“Jabrewõt Iar E Naj Lelok Nan Kin E Mõke”

“Inem jabrewõt iar e naj lelok nan kin e mõke ñõn Anij.”​—DRI ROM 14:12.

1. Ta bebe eo Ri Hebrew ro jilu rar aikwij bebe kake?

 JILJINO ebeben ko lok iman, Ri Hebrew jodikdik ro jilu rej jokwe ilo Babylon rar aikwij kõmman juõn bebe emaroñ tellok ñan air mour manlok ak mij. Ren ke badikdik ñan juõn ekjap eutiej, ekkar ñan kien eo an ailiñ eo? Ak ren ke makoko in kabuñ ñan e im mij ilo jikin kijeek eo? Kar ejelok ien ibben Shadrach, Meshach, im Abednego ñan air konono ibben jabdewõt armij kin men in, im rar jab aikwij in kõmmane. Ilo mõkaj, rar ba: “O King, kwon jelã bwe kim jamin kabuñ ñõn anij eo am, im kim jamin badrikdrik ñõn ekjab gold eo kwar kõmmane.” (Daniel 3:1-18) Ri Hebrew rein jilu rar inek eddo eo air make kin men in.

2. Ilo mol, wõn eo ear kõmmane bebe eo an Pilate kin Jesus Christ, im men in ear karreoik governor in Rom eo ke kin an jab inek eddo eo an?

² Governor eo ear roñ jet nan in kinaak ko jen armij ro nae juõn emaan. Elikin an etale nan in kinaak eo nae e, ej lo bwe ejelok ruõn leo. Meñe eindein, jar in armij ro rekõnan bwe leo en mij. Elikin an kajeoñ in bõprae ir, governor eo ej ebwer jen an inek eddo eo an. Elikin an amwini pein, ej ba: “ejelok ruõ kin dra’n armij in ewãnik: ami wõt bebe.” Inem ear kõtlok bwe ren mõn leo ion alal eo. Aet, jen an inek eddo eo an ñan kanemkwoj Jesus Christ, Pontius Pilate ear kõtlok bwe armij ro jet ren kõmmane bebe eo ñan e. Jekdon ewi joñan an kar amwini pein, ear jab maroñ karreoik e kin an kar kõtlok bwe armij ro ren mõn Jesus.​—Matu 27:11-26; Luk 23:13-25.

3. Etke jejjab kõnan kõtlok bwe armij ro jet ren bõk eddo eo ñan kõmman bebe ko ad?

³ Ta kin kwe? Ñe kwoj aikwij kõmman bebe ko, kwoj einwõt Ri Hebrew ro jilu ke, ak kwoj kõtlok bwe armij ro jet ren inek eddo eo am ñan kõmman bebe ko? Ejjab bidodo ñan  kõmman bebe ko. Jej aikwij ritto ilo lemnak ñan kõmman bebe ko rejimwe. Ñan wanjoñok, ro jemen im jinen rej aikwij kõmman bebe ko rejimwe kin ajiri ro nejiir redik. Emol bwe, ebwe an bin kõmman juõn bebe ñe ej kitibuj elõñ men ko. Bõtab, eddo eo ñan kõmman bebe ko ejjab mõttan eddo ko me ro re ritto “ilo jitõb” rej aikwij ineki ñan kij. (Dri Galetia 6:1, 2) Ak, ej juõn eddo me “jabrewõt iar e naj lelok nan kin e mõke ñõn Anij.” (Dri Rom 14:12) “Bwe jabrewõt armij e naj mõke inek kwonan,” Bible eo ej ba. (Dri Galetia 6:5) Inem, ewi wãwen ad maroñ kõmman bebe ko remeletlet ilo mour? Mokta, jej aikwij kile joñan maroñ ko ad im katak kin ta eo jej aikwiji ñan kakõmõnmõnlok.

Juõn Men in Aikwij Eaorõk

4. Ta katak eo eaorõk kin kõmman bebe ko jemaroñ katak kake jen kiblia eo an armij ro ruo moktata?

⁴ Ilo tujinoin bwebwenato ko an armij, armij ro ruo moktata rar kõmman juõn bebe me ear tellok ñan juõn jorrãn laplap. Rar beek in mõñã jen leen wijki in jelã emõn im nana. (Jenesis 2:16, 17) Kar ta unin airro kõmman bebe rot in? Bible eo ej ba, “Im ke lio e ar lo bwe emõn leen wijki eo ñõn mõña, im wõleo ñõn mejen, im juõn wijki emõn bwe en kameletlet, e ar bõk jen leen, im mõña; im e ar bareinwõt lelok ñõn leo belen iben, im e ar mõña.” (Jenesis 3:6) Bebe eo an Eve ear bedbed ion kõnan eo an ekibbon. Men in ear kamakit Adam bwe en kobalok ibben. Kin men in, jerawiwi im mij ear “itok ion armij otemjej.” (Dri Rom 5:12) Kiblia eo an Adam im Eve en kar katakin kij kin joñan maroñ eo an armij: Elañe juõn armij ejjab bokake wõt kien ko an Anij, enaj kõmmani bebe ko rebwid.

5. Ta eo Jehovah ear letok ñan tel kij, im ta eo jej aikwij kõmmane ñan bõk tokjen jen e?

⁵ Elap ad mõnõnõ bwe Jehovah Anij ear jab bõjrak jen an tel kij! Jeje ko ilo Bible rej ba: “Lojiliñõm re naj roñjake juõn nan elikõm, ej ba, Eñin ial eo, komin etetal iloan; ñe komij jeor ñõn anbijmaroñ, im ñe kom jeor ñõn anmiñ.” (Aiseia 30:21) Jehovah ej konono ñan kij ikijen Nan in kakõrmol eo an, Bible eo. Jej aikwij katak jen Jeje ko Rekwojarjar im bõk jelãlokjen eo ejejjet im jimwe jene. Ñan kõmman jokãlet ko rejimwe, jej aikwij bõk “ekõn ko rebin rej ekar ñõn ro re ridto.” Kin ad “minene” in kajerbali, kij bareinwõt ewõr ad “maroñ in jela kajen emõn im nana.” (Dri Hibru 5:14) Jemaroñ kamineneik maroñ eo ad ñan jelã ta eo emõn im nana ilo ad jerbale ta eo jej katak kake ilo Nan eo an Anij.

6. Ta eo jej aikwiji bwe bõklikit eo ad en tel kij ilo jimwe?

⁶ Men eo eaorõk ñan kõmman bebe ej bõklikit eo me emwij ad bõdañe. Bõklikit eo ad emaroñ kõmman ekajet, im emaroñ “kinaklok ak kõtlok” kij. (Dri Rom 2:14, 15) Bõtab, ñan kõmman bwe bõklikit eo ad en jerbal ilo jimwe, jej aikwij bõk jelãlokjen jen Nan in Anij im jerbale bwe en kile ta eo emõn im nana ilo mõkaj. Juõn bõklikit ejajelokjen ebidodo an rel ilo manit ko an ailiñ  eo, wãwen ko ibelakid, im lemnak ko an armij ro jet, im emaroñ jab tel kij ilo jimwe. Ta eo ej walok ñan bõklikit eo ad ñe ekkã ad kajekdone im kokkure kien ko an Anij? Ejjabto tokelik enaj kinejnej einwõt “ñe jej itil kin mal ebwil,” im ej erom juõn kinej me ejelok ad eñjake ñan jidik. (1 Timote 4:2) Ijo tu rãjet, juõn bõklikit me emwij kamineneiki ilo Nan in Anij ej juõn kein tel emõn.

7. Ta men eo eaorõk jej aikwiji ñan kõmman bebe ko remeletlet?

⁷ Inem, juõn men eaorõk ñan inek eddo eo ñan kõmman bebe ko, ej jelãlokjen eo ejejjet im jimwe jen Bible eo im maroñ eo ñan jerbal. Jen ad kõmmani bebe ko ilo mõkaj mokta jen ad kalmenlokjen kaki, jej aikwij bõk ien ñan bukõt kien ko an Anij im kamineneik lemnak eo ad ñan jerbali. Meñe ilo ien eo jej aikwij kõmman juõn bebe ilo jidimkij—einwõt kar Shadrach, Meshach, im Abednego—jenaj lukkun bojak elañe emwij ad bõk jelãlokjen eo ejejjet im jimwe jen Nan eo an Anij im emwij ad kamineneik bõklikit eo ad kake. Ñan melele kin ewi wãwen wõnmanlok eo ad ilo jitõb emaroñ kakõmõnmõnlok maroñ eo ad ñan kõmman bebe ko, jen lale ruo wãwen ko kin mour.

Wõn Ro Jenaj Kãlet Einwõt Ri Kamao Ro Mõttad?

8, 9. (a) Ta kien ko rej kwalok kin aikwij eo ñan kejbãrok kij jen kamao ko renana? (b) Kamao ko renana rej jerbal wõt ke ñe jej kobalok ibben armij ro renana? Kamelele.

⁸ “Komin jab bwir,” ri jilek Paul ear jeje. “Kõmao ko renana rej kakõt mõnit ko remõn.” (1 Dri Korint 15:33) Jesus Christ ear jiroñ ri kalor ro an: “Kom jab an lõl.” (Jon 15:19) Ñe jej katak kin kien kein, ilo mõkaj jej kile aikwij eo ñan ad jab kamao ibben ro ri lejen, ri lũñ, ri kwot, ri kadõk, im ro eierlok wõt. (1 Dri Korint 6:9, 10) Bõtab, ñe jej wõnmanlok ilo katak ko ad kin mol eo, jenaj kile bwe ñe jej bõk ien ñan ad kamao ibben armij rot rein ilo ad aluiji ir ilo movie ko, program ko ilo TV, ak ilo computer ko ak read kin ir ilo book ko, jenaj jorrãn wõt. Enaj eindein ñe jej konono ibben “ro dri jela mon” ilo Internet eo ilo computer ko.—Sam Ko 26:4.

⁹ Ta kin ad kamao ibben ro me emõn mwiliir ak rejañin jelã kin Anij? Jeje ko ilo Bible eo rej jiroñ kij: “Aolepen lõl ej berwõt ilo dri nana eo.” (1 Jon 5:19) Jej kile kiõ bwe kamao ko renana rejjab jerbal ñan armij ro renana im anemkwoj wõt. Kin men in, ej men in meletlet bwe jen kaddek jimjera eo ebak ibben ro wõt im rej yokwe Jehovah.

10. Ta eo ej jibañ kij ñan kõmman bebe ko rejimwe ikijen ad kamao ibben ri lal in ro?

¹⁰ Kamakelok iad jen ri lal in ro ej juõn men jejjab maroñ kõmmane im jab aikwij kõmmane. (Jon 17:15) Bõk kunad ilo jerbal in kwalok nan, bed ilo school, etal ñan jerbal ilo jikin jerbal ko, rej aolep kitibuj ad kamao ibben ri lal in ro. Juõn Ri Christian eo ej belele ibben juõn ri jab tõmak emaroñ aikwij kamao ibben ri lal in ro elaplok jen ro jet. Bõtab, ñe jej kamineneik maroñ eo ad ñan jelã emõn im nana, jej melele kin oktak eo ikõtan ad kamao ibben ri lal in ro im ad jimjeraik ir. (Jemes 4:4) Inem, einwõt juõn eo eritto ilo jitõb jemaroñ kõmman bebe ko rekkar im jimwe elañe jenaj bõk kunad ilo makitkit ko ilo school, einwõt ikkure (sports) im eb ko, im party ko, kejota ko me ri jerbal ro mõttad rar karõki.

Kãlet Jikin Jerbal ko Ad

11. Ta men eo kein kajuõn jej aikwij lemnak kake ñe jej kõmman bebe ko kin jikin jerbal ko?

¹¹ Ñe jej jerbale kien ko ilo Bible ilo juõn wãwen emõn im ekkar enaj jibañ kij ñan kõmman bebe ko kin ewi wãwen ad maroñ kajejjet eddo eo ad ñan ‘kabwe aikwij ko an ro uan family eo ad.’ (1 Timote 5:8) Men eo kein kajuõn jej aikwij lale ej ikijen kain jerbal rot—ak ta eo jej aikwij kõmmane. Kãlet juõn jerbal me ealikar an jumae kien ko an Bible elukkun bwid. Inem Ri Christian ro remol  rejjab bõk kunair ñan jidik ilo jerbal ko ewõr kunan ilo kabuñ ñan ekjap, kwot, kajerbal bõtõktõk ilo jab jimwe, ak jabdewõt manit ko jet rej nae Bible eo. Bareinwõt jejjab riap, im kwot jen armij ro jet, meñe ri tel eo ilo jikin jerbal eo ad ej iun kij bwe jen kõmmane.​—Jerbal 15:29; Reveles̃õn 21:8.

12, 13. Ta jet ian men ko ijellokin kain jerbal rot eo jej aikwij kõmmane me eaorõk ñe jej kãlet kin jerbal et eo jekõnan bõke?

¹² Ta elañe jerbal eo make ejjab jumae Bible eo? Ñe jej kalaplok jelã eo ad kin mol eo im kakõmõnmõnlok jelã eo ad kin ta eo emõn im nana, jej jino melele kin men ko jet jej aikwij lale. Ta elañe jerbal eo jej bõke ej kitibuj manit ko rejõkkar ñan kien ko an Bible, einwõt ñe juõn ej uake telephone ko ilo jikin ikkure ko kin money ak gamble? Jej aikwij bareinwõt lemnak kin wõn eo ej kõllã wõnãn ad jerbal im ia eo jikin jerbal eo ej bed ie. Ñan wanjoñok, einwõt juõn eo ewõr an business in ekkal, enaj ke bõk jerbal eo ñan unoik juõn ian mõn jar ko an Christendom (kabuñ ko rewan me rej ba rej Christian) im ilo wãwen in jibañ ir ñan kowõnmanlok kabuñ wan?​—2 Dri Korint 6:14-16.

¹³ Ta elañe juõn ien ri tel in jikin jerbal eo ad ej bõk jerbal eo ñan unoik juõn jikin kabuñ wan? Ikijen wãwen in, jej aikwij lemnak kin men ko einwõt ewi joñan ad maroñ in kajitõk elañe jemaroñ jerbal ilo bar juõn jikin ak jab im ewi joñan ad aikwij jerbal ijo, elañe elap ke ak jab. Im ta kin juõn jerbal ejjab nae kien eo an Bible, einwõt leto-letak letter ko ilo jikin ko otemjej ilo bukwon eo, ekoba jikin ko rej kowõnmanlok manit ko renana? Kien eo ilo Matu 5:45 en jelet bebe eo ad kin men in. Bareinwõt, jejjab kõnan meloklok kin ewi wãwen ad ekkeini in jerbal ijo emaroñ jelet bõklikit eo ad. (Dri Hibru 13:18) Emol, inek eddo eo ñan kõmman bebe ko ikijen kãlet jikin jerbal eo ad ej aikwij bwe jen kakõmõnmõnlok maroñ eo ad ñan jelã ta eo emõn im nana im katakin bõklikit eo ad Anij ear letoke.

“Kwon Kwalok E Ilo Ial Ko Am Otemjelok”

14. Ñe jej kõmman bebe ko, ta eo jen lemnak kake ien otemjej?

¹⁴ Ta kin bebe ko jej kõmmani ikijen men ko jet, einwõt kalaplok jelãlokjen eo ad ilo school ko relaplok im bõk ak karmijeteik jet wãwen kamadmõde nañinmij ko? Ñe jej aikwij kõmman jabdewõt bebe ko, jej aikwij bukõt kien ko rejejjet ilo Bible eo im kajerbal lemnak eo ad ñan jerbali. “Kwon liki Jeova kin aolepen buruõm, im kwon jab atartar ion jelalokjen eo am,” King Solomon ilo Israel eo etto ear ba. “Kwon kwalok E ilo ial ko am otemjelok, inem E naj bakajen ial ko am.”​—Jabõn Kennan Ko 3:5, 6.

15. Ta eo jej katak jen Ri Christian ro ilo ebeben eo kein kajuõn kin kõmman bebe ko?

¹⁵ Ekkã an jokãlet ko ad jelet ro jet, inem jej aikwij lemnak kin men in. Ñan wanjoñok, Ri Christian ro ilo ebeben eo kein kajuõn, rar jab aikwij bokake elõñ ian Kien ko an Moses  ikijen mõñã ko. Rar maroñ mõñã jet mõñã ko me Kien eo ear watõki retton im rar jab nana ilo wãwen ko jet bareinwõt. Bõtab, ri jilek Paul ear jeje kin kanniekin juõn men in mour me emaroñ ekkejel ibben imõn kabuñ ñan ekjap eo: “Elañe mõña ej lõkatipe jeiõ im jãtiõ, I jamin mõña kõniek in drio, bwe in jab lõkatipe jeiõ im jãtiõ.” (1 Dri Korint 8:11-13) Rar rejañ Ri Christian ro mokta bwe ren lemnak kin bõklikit eo an ro jet im jab lõkatipi ir. Bebe ko ad ren jab “lõkatipe” ro jet.​—1 Dri Korint 10:29, 32.

Bukõt Meletlet eo an Anij

16. Ewi wãwen jar ej jibañ kij ñan kõmman bebe ko?

¹⁶ Juõn men in jibañ elap tokjen ñan kõmman bebe ko ej jar. “A elañe jabrewõt iami ej aikwij meletlet,” ri kalor eo Jemes ej ba, “en kajitõk kin e iben Anij, eo Ej wujlep ñõn armij otemjej, im jab enoik kake, im naj lelok ñõn e.” (Jemes 1:5) Ilo liki, jemaroñ jar ñan Jehovah im kajitõk bwe en kameletlet kij ñan kõmman bebe ko rejimwe. Ñe jej konono ibben Anij eo emol kin inebata ko ad im bukõt nan in kakabileklek eo an, jitõb kwojarjar eo emaroñ kalaplok ad melele kin jeje ko ilo Bible jej lemnak kaki im kakememej kij kin eon ko jaar melokloki.

17. Ewi wãwen armij ro jet remaroñ jibañ kij ñan kõmman bebe ko?

¹⁷ Armij ro jet remaroñ ke jibañ kij ñan kõmman bebe ko? Aet, Jehovah ear letok armij ro reritto ilo jitõb ilo congregation eo. (Dri Epesõs 4:11, 12) Jej aikwij kajitõkin ir, elaptata ñe bebe eo ej juõn bebe eaorõk. Armij ro reritto ilo jitõb im ewõr air iminene kin mour remaroñ kwalok kin kien ko jet ilo Bible eo me remaroñ jelet bebe eo ad im jibañ kij ñan “melejoñ men ko relijiklok.” (Dri Pilippai 1:9, 10) Bõtab, ewõr juõn nan in kakkõl eo ekkar: Jen jab kõtlok bwe armij ro jet ren bõk eddo eo ñan kõmman bebe ko ñan kij. Eddo in ej ad make.

Tokjen Bebe eo ilo Jemlokin—Enaj Emõn Ke Ien Otemjej?

18. Ta eo jemaroñ ba kin jemlokin juõn bebe emõn?

¹⁸ Bebe ko rej bedbed ion kien ko ilo Bible im jej kate kij ñan kõmmani enaj ke wõr tõbrak ko remõn ie ien otemjej? Aet, elañe ejjab kiõ, inem tokelik. Bõtab, jet ien emaroñ bõktok abañ ko ilo jinoin. Shadrach, Meshach, im Abednego rar jelã bwe rar maroñ mij kin bebe eo air ñan jab kabuñ ñan ekjap eo eutiej. (Daniel 3:16-19) Eindein, elikin an ri jilek ro jiroñ Ri Jew ri ekajet ro, ak Sanhedrin eo, bwe rar aikwij bokake Anij elap jen air bokake armij, ri ekajet rein rar deñõt im kõtlok ir. (Jerbal 5:27-29, 40) Bareinwõt, “ien im men in walok” ko remaroñ jelet jabdewõt bebe jej kõmmane. (Ekklisiastis 9:11) Elañe jej eñtan ilo juõn wãwen meñe jaar kõmmani bebe ko rejimwe, jemaroñ liki bwe Jehovah enaj jibañ kij ñan kijenmij im enaj kajerammõn kij ilo jemlokin.​—2 Dri Korint 4:7.

19. Ewi wãwen ad maroñ inek eddo eo ar ilo beran ikijen kõmman bebe ko?

¹⁹ Inem, ñe jej kõmman bebe ko, jej aikwij bukõt kien ko ilo Bible im kajerbal lemnak eo ad ñan jerbali. Elap ad kamolol kin jibañ eo Jehovah ear letok ikijen jitõb kwojarjar eo an im armij ro reritto ilo jitõb ilo congregation eo! Kin kain nan in kakabileklek im men in letok rot kein, jen beran im inek eddo ko ad make ñan kõmman bebe ko ilo meletlet.

Ta Eo Kwar Katak Kake?

• Ta men in aikwij eo eaorõk ñan kõmman bebe ko remõn?

• Ewi wãwen ad wõnmanlok wõt ñan ad ritto ilo jitõb emaroñ jelet wõn ro jej kãlet einwõt ri kamao ro ad?

• Ta jet ian men in aikwij ko raorõk jej aikwij lemnak kaki ñe jej beek kin jerbal rot eo jekõnan bõke?

• Ta eo emaroñ jibañ kij ñan kõmman bebe ko remõn?

[Kajitõk ko ñan katak]

[Pija eo ilo peij 24]

Kiblia eo an Adam im Eve ej katakin kij kin juõn katak eaorõk

[Pija eo ilo peij 26]

Mokta jen ad kõmman juõn bebe, jej aikwij bukõt kien ko ilo Bible