Em̦wilal̦ Wõt Mãlõtlõt eo an Anij!

“Elab wõt an Anij mweie! Emwilõl wõt an meletlet im jelalokjen! Wõn emaroñ in kemeleleik karõk ko an? Wõn emaroñ melele kin kõmmõn ko an?”—ROM 11:33, UBS.

1. Ta jeraam̦m̦an eo kar letok ñan Kũrjin ro im em̦õj aer peptaij?

 KAIN rot jeraam̦m̦an eo kar lewõj ñan kwe im em̦m̦antata ippam̦? Ilo jinoin, kwõmaroñ l̦õmn̦ak kõn jeraam̦m̦an ko kwaar bũki ilo congregation eo ak bõlen jeraam̦m̦an ko kar liwõj ñan eok ilo jikin jikuul̦ ak jerbal. Bõtab, ewõr juon jeraam̦m̦an el̦ap kar letok ñan kõj ro im em̦õj aer peptaij. Ta jeraam̦m̦an in? Ej jem̦jerã eo ad epaak ippãn Anij eo em̦ool, Jeova. Tokjãn men in, “Anij e jel̦ã,” kajjied.—1 Ko. 8:3; Ga. 4:9.

2. Etke ad jeran Jeova ej juon jeraam̦m̦an?

² Etke ad jeran Jeova ej juon jeraam̦m̦an? Kõnke E eo eutiejtata ijoko otemjej ilañ im ioon lal̦. Bareinwõt ej kõjparok ro ej yokwe er. Kar kam̦akũt ri kanaan Nahum ñan je naan kein: “Iroij emmõn; Ej kejbarok armij ro dron ilo ien jorrãn; Ej wonake ro rej oktak ñõn e.” (Na. 1:7, UBS; Sam 1:6) Ilo m̦ool, eaorõk bwe jen jel̦ã kajjien Anij im Nejin, Jijej Kũraij. Etke? Kõnke eñin ej wãween eo bwe jen maroñ bõk mour indeeo.—Jon 17:3.

3. Ñan ad lukkuun jel̦ã kajjien Anij, ta ko jej aikuj jel̦ã kõn e?

³ Ejjab mel̦el̦ein bwe kõnke jejel̦ã etan Anij, jejel̦ã kajjien. Jej aikuj jel̦ã bũruon ãinwõt juon jerad. Jej aikuj jel̦ã kõn ta ko rem̦m̦an ippãn im ta ko ej diki. El̦aññe jej mour ilo wãween eo ej kabuñbũruon ej kalikkar ad lukkuun epaake. (1 Jon 2:4, UBS) Ak ebar wõr juon men jej aikuj jel̦ã kake el̦aññe jekõn̦aan kal̦apl̦o̦k ad jel̦ã kajjien. Jej aikuj jel̦ã kõn ta ko ear kõm̦m̦ani im ewi wãween im etke. El̦aññe ej m̦wilal̦l̦o̦k ad mel̦el̦e kõn karõk ko Jeova ej kõm̦m̦ani ñan kajejjet ankilaan, jenaaj bwilõñ kõn joñan ‘m̦wilal̦ in an mãlõtlõt im jel̦ãl̦o̦kjen̦.’—Rom 11:33, UBS.

Jeova Ej Anij in Karõk

4, 5. (a) Ñe Baibõl̦ eo ej kajerbal naan in karõk, ta eo ej jitõñl̦o̦k ñane? (b) Ewi wãween jemaroñ kajerbal elõñl̦o̦k jãn juon wãween ñan katõprak juon men? Kwal̦o̦k juon waanjoñak.

⁴ Jeova ej juon Anij in karõk im ej kajejjet karõk ko an. Baibõl̦ eo ej kwal̦o̦k kõn karõk eo an jãn jinoin. (Ep. 3:10, 11) Ta mel̦el̦ein ñe Baibõl̦ eo ej kajerbal naan in karõk? Ekkã an naan in jitõñl̦o̦k ñan juon mejãnkajjik ak kõttõpar im juon ej katõprake ilo elõñ wãween ko.

⁵ Ñan waanjoñak: Juon armej em̦õj an pepe bwe enaaj kalõk juon m̦õn em̦. Emaroñ lõñ wãween ko ej l̦õmn̦aki kõn wãween an naaj kalõke m̦weo. Im bareinwõt kõn ta ko enaaj kajerbali ñan kalõke. Bõtab ke ej kalõke m̦weo, ejabwe men ko kõbwebwein. Bõlen ear kalõk m̦weo kõn pirõk bõtab tokãlik emaat pirõk. Kõn men in, ej kajerbal bũl̦ãwut ñan kalõk m̦weo. Jekdo̦o̦n ñe ear aikuj kajerbal kõl ko jet ak kõttõpar eo an ñan kalõk m̦weo ej naaj tõprak wõt.

6. Ewi wãween an Jeova kwal̦o̦k an jel̦ã ukoktak ñan kajejjet karõk eo an?

⁶ Ej ãindein ippãn Jeova. Ejel̦ã ukoktak ñan an maroñ katõprak karõk eo an jãn  jinoin. Kõn an jel̦ã bwe ewõr an enjel̦ ro im armej ro maroñ in kããlõt, ej ukot wãween an kõm̦m̦ani men ko ñan kajejjet karõk eo an. Ñan waanjoñak, jen lale ewi wãween an kar Jeova kajejjet karõk eo an ikijjeen ine eo kar kallim̦ur kake. Ilo jinoin, Jeova ear jiroñ armej ro m̦oktata im ba: “Kom̦win tim̦on̦ im orl̦o̦k, im kobrak lal̦.” (Jen. 1:28) Karõk in an Anij ear ke oktak ãlikin wõt an kar Adam im Iv jum̦ae e ilo jikin kallib in Iden? Jaab! Jeova ear m̦õkaj im kajerbal bar juon wãween ñan kajejjet karõk eo an. Ear kanaan kõn “ine” eo im enaaj itok im jol̦o̦k jorrããn ko rar wal̦o̦k jãn wõt an kar Adam im Iv jum̦ae E.—Jen. 3:15; Hi. 2:14-17; 1 Jon 3:8.

7. Ta mel̦el̦ein naan ko an Jeova ilo Exodus 3:14 im rej kalikkar kõn E?

⁷ Jeova ejel̦ã ukoktak ñan kajejjet karõk eo an. Men in ej kalikkar im errã ippãn mel̦el̦ein ãt eo etan. Ke Moses ear inepata kõn men ko im remaroñ bõbraiki jãn an kajejjet jerbal eo Jeova ear lel̦o̦k ñan e, Jeova ear kallim̦uri Moses im ba: “ÑA EO, ÑA E: Ãindrein am̦ naaj ba ñan ro nejin Israel, ‘ÑA E, Eo ear jilkinwõj eõ ñan kom̦.’” (Ex. 3:14) Ilo kajin Hibru, naan kein “Ña Eo, Ña E” ej mel̦el̦ein bwe Jeova epojak in erom jabdewõt men ej aikuj in erom bwe en kajejjet karõk eo an. Rijjelõk Paul ear kalikkar men in ke ear kwal̦o̦k kõn juon waanjoñak ilo bok in Rom jebta 11. Ilo jebta in ej kõnono ilo kõkkar kõn juon wõjke olive. Meñe kõjatdikdik eo ad ej ñan mour ilañ ak ijin ioon lal̦, ilo ad etale waanjoñak in enaaj kal̦apl̦o̦k ad kile joñan m̦wilal̦ in mãlõtlõt eo an Jeova.

Karõk eo an Jeova kõn Inen Kallim̦ur Eo

8, 9. (a) Ta men ko emãn jej aikuj mel̦el̦e kaki? (b) Ta kajjitõk eo ej kalikkar bwe Jeova ejel̦ã ukoktak ñe ej itok ñan kajejjet karõk eo an?

⁸ M̦okta jen ad etale waanjoñak eo kõn wõjke olive eo, em̦m̦an bwe jen mel̦el̦e m̦okta kõn men ko emãn ikijjeen karõk eo an Jeova kõn inen kallim̦ur eo. Kein kajuon, Jeova ear kallim̦uri Ebream bwe “ri aelõñ otemjej i lal̦ renaaj jeraam̦m̦an” ikijjeen inen ak ro nejin. (Jen. 22:17, 18) Kein karuo, “aelõñ in pris ro” enaaj kar itok jãn aelõñ in Israel wõt ak ro inen Ebream. (Ex. 19:5, 6) Kein kajilu, ke enañin aolep ri Israel rar kõjekdo̦o̦n Messaia eo, Jeova ear kajerbal bar juon wãween ñan kõmõn juon “aelõñ in pris.” (Matu 21:43; Rom 9:27-29) Kein kaemãn, meñe Jijej ej ine eo kar kallim̦ur kake inen Ebream, ebar wõr ro jet im renaaj m̦õttan ine eo.—Ga. 3:16, 29.

⁹ Kobal̦o̦k ippãn men kein emãn, ilo bok in Revelesõn ej kalikkar oran rein im renaaj kiiñ im pris ippãn Jijej ilañ. Oraer ej 144,000. (Rev. 14:1-4) Kar bareinwõt n̦aetaer “nejin Israel.” (Rev. 7:4-8) Mel̦el̦ein ke bwe aolep ro 144,000 rej ri Israel ak ri Ju wõt? Uwaak eo ej kalikkar bwe Jeova ejel̦ã ukoktak ñe ej itok ñan an kajejjet karõk eo an. Kiiõ jen lale ewi wãween lõta eo an rijjelõk Paul ñan ri Rom ro ej jipañ kõj ñan lo uwaak eo.

“Aelõñ in Pris”

10. Ta jeraam̦m̦an eo en kar an ri Israel ro wõt?

¹⁰ Ilo jinoin, ro uwaan “aelõñ in pris ro, im aelõñ e kwõjarjar” ren kar ri Israel ro wõt. (Riit Rom 9: 4, 5.) Ak ta eo ear wal̦o̦k ke ear itok Ine eo kar kallim̦ur kake? Ear ke lo 144,000 ri Israel ro me renaaj kar erom m̦õttan ineen Ebream?

11, 12. (a) Ñããt eo kar jino ekãlel kõn ro renaaj irooj ilañ, im kar ta l̦õmn̦ak eo an elõñ iaan ri Israel ro kõn Jijej ilo tõre eo? (b) Ewi wãween an kar Jeova kauñl̦o̦k “oran” ro im renaaj erom ineen Ebream?

¹¹ Riit Rom 11:7-10, UBS. Enañin aolep ri Israel ro im rej ri Ju ilo raan ko an Jijej rar kaarmejjeteik Jijej. Kõn men in, jeraam̦m̦an eo ñan erom m̦õttan inen Ebream  ear pel̦l̦o̦k ñan ro jet im jab ri Israel ro wõt. Kar jino ekãlel eo kõn ro renaaj m̦õttan “aelõñ in pris” ilañ ilo Pentekost eo ilo iiõ eo 33. Ear wõr jet wõt tausan ri Israel ro em̦m̦an bũrueer im rar bõk jeraam̦m̦an in. Oran in “eiet” ñe keidi ñan oran aolep ri Israel ro im remaroñ kar kauñ 144,000.—Rom 11:5, UBS.

¹² Innem enaaj ewi wãween an Jeova kauñl̦o̦k “oran” ro renaaj m̦õttan ineen Ebream ak Israel ilo kõkkar? (Rom 11:12, 25, UBS) Rijjelõk Paul ear ba: “Ijjab ba bwe Anij elikjab jen kallimur eo an. Bwe ejjab aoleb armij in Israel rej ri kãlet an Anij. Im bareinwõt ejjab aoleb ro inen Abraham rej nejin Anij. . . Melelen, ajiri ro rej lotak ilo wãwen kanniek, rejjab nejin Anij; ak ajiri ro rej lotak kin tokjen kallimur an Anij ej watõk ir ine ko inen remol.” (Rom 9:6-8, UBS) Innem Jeova ejjab aikuj bwe ro rej m̦õttan ineen kallim̦ur eo ren itok wõt jãn bwijjin Ebream.

Wõjke Olive eo ilo Kõkkar

13. (a) Wõjke olive eo ej kõkkar kõn ta? (b) Okran wõjke eo ej jitõñl̦o̦k ñan wõn? (c) Kããn ej jutak kõn wõn? (d) Ak ta kõn ra ko raan, rej kõkkar wõn ro?

¹³ Rijjelõk Paul ear keidi ro im renaaj erom m̦õttan ineen Ebream ñan raan juon wõjke olive. * (Rom 11:21, UBS) Wõjke olive in em̦m̦an ej kõkkar kõn jejjet in kitien karõk eo an Anij kõn bujen eo an ippãn Ebream. Okran wõjke eo ej ekwõjarjar im ej jitõñl̦o̦k ñan Jeova kõnke ej lel̦o̦k mour ñan ro rej uwaan Israel an Anij. (Ais. 10:20; Rom 11:16) Kããn wõjke eo ej jutak kõn Jijej, ine eo kar kallim̦ur kake ineen Ebream. Im aolep ra ko raan wõjke eo rej kõkkar kõn oran aolep ro rej m̦õttan ineen Ebream.

14, 15. Ra ko kar jeki jãn wõjke olive eo em̦m̦an rej jitõñl̦o̦k ñan wõn, im ra ko kar kobaikl̦o̦k ñan bõk jikier rej kõkkar kõn wõn?

¹⁴ Ilo waanjoñak eo kõn wõjke olive eo, ri Israel ro im rar kaarmejjeteik Jijej rej ãinwõt ra ko “emwij jeki” jãn raan wõjke olive eo em̦m̦an. (Rom 11:17, UBS) Rein rar jerwaane jeraam̦m̦an eo aer ñan erom ro ineen Ebream. Ak wõn ro renaaj bõk jikin rein? Ri Ju ro im rar utiej bũrueer kõn aer ba bwe rej bwijjin Ebream, remaroñ kar l̦õmn̦ak bwe ejjel̦o̦k jabdewõt enaaj bõk jikier. Ak Jon ri Peptaij ear ba ñan er m̦oktal̦o̦k bwe Jeova emaroñ ukot dekã ko bwe ren erom ro nejin Ebream.—Luk 3:8, UBS.

¹⁵ Innem ta eo Jeova ear kõm̦m̦ane ñan  kajejjet karõk eo an? Paul ear kõmel̦el̦e bwe naaj kobaikl̦o̦k ra ko raan wõjke olive eo ewaan ñan bõk jikin ra ko em̦õj jeki jãn wõjke olive eo em̦m̦an. (Riit Rom 11:17, 18, UBS.) Kõn men in, kar kããlõt jet armej ro jãn aelõñ ko jet im kar kabit er kõn kajoor eo an Anij. Rein rar ãinwõt ra ko kar kobaikl̦o̦k ilo wõjke olive eo em̦m̦an ilo kõkkar. Ilo wãween in rar erom m̦õttan ro ineen Ebream. Jet iaan rein rar pãd ilo congregation eo ilo Rom. M̦okta ri aelõñ ko rar ãinwõt raan wõjke olive waan eo im rar jab maroñ m̦õttan bujen eo kar kõm̦m̦ane ippãn Ebream. Bõtab Jeova ear kepel̦l̦o̦k juon ial̦ bwe ren maroñ m̦õttan ro uwaan Israel an Anij.—Rom 2:28, 29.

16. Ewi wãween an kar Piter kõmel̦el̦e kõn wãween an kar ejaak Israel an Anij?

¹⁶ Rijjelõk Piter ear kõmel̦el̦eik men in ilo wãween in: “Drekã in [Jijej Kũraij] elab tokjen ñõn kom [Israel an Anij, ekoba ri aelõñ ko] ro rej tõmak. Ak juõn eon ej ba ñõn ro rejjab tõmak, ‘Drekã eo ro rikkal rar kejekdrone. Rar lo bwe ej drekã eo elabtata tokjen.’ Im bar juon eon ej ba, ‘Eñin drekã eo enaj kõmmõn an armij latibñil, drekã eo enaj kõmmõn bwe ren buñ.’ . . . Ak kom bwij eo emwij kãlete, priest ro an King eo, ailiñ eo ekkwojarjar, armij ro an Anij make, eo ear kãlet kom bwe komin kwalok jerbal ko rekabwilõñlõñ an Anij, eo ear kir kom jen marok ñõn meram eo an eaibuijuij. Mokta, komar jab dron Anij, ak kiõ komij dron; mokta komar jaje kin tiriamo an Anij, ak kiõ emwij ami bõke.”—1 Pi. 2:7-10, UBS.

17. Ewi wãween men eo Jeova ear kõm̦m̦ane ej ãinl̦o̦k wõt wõjke eo “eoktaklok jen kar lukkun kilen” katõke?

¹⁷ Elõñ remaroñ kar ilbõk im jab tõmak men eo Jeova ear kõm̦m̦ane. Bõtab Paul ear ba bwe men in ear kõm̦m̦ane ej ãinl̦o̦k wõt  wõjke olive eo “eoktaklok jen kar lukkun kilen” katõke. (Rom 11:24, UBS) Ewi wãween an oktak? El̦aññe jaar lo an juon kakobaik raan wõjke olive eo ewaan ippãn raan wõjke eo em̦m̦an, jenaaj kar ilbõk im jab tõmak bwe enaaj eddek. Bõtab eñin men eo jet ri ekkat ro rar kõm̦m̦ane ilo raan ko an rijjelõk ro. * Ej ãindeinl̦o̦k wõt men eo Jeova ear kõm̦m̦ane. Ear juon men ri Israel ro rar jab kõtmãne kake. Ekkar ñan l̦õmn̦ak eo aer, ri Gentile ro ak ri aelõñ ko rar jab maroñ kalle leen ko rem̦m̦an. Bõtab Jeova ear kõm̦m̦an bwe rein ren m̦õttan “aelõñ” eo me ear jebar leen Aelõñ in Anij. (Matu 21:43) Ear wõr juon iien epel̦l̦o̦k ñan kakobaik ri aelõñ ko im rejjab m̦wijm̦wij ippãn ra ko raan wõjke olive eo em̦m̦an ilo kõkkar. Ear jino wal̦o̦k men in ilo iiõ eo 36 ke kar kabit Kornoliõs. Lein kar ri Gentile eo m̦oktata im ear erom juon Kũrjin meñe ear jab m̦wijm̦wij.—Jrb. 10:44-48. *

18. Ta eo ear pel̦l̦o̦k wõt ñan an ri Israel ro kõm̦m̦ane ãlikin iiõ eo 36?

¹⁸ Kiiõ ear ke mel̦el̦ein bwe ãlikin iiõ eo 36, ear jem̦l̦o̦k an ri Israel ro bõk jeraam̦m̦an eo ñan erom m̦õttan ineen Ebream? Jaab. Paul ear ba: “Im ri Jew ro elañe rej jolok air jab tõmak, naj bar kejeblak ir ñõn jikin eo rar bed ie, bwe Anij emaroñ bar kejeblak ir. Kom ri ailiñ ko, komij einwõt juõn ran wijke olive ewan, eo emwij ruje im kaddrebelok ibben juõn wijki olive emmõn (men in eoktaklok jen kar lukkun kilen kõmmõne.) Ak ri Jew ro rej einwõt wijki in emmõn, innem enaj bidrodrolok an Anij bar kaddrebelok ra kein ñõn wijki eo rar jeki jene.”—Rom 11:23, 24, UBS.

‘Aolep Ri Israel ro ilo Kõkkar Renaaj Bõk Lo̦mo̦o̦r’

19, 20. Ãinwõt waanjoñak eo kõn wõjke olive eo ej kalikkar, ta eo Jeova ej kajejjete?

¹⁹ Karõk eo an Jeova ikijjeen “Israel an Anij” ak Israel ilo kõkkar ej wõnm̦aanl̦o̦k wõt im jejjet kitien ilo juon wãween ekabwilõñlõñ. (Ga. 6:16) Ãinwõt an kar Paul ba, ‘aolep ri Israel ro ilo kõkkar renaaj bõk lo̦mo̦o̦r.’ (Rom 11:26, UBS) Ekkar ñan iien eo Jeova ej kããlõte, ñe enaaj uñ oran aolep ro uwaan Israel an Anij, renaaj jino bõk jerbal in kiiñ im pris ilañ. Ejjel̦o̦k juon men enaaj bõbrae an Jeova kajejjet kitien karõk eo an!

²⁰ Jijej Kũraij kobal̦o̦k ippãn 144,00 rej ineen Ebream im renaaj bõktok jeraam̦m̦an ko ñan “ri aelõñ otemjej ilal̦.” (Rom 11:12, UBS; Jen. 22:18) Ilo wãween in, aolep ri karejar ro an Jeova rej bõk tokjãn ko rem̦m̦an jãn karõk in. Ke jej katak kõn wãween eo Jeova ej kajejjet ankilaan jen jinoin, jenaaj al̦l̦añ kõn joñan an Anij m̦weiie im joñan an m̦wilal̦ mãlõtlõt im jel̦ãl̦o̦kjen̦ eo an!—Rom 11:33, UBS.

[Kamelele eo itulal]

Kwõj Ke Keememej?

• Ta eo jej katak kõn Jeova kõn wãween ej kajejjet karõk eo an?

• Ekkar ñan bok in Rom jebta 11, men kein rej kõkkar kõn ta . . .

wõjke olive eo?

okran?

kããn?

ra ko raan?

• Etke men eo Jeova ear kõm̦m̦ane ej ãinl̦o̦k wõt wõjke eo “eoktaklok jen kar lukkun kilen” katõke?

[Kajitõk ko ñan katak]

[Box/Pija ilo peij 24]

Etke Rekõn Kobaikl̦o̦k Raan Wõjke Waan Eo?

▪ Juon emaan Lucius Juius Moderatus Columella ear juon iaan ri tarin̦ae ro an Rom im juon ri kallib. Lein ear mour ilo iien ko an rijjelõk ro. Ear buñbuñ kõn an kar je 12 bok ko kõn wãween mour ilo jikin ko ejeja armej ie im rej bõk aer mour jãn atake ko aer.

Ilo bok eo an kein kalailim, ear je juon jabõn kõnnaan in etto. Ear ba: “Eo ej plau ak kapidodo bwidej ko ñan katõke wõjke olive ko ekõn̦aan bwe en kalle. Eo ej likũti kõn̦ ak kũbwe in menin mour ko ilo atake in wõjke olive eo, elukkuun l̦ap an kõn̦aan bwe en wõr leen. Im eo ej bwilo̦ke raan wõjke olive eo ej kõm̦m̦an bwe en jebar leen.”

Ãlikin an kar kõmel̦el̦e kõn wõjke eo em̦m̦an an eddek ak ejjab maroñ jebar leen, ear kwal̦o̦k bar juon kõl. Ear ba: “Enaaj em̦m̦an ñe kwõj kajerbal juon kein jerbal ñan kõm̦m̦an juon roñ ilo ra eo kar jeke im kõl̦aakl̦o̦k raan wõjke olive waan eo. Tokãlik wõjke olive eo em̦m̦an enaaj jebar leen.”

[Pija ilo peij 23]

Kwõj mel̦el̦e ke kõn waanjoñak eo kõn wõjke olive eo?