Druatimjuõnñoul Yiõ ko Remotlok Iar Jino ‘Kememej Eo Dri Kõmõnmõn Iõ’

Ekkar ñõn Edwin Ridgwell

ILO Nobõmba 11, 1918, kar kakobaik ajiri ro ilo jikin jikuul eo aõ ilo jidimkij ñõn mõnõnõ bwe ejemlok Tõrinae eo Elap, me tokelik kar naetan Bata eo an Lõl Kein Kajuõn. Ear lailim wõt aõ yiõ im iar jab lukkun melele kin ien eo. Meñe eindrein, iar jela men ko jema im jinõ rar katakin iõ kaki kin Anij im iar jab kõnan kobalok ilo ien eo. Iar jar ñõn Anij, bõtab iar jab maroñ drebij iñjake ko aõ inem iar jino jõñ. Ak, iar jab bõk kwonaõ ilo ien eo. Eñin kar ien eo iar jino ‘kememej eo Dri Kõmõnmõn iõ.’​—Ekk. 12:1.

Jet aliñ ko mokta jen men eo ear walok ilo jikuul, baamle eo amim ear emmakit ñõn juõn jikin ebake Glasgow ilo Scotland. Ilo tõre in, Jema ear ber ilo ien eo kar kwalok public talk eo etan “Million Ro Rej Mour Kiõ Rejamin Mij.” Katak eo ear ukot mour eo an. Jema im Jinõ rar jino katak Baibel eo im ekkã air kin konono kin Ailiñ eo an Anij im jerammõn ko renaj walok. Ij kamolol Anij bwe jen ien eo im manlok jema im jinõ rar katakin iõ ñõn yokwe Anij im likit aõ liki ilo e.​—Ken. 22:⁠6.

Aõ Jino Jerbal in Kwalok Nan Full-Time

Ke ear 15 aõ yiõ, iar maroñ ilok im jikuul ilo college, ak iar lukkun kõnan jerbal einwõt juõn full-time dri kwalok nan. Jema ear lemnok bwe iar drik wõt, inem iar jerbal ilo juõn obij iomin jidrik ien. Bõtab, kõnan eo aõ ñõn korijer ñõn Jeova ilo jerbal in full-time ear lukkun kajur im juõn ran iar je juõn letter ñõn J. F. Rutherford, eo me ear lolorjake jerbal in kwalok nan ibelakin lõl ilo tõre eo. Iar kajitõk iben ewi an lemnok kin bebe ko aõ. Brother Rutherford ear jejetok: “Elañe ebwe am ridto ñõn jerbal, inem ebwe am ridto ñõn kõmõne jerbal eo an Iroij. . . . Ij tõmak bwe Iroij enaj kejerammõn yuk elañe kwoj kate yuk ñõn korijer ñõn E ilo tiljek.” Letter in kar je ilo Maaj 10, 1928, ear kamakit buruen baamle eo amim. Ejjabto tokelik, kimeañ Jema, Jino, im lio jeiõ, kim aolep kar dreloñ ilo jerbal in kwalok nan full-time.

Ilo 1931 ilo juõn kwelok elap ilo London, Brother Rutherford ear kir ro remõnõnõ in bõk kwonair ñõn kwalok kin nuuj eo emõn ilo ailiñ ko jet. Iar mõnõnõ in ilok im kar jilkinlok kimro Andrew Jack ñõn Kaunas, kar kiãptõl eo an Lithuania. Kar 18 yiõ ridta.

Kwalok kin Ennan eo an Ailiñ eo ilo Ailiñ ko Jet

Ilo ien eo, Lithuania ear juõn ailiñ ejeramel im rar mour jen jikin kallip ko air, im jerbal in kwalok nan ilo jikin ko retolok ear jab biruru. Ear bin ñõn ellolo jikin jokwe ko, im kim jamin meloklok jet ian moko kimar jokwe ie. Ñõn wanjoñok, juõn boñ kimro Andrew kar ruj kinke ejjab emõn amro kiki. Ke kimro kar tile lam oil eo, kimro kar lo bwe eobrõk jikin kiki eo amro kin kij in peet ko. Kar kij kimro  jen bõramro ñõn neõmro! Iomin juõn wik ilo aolep jiboñ, iar aikwij etal ñõn juõn river ebak im tuak ilo dren eo emolo ñõn ñe etõbar kenwaõ bwe en driklok aõ metõk. Meñe eindrein, kimro kar beek ñõn wõnmanlok wõt ilo jerbal in kwalok nan. Ejjabto tokelik, kimro kar lo mejelan abañ eo kin jikin jokwe ke kimro kar iion ruo dri belele me rar errã kin katak ko remol ilo Baibel. Rar kadreloñ kimro ilo mweo imweir me meñe edrik ak erreo. Kimro kar mõnõnõ in kiki ion lõl, im ear lukkun emõnlok amro kiki!

Dri tel ro an kabuñ in Roman Catholic im Russian Orthodox ear lap kilair ion armij in Lithuania. Dri mweie ro wõt ear or air maroñ ñõn wia Baibel. Mejenkajik eo elaptata amro kar ñõn kwalok nan ilo aolepen bukwon eo im lelok buk ko joñõn wõt amro maroñ ñõn ro remõnõnõ in roñjake. Moktata kimar aikwij kabuk jikin jokwe ilo juõn bukwon. Inem kimar aikwij kwalok nan ilo jikin ko retolok, im tokelik mõkõj im kwalok nan ilo bukwon eo. Ilo wãwen in, kimin kar maroñ karerelok jerbal eo am mokta jen an pris ro ilo bukwon eo kõmõn abañ ñõn kim.

Juõn Iruj Ear Walok im Kajeded Jerbal Eo

Ilo 1934, kar jilkinlok Adrew bwe en jerbal ilo ra eo ilo Kaunas, im Jon Sempey ear erom eo mõta. Elõñ men ko kimro kar iioni me kimro ban meloklok. Juõn ran, iar kwalok nan ilo obij eo an juõn lawyer ilo juõn bukwon edrik. Leo ear lukkun illu im ear bõk bu eo an jen loan tebel eo im jiroñ iõ bwe in drioij. Iar jar ilo buruõ im kememej nan in kakabilek eo ilo Baibel: “Nan in uak e joij, ej kajeorlok illu.” (Ken. 15:1) Inem iar ba, “Iar itok einwõt juõn mõtam ñõn kwalok ñõn yuk juõn ennan emõn.” Leo ear kõrõlok arin pein jen bu eo, im iar etetal liklok im drioijlok jen obij eo an.

Ke kimro kar Jon iion dron, ear ba ñõn iõ bwe e bareinwõt ear jelmae juõn abañ. Kar bõke ñõn mõn bõlijmãn kinke rar naruõn im ba bwe ear kwote jããn ko an juõn kõra ear iione. Ilo mõn bõlijmãn, rar kõmõn bwe en wutik nuknuk ko an bwe ren bukot jããn ko. Emol, ear jab bõki jããn ko. Tokelik rar jibwe lukkun armij eo ear kwot.

Ien kein ruo rar kairuj armij ro ilo bukwon in im kõmõn bwe jerbal eo am en mõke ajeded!

Jerbal ilo Ittino

Jerbal eo me elap an kauwatata kar ñõn bõklok buk ko ñõn juõn ailiñ ebak etan Latvia me kar kamo jerbal in kwalok nan eo ie. Emaroñ juõn alen ilo juõn aliñ, kimro kar uwe ilo train eo ej etal ñõn Latvia ilo boñ. Jet ien, elikin amro kar likit buk ko ijo, kimro kar wõnmanlok wõt im etal wõt ñõn ailiñ in Estonia ñõn bar ebbõk buk, im ilo amro jeblak kimro kar bar likit buk ko ilo Latvia.

Juõn ien, kar kennanik juõn ian ro rej kamelim an armij drioij dreloñ ilo ailiñ eo kin jerbal eo amro im ear jiroñ kimro bwe kimro en to jen train eo im bõklok buk ko ñõn booj eo an. Kimro Jon kar jimor jar ñõn Jeova bwe en jibõñ kimro. Ilo kabwilõñlõñ, leo ear jab ba ñõn  booj eo an kin men ko kimro kar ineki ak ear baj ba wõt, “Eor juõn men lõmarein rej aikwij ba.” Iar “ba” kin buk ko einwõt kein jibõñ armij ro ilo jikuul im jelalokjen ko reutiejlok ñõn melele kin men ko rej walok ilo lõl in elap abañ ie. Booj eo ear kõtlok amro etal im kimro kar maroñ bõklok buk ko.

Ke abañ ko jen kien eo ilo ailiñ ko ilo Baltic ear nanalok, ear laplok an armij ro jumae Dri Kennan ro an Jeova im kar bareinwõt kamo jerbal in kwalok nan eo ilo Lithuania. Kien eo ear karol Andrew im Jon, im ke Bata eo an Lõl Ken Karuo ear pojõk in walok, kar rejañ aolep armij in Britain ñõn emmakit. Iar bareinwõt rol, bõtab iar buromõj.

Jerbal ko Rejejuair im Jerammõn ko ilo Northern Ireland

Ilo ien in emwij an jema im jinõ emmakitlok ñõn Northern Ireland, im ilo 1937, iar etal ñõn ibeir. Kar bareinwõt kamo leto letak buk ko ilo Northern Ireland kin an armij ro mijõk kin tõrinae eo, bõtab kimar wõnmanlok wõt im kwalok nan ilo ien eo tõrinae eo ear walok. Elikin Bata eo an Lõl Ken Karuo, kien eo ear kõtlok bwe kimin bar kõmõne jerbal eo am. Harold King, juõn eo elap an iminene ilo jerbal in pioneer me tokelik ear mejinede ilo China, ear lolorjake public talk ko rej kwaloki ilobwilij. Ear ba, “Jãdede in inaj kwalok katak eo moktata ilobwilij.” Inem ear reitok ñõn iõ im ba, “Kwe kwonaj kõmõne katak eo Jãdede in lõl.” Iar ilbõk.

Ij kememej wõt katak eo aõ jinointata. Buki armij ro rar ber. Iar jutõk ion juõn box im kwalok katak eo im ear ejelok kein konono ñõn jibõñ kalaplok ainikiõ. Ke ear jemlok katak eo, juõn eman ear kebak iõ im idik peiõ, im ear kwalok bwe etan in Bill Smith. Ear ba bwe ear lo jarlepju eo im ear bwijrõktok ñõn lale ta eo ej walok. Iar jela tokelik bwe jema ear konono iben Bill moktalok ak irro kar jab bar tõbar dron ke Jema im lio belen tokelik rar emmakitlok  ñõn Dublin im jerbal in pioneer ie. Kimro kar jino katak Baibel eo. Ejjabto, druatimjuõn ian baamle eo an Bill rar erom ro dri korijeran Jeova.

Tokelik iar kwalok nan ilo jabõn Belfast, ijo iar iion juõn kõra in Russia me ear jokwe ilo Lithuania. Ke iar kwalok jet buk ñõn e, ear jitõñ juõn iair im ba: “Eor iba buk ne. Leo jein jema me ej dri kaki ilo university eo ilo Kaunas ear letok ñõn iõ.” Ear kwalok juõn buk ilo kajin Poland etan Kõmõnmõn. * Tõreren peij ko iloan buk eo rar obrõk kin jeje. Lio ear bwilõñ ke iar kennanek e bwe ña eo iar lelok buk eo ñõn leo jein jemen ke iar iione ilo Kaunas!​—Ekk. 11:1.

Ke Jon Sempey ear roñ bwe ij etal ñõn Northern Ireland, ear kajitõk iba bwe in lolok Nellie, lio jãtin me ear mõnõnõ in katak Baibel eo. Kimro lio jãtiõ etan Connie kar katak Baibel iben. Nellie ear mõkõj an kõmõn wõnmanlok im ear wujleplok mour eo an ñõn Jeova. Tokelik, kimro kar kõnan kalaplok amro jela kajen dron im kimro kar mare.

Kimro Nellie kar mour iben dron im jerbal ñõn Jeova iomin 56 yiõ ko im bõk jerammõn eo ñõn jibõñ elõñlok jen jibuki armij ro ñõn jela kin mol eo. Kimro kar kejatrikrik bwe kimro naj mour iben dron im ellã jen Armagedõn ñõn lõl eo ekãl an Jeova, bõtab dri kijirãt eo elap, mij, ear bõk mour eo an ilo 1998. Ear juõn ien ekanuij kaburomõjmõj im ear juõn ian melejoñ ko relaptata ilo mour eo aõ.

Jeblak ñõn Ailiñ ko ilo Baltic

Enañin juõn yiõ tokelik jen ien eo Nellie ear mij, iar bõk juõn jerammõn ekanuij emõn. Kar kir iõ bwe in lolok ra eo ilo Tallinn, ilo ailiñ in Estonia. Juõn letter jen brother ro ilo Estonia ear kemelele: “Ian aolep brother ro joñoul me kar jilkinlok ir ñõn ailiñ ko ilo Baltic ilo jemlokõnlok 1920 im jinoin 1930 jima ko, kwe wõt kwo mour.” Ear wõnmanlok wõt im ba bwe ra eo ej pojõk in kwalok juõn bwebwenato kin jerbal eo ilo Estonia, Latvia, im Lithuania, inem ear kajitõk: “Kwomaroñ ke itok?”

Ear juõn jerammõn ñõn kwalok kin men ko ña im ro mõta kim kar iioni ilo yiõ ko jinoin! Ilo Latvia, iar maroñ kwalok ñõn brother ro mweo me kar kajerbale einwõt obij eo an ra eo im ijo kimar noji buk ko ie ilo bõrwoj in mweo me bolijmãn ro rar jab loi. Ilo Lithuania, kar bõklok iõ ñõn juõn bukwon edrik etan Šiauliai, ijo iar jerbal in pioneer ie. Ilo juõn ien iben dron, juõn brother ear ba ñõn ña: “Elõñ yiõ ko remotlok kimro jinõ kar wiaik juõn im ilo bukwon in. Kimro kar jokobiji men ko ilo bo eo ilõñin mweo, im iar lo buk ko etair Karõk eo Ekwojarjar jen Etto im Arp eo an Anij. * Ke iar riti buk ko, iar kile bwe eñin mol eo. Bwelen kwe eo kwar likit buk kein ilo mweo elõñ yiõ ko remotlok!”

Iar bareinwõt ber ilo juõn kwelok elap ilo juõn bukwon iar jerbal in pioneer ie. Iar ber ilo juõn kwelok elap ijo 65 yiõ ko remotlok. Ilo ien eo, ear or wõt 35 dri kwelok ro. Ak ekar juõn ien ekalõñliñ ñõn lo elõñlok jen 1,500 dri kwelok ro! Elap an Jeova kejerammõn jerbal eo!

‘Jeova Ear Jab Ilok Jen Ña’

Jet yiõ ko remotlok iar bõk juõn jerammõn me iar jab kõtmene kake ke juõn sister etan Bee ear errã ñõn mareik iõ. Kimro kar mare ilo Nobõmba 2006.

Ij kamol ñõn jabrewõt jodrikdrik ro rejjab lukkun jela ta eo ren kõmõne ilo mour ko air bwe emenin meletlet ñõn bokake nan ko rekakõrmol: ‘Kwon kememej Eo Dri Kõmõnmõn yuk ilo ran ko ñe emõn ridtõm.’ Kiõ imaroñ lõñliñ einwõt kar dri jeje sam eo: “O Anij kw’ar katakin iõ ien aõ ajiri, im ñõn ien in I ar kwalok kõmõn ko Am, re men in bwilõñ. Eokwe, ñe I naj ridto im uõn kolan bõra O Anij, kwon jab illok jen ña, mae ien emwij aõ kwalok Am kajur ñõn bar juõn ebeben; Am maroñ potata ñõn ir otemjej re naj itok.”​—Sam 71:​17, 18.

[Kamelele ko itulal]

[Mab eo ilo peij 25]

(Ñan lale pija eo, jouj im lale ilo bok eo)

Jerbal eo ekauwatata kar ñõn bõklok buk ko ñõn Latvia

ESTONIA

TALLINN

Gulf of Riga

LATVIA

RIGA

LITHUANIA

VILNIUS

Kaunas

[Pija eo ilo peij 26]

Iar jino bõk jerbal in pioneer ilo Scotland ke ear 15 yiõ ridta

[Pija eo ilo peij 26]

Iben Nellie ilo ran in mare eo amro ilo 1942