Etal ñan katak ko ilo bok in

Etal ñan laajrak in katak ko

Rar Lotak Ñan Loan Ailiñ eo Anig Ear Kãlete

Rar Lotak Ñan Loan Ailiñ eo Anig Ear Kãlete

Rar Lotak Ñan Loan Ailiñ eo Anig Ear Kãlete

“Jeova am Anij e ar kãlet yuk bwe kwon driloabjen ñõn E wõt.”​—DUTERONOMI 7:6.

1, 2. Ta jerbal ko relap Jehovah ear kõmmani kin armij ro an, im ejjabto elikin air diojlok jen Egypt, ta eo Ri Israel ro rar kõmmane?

 ILO 1513 B.C.E., Jehovah ear kadeloñ ri karejar ro an ilo juõn kõtan ekãl ibben. Ilo ejja yiõ eo wõt, ear kajook juõn ailiñ eo ear kajur iaolepen lal im lomoren Ri Israel ro jen air kamakoko. Ilo an kõmman men in, ear erom Ri Lomor im Iroij eo air. Mokta jen an kar kõmman men kein, Anij ear jiroñ Moses: “Kwon ba ñõn ro nejin Israel, ‘Ña Jeova, I naj kadrioijtok kom jen iomin inek ko an ro dri Ijipt, im I naj kõtlok kom jen air kamakokoik kom, im I naj wiaik kom kin peiõ erlok, im kin ekajet ko relap: im I naj bõk kom ñõn iba, Aõ dri ailiñ, im I naj ami Anij; im kom naj jela bwe Ña Jeova amuij Anij.’”​—Exodus 6:6, 7; 15:1-7, 11.

2 Ejjabto elikin air diojlok jen Egypt, Ri Israel ro rar deloñ ilo juõn bujen Jehovah Anij ear karõk ibbeir. Jen an jerbal ibben armij ro kajjojo, family ko, ak jowi ko, jen ien eo manlok enaj kar wõr juõn ailiñ in armij ibben Jehovah, ion lal. (Exodus 19:5, 6; 24:7) Ear lelok ñan armij ro an kien ko ñan tel ir ilo wãwen air mour jen ran ñan ran im, men eo elaplok, ilo air kabuñ. Moses ear ba ñan ir: “Bwe ailiñ õt elap eo iben juõn anij ebak ñõn ir, einwõt Jeova aruij Anij jabrewõt ien ke jej kir ñõn E? Im ailiñ õt elap eo iben kien ko im ekajet ko re wãnik, einwõt aolepen kien in, eo ij kwalok ñõn kom ranin?”​—Duteronomi 4:7, 8.

Lotak Ñan Loan juõn Ailiñ in Ri Kennan Ro

3, 4. Kar ta un eo eaorõk unin an Israel aikwij bed einwõt juõn ailiñ?

3 Elõñ buki yiõ ko tokelik, Jehovah ear kakememej Ri Israel ro, ikijen ri kanan eo an Isaiah, kin juõn un eaorõk unin air bed einwõt juõn ailiñ. Isaiah ear ba: “A kiõ, ein drein Jeova ej ba, Eo e ar kõmõnmõn yuk, O Jekob, im Eo e ar nawãwen yuk, O Israel: Kwon jab mijõk, bwe emwij Aõ lomoren yuk; I ar ãñiñin yuk, kwoj Aõ. Bwe Ña Jeova am Anij, eo Dri Kwojarjar in Israel, am Dri Lomor. . . . komin bõktok lõmaro nejiõ jen etolok, im limaro nejiõ jen jemlokõn lõl; jabrewõt eo rej naetan kin eta, im eo I ar kõmõnmõn e ñõn Aõ aibujuij, eo I ar nawãwen, aet, eo I ar kõmõn e. Kom dri kennan ro Aõ, Jeova ej ba, im dri korijera I ar kãlete; . . . armij ro I ar nawãweir ñõn Iõ mõke, bwe ren kwalok Aõ aibujuij.”​—Aiseia 43:1, 3, 6, 7, 10, 21.

4 Einwõt armij ro rej bõk etan Jehovah, Ri Israel ro renaj kar jerbal einwõt ri kennan ro kin iroij bõtata eo an iman mejen ailiñ ko otemjej. Rar erom juõn dolul in armij ro ‘emwij kõmanman ir ñan aibujuij eo an Jehovah.’ Kar nawãweir ñan ‘kwalok aibujuij eo an Jehovah,’ ilo air kwalok kin jerbal in lomor ko an im kaibujuij ãt eo ekwojarjar etan. Ilo tubidodoin, rar aikwij erom juõn ailiñ in ri kennan ro an Jehovah.

5. Ilo wãwen et ko Israel ear juõn ailiñ emwij an wujleplok?

5 Ilo ebeben eo kein kajoñoul juõn B.C.E., King Solomon ear ba bwe Jehovah ear kajenolok Israel jen ailiñ ko jet. Ilo jar eo an ñan Jehovah, ear ba: “Kwar kijbil ir jen ilo bwiljin ro dri ailiñ otemjej, bwe ren Am jolit.” (1 Kiñ Ro 8:53) Ri Israel ro kajjojo kar wõr juõn kõtan ejej uan ibben Jehovah bareinwõt. Mokta lok, Moses ear jiroñ ir: “Kom ro nejin Jeova ami Anij. . . . Bwe kwe dri ailiñ e kwojarjar ñõn Jeova am Anij.” (Duteronomi 14:1,  2) Kin men in, Ri Israel ro emõn ded, rar jab aikwij wujleplok air mour ñan Jehovah. Rar lotak einwõt ro don Anij emwij air wujleplok. (Sam Ko 79:13; 95:7) Kar katakin kajjojo ebeben eo ekãl kin kien ko an Jehovah im rar aikwij bokake kinke rar bed iumin bujen eo me kar lukwõj Israel ñan Jehovah.​—Duteronomi 11:18, 19.

Maroñ in Kãlet

6. Ta eo Ri Israel ro kajjojo rar aikwij bebe kake?

6 Meñe Ri Israel ro rar lotak ilo juõn ailiñ emwij an wujleplok, armij ro kajjojo rar aikwij kõmman juõn bebe ñan karejar ñan Anij. Mokta jen air kar deloñ ilo Enen Kallimur eo, Moses ear jiroñ ir: “Ij kir ñõn lõñ im ñõn lõl bwe ren kennan nae yuk ranin, bwe emwij aõ kwalok ñõn yuk mour im mij, kejerammõn im kejerata: inem kwon kãlet mour bwe kwon mour wõt, kwe im ro ineõm; bwe kwon yokwe Jeova am Anij, ñõn bokake ainiken, im edrep ñõn E: bwe E am mour, im aitokõn ran ko am; bwe kwon jokwe ilo eneo Jeova e ar kanõjnij ñõn ro jimam, ñõn Ebream, ñõn Aisak, im ñõn Jekob, bwe En lelok ñõn ir.” (Duteronomi 30:19, 20) Kin men in, Ri Israel ro kajjojo rar aikwij beek ñan yokwe Jehovah, eoroñ ainikien, im eddeb ñan e. Kinke Ri Israel ro rar maroñ in kãlet ta eo rar kõnan, rar aikwij bõk eddo eo kin ta tokjen ko remaroñ walok jen jokãlet eo air.​—Duteronomi 30:16-18.

7. Ta eo ear walok elikin ebeben eo ilo ran ko an Joshua ke ear mij?

7 Ien ko an Ri Ekajet ro rej letok juõn wanjoñok emõn kin tokjen ko rej itok jen air tiljek im jab tiljek. Moktalok wõt jen jinoin ien in, Ri Israel ro rar lor Joshua eo ear likit juõn joñok emõn im rar bõk kajerammõn. “Im armij ro rar jerbal ñõn Jeova iomin ran ko otemjej an Joshua, im ran ko otemjej an ridto ro eto air mour jen Joshua, ro rar lo aolepen jerbal eo elap an Jeova, eo e ar kõmõne ñõn Israel.” Bõtab, ejjabto elikin mij eo an Joshua, “bar juõn ebeben e ar walok elikir, ro rar jaje Jeova, ak jerbal eo E ar kõmõne ñõn Israel. Im ro nejin Israel rar kõmõn men ko re nana iman mejen Jeova, im rar jerbal ñõn Beal ko.” (Dri Ekajet Ro 2:7, 10, 11) Alikar, ebeben eo ekãl im ejelok air iminene rar jab kamolol kin men in jolet eo air einwõt ro uan armij ro emwij air wujleplok, meñe Anij eo air, Jehovah, ear kõtõbrak elõñ men ko rekajur kin ir ilo ien ko mokta.​—Sam Ko 78:3-7, 10, 11.

Kajejjet Wujleplok eo Air

8, 9. (a) Ta karõk eo kar lelok ñan Ri Israel ro ñan air kamole wujleplok eo air ñan Jehovah? (b) Ñan ro me rar lelok men in katok ko ekkar ñan kõnan eo air ta eo rar bõke?

8 Jehovah ear letok ien ko remõn ñan kajejjet kitien wujleplok eo air einwõt juõn ailiñ. Ñan wanjoñok, Kien eo an ear letok juõn karõk kin katok ko, ak men in jortak ko, jet iair rar aikwij liloki ekkar ñan kien, im ko jet rar liloki ekkar ñan kõnan eo air. (Dri Hibru 8:3) Men in katok kein ekoba, katok in kijeek ko, jortak in grain ko, im men in katok ko kin ainemõn me rar liloki ekkar ñan kõnan eo air—rar einwõt men in lelok ko rar liloki ñan Jehovah ñan bõk buñburu eo an im ñan kwalok air kamolol.​—Livitikõs 7:11-13.

9 Men in katok kein rar lelok ekkar ñan kõnan eo air kar kabuñburuen Jehovah. Rar ba bwe men in katok kijeek im men in jortak grain ko rar “bwin enno ñõn Jeova.” (Livitikõs 1:9; 2:2) Ikijen men in katok kin ainemõn, bõtõktõkin im kioeo an men in mour eo rar katok kaki ñan Jehovah, ak ikijen kanniek ko priest ro im eo ear lelok jortak ko rar maroñ kañi. Inem men in ear juõn mõñã ear kõkkar kin juõn kõtan eainemõn ibben Jehovah. Kien eo ear ba: “Im ñe komij katok kin men in katok ainemõn ko ñõn Jeova, komin katok kake bwe In bõk kom.” (Livitikõs 19:5) Meñe Ri Israel ro aolep rar wujleplok air mour ñan Jehovah jen ke rar lotak, ro rar lukkun kõnan kãlet Jehovah einwõt air Anij ilo air mõnõnõ in lelok men in katok ko ekkar ñan kõnan eo air ‘Anij ear bõk ir’ im kajerammõn ir.​—Malachi 3:10.

10. Ewi wãwen an kar Jehovah kwalok bwe ear jab mõnõnõ ilo ran ko an Isaiah im Malachi?

10 Bõtab, ekkã an walok bwe ailiñ in Israel eo me emwij an wujleplok ear jab tiljek ñan Jehovah. Ikijen ri kanan eo an, Isaiah, Jehovah ear ba ñan ir: “Kwar jab bõktok jen sip ko am ñõn katok kijeek ko: im kwar jab kõñiãjoik Iõ kin men in katok ko am. I ar jab jon yuk kin jurtak ko.” (Aiseia 43:23) Bareinwõt, men in jortak ko rar lelok ilo makoko im jab kin yokwe ear ejelok tokjeir iman mejen Jehovah. Ñan wanjoñok, jilu buki yiõ ko elikin mij eo an Isaiah, ilo ran ko an ri kanan Malachi, Ri Israel ro rar katok kin men in mour ko rejorrãn. Inem, Malachi ear jiroñ ir: “Iroij Ekajur Bõtata ej ba: ‘Ejjab buñburuõ ibbemi. Ijamin mõnõnõ kin menin jortak ko komij bõktok ñõn iõ.’ . . . ‘Komij katok ñõn iõ kin menin mour ko komar kwoti im kin menin mour ko renañinmij, im bareinwõt kin menin mour ko rajkub. Ta komij lemnak inaj mõnõnõ kin menin katok kein ami ke?’”—Malachi 1:10, 13; Amos 5:22.

Karmijeteik Ir einwõt juõn Ailiñ Emwij an Wujleplok

11. Ta jerammõn eo kar lelok ñan Israel?

11 Ilo ien eo Ri Israel ro rar erom juõn ailiñ emwij an wujleplok ñan Jehovah, ear kallimur ñan ir: “Kin men in, kiõ, elañe komij eoroñ ainikiõ im kejbãrok bujen eo Aõ, inem kom naj Aõ mweiuk e aurõk, jen ailiñ ko otemjej: bwe aolepen lõl, Aõ: im kom naj ñõn Iõ juõn ailiñ in pris ro, im ailiñ e kwojarjar.” (Exodus 19:5, 6) Messiah eo kar kallimur kake enaj kar walok ibwiljiir im lelok ñan ir moktata jerammõn eo bwe ren erom ro uan Ailiñ eo an Anij. (Jenesis 22:17, 18; 49:10; 2 Samuel 7:12, 16; Luk 1:31-33; Dri Rom 9:4, 5) Ak jarlepju in armij ro ilo ailiñ in Israel rar jab mol ñan wujleplok eo air. (Matu 22:14) Rar karmijeteik Messiah eo im tokelik rar mõn e ñan mij.​—Jerbal 7:51-53.

12. Ta nan ko an Jesus rej kamol bwe Jehovah ear karmijeteik Israel einwõt juõn ailiñ emwij an wujleplok ñan e?

12 Jejjo wõt ran mokta jen an kar mij, Jesus ear jiroñ ri tel in kabuñ ro an Ri Jew: “Kom ar jab konono ke ilo Jeje ko, Ejman eo ro dri kal r’ar joloke, E in ej dremõn jabõn im: men in an Iroij kõmõne, im men in bwilõñ ilo mejer? Kin men in, Ij ba ñõn kom, naj bõk ailiñ in Anij jen kom, im lelok ñõn dri ailiñ rej kõmõn leen kaki.” (Matu 21:42, 43) Ñan kamol bwe Jehovah ear karmijeteik ailiñ eo emwij an wujleplok ñan E, Jesus ear ba: “O Jerusalem, Jerusalem, eo ej mõn ro dri kanan, im kare kin dreka ro jilkinlok ñõn e! O enañin lõñ alen I ar kõnan kokweloktok ro nejõm, im einwõt lolo ej kokweloktok nejin jojo iomin pein, im kom ar jab kõnan! Lo mweo imwemi likit e ñõn kom im jeebeplok.”​—Matu 23:37, 38.

Juõn Ailiñ Ekãl Emwij An Wujleplok

13. Ta nan in kanan eo Jehovah ear kwaloke ilo ran ko an Jeremiah?

13 Ilo ien eo an ri kanan Jeremiah, Jehovah ear kanan kin juõn men ekãl ikijen armij ro an. Jej konono: “Iroij ej ba, ‘Ien eo ej itok wõt ñe inaj kõmmõne juõn bujen ekãl ibben ri Israel kab ibben ri Judah. Ejamin einwõt bujen eo iar kõmmõne ibben ro jimmair ke iar jibwe beier im ãñinlok ir jen Egypt. Rar jab kejbarok bujen eo iar kõmmõne ibbeir, meñe iar einwõt juõn leo belele ñõn ir. Eñin bujen eo inaj kõmmõne ibben ri Israel: inaj likit kien ko aõ ilo lemnak ko air im jei ilo burueir. Inaj air Anij, im renaj ro droõ.’”​—Jeremiah 31:31-33.

14. Ñããt eo im ion bedbed et eo ailiñ eo ekãl im emwij an wujleplok ñan Jehovah ear jutak? Kwalok kin ta ailiñ in ekãl.

14 Kar kõmman bedbed in bujen eo ekãl ke Jesus ear mij im tokelik lelok tokjen bõtõktõkin emwij katorlok ñan Jemen, ilo 33 C.E. (Luk 22:20; Dri Hibru 9:15, 24-26) Bõtab, ke jitõb kwojarjar eo ear lutõklok ilo Pentecost 33 C.E. im juõn ailiñ ekãl, “Israel an Anij” ear jutak, ilo ien in bujen eo ekãl ear jino jerbal. (Dri Galetia 6:16; Dri Rom 2:28, 29; 9:6; 11:25, 26) Ke ri jilek Peter ear jejelok ñan Christian ri kabit ro ear ba: “A kom ebeben emwij kãlete, pris ro im iroij ro, dri ailiñ rokwojarjar, armij ro an Anij wõt, bwe komin kennaneklok men ko remõn an Eo e ar kir kom jen marok im ñõn iloan maram eo An e men in bwilõñ; Ilo ien ko remotelok kom kin jab dri ailiñ, a kiõ kom dri ailiñ an Anij.” (1 Piter 2:9, 10) Kõtan eo ejej uan ikõtan Jehovah im Israel eo etto ear jemlok. Ilo 33 C.E., Jehovah ear bõk buñburu eo an jen Israel eo etto ion lal im lelok ñan Israel eo ilo jitõb, Christian congregation eo, ‘juõn ailiñ ej kõmman leen’ Ailiñ in Messiah eo.​—Matu 21:43.

Kajjojo Armij Ej Wujleplok an Mour

15. Ilo ran in Pentecost 33 C.E., baptais et eo Peter ear rejañ ri roñjake ro an bwe ren kõmmane?

15 Elikin Pentecost 33 C.E., aolep Ri Jew ak Ri Gentile ro kajjojo, rar aikwij wujleplok mour eo air make ñan Anij im kalikare ilo baptais “ilo etan [Jemen] im Nejin im Jitõb Kwojarjar.” * (Matu 28:19) Ilo Pentecost eo, ri jilek Peter ear jiroñ Ri Jew ro im ri tõmak ro jen aili̇̃n ko me emol burueir: “Inem Piter ej ba ñõn ir, Kom otemjej komin ukwelok ibemi, im baptais ilo etan Jisõs Kraist bwe En julok jerawiwi ko ami, im kom naj bõk men in letok eo, Jitõb Kwojarjar.” (Jerbal 2:38) Ri Jew im ri tõmak rein jen ailiñ ko rar aikwij kamole ilo air baptais bwe rar jab wujleplok air mour ñan Jehovah wõt ak rar bareinwõt bõk Jesus einwõt eo me Jehovah ear letok ñan jeorlok bwid ko air. Rar aikwij kile e einwõt Priest eo Eutiej an Jehovah im Ri Tel eo air, eo ej Bõran Christian congregation eo.​—Dri Kolosse 1:13, 14, 18.

16. Ilo ran ko an Paul, ewi wãwen ro emol burueir​—Ri Jew im Gentile ro—​rar erom ro uan Israel eo ilo jitõb?

16 Elõñ yiõ ko tokelik, ri jilek Paul ear ba: “A I ar kwalok mokta ñõn ro i Damaskõs, im i Jerusalem, im ilo aolepen ene Judia, im ñõn dri ailiñ ko, bwe ren ukwelok ibeir im oktõk ñõn Anij, im kõmõnmõn jerbal ko rekar ñõn ukwelok.” (Jerbal 26:20) Elikin an karel buruen armij ro​—Ri Jew im Gentile—bwe Jesus ej Christ, im Messiah eo, Paul ear jibañ ir bwe ren wujleplok air mour im baptais. (Jerbal 16:14, 15, 31-33; 17:3, 4; 18:8) Ilo air reilok ñan Anij, ri kalor rein rekãl rar erom ro uan Israel eo ilo jitõb.

17. Jerbal in sil et eo ebak an jemlok, im ta jerbal eo juõn ej wõnmanlok wõt?

17 Rainin, ien eo eliktata ñan sili ak kabin bwen Ri Israel ro ilo jitõb ej ebak. Ñe ejemlok, “emen enjel” ro me rej debiji kõto in jeebeplok eo kin “iñtan eo elap” renaj kõtlok kõto ko emen. Mae ien in, jerbal in aintok “jar elap,” eo me kejatdikdik eo air ej ñan mour indio ion lal, ej wõnmanlok wõt. Ilo mõnõnõ rein rej mõttan kumi in “bar jet aõ s̃ip” im rej tõmak ilo “bõtõktõkin Lam” im kalikare wujleplok eo air ñan Jehovah ilo air baptais. (Reveles̃õn 7:1-4, 9-15; 22:17; Jon 10:16; Matu 28:19, 20) Ibwiljiir elõñ jodikdik ro rar rittolok ilo mol eo kinke jemeir im jineir rar Christian. Elañe kwoj juõn ian jodikdik rein, kwonaj mõnõnõ ilo am readi katak eo tok ilal.

[Kamelele eo itulal]

^ Lale The Watchtower, May 15, 2003, page 30-1.

Ilo Elij

• Etke jodikdik ro ilo Israel rar jab aikwij  wujleplok mour eo air make ñan Jehovah?

• Ewi wãwen Ri Israel ro rar kwalok bwe rar mour ekkar ñan wujleplok eo air?

• Etke Jehovah ear karmijeteik Israel einwõt juõn ailiñ ear ajelok, im ta eo ear bõk jikin im ewi wãwen?

• Jen Pentecost 33 C.E. im manlok, ta eo Ri Jew im Gentile ro rar jimor aikwij kõmmane bwe ren erom ro uan Israel eo ilo jitõb?

[Kajitõk ko ñan katak]

[Pija eo ilo peij 7]

Ri Israel jodikdik ro rar lotak einwõt ro uan ailiñ eo Anij ear kãlete

[Pija eo ilo peij 9]

Ri Israel ro kajjojo rar aikwij bebe ñan air karejar ñan Anij

[Pija eo ilo peij 9]

Lelok men in jortak ko ekkar ñan kõnan eo air ear lelok ñan Ri Israel ro juõn ien emõn ñan kwalok air yokwe ñan Jehovah

[Pija eo ilo peij 11]

Elikin Pentecost 33 C.E., ri kalor ro an Christ rar make aikwij kõmman juõn bebe ñan wujleplok air mour ñan Anij im kalikare ilo air baptais