt ilo Hebrew ñan kwalok kin mwil eo enana mwilin Ri Israel ro me rar jab tiljek ñan ri belele ro mõttair. Ikijen nan ko ilo Hosea 6:7, juõn book ear kamelele bwe nan ko ilo eon in ej juõn “nan in kõkkar kin mour in belele im ej kobaiki kadkad ko an armij ñan mare eo . . . Ej juõn wãwen ke kar kokkure yokwe eo an juõn armij.”
16, 17. (a) Ewi wãwen Israel ear emmakit ñan bujen eo Anij ear kõmmane ibben ailiñ eo? (b) Ta eo jej aikwij kememej kake kin makitkit ko ad?
16 Jehovah ear watõk Israel einwõt lio belen ilo an kõmman juõn bujen ibben ailiñ eo. Inem ke armij ro an rar rupe bujen eo, ear einwõt ñe rar kõmman mour in lũñ. Anij ear leo belen etiljek, ak armij ro an rar illok jen e!
17 Ta kin kij? Anij ewõr an itoklimo ñan lale elañe jenaj etetal ibben ke ak jab. Jej aikwij kememej bwe “Anij yokwe” im makitkit ko ad rej jelet e. (1 Jon 4:16) Elañe jej jibadõk juõn ial ebwid, jemaroñ kaburomõj Jehovah. Elañe jej kememej men in emaroñ kejbãrok kij jen ad bo ilo men in kabo ko.
Ewi Wãwen Jemaroñ Bõk Men eo Emõn
18, 19. Ta kien eo jej loe ilo Hosea 8:7, im ewi wãwen kien in ear jerbal ñan Ri Israel ro?
18 Jen lale katak eo kein kemen jemaroñ bõk jen kanan eo an Hosea—ewi wãwen jemaroñ bõk men eo emõn. Ikijen Ri Israel ro im air ial bata, Hosea ear jei: “Ñe rej jeor kõto, renaj madmid lañ!” (Hosea 8:7) Ijin jej lo juõn kien jej aikwij kememej: Ewõr juõn kõtan ealikar ikõtan ta eo jej kõmmane kiõ im ta eo enaj walok ñan kij tokelik. Ewi wãwen kien in ear jerbal ñan Ri Israel ro rejjab tõmak?
19 Ilo air wõnmanlok wõt ilo jerawiwi ko air, Ri Israel ro rar jeor men ko renana. Renaj kar wõnmanlok ke im jeor men ko renana im jab madmõd jorrãn? Emol bwe rejamin joor jen ekajet eo. Hosea 8:13 ej ba: “Ak ña, Iroij, ejjab buñburuõ ibbeir, innem kiõ inaj kememej jerawiwi ko air im kaje ir kaki.” (Hosea 8:13) Im ilo Hosea 9:17, jej konono: “Anij eo ij jerbal ñõne enaj ellok jen armij ro dron, kinke rar jab eoroñe. Renaj jebwãbwe ibwiljin ri ailiñ ko.” (Hosea 9:17) Ri Israel ro renaj kar aikwij uak ñan Jehovah kin jerawiwi ko air. Kinke rar jeor men eo enana, renaj madmõde men eo enana. Ekajet eo an Anij nae ir ear walok ilo 740 B.C.E., ke Ri Assyria ro rar nitbwili bwij ko joñoul an ailiñ in Israel im kajibokweik ri ailiñ ro.
20. Ta eo jemaroñ katak jen makitkit ko an Ri Israel ro?
20 Makitkit ko an Ri Israel ro rej katakin kij kin juõn katak emol: Jej madmõde men eo jej jeore. Nan eo an Anij ej kakkõl kij: “Komin jab bwir; Anij e jab likit bwe ren kajirere kake E: bwe jabrewõt eo armij ej jeor e, men in e naj bareinwõt marmir e.” (Dri Galetia 6:7) Elañe jej jeor men eo enana, jenaj madmõd men eo enana. Ñan wanjoñok, ro rej jibadõk mour etton renaj madmõd leen ko remeo. Ri nana ro rejjab ukwelok renaj madmõd men ko rekaburomõjmõj.
21. Ewi wãwen jemaroñ madmõd men eo emõn?
21 Inem, ewi wãwen jemaroñ madmõd men eo emõn? Juõn wanjoñok elamwan emaroñ uake kajitõk in. Elañe juõn ri kallip ekõnan madmõd wheat, enaj ke jeore inen barley? Jaab! Ej aikwij kallip men eo ekõnan madmõde. Ilo ejja wãwen dein, elañe jekõnan madmõd men eo emõn, jej aikwij jeor men eo emõn. Kwokõnan ke wõnmanlok im madmõd men eo emõn—juõn mour elemõnõnõ kiõ im juõn kejatdikdik kin mour indio ilo lal eo ekãl an Anij? Elañe aet, kwoj aikwij wõnmanlok im jeor men eo emõn ilo am etetal ibben Anij im mour ekkar ñan kien ko an rewãnik.
22. Ta katak ko jemaroñ bõk jen Hosea chapter 6 ñan 9?
22 Jen Hosea chapter 6 ñan 9, jaar bõk emen katak ko ñan jibañ kij etetal ibben Anij: (1) Jerbal ko ad rej kamol ukwelok eo emol; (2) men in katok ko wõt rejjab kabuñburuen Anij; (3) Jehovah ej buromõj ñe ri kabuñ ro an rej illok jen e; im (4) ñan madmõd men eo emõn, jej aikwij jeor men eo emõn. Ewi wãwen chapter ko lalem eliktata ilo book in remaroñ jibañ kij ñan etetal ibben Anij?
Ewi Wãwen Kwonaj Uak?
• Ewi wãwen jemaroñ kwalok ukwelok eo emol?
• Etke lelok men in katok ko wõt ejjab kabuñburuen Jemed ilañ?
• Ewi wãwen eñjake eo an Anij ñe ri kabuñ ro an rej illok jen e?
• Ta eo jej aikwij jeore elañe jekõnan madmõd men eo emõn?
[Kajitõk ko ñan katak]
[Pija eo ilo peij 13]
Einwõt kõdo ko ilo jibboñ, yokwe im tiljek eo an Israel ear jakolok
[Pija eo ilo peij 13]
Kõnan ko renana an Israel ear urur einwõt juõn kijeek
[Pija eo ilo peij 14]
Etke Jehovah ear karmijeteik men in katok ko an armij ro don?
[Pija eo ilo peij 15]
Ñan madmõd men eo emõn, jej aikwij jeor men eo emõn