1, 2. Ta l̦õmn̦ak eo an rũkarejar ro an Jeova kõn raan eo an?

 RŨKAREJAR ro an Jeova jãn iien ko etto rar kijenmej im kõttar wõt an jejjet kitien kanaan ko. Ñan waanjoñak, Jeremaia ear kanaan bwe RiBabil̦on ro renaaj kar ko̦kkure Juda, im men in ear jejjet kitien ilo iiõ eo 607 m̦okta jãn Kũraij. (Jeremaia 25:8-11) Aiseia ear kanaan bwe Jeova enaaj karõl̦o̦k RiJu ro jãn aer kõm̦akoko bwe ren jepl̦aak ñan Juda. Im ear ba: “Em̦õn̦õn̦õ ro rej likũt aer kõjatdikdik ilo Irooj.” (Aiseia 30:18, UBS) Maika ear bareinwõt tõmak bwe kallim̦ur ko an Jeova renaaj m̦ool, im ear ba: “Inaaj reilo̦k ñan Jeova.” (Maika 7:7) Bareinwõt, elõñ bukwi iiõ in an armej ro an Anij tõmak bwe kallim̦ur eo kõn Messaia eo, ak Kũraij, enaaj jejjet im m̦ool.​—Luk 3:15; 1 Piter 1:10-12. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.)

² Rainin, kõj bareinwõt jej kõttar an jejjet kitien kanaan ko an Jeova kõn Aelõñ eo an. Kõnke Jijej ej Kiiñ eo an Aelõñ in, m̦õttan jidik enaaj lo̦mo̦o̦ren rũkarejar ro an Anij jãn jukjukun pãd in enana. Enaaj jol̦o̦k aolep armej ro renana im jol̦o̦k eñtaan jãn lal̦ in. (1 Jon 5:19, UBS) Kõn men in, jej aikuj kõttar  wõt raan eo an Jeova kõnke m̦õttan jidik enaaj itok, im jej aikuj kate kõj ñan pojak wõt.

3. El̦aññe eto ad kõttar ium̦win elõñ iiõ bwe en itok jem̦l̦o̦kin, ta eo jemaroñ jino l̦õmn̦ak kake?

³ Jej lukkuun reim̦aanl̦o̦k ñan raan eo ñe enaaj jejjet ankilaan Anij ijin ioon lal̦. (Matu 6:10) Ak el̦aññe eto ad kõttar ium̦win elõñ iiõ bwe en itok jem̦l̦o̦kin, bõtab ejjañin itok, jemaroñ jino l̦õmn̦ak im ba, ‘Jej aikuj in ke kõttar wõt an itok jem̦l̦o̦kin?’ Eokwe, jen lale uwaak eo.

4. Etke elukkuun aorõk bwe jen kanooj kõjparok im “ekkõl” wõt?

⁴ Jijej ear jiroñ rũkal̦oor ro an bwe ren ‘kanooj kõjparok’ im “ekkõl” wõt. Eñin unin elukkuun aorõk bwe jen kõttare wõt an itok jem̦l̦o̦kin. (Matu 24:42, UBS; Luk 21:34-36) Bareinwõt, doulul in an Jeova ej wõnm̦aanl̦o̦k im kakeememej kõj bwe jen “kõtmãne im lipjerjer an raan in Irooj itok” im likũt wõt ad kõjatdikdik ilo kallim̦ur ko an Jeova kõn jukjukun pãd eo ekããl.​—Riit 2 Piter 3:11-13.

5. Ta un eo juon unin ad kõttare wõt raan eo an Jeova?

⁵ Ñe rũkal̦oor ro an Jijej ilo tõre ko an rar aikuj pojak im kõttare wõt raan eo an Jeova, mel̦el̦ein bwe raan kein el̦apl̦o̦k ad aikuj pojak im kõttare raan eo. Etke? Kõnke kakõl̦l̦e ko me Jijej ear kwal̦o̦k kaki rej kam̦ool bwe em̦õj an jino Kiiñ ilo Aelõñ eo an Anij jãn kar iiõ eo 1914 im bwe jej mour ilo raan ko ãliktata ak “iien eo ãliktata.” Ñan waanjoñak, ãinwõt an kar Jijej kanaan kake, men ko rej wal̦o̦k ilo lal̦ in rej nanal̦o̦k wõt im ennaan eo em̦m̦an kõn Aelõñ eo em̦õj an ajeeded ipel̦aakin lal̦ in. (Matu 24:3, 7-14, UBS) Jijej ear jab kwal̦o̦k ewi toon raan ko ãliktata. Kõn men in, jej aikuj in pojak wõt kõnke enaaj idiñ an itok jem̦l̦o̦kin.

6. Etke jejel̦ã bwe enaaj nanal̦o̦k wõt men ko rej wal̦o̦k ilo ad epaakel̦o̦k jem̦l̦o̦kin?

⁶ Baibõl̦ ej ba bwe enaaj l̦apl̦o̦k wõt an armej ro nana ilo “raan ko ãliktata.” (2 Timote 3:1, 13; Matu 24:21; Revelesõn 12:12) Kõn men in, meñe elukkuun nana men ko rej wal̦o̦k kiiõ, ak jejel̦ã bwe enaaj l̦apl̦o̦k wõt aer nana. Innem, “iien eo ãliktata” ej ke jitõñl̦o̦k ñan juon iien ilju im jekl̦aj me enaaj l̦e jãn joñan an nana men ko rej wal̦o̦k?

7. Ta eo bokin Matu 24:37-39 ej katakin kõj kake kõn men ko renana rej wal̦o̦k ilo raan kein ãliktata?

⁷ Ewi joñan an naaj nana men ko renaaj wal̦o̦k m̦okta jãn an jino iien “eñtaan eo el̦ap”? (Revelesõn 7:14) Ñan waanjoñak, kwõj ke l̦õmn̦ak bwe enaaj wõr tarin̦ae ilo aolep aelõñ ko im bwe enañin aolep armej renaaj nañinmej ak iioon ñũta? Eokwe, ñe ewal̦o̦k men kein, ejjel̦o̦k pere bwe aolep armej renaaj tõmak bwe ejejjet kitien kanaan ko ilo Baibõl̦, ekoba ro im rejjab lukkuun tõmak Baibõl̦. Bõtab, Jijej ear ba bwe enañin aolep armej renaaj “jaje” bwe rej mour ilo raan ko ãliktata. Mel̦el̦ein men in bwe reban lukkuun kile men ko rej wal̦o̦k kõn aer m̦ad im lukkuun poub kõn men ko rej kõm̦m̦ani kajjojo raan. Kõn men in, renaaj ilbõk ñe raan eo an Jeova enaaj itok. (Riit Matu 24:37-39.) Ealikkar bwe jejjab aikuj kõtmãne an lukkuun kajju l̦e jãn joñan an nana men ko renaaj wal̦o̦k m̦okta jãn an itok iien “eñtaan eo el̦ap.”​—Luk 17:20; 2 Piter 3:3, 4.

8. Ta eo jej tõmak ke jej lo an jejjet kitien kakõl̦l̦e ko Jijej ear kwal̦o̦k kaki?

⁸ Kakõl̦l̦e ko me Jijej ear kwal̦o̦k kaki rej ñan jipañ ro rej pokake bwe ren jel̦ã el̦aññe rej mour ilo raan ko ãliktata. Aer jel̦ã  men in ej jipañ er ñan ekkõl im ‘kõjparok’ wõt. (Matu 24:27, 42, UBS) Kakõl̦l̦e ko Jijej ear kwal̦o̦k kaki rar jino jejjet kitieer jãn kar iiõ eo 1914 tok ñan kiiõ. Kõn men in, jej tõmak bwe jej mour ilo “iien eo ãliktata.” Em̦õj an Jeova pepe kõn iien eo enaaj jol̦o̦k jukjukun pãd in enana an Setan.

9. Etke jej aikuj pojak im kõttar wõt an itok jem̦l̦o̦kin?

⁹ Innem, etke jej aikuj pojak im kõttar wõt an itok jem̦l̦o̦kin? Kõnke jej pokake Jijej Kũraij. Bareinwõt, jej lo bwe kakõl̦l̦e ko Jijej ear kwal̦o̦k kaki kõn raan ko ãliktata em̦õj aer jejjet kitieer. Jej tõmak bwe epaak an jem̦l̦o̦k jukjukun pãd in, ejjab kõnke jej tõmak aolep men ko jej roñ, ak kõnke jej tõmak bwe ejejjet kitien kanaan ko ilo Baibõl̦. Jej aikuj ekkõl im kõjparok wõt im pojak ñan iien eo enaaj jem̦l̦o̦k jukjukun pãd in enana.

10, 11. (1) Etke Jijej ear jiroñ rũkal̦oor ro an bwe ren “ekkõl” wõt? (2) Ta eo Jijej ear ba ñan rũkal̦oor ro an bwe ren kõm̦m̦ane ñe erum̦wijtok raan eo jãn iien eo rar kõtmãne kake? (Lale pija eo ilo jinoin katak in.)

¹⁰ Elõñ iaad eto ad tiljek ium̦win elõñ iiõ ilo ad karejar ñan Jeova im kõttaretok wõt raan eo an. Bõtab, jekdo̦o̦n ewi toon ad kõttar, jen jab ebbeer. Jej aikuj naaj pojak ñe Jijej enaaj jol̦o̦k jukjukun pãd in an Setan. Jej aikuj keememej naanin jiroñ eo an Jijej ñan rũkal̦oor ro an ke ear ba: “Kom̦win ekkõl im pojak, bwe kom̦ij jab jel̦ã ñããt eo enaaj wal̦o̦k men kein. Enaaj ãinwõt juon armej eo ej ilen iuwe, im ej lel̦o̦k eddon men otemjej ñan rijerbal ro an, kajjojo iaaer ewõr kon̦aer; im ej ba ñan l̦eo ej lale kõjãm bwe en kanooj lale m̦weo. Innem kom̦win ekkõl bwe kom̦ij jab jel̦ã ñããt eo l̦eo im̦õn m̦weo enaaj itok, emaroñ ilo jota, ilo lukwõn boñ, ilo jimmarok, ak m̦okta jãn an al̦ tak. El̦aññe ejidimkij an itok, en jab lo ami kiki! Men eo ij ba ñan kom̦, ij bareinwõt ba ñan aolep: Kom̦win ekkõl!”​—Mark 13:33-37, UBS.

¹¹ Ke Kũrjin ro rar mel̦el̦e bwe Jijej ear jino tõl ilo iiõ eo 1914, rar kile bwe m̦õttan wõt jidik enaaj itok jem̦l̦o̦kin. Kõn men in, rar pojak im kõttaretok wõt raan eo ilo aer kal̦apl̦o̦k kun̦aaer ilo jerbalin kwal̦o̦k naan. Jijej ear ba bwe emaroñ naaj itok “ilo jimmarok, ak m̦okta jãn an al̦ tak.” Ñe men in enaaj wal̦o̦k, ta eo ro rej l̦oore rej aikuj kõm̦m̦ane? Eokwe, Jijej ear ba: “Kom̦win ekkõl!” Kõn men in, ñe jej l̦õmn̦ak bwe eto ad kõttar, jen jab l̦õmn̦ak bwe ej to wõt an itok raan eo ak bwe eban itok ilo tõre kein ad.

12. Ta eo Habakkuk ear kajjitõk ippãn Jeova, im kar ta uwaak eo an Jeova ñane?

¹² Rũkanaan Habakkuk ear kijenmej im kõttar ilo an kwal̦o̦k ennaan eo ñan armej ro bwe m̦õttan jidik enaaj jorrããn Jerusalem. Rũkanaan ro jet m̦oktal̦o̦k jãne rar bareinwõt kwal̦o̦k kõn ennaan in ium̦win elõñ iiõ. Habakkuk ear lo bwe el̦apl̦o̦k nana im wãween ko rejjab jim̦we jãn kar m̦okta. Eñin unin ear akwel̦ap ñan Jeova bwe en jipañe. Ear ba: “O Jeova, ewi toon aõ naaj kũr ñan Eok?” Meñe Jeova ear jab kwal̦o̦k ñããt eo enaaj ko̦kkure Jerusalem, ear ba bwe eban “aepedped” ak rum̦wij. Jeova ear bareinwõt ba ñan Habakkuk bwe en “kõttar” wõt.​—Riit Habakkuk 1:1-4; 2:3.

13. Ta l̦õmn̦ak eo emaroñ kar pidodo an Habakkuk bõke, im etke ekauwõtata l̦õmn̦ak in?

¹³ Jen ba bwe Habakkuk ear m̦õk in kõttar im ear ba: ‘Eto aõ pojak im kõttare an jorrããn Jerusalem ium̦win elõñ iiõ. Ej to wõt an Anij ko̦kkure, im ijjab aikuj kwal̦o̦k naan ñan armej ro kõn an naaj ko̦kkure. Ro jet remaroñ kõm̦m̦ane jerbal in.’ Ta eo  enaaj kar wal̦o̦k ñe Habakkuk ear l̦õmn̦ak rot in? Enaaj kar jako an Jeova m̦õn̦õn̦õ ippãn. Im emaroñ naaj kar luuji mour eo an ke RiBabil̦on ro rar etal im ko̦kkure Jerusalem.

14. Etke jenaaj kam̦m̦oolol kõn an Jeova kakkõl kõj bwe jen pojak im kõttar wõt an itok jem̦l̦o̦kin jukjukun pãd in?

¹⁴ Pijaikl̦o̦k m̦õk am̦ mour ilo jukjukun pãd eo ekããl im kwõj l̦õmn̦aketok an kar jejjet kitien aolep kanaan ko kar kwal̦o̦k kaki kõn raan ko ãliktata. Ñe kwõj kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn men in, enaaj l̦apl̦o̦k wõt am̦ lõke Jeova jãn kar m̦okta. Im kwõnaaj lukkuun tõmak bwe enaaj kajejjet aolep kallim̦ur ko jet an. (Riit Joshua 23:14, UBS.) Kwõnaaj lukkuun kam̦m̦oolol bwe Jeova ear karõk iien eo ejim̦we ñan an bõktok jem̦l̦o̦kin jukjukun pãd in enana im bwe ear kakkõl armej ro an bwe ren pojak im kõttaretok wõt iien in.​—Jerbal 1:7, UBS; 1 Piter 4:7, UBS.

15, 16. Etke jej aikuj kate kõj joñan wõt ad maroñ ñan kwal̦o̦k naan ilo raan kein ãliktata?

¹⁵ Doulul in an Jeova enaaj wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kakeememej kõj bwe jen poub wõt ilo ad jerbal ñan Jeova. Naanin kakeememej kein rejjab baj jipañ wõt kõj bwe jen poub ilo ad jerbal ñan Anij. Rej bar jipañ kõj ñan kile bwe ennaan eo jej kwal̦o̦k kake elukkuun aorõk im menin ekkaiuriur. Jej tõmak bwe kakõl̦l̦e ko Jijej ear kwal̦o̦k kaki rejejjet kitieer kiiõ im bwe elukkuun epaak jem̦l̦o̦kin. Kõn men in, jej likũt Jeova m̦oktata ilo mour ko ad im wõnm̦aanl̦o̦k im kwal̦o̦k kõn ennaan eo em̦m̦an kõn Aelõñ eo.​—Matu 6:33; Mark 13:10.

¹⁶ Ñe jej kwal̦o̦k naan kõn ennaan eo em̦m̦an ñan ro jet, jej jipañ lo̦mo̦o̦ren er bwe ren jab jako kõnke m̦õttan jidik enaaj jem̦l̦o̦k jukjukun pãd in an Setan. Juon iaan jorrããn ko rel̦l̦aptata rar wal̦o̦k ilo lo̦jet ej ke tim̦a eo etan Wilhelm Gustloff ear tũm̦m̦wilal̦l̦o̦k ilo kar iiõ eo 1945. Elõñ to̦ujin armej ro rar mej. Juon jeid im jatid kõrã im l̦eo ippãn kar lo̦mo̦o̦ren er jãn tim̦a eo. Ej keememej bwe ke ear jino douj wa eo, juon kõrã el̦akkar jañ im ba: “Kõbañ kan̦ aõ! Kõbañ kan̦ aõ! M̦arm̦ar, pããñkõl̦, im dede kan̦ aõ, repãd ilo ruum̦ en̦ lal̦. Iluuji aolep men ko m̦weiõ!” Bõtab, armej ro jet rar jel̦ã ta eo eaorõktata ñan kõm̦m̦ane im rar kate er joñan wõt aer maroñ ñan jipañ armej ro bwe ren mour. Rainin, mour ko ad repãd ilo kauwõtata. Kõj bareinwõt, jej aikuj ãinwõt armej ro rar jab l̦õmn̦ak kõn er make ilo ad poub wõt kõn jerbalin kwal̦o̦k naan kõnke ej juon jerbal in ekkaiuriur. Jej aikuj kate kõj joñan wõt ad maroñ ñan  jipañ armej ro bwe ren el̦l̦ã im mour ñe enaaj jem̦l̦o̦k jukjukun pãd in.

17. Etke jej aikuj tõmak bwe jem̦l̦o̦kin jukjukun pãd in emaroñ wal̦o̦k jabdewõt iien?

¹⁷ Jej lo an jejjet kitien kanaan ko ilo Baibõl̦ im bwe elukkuun epaak an jem̦l̦o̦k jukjukun pãd in enana. Jej pojak im kõttar wõt an “doon ko joñoul” im “kidu eo” ko̦kkure kabuñ ko reriab ak Babil̦on El̦ap. (Revelesõn 17:16) Jejjab aikuj l̦õmn̦ak bwe ej l̦ap wõt iien m̦okta jãn an men in wal̦o̦k. Jab mel̦o̦kl̦o̦k bwe Anij enaaj kõm̦akũt kidu eo im doon ko joñoul ak “likũt ilo bũrueer” bwe ren ko̦kkure kabuñ ko reriab. Mel̦el̦ein bwe men in emaroñ wal̦o̦k jabdewõt iien, ilo idiñ! (Revelesõn 17:17) Epaak an itok jem̦l̦o̦kin jukjukun pãd in enana an Setan. Kõn men in, jej aikuj pokake naanin kakkõl eo an Jijej me ear ba: “Kom̦win kõjparok kom̦! Kom̦win jab kõm̦ad kom̦ kõn iien m̦õñã ko rel̦l̦ap im dãnnin kadek ko rekajoor, im kõn inepata ko an mour in, ñe Raan eo eaab wal̦o̦kwaj ilo jidimkij. Kõnke enaaj itok ãinwõt aujiid.” (Luk 21:34, 35, UBS; Revelesõn 16:15) Jen pojak wõt im poub wõt ilo ad jerbal ñan Jeova, im lõke bwe “ej jerbal ñan eo ej kõttar E.”​—Aiseia 64:4.

18. Ta kajjitõk eo jenaaj etale uwaakin ilo katak in tok juon?

¹⁸ Ilo ad kõttar wõt an itok jem̦l̦o̦kin jukjukun pãd in enana, jej aikuj pokake naanin jiroñ eo jãn rũkal̦oor Jud, ke ear ba: “Kom̦, ro jera, kom̦win kalõk kom̦ make kõn tõmak eo ami eo ekanooj kwõjarjar. Kom̦win jar kõn kajoor eo an Jetõb Kwõjarjar, im pãdwõt ilo yokwe eo an Anij, ilo ami kõttar ad Irooj Jijej Kũraij, bwe kõn tũriam̦okake eo an, enaaj lewaj mour indeeo.” (Jud 20, 21, UBS) Ak ewi wãween ad kwal̦o̦k bwe jej pojak im kõttaretok jukjukun pãd eo ekããl an Anij me jej reim̦aanl̦o̦k ñane? Jenaaj etale men in ilo katak in tok juon.