Kõjerbal Internet ilo Wãween eo Ejim̦we

EL̦AÑÑE juon ej kõjerbal Internet, elõñ men ko enaaj jel̦ã kaki im enaaj jel̦ã kõn men ko rej wal̦o̦k ilo jabdewõt jikin ilo jabdewõt iien. Eñin unin armej ro ijoko otemjej rej kõjerbale Internet ñan tõpar armej ro jet im leto letak ennaan ko ñan doon.

Maroñ eo ñan kõnono ippãn doon ej juon menin letok jãn Ri Kõm̦anm̦an eo ad. Maroñ in ej kõm̦m̦an bwe jen maroñ leto letak ennaan im mel̦el̦e ko ñan doon. Eo m̦oktata im ear kõjerbal maroñ eo ñan kõnono ippãn armej ej Jeova. Ear kõnono im lel̦o̦k ñan er mel̦el̦e eo ealikkar kõn wãween aer maroñ mour im m̦õn̦õn̦õ. (Jenesis 1:​28-​30) Bõtab, meñe ad kõnono ippãn doon ej juon menin letok, armej ro remaroñ kõjerbale menin letok in ilo juon wãween ebõd. Eñin men eo ear wal̦o̦k ippãn armej ro jinointata. Setan ear riab ke ear kõnono ñan Iv, im Iv ear tõmak men ko Setan ear ba. Tokãlik, Iv ear tilmaake mel̦el̦e eo ñan Adam. Adam ear l̦oore naan ko reriab, im eñin unin aolep armej ro rej eñtaan.​​—Jenesis 3:​1-6; Rom 5:​12.

El̦aññe jej kõjerbale Internet jemaroñ lo mel̦el̦e ko raorõk im emaroñ m̦õkajl̦o̦k ad kõm̦m̦an elõñ men ko. Bõtab, ewõr jilu men ko im jej aikuj ekkõl kaki im rekauwatata. Ta kein? Kein kajuon, mel̦el̦e ko ie remaroñ m̦on̦e kõj. Kein karuo, el̦ap an kañi iien ko ad jãn ad kõm̦m̦ani men ko jet. Im kein kajilu, ej kõm̦m̦an bwe en pidodo ad alwõji pija ko rettoon. Kiiõ jen etale ewi wãween jemaroñ kõjerbale Internet ilo wãween eo ejim̦we.

Mel̦el̦e eo Ie Em̦ool ke ak Eriab?

Jen jab l̦õmn̦ak bwe aolep mel̦el̦e ko ilo Internet rem̦m̦an. Ñe jej pukot mel̦el̦e ko ilo Internet jemaroñ lo kõmel̦el̦e ko rem̦m̦antata kab kõmel̦el̦e ko renanatata. Eñin unin jej aikuj kõjerbal lol̦o̦kjen̦ bwe jen kile mel̦el̦e ko rem̦m̦an jãn mel̦el̦e ko renana.

Rainin jabdewõt eo ej kõjerbal Internet emaroñ riab im m̦on̦e ro jet bwe ren l̦õmn̦ak bwe ej juon ri mãlõtlõt. Jet rejjab kwal̦o̦k etaer im jabdewõt emaroñ likũti ennaan ak kõmel̦el̦e ko aer, kab pija ko im naan in tõl ko n̦a ilo Internet.

Jab m̦õkaj im tõmak mel̦el̦e ko ilo Internet. M̦okta jãn am̦ tõmake, kwõn kajjitõk ippam̦ make: (1) Wõn eo ear likũti mel̦el̦e  kein? Imaroñ ke lõke armej in? (2) Ta unin armej in ear je im likũti mel̦el̦e kein ilo Internet? Ej kwal̦o̦k m̦ool ke ak ej baj kajjioñ in kõm̦m̦an bwe armej ro ren errã ippãn? (3) Ri jeje in ear bõk mel̦el̦e in jãn ia? Ej ke kwal̦o̦k ia eo ear bõk mel̦el̦e ko ie bwe jen maroñ etale im lale el̦aññe rem̦ool? (4) Mel̦el̦e kein rej menin jem̦aan ke ak raan kein? Rijjelõk Paul ear lel̦o̦k naan in rõjañ ñan Timote im ej bareinwõt jejjet ñan kõj rainin. Ear je: “Kwõn kõjparok men eo me em̦õj lewõj ñan eok, im ilo̦k jãn bwebwenato waan, im men in jum̦ae an eo n̦a etan ‘jel̦ãl̦o̦kjen̦,’ ak e riab.”​​—1 Timote 6:​20.

Internet eo Ej Kõjparok Iien ke ak Ej Kañ Iien?

El̦aññe ejim̦we wãween ad kõjerbal Internet, emaroñ jipañ kõj ñan kõjparok iien, kõm̦m̦an an dik ad jerbal im edik ad jol̦o̦k jããn. Jejjab aikuj etal ñan m̦õn wia ko ak jemaroñ pãd wõt ilo m̦oko im wia m̦weiuk ko ilo Internet. Ilo wãween in, em̦õkajl̦o̦k. Epidodo ad lo ia eo im edik on̦ean m̦weiuk ko ie. Jejjab aikuj etal ñan pããñ ak jemaroñ pãd wõt ilo m̦oko im kõjerbal Internet ñan kõl̦l̦ãik on̦ean piil̦ ko ad, ijjilõkl̦o̦k jããn im men ko erl̦o̦k wõt. Jemaroñ wia tũkõt in kelo̦k ilo Internet. Bareinwõt epidodo ad lo nõmba in talboon, m̦oko im̦õn armej im wãween jemaroñ tõpare jikin ko. Armej ro ilo aolep ra ko an Ri Kõnnaan ro An Jeova rej kõm̦m̦ani men kein ilo aer kõjerbale Internet.

Bõtab ewõr kauwõtata ko ie. Ñan waanjoñak, jej aikuj l̦õmn̦ak ewi joñan ad jol̦o̦k iien ilo Internet. El̦e jãn joñan an jet armej jol̦o̦k iien ilo aer iukkure bajjek ilo Internet. Rej wia tak wõt, bwebwenato bajjek im e-mail ro jet. Bareinwõt rej pukot kõmel̦el̦e ko im alwõje Website ko ilo Internet. Joñan an l̦ap aer jol̦o̦k iien ilo men kein, jet iien rejjab l̦õmn̦ak kõn eo pãleer im ro nejier, ro m̦õttaer im ro iloan congregation eo. Jidik kõn jidik emaroñ pen aer bõjrak jãn aer kõjerbal Internet el̦e jãn joñan.

Juon em̦m̦aan ear je juon lõta im jilkinl̦o̦k ñan ra eo. Ear ba bwe ekajoor Internet. Jet iien ear Internet ium̦win 10 awa. Ear ba: “Ilo jinoin aõ kar kõjerbal Internet ãinwõt ejjel̦o̦k jorrããn.” Bõtab, jidik kõn jidik ear jakol̦o̦k an kweilo̦k im jar. Ear jab keboji bok ko an m̦okta jãn kweilo̦k im ke ear pãd ilo iien kweilo̦k, ear l̦õmn̦ak wõt kõn an naaj ro̦o̦l im bar Internet. Tokãlik, ear kile bwe ebõd wãween an kõjerbale Internet. Kõn men in, ear kõm̦m̦an oktak im kajim̦we wãween an kõjerbale. En jab l̦e jãn joñan ad kõjerbal Internet kõnke emaroñ pen ad bõjrak jãn ad kõjerbale.

Ta ko Kwõj Alwõji Ilo Internet?

Ilo 1 Tessalonika 5:​21, 22 ej ba: “Kom̦win mãlejjoñ men ko otemjej; kõjparok wõt men ko rem̦m̦an. Kom̦win kõjparok kom̦ jãn wãween nana otemjel̦o̦k.”  Ñe jej alwõje juon men ilo Internet, jej aikuj keememej ta l̦õmn̦ak eo an Jeova kake. Men ko jej alwõji rej aikuj erreo im em̦m̦an ñan juon eo ej karejar ñan Jeova. Ekkã an armej ro raan kein alwõji pija ko rettoon ilo Internet. Eñin unin jej aikuj kõjparok. El̦aññe jejjab, enaaj pidodo ad po.

Ta eo emaroñ jipañ kõj ñan kããlõt men ko rem̦m̦an me jemaroñ alwõji im jab men ko me jejjab aikuj alwõji? Kwõn kajjitõk ippam̦ kajjitõk in: “Inaaj ke m̦õkaj im noje men eo ij alwõje jãn eo pãleeõ, jema im jinõ ak ro jeiõ im jatũ ilo tõmak ñe rej del̦o̦ñtok ilo ruum̦ eo?” El̦aññe aet, innem em̦m̦anl̦o̦k bwe kwõn kõjerbale Internet ilo iien eo ewõr armej ijo. Em̦õj an Internet ukot wãween an armej ro ilo raan kein kaikujkuj im wãween remaroñ tõpar ro jet ñan kõnono ippãn doon. Bõtab, em̦õj an kwal̦o̦k juon wãween ekããl ñan an armej ro ‘l̦õñ ilo bũrueer.’​​—Matu 5:​27, 28.

Jej Aikuj ke Jilkinl̦o̦k ñan Ro Jet?

Ñe ro jet rej jilkintok jet ennaan ñan kõj, ekkã ad bar jilkinl̦o̦k men in ñan bar ro jet. Jej aikuj lale bwe men ko jej jei im jilkinl̦o̦ki ren m̦ool im jab ettoon. Im ñe jej kõn̦aan jilkinl̦o̦k juon men ñan ro jet, ej aikuj wõr ad mãlim. * (Lale kõmel̦el̦e ko itulal̦.) Jej aikuj l̦õmn̦ak kõn kajjitõk kein: Mel̦el̦e in enaaj ke jipañ ro jet? Etke ikõn̦aan karoñ ro jet kake? Ej ke ñan kõm̦m̦an bwe armej ro jet ren nõbar eõ?   

Ewõr tokjãn e-mail el̦aññe ejim̦we wãween ad kõjerbale. Bõtab, emaroñ bareinwõt letok kõmel̦el̦e ko rejettokjeir. El̦ap ke ad e-mail ro jet im kõm̦m̦an bwe ren jol̦o̦k el̦ap iien ko aer im riiti men eo jej jilkinl̦o̦ke? M̦okta jãn ad jilkinl̦o̦k juon e-mail, jej aikuj l̦õmn̦ak m̦okta ta unin jej jilkinl̦o̦ke. Ilo iien ko m̦okta, armej ro rekõn jeje lõta ñan baam̦le ko aer im ro m̦õttaer im kwal̦o̦k kõn ta ko rej wal̦o̦k ilo mour ko aer. Eñin men eo jej aikuj kar e-mail kake. Jejjab aikuj e-mail juon men ñan ro jet el̦aññe jejjab maroñ kam̦oole bwe ejim̦we.

Kiiõ, ta eo kwõj aikuj kõm̦m̦ane kõn Internet? Kwõj ke aikuj bõjrak jãn am̦ kõjerbale? Ñan jet, emaroñ menin aikuj ñan er bwe ren bõjrak. Ñan waanjoñak, em̦m̦aan eo me jaar kõnono kake kar m̦oktal̦o̦k im ekajoor Internet, ear peek bwe en jab bar kõjerbale Internet. Internet emaroñ juon men ewõr tokjãn ñan eok el̦aññe kwõj kõjerbal “lol̦o̦kjen̦.” Men in enaaj “kõjparok eok.”​​—Jabõn Kõnnaan 2:​10, 11.

[Kamelele ko itulal]

[Kamelele in juõn pija ilo 4]

Ewi wãween kwõmaroñ jel̦ã bwe mel̦el̦e ko rem̦ool?

[Kamelele in juõn pija ilo 5]

Ta eo kwõj aikuj l̦õmn̦ak kake m̦okta jãn am̦ jilkinl̦o̦k juon e-mail ñan ro jet?