Etal ñan katak ko ilo bok in

Etal ñan laajrak in katak ko

Anij Ear Kajerbal Kajur eo an ñan Kõmmanman Men Otemjej

Anij Ear Kajerbal Kajur eo an ñan Kõmmanman Men Otemjej

Anij Ear Kajerbal Kajur eo an ñan Kõmmanman Men Otemjej

“Iroij ear kõmõnmõn lõñ ko kin an in nan. Kin an in nan ear bareinwõt kõmõn al, im alliñ im iju ko.”—SAM 33:6, UBS.

1, 2. (a) Ewi wãwen ear laplok an armij ro jelã kin lañ im lal? (b) Ta kajitõk eo jenaj etale?

 ELÕÑLOK jen 100 yiõ ko remotlok, elõñ scientist ro rar lemnak bwe ear wor juõn wõt galaxy * ilañ. Elap wõt air kar jaje kin joñan an lap ijoko ilañ! Rainin, rej kab kile bwe elõñlok jen 100 billion galaxy ko, im jet galaxy ewor billion iju ko ie. Ilo an emmõnlok kein jerbal ko an armij, rej lo elõñlok galaxy ko ilañ.

2 Ilo yiõ eo 1905, ear drik joñan jelã eo an armij ro kin lañ. Emol bwe armij ro ilo ien in ear laplok air kar jelã jen ro moktalok jen ir. Bõtab, elaplok an armij ro rainin melelelok kin wãwen an menin mour im menin edrek ko maroñ mour ilo lal in. Im ejelok berre bwe enaj laplok ad katak kin lañ im lal ilo yiõ ko rej berotok. Ak elukkun aurõk bwe jen kajitõk, Ewi wãwen an kar men kein jino im walok? Jemaroñ lo uak in kajitõk in kinke emwij an Dri Kõmmanman eo kwaloke ilo Nan ko an ilo Baibel eo.

Kar Kõmmanman Men ko ilo Kabwilõñlõñ

3, 4. Ewi wãwen Anij ear kõmmanman lañ im ijoko otemjej, im ewi wãwen menin kõmmanman ko an rej bõktok elap aibujuij ñan e?

3 Nan ko moktata ilo Baibel eo rej kwalok kin wãwen an kar jino walok lañ im ijoko otemjej. Ej ba: “Ilo jinoin Anij e ar kõmõnmõn lõñ im lõl.” (Jen. 1:1) Mokta jen an kar Jeova kõmmanman lañ im ijoko otemjej, ear ejelok jabrewõt men. Ear kajerbal kajur eo an ñan kõmmanman lañ, lal im men ko jet. Armij ro rej kajerbal peir im kein jerbal ko ñan kõmmani jerbal ko air, ak Anij ej kajerbal kajur eo an ñan kõtõbrõk jerbal ko an relap.

4 Baibel eo ej kõkkar kin kajur eo an Anij einwõt “arrin” pein. (Luk 11:20; Matu 12:28) ‘Jerbal ko an pein’ ak aolep men ko Anij ear kajerbale kajur eo an ñan kõmmanmani, rej bõktok elap aibujuij ñan e. “Lõñ ko rej kennan kin aibujuij an Anij, im mejatoto ej kwalok jerbal an pein.” (Sam 19:1) Emol, elap an menin kõmmanman ko kamol joñan kajurin kajur eo Anij ej kajerbale. (Rom 1:20) Ewi wãwen?

Ejelok Joñan Kajur eo an Anij

5. Kemelele kin joñan kajurin kajur eo Jeova ej kajerbale.

5 Joñan an lap ijoko otemjej ilañ, men in ej kamol bwe kajur eo Jeova ej kajerbale ejelok joñan. (Riit Aiseia 40:26.) Lemnak mõk kin al. Al ej juõn iju im ej bed enañin 93 million mail jen lal in, im joñan bwilin enañin 27 million Farenheit. Meñe elap an bwil al, ak ijo ej bed ie ejejit, kinke ilo wãwen in, menin mour im menin edrek ko ilo lal in remaroñ bõk mãnãn jene ñan air mour. Ealikar bwe eo ear kõmmanmani men kein ear aikwij lap kajur ibben. Im ear jab kõmmane wõt al, ak ear bareinwõt kõmmanman billion iju ko. Ewor ibben Jeova kajur in elap ñan an kõmmane men kein.

6, 7. (a) Etke jemaroñ ba bwe Anij ear kajerbal kajur eo an ñan kõmmanman men otemjej ilo jejit im kwon? (b) Ta kein kamol ko rej kwalok bwe men otemjej ijoko ilañ rar jab jidre im walok?

6 Elõñ menin kamol ko bwe Anij ear kajerbal kajur eo an ilo juõn wãwen elukkun jejit im kwon. Ñan wanjoñok: Jen ba bwe ewor juõn box ewor kobban kin ball ko eoktak unokair jen dron. Elikin am kõmakitkiti box eo bwe ball ko ren jepliklik jen dron, kwoj lutõki na ion lal ilo juõn wõt ien. Ball ko renaj ke make ekkar ilo jimwe ekkar ñan unokair, blue lok iair, yellow lok iair im ko jet? Reban! Aolep renaj errã bwe ball kein reban ekkar ilo jimwe.

7 Bareinwõt, ñe jej kalimjek lañ ak katak kin men ko ie, ta ko jet kwoj loi? Jej lo im katak bwe elap an lajrak im kwon aolep iju im planet ko, im wãwen air emakõt ejejit im melak. Men kein reban kar make jidre im walok! Kin men in jen kajitõk ibbed make, Ta eo kar kajerbale ñan kõmman bwe men ko otemjej ilañ ren kwon im lajrak? Ekkatak ko an dri meletlet ro im kein jerbal ko air rekapeel rejjab maroñ kalikare joñan kajurin kajur eo kar kajerbale ñan kõmmanman ijoko otemjej. Bõtab, Baibel eo ej kwalok bwe Anij ear kajerbale kajur eo an ñan kõmmane aolepen men kein. Dri jeje sam ear al im ba: “Iroij ear kõmõnmõn lõñ ko kin an in nan. Kin an in nan ear bareinwõt kõmõn al, im alliñ im iju ko.” (Sam 33:6, UBS) Elañe jej reiliñlok im lale lañ, jej loe jet wõt ian men kein Jeova ear kõmmanmani!

Kajur eo Anij Ej Kajerbale im Lal In

8. Ewi joñan jelã eo ad kin men ko Anij ear kõmmanmani?

8 Elõñ wõt men ko jemaroñ katak kaki kinke elukkun drik joñan jelã eo ad kin aolepen men kein im Anij ear kõmmanmani. Eñin unin eman eo etiljek etan Job ear ba: “Men kein rej kwalok kin jidrikin wõt kajur eo an, rej einwõt unojdrikdrik ilo ad roñjaki.” (Job 26:14, UBS) Elõñ buki yiõ ko tokelik, Kiñ Solomon, juõn eo emeletlet im elap an katak kin menin kõmmanman ko an Jeova, ear ba: “E ar kõmõn jabrewõt men eo e wolio ilo ien eo an; bareinwõt E ar likit ien in drio ilo burueir, a einwõt armij re kabukot men in kõmõn eo Anij e ar kõmõne jen jinoin im ñõn jemlokõn.”—Ekk. 3:11; 8:17.

9, 10. Ta eo Anij ear kajerbale ñan kõmmanman lal, im ta menin kõmmanman ko jet rar walok ilo ran in kõmmanman ko jilu moktata?

9 Mekarta, Jeova ear kwalok ñan kij tibrikin menin kõmmanman ko an im eaurõk bwe jen jelã kin men in. Ñan wanjoñok, Baibel eo ej kwalok bwe kajur eo im Anij ear kajerbale ear bed ion lal in mokta jen an kõmmanman aolep men. (Riit Jenesis 1:2.) Ilo ien in, ekar ejelok ene, ear lukkun marok, im jejjab maroñ kar menono.

10 Baibel eo ej wõnmanlok wõt im kwalok kin ta ko Anij ear kõmmanmani iomin jet ran ko. Ran in kõmmanman kein an Jeova rejjab einwõt juõn ran 24 awa aitokõn. Rej kõkkar kin ien ko raetok me Jeova ear kõmmane jerbal ko an. Ilo ran eo moktata, Jeova ear kõmmanman al im aliñ, kin men in ear wor meram ilo lal in. (Jen. 1:3, 14) Ilo ran eo kein karuo, Jeova ear jino ejaake mejatoto. (Jen. 1:6) Ear wor dren, meram, im mejatoto ilo lal in bõtab ear ejelok ene. Ilo kar ran eo kein kajilu, Jeova ear kajerbale kajur eo an bwe ene en walok. (Jen. 1:9) Ebar wor jet men ko Anij ear kõmmanmani ilo ran eo kein kajilu im bareinwõt ilo ran in kõmmanman ko jet.

Kajur eo Anij Ej Kajerbale im Men ko Remour

11. Ilo ad kalimjek aolep menin mour im menin edrek ko, ta eo jemaroñ ba kin eo ear kõmmanmani?

11 Anij ear bareinwõt kajerbale kajur eo an ñan kõmmanman men ko rej mour. Ilo an kar kajerbale kajur eo an, Anij ear kõmmanman elõñ kain menin mour im menin edrek ko jen ran eo kein kajilu ñan ran eo kein kajiljino. (Jen. 1:11, 20-25) Aolep menin mour im edrek kein reoktak im raibujuij jen dron ilo elõñ wãwen ko rej kalikar bwe elap an meletlet im kabel eo ear kõmmanman.

12. (a) Ewi wãwen an men ko remour maroñ oktak jen dron? (b) Ta eo jemaroñ katak kin an menin mour kein maroñ wõnmanlok wõt im oktak jen dron?

12 Aolep men ko remour ilo lal in reoktak jen dron. Kijdrik ko, bao ko, ek ko, menin edrek ko, im armij ro rej oktak jen dron. Etke? Ewor juõn men * ej bed iloair im ej kõmman bwe kajjojo ian men kein ren oktak jen dron. Men in eban oktak, inem jabrewõt men ko remour rejjab maroñ oktak. Jen kar jinoin, men ko inen aolep menin mour kein rar jab oktak im erom menin mour ko jet, ak rar bed wõt ilo wãwen eo Anij ear kõmmanman ir. Ekkar ñan karõk eo an Jeova Anij, menin mour im menin edrek ko otemjej ewor air make jerbal. Meñe eoktak jerbal kein air, ak ilo juõn wãwen rej jibañ dron. (Sam 139:16) Karõk in ej lukkun kalikar bwe aolep menin kõmmanman kein rej leen jerbal ko an kajur eo Anij ear kajerbale.

Menin Kõmmanman eo Eaurõktata ilo Lal In

13. Ewi wãwen an kar Anij kõmmanman emaan?

13 Elikin juõn ien aitok im elikin an kar Anij kõmmanman men ko remour im men otemjej, ear jako an lal “ejelok kobõn.” Mekarta, ejañin jemlok an Jeova kajerbal kajur eo an ñan kõmmane jerbal ko an ilo an kar bojak in kõmmane menin kõmmanman eo an eaurõktata. Ilo ran eo kein kajiljino, Anij ear kõmmanman emaan. Ewi wãwen an kar Jeova kõmmane men in? Ilo an kar kajerbale kajur eo an im brij jen lal in.—Jen. 2:7.

14. Ewi wãwen an armij ro lukkun oktak jen menin mour ko?

14 Jenesis 1:27 ej ba: “Anij e ar kõmõnmõn armij ilo wãwen wõt E, ilo wãwen Anij e ar kõmõnmõn e; man im kõra E ar kõmõnmõn ir.” Kin an kar Jeova kõmmanman kij ilo nememen wõt e ej melelen bwe jemaroñ kwalok yokwe, bwe en wor ibbed anemkwoj in kãlet, im jen maroñ ejaake juõn jimjerã ebak ibben Dri Kõmmanman eo ad. Eñin unin kamelij eo ad eoktak jen kamelij ko an menin mour ko. Anij ear kõmmane kamelij eo an armij ilo juõn wãwen eoktak bwe ren maroñ mõnõnõ in katak kin e im jerbal ko an ñan indrio.

15. Ta jerammõn eo Anij ear lelok ñan Adam im Iv?

15 Ilo kar jinoin, Anij ear lelok ñan Adam im Iv aolepen lal in bwe irro en lale im mour ilo mõnõnõ. (Jen. 1:28) Jeova ear lelok elõñ kijeirro mõñã im juõn jikiir eaibujuij. Remaroñ kar mour ñan indrio im erom jinen im jemen elõñ billion armij ro rewãppen. Bõtab, irro ar luji jerammõn in.

Kile Wãwen an Anij Kajerbale Kajur eo An

16. Meñe armij ro ruo moktata rar jumae Anij, ta kejatrikrik eo ej wor wõt ibbed?

16 Ijellokin air kar bokake Dri Kõmmanman eo air, Adam im Iv rar jumae Anij. Itok wõt jen men in, aolep ro ineer rej iñtan. Bõtab, Baibel eo ej kemelele kin wãwen an naj Anij jolok aolep jorrãn kein rej walok itok wot jen kar jerawiwi eo an rein jibwid im jimad. Baibel eo ej bareinwõt kwalok bwe Jeova enaj kajejit karõk eo an jen kar jinoin. Lal in enaj erom juõn paredais im eobrak kin armij ro rejmour im remõnõnõ, im renaj mour ñan indrio. (Jen. 3:15) Bwe jen drebij wõt tõmak eo ad ilo kalimur in, jej aikwiji jibañ eo jen kajur eo Anij ej kajerbale.

17. Ta katak ko jej aikwij kejbãrok kij jeni?

17 Jej aikwij jar ñan Jeova kin kajur eo an. (Luk 11:13) Ad kõmmane men in enaj jibañ kij ñan lukkun kile bwe Anij ear kõmmanman men otemjej. Rainin, elõñlok armij ro rejjab tõmak ilo Anij, im ebar lõñ rej ba bwe aolep men rar jidre im walok. Katak im tõmak kein an rein ejelok bedbediir im rejjab mol. Jejjab aikwij kõtlok bwe katak kein rebwid ren kabwok kij. Aolep dri Kristian ro rej aikwij kapoj ir make ñan air maroñ kejbãrok ir jen armij rein im katak kein air.—Riit Dri Kolosse 2:8.

18. Ñe jej lemnak kin jinoin kõmmanman lañ im ijoko otemjej im armij ro, etke ebwid ñan ad lemnak bwe ejelok Dri Kõmmanman?

18 Elañe jej etale menin kõmmanman ko an Anij im rej kamol ñan kij bwe Anij eo ej Dri Kõmmanman eo, enaj kajurlok tõmak eo ad kin Baibel eo im e. Elõñ armij ro rej lemnak bwe aolep men ko jej loi rar jab walok jen jerbal ko an juõn eo ekajur im jejjab maroñ loe. Elañe jej bõk lemnak in, jenaj kajitokjen aolep kein kamol kein me Anij ear kõmmanmani ilo juõn wãwen relajrak im “ejelok orair.” (Job 9:10; Sam 104:25) Kij dri Kristian ro jej lukkun tõmak bwe Jeova ear kajerbal kajur eo an ñan kõmmanman men ko.

Kajur eo Anij Ej Kajerbale im Ad Tõmak ilo E

19. Ta ko rej kamol bwe ewor Anij im bwe ej kajerbale kajur eo an?

19 Emaroñ wor wõt ad tõmak im yokwe ñan Jeova meñe edrik wõt jelãlokjen eo ad kin aolep menin kõmmanman ko an. Ad lukkun jelã kajen juõn armij ejjab wawa ion ad lukkun jelã kin tibrikin aolep men ko ej kõmmani. Ilo ejja wãwen in lok wõt, tõmak eo ad ilo Anij ejjab wawa ion wõt ad jelã kin tibrikin menin kõmmanman ko an. Ñe elaplok ad jelã kajen juõn, jenaj ebakelok wõt e. Eindrein elañe elaplok ad katak kin Anij, enaj laplok wõt tõmak eo ad ilo e. Elap ad tõmak bwe emol an Anij bed ñe ej uake jar ko ad im ñe jej lo tokjen ko jen ad jerbale nan in kakabilek ko an ilo mour ko ad. Jenaj druaklok wõt ñan Anij ñe jej lo menin kamol ko bwe ej kabwe aikwij ko ad, tel, kejbãrok, im kejerammõn kij kin ad kijejeto ilo jerbal eo an. Aolep men kein rej lukkun kamol bwe ewor Anij im ej kajerbale kajur eo an.

20. (a) Etke Anij ear kõmmanman ijoko otemjej im armij? (b) Ta eo enaj walok elañe jej wõnmanlok wõt im lore tel eo an Anij?

20 Baibel eo ej juõn joñok emmõn kin wãwen an Anij kajerbale kajur eo an, kinke ro rar je “rar konono jen Anij, kin an [kajur eo an Anij] kokononoik ir.” (2 Pit. 1:21) Elañe jej lukkun liñõri Baibel eo, men in enaj kakajur tõmak eo ad bwe Anij ear kõmmanman men otemjej. (Rev. 4:11) Kin an Jeova yokwe ear kõmmanman men otemjej. (1 Jon 4:8) Kin men in, jen kate kij joñan wõt ad maroñ ñan jibañ ro jet katak kin Anij, eo ej Jemed im Jerad. Elañe jej wõnmanlok wõt im kõtlok bwe Anij en tel kij, jenaj bõk jerammõn eo ñan katak kin e ñan indrio. (Gal. 5:16, 25) Kij kajjojo jen wõnmanlok wõt im katak kin Jeova im jerbal ko an remõn. Jen bareinwõt kwaloke yokwe eo ear kwalok ñan kij ilo mour ko ad ke ear kajerbal kajur eo an ñan kõmmanman lañ, lal im armij.

[Kamelele eo itulal]

^ Galaxy ej melelen kumi in iju ko relõñ.

^ Scientist ro rej naetan men in DNA.

Kwomaroñ Ke Kemelele?

• Ta eo men ko ilañ im ijoko otemjej rej katakin kij kin an Anij kajerbal kajur eo an?

• Kin an kar Jeova kõmmanman kij ilo nememen wõt e, ta eo ewor ad maroñ ñan kõmmane?

• Etke jej aikwij kalomõnlokjen kin menin kõmmanman ko?

• Ilo wãwen et kõtan eo ad ibben Jeova enaj kajurlok?

[Kajitõk ko ñan katak]

[Pija ilo peij 7]

Ta eo jej katak kake kin an jejit im kwon men ko ilo lañ im ijoko otemjej?

[Credit Line]

Stars: Anglo-Australian Observatory/David Malin Images

[Pija ilo peij 8]

Ta eo ej kõmman bwe men kein ren oktak jen dron?

[Pija ilo peij 10]

Kwoj bojak ke in jojomare tõmak eo am?