Kwonaj Ke Etetal Ibben Anij?

“Mour ilo ettã buru iman mejen ad Anij.”​—MICAH 6:8.

1, 2. Ewi wãwen jemaroñ keidi eñjake ko an Jehovah kin kij ibben ko an juõn jemen ak jinen ñe ej katakin nejin ñan an etetal?

 JUÕN niñniñ, ej jino jutak kin nee ko neen im ej iten okjak, ej erlokwe pein ñan jemen ak jinen im bõk buñten neen ko moktata. Emaroñ juõn men edik aorõkin, ak ñan jinen im jemen, ej juõn tõbrak elap, juõn eo ewõr kejatdikdik emõn ñan ilju im jeklaj. Jemen im jinen rej kijoror in jibwe pein im etetal ibben nejiir, iumin alliñ ko im yiõ ko renaj itok. Ilo elõñ wãwen ko, rej kejatdikdik ñan tel im jurake eo nejiir ilo ran ko renaj itok.

² Ej eindein eñjake ko an Jehovah Anij kin ro nejin ion lal. Juõn ien ear ba kin armij ro an ilo Israel, ak Ephraim: “Ña eo iar katakin ri Israel etetal. Iar kwotak ir na ilo beiõ . . . Iar atbakwoj ir kin yokwe eo aõ elab.” (Hosea 11:3, 4) Ijin Jehovah ej kwalok kin e make einwõt juõn jemen eo ilo yokwe im meanwõd ej katakin nejin ñan etetal, bõlen ej atbokwõje ñe ej wõtlok. Jehovah, Jemen eo emõntata, ej kijoror in katakin kij kilen etetal. Ej bareinwõt mõnõnõ in etal ibbed ñe jej kõmman wõnmanlok ilo jitõb. Einwõt unin tel eo ad ej kwalok, jemaroñ etetal ibben Anij! (Micah 6:8) Ak ta melelen ñan etetal ibben Anij? Etke jej aikwij kõmmane? Ewi wãwen jemaroñ kõmmane? Im ta tokjen ko jemaroñ bõki ñe jej etetal ibben Anij? Jen etale kajitõk kein emen, juõn kin juõn.

Ta Melelen ñan Etetal Ibben Anij?

3, 4. (a) Ta eo ekabwilõñlõñ kin pija eo me ej kwalok kin ad etetal ibben Anij? (b) Ta melelen ñan ad etetal ibben Anij?

³ Emol, juõn armij ejjab maroñ etetal ibben Jehovah, eo ej juõn jitõb. (Exodus 33:20; Jon 4:24) Inem ñe Bible eo ej konono kin an armij ro etetal ibben Anij, ej kajerbal nan in kõkkar ko. Ej kwalok kin juõn pija ekabwilõñlõñ, me ej kitibuj armij ro jen jabdewõt manit im ailiñ ko im ej jerbal ilo jabdewõt tõre in mour. Emol, ejelok juõn jikin ak tõre me armij ro rejjab melele kin an ruo armij etetal ibben don. Nan in kamelele in ej kwalok kin juõn jitõb emãnãn im rebake don, ejjab ke? Eñjake rot kein rej letok ñan kij juõn melele kin ta melelen ad etetal ibben Anij. Ak, jen lale ilo tibdikin.

⁴ Ikijen armij ro retiljek Enoch im Noah, etke kar kwalok kake ir bwe rej etetal ibben Anij? (Jenesis 5:24; 6:9) Ilo Bible, nan eo  “etetal” ekkã an melelen ñan lor juõn wãwen mour. Enoch im Noah rar kãlet ñan air lor juõn wãwen mour me ear burukuk ibben ankil an Jehovah Anij. Einjuõn jen armij ro ibelakiir, rar reilok ñan Jehovah ñan bõk tel im rar bokake. Rar liki e. Ej melelen ke bwe Jehovah ear kõmman bebe ko ñan ir? Jaab. Jehovah ear lelok ñan armij maroñ eo bwe ren make kãlet, im ekõnan bwe jen kajerbal men in letok in ilo ad kajerbal lemnak eo ad ilo jimwe. (Dri Rom 12:1) Bõtab, ñe jej kõmman bebe ko, ilo ettã buru jej aikwij kõtlok bwe lemnak eo eutiej an Jehovah en tel lemnak eo ad. (Jabõn Kennan Ko 3:5, 6; Aiseia 55:8, 9) Einwõt ba, ñe jej etetal ilo ial in mour eo ad, jej etal ilo ad bed ebak ñan Jehovah.

5. Etke Jesus ear konono kin kaetoklok juõn cubit ñan mour eo an juõn armij?

⁵ Ekkã an Bible keidi mour ñan juõn ial ak ien etetal. Jet ien, nan in keidi eo rej kwalok kake ilo kajju, ak ilo ien ko jet, rejjab alikar. Ñan wanjoñok, Jesus ear ba: “Wõn iami kin inebata buruen e maroñ in kaitoklok an mour ilo juõn mokwõj in pã [cubit, NW]?” (Matu 6:27) Jet ian nan kein remaroñ kabwok yuk. Etke Jesus ej konono kin kaetoklok “juõn cubit,” me ej juõn kein joñjoñ kin aetokin, ñan “mour” eo an juõn armij, eo ej joñe kin ien? * Alikar, Jesus ear wanjoñok kin mour einwõt juõn ial. Ilo juõn wãwen, ear katakin armij bwe air inebata kin juõn men ejamin kaetoklok, meñe jidik wõt, ial in mour eo air. Ak, jen lemnak ke bwe ejelok juõn men jemaroñ kõmmane ñan kaetoklok ien ad etetal ibben Anij? Jaab! Kiõ jej itok ñan kajitõk eo kein karuo, Etke jej aikwij etetal ibben Anij?

Etke Jej Aikwij Etetal Ibben Anij?

6, 7. Ta eo armij ro rejjab wãppen rej aikwiji, im etke emõn bwe jen reilok ñan Jehovah ñan kabwe aikwij in?

⁶ Jeremiah 10:23 ej kamelele kake juõn unin jej aikwij etetal ibben Jehovah Anij: “Ijelã bwe ejjelok en emaroñ beek ilju eo an; Ejjelok en emaroñ beek men otemjej ilo mour eo an.” Inem kij armij ejelok ad maroñ im ejjab tellokin ad beek ial in mour eo ad make. Jej aikwij bõk nan in tel ko. Ro rekõnan etal ilo ial eo air make, ejenolok jen Anij, renaj kõmman ejja bwid eo wõt Adam im Eve rar kõmmane. Armij ro ruo moktata rar bõk eddo eo ñan beek ñan ir make kin ta eo emõn im ta eo enana. (Jenesis 3:1-6) “Ejjelok” maroñ in ibbed.

⁷ Jej aikwij bõk nan in tel ko kin ial in mour eo ad kinke ran otemjej jej aikwij kõmman bebe ko redik im ko relap. Jet iair rebin im rej jelet ilju im jeklaj eo ad—im eo an ro rejitenburu ibbed bareinwõt. Ak, baj lemnak mõk, juõn eo elaplok an ritto im meletlet jen kij ej mõnõnõ in letok nan in tel ko rej yokwe bwe jen maroñ kõmman bebe kein! Ekaburomõjmõj bwe, elõñ armij ro rainin rej liki lemnak ko air make im rekõnan beek buñten nee ko air make. Rej kajekdon mol eo me ej walok ilo Jabõn Kennan Ko 28:26: “Eo ej liki buruen wõt, e dri bwebwe; a eo ej etetal im e meletlet, naj lomorene.” Jehovah ekõnan bwe jen joor jen jorrãn ko rej walok jen ad liki buru eo ejelã mon an armij. (Jeremiah 17:9) Ekõnan bwe jen etetal ilo meletlet, ñan liki e einwõt Ri Tel im Ri Katakin eo ad emeletlet. Ñe jej kõmmane men in, etetal eo ad ilo mour enaj jokane, kajuburu, im kamõnõnõ.

8. Jerawiwi im jab wãppen rej tel armij ñan jemlok et eo, ak ta eo Jehovah ekõnan ñan kij?

⁸ Bar juõn unin jej aikwij etetal ibben Anij ej kitibuj ewi toan ad kõnan etetal ilo ial eo. Bible eo ej kwalok kin juõn men emol im ekaburomõjmõj. Ilo juõn wãwen, armij  otemjej rejjab wãppen rej etal ñan juõn wõt jemlok. Ilo an kwalok kin melejoñ ko rej walok kin ad rittolok, Ekklisiastis 12:5 ej ba: “Armij eo ej ilok ñõn kabijuknen in drio, im ro dri jõñ rej etetal ilo ial ko.” Ta in “kabijuknen in drio”? Lũp eo lũpen armij, ijo jej etal ñane kin ad jolet jerawiwi im jab wãppen. (Dri Rom 6:23) Bõtab, Jehovah ejjab kõnan bwe ial eo ad en kadu im obrak kin abañ jen ien jej lotak ñan ien jej mij. (Job 14:1) Ilo wõt ad etetal ibben Anij jenaj maroñ kejatdikdik in etetal toan wõt an Anij kar karõke—ñan indio. Men in ejjab ke men eo kwokõnan? Inem, ealikar bwe kwoj aikwij etetal ibben Jemõm.

Ewi Wãwen Jemaroñ Etetal Ibben Anij?

9. Jet ien etke Jehovah ej tilekek jen armij ro an, ak ta eo ear kallimur kake ilo Aiseia 30:20?

⁹ Kajitõk eo kein kajilu elaptata an tellokin ad etale. Kajitõk eo ej, Ewi wãwen jemaroñ etetal ibben Anij? Jej lo uak eo ilo Aiseia 30:20, 21: “Am dri kaki re jamin bar tilekek, a mejõm re naj lo dri kaki rõn am; im lojiliñõm re naj roñjake juõn nan elikõm, ej ba, Eñin ial eo, komin etetal iloan; ñe komij jeor ñõn anbijmaroñ, im ñe kom jeor ñõn anmiñ.” Nan ko an Jehovah me kar je ilo eon 20 remaroñ kar kakememej armij ro an bwe ke rar jumae e, ear tilekek jen ir. (Aiseia 1:15; 59:2) Ak ilo eon in ej kwalok kin Jehovah, jab einwõt ñe ej tilekek, ak ej jutak ilo alikar iman aolep armij ro an retiljek. Jemaroñ lemnak kin juõn ri kaki eo ej jutak iman ri school ro an, im ej kalikar ta eo ekõnan bwe ren katak.

10. Ilo wãwen et eo kwoj “roñjake juõn nan elikõm” jen Ri Katakin eo am Elap?

¹⁰ Ilo eon 21, ej kwalok kin bar juõn pija. Ej kwalok bwe Jehovah ej etetal ilikin armij ro an, im ej jiroñ ir kin ial et eo ren etal ie. Ri meletlet ro kin Bible rar ba bwe nan kein remaroñ bedbed ion ien ko ñe shepherd eo ej lor sheep ko an, im ej lamõj ñan tel ir bwe ren jab etal ilo ial eo ebwid. Ewi wãwen pija in ej jerbal ñan kij? Eokwe, ñe jej bukõt nan in tel ko jen Bible eo, jej konono nan ko me kar jeje elõñ thousand yiõ ko remotlok. Rej itok jen ilikid, einwõt ba ilo nan in kõkkar, ekkar ñan ien. Ak, raorõk wõt rainin einwõt kar ilo ien eo rar jeje kaki. Nan in kakabilek ko ilo Bible remaroñ tel kij ñe jej kõmman bebe ko ad jen ran ñan ran, im emaroñ jibañ kij karõk ial in mour eo ad ilo yiõ ko renaj itok. (Sam Ko 119:105) Ñe jej bukõt nan in kakabilek kein im jerbali, inem jej kõmman bwe Jehovah en Ri Tel eo ad. Ilo wãwen in jej etetal ibben Anij.

11. Ekkar ñan Jeremiah 6:16, ta pija eo Jehovah ear kwalok kake ñan armij ro an, ak ewi wãwen rar emmakit?

¹¹ Jej lukkun kõtlok ke bwe Nan in Anij en tel kij? Ewõr tokjen ñan etale kij make jen ien  ñan ien. Lemnak kin juõn eon me emaroñ jibañ kij kõmmane: “Iroij ej ba ñõn ro dron, ‘Komin jutak ilo kãbonin ial ko im reito reitak im kajjitõk, ewi kar ial ko etto, im ewi ial eo emmõntata iair. Komin etal ie im kom naj lo ainemmõn.’” (Jeremiah 6:16) Nan kein rej kakememej kij kin juõn ri itoitak eo ej bõjrak jidik ñe ej itok ñan juõn ial ruo mweñan ñan an kajitõk kin nan in kamelele ko. Ilo juõn wãwen lor jitõb, armij ro rar jumae Jehovah ilo Israel rar aikwij kõmman eindein. Rar aikwij bar jeblak ñan “ial ko etto.” “Ial eo emmõntata” kar ial eo me ro jimmair retiljek rar etetal ie, ial eo me ailiñ eo ear jebwãbwe jen e. Ekaburomõjmõj bwe, Israel ear jab kõnan lor nan in kakememej in ej yokwe jen Jehovah. Ejja eon in wõt ej wõnmanlok: “Ak rej ba, ‘Kim jamin!’” Ak, ilo ran kein, armij ro an Anij rej emmakit ilo juõn wãwen eoktak ñan nan in kakabilek rot kein.

12, 13. (a) Ewi wãwen ri kabit ri kalor ro an Christ rar uak ñan nan in kakabilek eo ilo Jeremiah 6:16? (b) Ewi wãwen jemaroñ etale kij make ikijen wãwen ad etetal rainin?

¹² Jen tujemlokin ebeben eo kein ka 19, ri kabit ri kalor ro an Christ rar jerbale nan in kakabilek eo ilo Jeremiah 6:16 ñan ir make. Einwõt juõn class, rar bed iman ilo jeblak eo ñan “ial ko etto.” Oktak jen kabuñ ko rewan me rej ba rej lor Christ, ilo tiljek rar bokake “wãwen nan ko remol” me Jesus Christ ear katakin im ri kalor ro an retiljek ilo ebeben eo kein kajuõn C.E. rar lori. (2 Timote 1:13) Ñan rainin, ri kabit ro rej jibañ don im bareinwõt “sheep ro jet” mõttair ñan air jibadõk wãwen mour eo ekamõnõnõ me kabuñ ko rewan rar karmijeteiki.​—Jon 10:16.

¹³ Ilo air lelok ekan ko lor jitõb ilo ien ekkar, class in ri karejar in etiljek ear jibañ elõñ million armij ro ñan air lo “ial ko etto” im ñan etetal ibben Anij. (Matu 24:45-47) Kwoj juõn ian million rein ke? Elañe aet, ta eo kwomaroñ kõmmane ñan bõpraik yuk jen am jebwãbwe, im lor ial eo am make? Jen ien ñan ien ej men in meletlet ñan am etale ial eo kwoj etetal ie ilo mour. Elañe ej tiljek am readi Bible eo im book ko rej bedbed ion Bible im bed ilo kwelok ko me ri kabit ro rej karõki rainin, inem kwoj bõk kaminene ñan am etetal ibben Anij. Im elañe ilo ettã buru kwoj jerbale nan in kakabilek ko rej lewõj, emol kwoj etetal ibben Anij, im lor “ial ko etto.”

Etetal einwõt Kwoj “Lo Eo Re Ban Lo E”

14. Elañe Jehovah emol an bed ñan kij, ewi wãwen men in enaj alikar ilo bebe ko jej aikwij kõmmani?

¹⁴ Bwe jen etetal ibben Jehovah, jej aikwij tõmak bwe ej mol an bed. Kememej, Jehovah ear kamol ñan ro retiljek ilo Israel eo etto bwe ear jab tilekek jen ir. Rainin, ej kwalok e make ñan armij ro an einwõt Ri Katakin eo Elaptata. Jehovah emol ke an bed ñan kwe, einwõt ear jutak imam im katakin yuk? Eñin tõmak rot eo jej aikwiji elañe jekõnan etetal ibben Anij. Ear wõr tõmak rot in ibben Moses, “bwe ej kijenmij einwõt an lo Eo re ban lo E.” (Dri Hibru 11:27) Elañe Jehovah emol an bed ñan kij, inem jenaj lemnak kin eñjake ko an ñe jej kõmman bebe ko. Ñan wanjoñok, jejamin lemnak in kõmman nana inem kajeoñ in noje jerawiwi ko ad jen elder ro ak ro uan family eo ad. Jen an eindein, jenaj kate kij ñan etetal ibben Anij meñe ejelok bar juõn armij emaroñ lo kij. Einwõt King David eo etto, jej beek ilo  buruõd: “I naj etal iloan mweo imõ kin buruõ e wãppen.”​—Sam Ko 101:2.

15. Ilo ad koba ibben Christian ro jeid im jatid, ewi wãwen men in enaj jibañ kij lo bwe Jehovah emol an bed?

¹⁵ Jehovah emelele bwe jejjab wãppen im jet ien jenaj lo bwe ebin ad tõmak ilo men ko jejjab maroñ loi. (Sam Ko 103:14) Elõñ men ko ej kõmmani ñan jibañ kij anjo ion mõjno ko ad. Ñan wanjoñok, jen ailiñ ko otemjej ion lal ear bõk “armij jen ir kin etan.” (Jerbal 15:14) Ke jej jerbal ibben don ilo burukuk, jej bõk kakajur jen don. Ilo ad roñ kin ewi wãwen Jehovah ear jibañ juõn ri tõmak jeid ak jatid bwe en anjo ion mõjno eo an ak juõn melejoñ ebin, men in ej kõmman bwe en laplok ad tõmak bwe Anij emol an bed.​—1 Piter 5:9.

16. Ewi wãwen katak eo ad kin Jesus enaj jibañ kij etetal ibben Anij?

¹⁶ Elaptata, Jehovah ear letok ñan kij joñok eo an Nejin. Jesus ear ba: “Ña ial, im mol, im mour: ejelok armij ej itok ñõn Jema, elañe jab kin Iõ.” (Jon 14:6) Ñe jej katak kin mour eo an Jesus ion lal, men in ej juõn ian wãwen ko remõntata ñan kõmman bwe jen tõmak bwe Jehovah ej mol an bed. Men otemjej Jesus ear ba ak kõmmani rar kwalok kin kadkad ko kadkadin im wãwen ko an Jemen ilañ. (Jon 14:9) Ñe jej kõmman bebe ko, jej aikwij lemnak kin ewi wãwen Jesus enaj kar jerbale wãwen ko. Ñe bebe ko ad rej kwalok lemnak rot in, ilo wãwen in jej anõk jenkwon nee ko neen Christ. (1 Piter 2:21) Tokjen men in, jemaroñ etetal ibben Anij.

Ta Tokjen ko Renaj Walok?

17. Elañe jej etetal ilo ial eo an Jehovah, “ainemõn” et eo jenaj loe?

¹⁷ Ñe jej etetal ibben Jehovah Anij enaj tellok ñan juõn mour ekamõnõnõ. Kwon kememej ta eo Jehovah ear kallimuri armij ro an ikijen air bukõt “ial eo emmõntata.” Ear ba: “Komin etal ie im kom naj lo ainemmõn.” (Jeremiah 6:16) Ta melelen “lo ainemmõn”? Juõn mour eainemõn ej melelen ke bwe eobrak kin men in kamõnõnõ im mweiuk ko? Jaab. Jehovah ej letok juõn men emõnlok, juõn men me eo emweie tata ion lal ejeja an loe. Ñan lo ainemõn ilo mour ej melelen bwe kwoj jokane ilo buru, lañliñ, juburu, im kwoj mõnõnõ kin am lo tõbrak kin men ko lor jitõb. Ainemõn rot in ej melelen bwe ewõr am liki bwe kwar kãlet ial in mour eo emõntata. Ainemõn im jokane rot in ejeja ilo lal in eobrak kin abañ ko!

18. Jerammõn et eo Jehovah ekõnan lewõj, im ta eo kwoj bebe kake?

¹⁸ Mour, emol an juõn jerammõn elap. Juõn mour ak etetal ekadu ilo ial in mour emõnlok jen ejelok. Bõtab, ear jab karõk eo an Jehovah in bwe etetal eo am en juõn ial ekadu jen ien am kajur ñe kwoj jodikdik ñan ñe kwoj eñtan kin am ritto. Jaab, Jehovah ekõnan bwe kwon bõk jerammõn eo elaptata, am etetal ibben ñan indio! Men in ej alikar ilo Micah 4:5: “Kajjojo ailiñ ej kabuñ ñõn anij eo an im bokake e, ak kij jenaj kabuñ ñõn Iroij, ad Anij, im bokake e indrio im indrio.” Kwokõnan ke bõk jerammõn in? Kwokõnan ke bõk “mour eo emol” me Jehovah ear konono kake? (1 Timote 6:19) Inem, kwon bebe ñan am etetal ibben Jehovah rainin, ilju, im ñan indio!

[Kamelele eo itulal]

Ewi Wãwen Kwonaj Uak?

• Ta melelen ñan etetal ibben Anij?

• Etke jej aikwij etetal ibben Anij?

• Ta eo enaj jibañ yuk ñan etetal ibben Anij?

• Ta jerammõn ko ro rej etetal ibben Anij renaj bõki?

[Kajitõk ko ñan katak]

[Pija ko ilo peij 29]

Ikijen alen ko ilo Bible, jej roñ ainikien Jehovah ilikid ej ba: “Eñin ial eo”

[Pija eo ilo peij 31]

Ilo kwelok ko, jej bõk ekan ko lor jitõb ilo ien eo ejejjet