1, 2. Etke Jijej ear yokwe Marta, im ta bõd eo Marta ear kõm̦m̦ane me ej kaalikkar bwe ejjab weeppãn?

 ÑE KWÕJ l̦õmn̦ak kõn Marta, kõrã eo jein Lazerõs, kar kain armej rot e? Eokwe, Baibõl̦ ej ba bwe Marta ear lukkuun epaake Jijej im ear l̦ap an Jijej yokwe e. Bõtab, ejjab Marta wõt Jijej ear yokwe im kautieje. Jijej ear bar yokwe kõrã eo jinen. Im ear bar epaake kõrã eo jatin Marta etan Meri. (Jon 11:5; 19:25-27, UBS) Ak etke Jijej ear yokwe Marta?

² Jijej ear yokwe Marta kõnke ear l̦ap an jouj im juon eo ejel̦ã jerbal. Bõtab, men eo el̦ap an Jijej yokwe Marta kake ej kõnke ekajoor tõmak eo an Marta. Ear tõmak aolep katak ko an Jijej im ear jab pere ñan jidik bwe e Messaia eo kar kallim̦ur kake. (Jon 11:21-27, UBS) Meñe ãindein, ak Marta ear jab weeppãn. Ãinwõt kõj aolep, Marta ear bar kõm̦m̦an bõd. Ñan waanjoñak, juon iien ke Jijej ear lol̦o̦k er, Marta ear illu ippãn Meri. Kõn men in, ear ba ñan Jijej bwe en kajim̦we Meri. Marta ear ba: “Irooj, menin jekdo̦o̦n Ippam̦ ke, bwe jatũ kõrã ear likũt eõ bwe in make jerbal? Innem Kwõn ba ñane bwe en jipañ eõ.” (Riit Luk 10:38-42.) Etke Marta ear ba men in, im ta  eo jemaroñ katak jãn uwaak eo an Jijej ñane?

3, 4. Ta eo Meri ear kõm̦m̦ane im Jijej ear nõbare kake, im ta eo Marta ear katak jãn men in? (Lale pija eo ilo jinoin katak in.)

³ Jijej ear l̦ap an m̦õn̦õn̦õ bwe Marta im Meri rar kũrl̦o̦k e ñan m̦weo im̦weer, im ear kõn̦aan kõjerbal iien in ñan katakin er kõn m̦ool eo. Meri ear m̦õkaj an jijet turin Jijej im roñjake ta ko ej ba. Ear kõn̦aan kortokjãn iien in ñan katak jãn Rũkaki eo El̦ap. Marta ear wõr an maroñ ñan bar roñjake ta ko Jijej ear ba. Im Jijej enaaj kar nõbare kõn an m̦õn̦õn̦õ in bõjrak jãn ta ko ej kõm̦m̦ani bwe en maroñ roñjake e.

⁴ Bõtab, Marta ear m̦ad kõn elõñ men ko. Ear poub ilo an kõpooje m̦õñã ko ñan Jijej im kõm̦m̦ani elõñ jerbal ko ilo m̦weo bwe en juon iien em̦m̦an ñan an Jijej pãd ippãer. Ke Marta ear lo bwe Meri ear jab jipañe, ear inepata im kwal̦o̦k an abn̦õn̦õ ñan Jijej. Jijej ear jel̦ã bwe el̦ap jãn joñan men ko Marta ear kate e ñan kõm̦m̦ani. Kõn men in, Jijej ear kõnnaan ñane ilo jouj im ba: “Marta, Marta, kwõj inepata im abn̦õn̦õ kõn elõñ men.” Jijej ear kaalikkar bwe ejjab menin aikuj bwe en kanooj lõñ m̦õñã kõnke ebwe ñe ewõr jidik. Innem, Jijej ear nõbar Meri kõn an lukkuun roñjake e. Ear ba: “Meri ear kããlõt ãjinkõj eo em̦m̦an, im jãmin bõkl̦o̦k e jãne.” Meri emaroñ kar mel̦o̦kl̦o̦k ta ko ear kañi ilo iien in, ak ejjel̦o̦k pere bwe ear jab mel̦o̦kl̦o̦k ta ko ear katak jãn Jijej im an kar Jijej nõbare. Elõñl̦o̦k jãn 60 iiõ ko tokãlik, rijjilõk Jon ear je im ba: “Jijej ej yokwe Marta, im jatin kõrã.” (Jon 11:5) Ejjel̦o̦k pere bwe Marta ear l̦õmn̦ak kõn naan ko an Jijej im ear tiljek wõt ilo an karejar ñan Jeova.

5. (1) Ñe jej keidi raan kein ñan iien ko etto, ta oktak ko jej loi? (2) Ta kajjitõk eo jenaaj lo uwaakin?

⁵ Ñe jej keidi raan kein ñan iien ko etto, jej kile bwe elukkuun lõñl̦o̦k men ko remaroñ kõm̦ad kõj ilo ad karejar ñan Jeova. Naan in Keeañ eo an Jeptõm̦ba 15, 1958 eo ear kakkõl rũttõmak ro jeid im jatid bwe ren jab kõtl̦o̦k bwe men ko rekapeel ren kõm̦ad er jãn aer karejar ñan Jeova. Ilo kar bar tõre kein, emmakijkij an kar bar wõr men ko rekããl. Bok ko elõñ pija ie, retio, pija in alwõj ko, im tipi rar jet men ko rebuñbuñ im em̦m̦an ippãn armej ro. Naan in Keeañ in ear ba bwe ilo ad epaakel̦o̦k jem̦l̦o̦kin jukjukun pãd in, enaaj lõñl̦o̦k men ko renaaj kõm̦ad kõj. Rainin, elukkuun lõñl̦o̦k wõt men ko remaroñ kõm̦ad kõj jãn kar m̦okta. Ta eo jemaroñ kõm̦m̦ane bwe jen ãinwõt Meri im jab m̦ad ilo ad karejar ñan Jeova?

6. Ewi wãween an rũkarejar ro an Jeova kar kõjerbal kein jerbal im men ko rekapeel?

⁶ Rũkarejar ro an Jeova rar kõjerbal kein jerbal im men ko rekapeel ñan kwal̦o̦k kõn ennaan eo em̦m̦an. Ñan waanjoñak, m̦okta jãn pata eo an lal̦ kein kajuon im ãlikin, rar kaalwõje armej ro kõn juon pija. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Aer kar kõjerbal pija in me ekũl̦ar im ewõr ainikien, rar maroñ kwal̦o̦k naan ñan elõñ milien armej ro ilo elõñ aelõñ ko. Jem̦l̦o̦kin pija in ej kwal̦o̦k kõn juon iien aenõm̦m̦an im iien eo Jijej Kũraij enaaj tõl lal̦ in. Tokãlik, armej ro an Jeova rar kõjerbal retio ko ñan kwal̦o̦k kõn ennaan eo em̦m̦an ñan elõñ milien armej ro ipel̦aakin lal̦ in. Rainin, jej kõjerbal kampiutõr ko im Internet ñan tõpar armej ro  jekdo̦o̦n ia ko rej pãd ie, meñe ilo jikin ko me iiet armej ie.

7. (1) Etke ekauwõtata ñe jej m̦ad wõt kõn men ko an jukjukun pãd in? (2) Ta eo jej aikuj kõjparok bwe jen jab kõm̦m̦ane? (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.)

⁷ Baibõl̦ ej kakkõl kõj bwe jen jab kõtl̦o̦k bwe jen m̦ad ilo men ko an jukjukun pãd in. Mel̦el̦ein men in bwe jen jab bar jol̦o̦k el̦ap iien ñan men ko me jukjukun pãd in ej karreelel kaki. (Riit 1 Korint 7:29-31, UBS.) Jet iaan men kein rejjab nana, ak remaroñ bõk iien ko ad. Ñan waanjoñak, jemaroñ jol̦o̦k iien ko ad ñan kõm̦m̦ani men ko jej itoklimo kaki, riit bok, alwõj pija, lol̦o̦k jikin ko rem̦m̦an, kaikujkuj, im lale m̦weiuk ko rekããltata. Elõñ em̦m̦an ippãer ñan bwebwenato ilo Internet, jilkinl̦o̦k e-mail ko ak jeje l̦o̦k ñan ro jet, im lale nuuj ko rekããl im iukkure ko. Ro jet remaroñ kõn̦aan wõt kõm̦m̦ani men kein aolep iien im rejaje bõjrak. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) (Ekklisiastis 3:1, 6) El̦aññe jej jol̦o̦k aolepen iien ko ad ñan men ko rejjab aorõk, jenaaj m̦ad jãn ad kõm̦m̦ane men eo el̦ap an aorõk, ad karejar ñan Jeova.​—Riit Epesõs 5:15-17, UBS.

8. Etke elukkuun aorõk bwe jen jab m̦ad kõn men ko ilo jukjukun pãd in?

⁸ Elõñ men ko Setan ej kõm̦m̦ani ñan kapo kõj bwe jen m̦ad kõn men ko ilo jukjukun pãd in an im bwe jen m̦ad jãn ad karejar ñan Jeova. Setan ear kõm̦m̦ane men in ilo iien ko an rijjilõk ro, im el̦apl̦o̦k an kõm̦m̦ane men in ilo raan kein. (2 Timote 4:10) Kõn men in, aolep iien en ikkutkut ad etale kõj make ñan lale ta l̦õmn̦ak eo ad kõn men ko ilo jukjukun pãd in im kõm̦m̦an oktak ko. Baibõl̦ ej rõjañ kõj bwe jen jab m̦ad kõn men ko an jukjukun pãd in. Ak jen kakajoor wõt yokwe eo ad ñan Jeova. El̦aññe jenaaj kõm̦m̦ane men in, enaaj pidodo ñan ad pokake Jeova im jenaaj epaake wõt e.​—1 Jon 2:15-17.

9. Ta eo Jijej ear katakin rũkal̦oor ro an ñan m̦ad wõt kake, im ewi wãween an kar likũt juon joñak em̦m̦an?

⁹ Ãinwõt an kar Jijej kwal̦o̦k wõt jouj ilo an katakin Marta bwe en jab m̦ad kõn elõñ men ko, Jijej ear bar katakin rũkal̦oor ro an. Ear rõjañ er bwe ren m̦ad wõt ilo aer karejar ñan Jeova im pukot m̦okta Aelõñ eo an. (Riit Matu 6:33.) Jijej make ear likũt juon joñak em̦m̦an. Ear jab lõñ men ko ippãn,  im ear ejjel̦o̦k m̦õn make ak an bwidej.​—Luk 9:58, UBS; 19:33-35.

10. Waanjoñak ta eo em̦m̦an Jijej ear likũt bwe jen anõke?

¹⁰ Jijej ear jab kõtl̦o̦k bwe men ko jet ren kõm̦ade jãn an kõm̦m̦ane jerbalin kwal̦o̦k naan. Ñan waanjoñak, ejjabto ãlikin an jino jerbalin kwal̦o̦k naan, juon jarlepju in armej ilo juon jikin etan Kaperneum rar kõn̦aan bwe Jijej en pãdwõt ippãer. Ta eo ear kõm̦m̦ane? Ear m̦ad wõt ilo jerbal eo an. Ear ba: “Iaikuj bareinwõt kwal̦o̦k Naan Em̦m̦an kõn Aelõñ in Anij ilo jikin ko jet, bwe eñin un eo Anij ear jilkintok eõ kake.” (Luk 4:42-44, UBS) Jijej ear etetal ium̦win elõñ m̦ail̦ ko bwe en kwal̦o̦k kõn ennaan eo em̦m̦an im katakin elõñ armej. Ear juon eo eweeppãn, ak ear wõr iien ko ear m̦õk im ear aikuj in kakkije kõnke ear l̦ap an jerbal.​—Luk 8:23, UBS; Jon 4:6.

11. (1) Etke Jijej ear jab kõm̦adm̦õde apañ eo an juon em̦m̦aan? (2) Ta eo Jijej ear katakin rũkal̦oor ro an kake?

¹¹ Tokãlik, ke Jijej ear katakin rũkal̦oor ro an kõn juon men eaorõk, juon em̦m̦aan ear kabõjrake im ba ñane: “Rũkaki, Kwõn karoñ jeiũ im jatũ, bwe en ajej jolõt ippa.” Jijej ear jab kajjioñ in kõm̦adm̦õde apañ eo an em̦m̦aan in. Etke? Kõnke ear jab kõn̦aan m̦ad jãn an katakin rũkal̦oor ro an. Alikkar bwe ilo iien in, Jijej ear kõn̦aan wõt m̦ad im katakin rũkal̦oor ro an bwe ñe renaaj l̦õmn̦ak wõt bwe en lõñl̦o̦k m̦weiuk ko aer, men in enaaj kõm̦m̦an bwe ren m̦ad jãn aer karejar ñan Anij.​—Luk 12:13-15.

12, 13. (1) Ta eo Jijej ear kõm̦m̦ane me ear kabwilõñ jet iaan RiGrik ro ilo Jerusalem? (2) Ta eo Jijej ear kõm̦m̦ane ke armej ro rar kajjitõk ippãn Pilip bwe rar kõn̦aan iioone?

¹² Raan ko ãliktata in an kar Jijej pãd ijin ioon lal̦ rar lukkuun l̦ap aer pen ñane. (Matu 26:38; Jon 12:27) Ear jel̦ã bwe enaaj eñtaan im mej. Bareinwõt, ear jel̦ã bwe ear lõñ wõt jerbal ko ej aikuj in kõm̦m̦ani m̦okta jãn an mej. Ñan waanjoñak, ilo kar raanin Jabõt, Nisan 9 eo, Jijej ear uwe ioon juon to̦o̦ñke im del̦o̦ñel̦o̦k Jerusalem. Armej ro rar karwaineneiki ãinwõt juon aer Kiiñ. (Luk 19:38) Raan eo juon, Jijej ear peran ilo an kadiwõjl̦o̦k armej ro rekũbbon̦ jãn tampel̦ eo me rar m̦on̦e armej ro ilo aer kal̦apl̦o̦k on̦ãn m̦weiuk ko rar wiakaki.​—Luk 19:45, 46.

¹³ Jet RiGrik ro rar itok ñan Jerusalem bwe ren keememej Kwõjkwõj in Kijoone eo rar loe ta eo Jijej ear kõm̦m̦ane im rar lukkuun bwilõñ. Kõn men in, rar kajjitõk ippãn rijjilõk Pilip bwe rar kõn̦aan iioone Jijej. Bõtab, Jijej ear jab kõn̦aan pukot ro me remaroñ rejetake im jipañe jãn rũkõjdate ro an. Ear jel̦ã ta eo el̦ap an aorõkl̦o̦k. Ear l̦õmn̦ak wõt kõn kõn̦aan eo an Jeova ñane, eñin bwe en katok kõn mour eo an. Kõn men in, ear kakeememej rũkal̦oor ro an bwe m̦õttan jidik enaaj mej im ro me rej l̦oore rej aikuj in m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k bar mour ko aer. Ear ba: “Eo ej yokwe an mour, mour enaaj jako jãn e; im eo ej kõjekdo̦o̦n an mour ilo lal̦ in, enaaj kõjparok e ñan mour indeeo.” Bareinwõt, Jijej ear kallim̦ur bwe Jemãn “enaaj kautiej” rũkal̦oor ro an im lel̦o̦k ñan er mour indeeo. Pilip emaroñ kar jiroñl̦o̦k RiGrik ro kõn ennaan in em̦m̦an.​—Jon 12:20-26.

14. Meñe Jijej ear likũt jerbalin kwal̦o̦k naan m̦oktata ilo mour eo an, ta ko ear bar kõm̦m̦ani?

¹⁴ Meñe Jijej ear poub ñan kwal̦o̦k kõn ennaan eo em̦m̦an, ak ear wõr men ko jet ear bar kõm̦m̦ani. Ñan waanjoñak, ear pãd ilo juon iien kõm̦are im ilo iien in ear ukot dãn ko ñan wain enno̦. (Jon 2:2, 6-10) Bareinwõt, ear kõm̦m̦an iien ñan m̦õñã ilo m̦õko im̦õn ro m̦õttan im ro jet me rar itoklimo kõn ennaan eo em̦m̦an. (Luk 5:29; Jon 12:2) Aolep iien Jijej ear lale bwe en  wõr iien ñan an kakkije im make l̦o̦k iaan ñan kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ im jar. Men kein rar bar aorõk ippãn Jijej ñan kõm̦m̦ani.​—Matu 14:23; Mark 1:35; 6:31, 32.

15. (1) Ta eo rijjilõk Paul ear ba bwe Kũrjin ro rej aikuj in kõm̦m̦ane? (2) Ewi wãween an kar Paul likũt juon joñak em̦m̦an?

¹⁵ Rijjilõk Paul ear ba bwe Kũrjin ro rej ãinwõt rũttõr ro rej iãekwõj ilo juon iãekwõj aetok. Bwe ren kõjem̦l̦o̦ke iãekwõj in, rej aikuj in jol̦o̦k aolep men ko me remaroñ kapañ aer ettõr ak kabõjrak er. (Riit Hibru 12:1, UBS.) Paul make ear likũt juon joñak em̦m̦an. Emaroñ kar juon eo em̦weiie im buñbuñ ãinwõt juon rũtõl ñan kabuñ eo an RiJu ro. Bõtab, Paul ear kõn̦aan m̦ad wõt kõn “men ko rem̦m̦antata” ak raorõkl̦o̦k. Ear niknik im tiljek ilo jerbalin kwal̦o̦k naan im ear etal ñan elõñ jikin ko, ekoba Siria, Eijia Minor, Masedonia, im Judia. Paul ear reim̦aanl̦o̦k ñan kõjatdikdik eo an ñan mour indeeo ilañ. Ear ba: “Ij mel̦o̦kl̦o̦k men ko rej pãd ilikũ, im kate eõ bwe in tõpar men ko rej pãd im̦aõ. Innem ij ettõr jim̦wel̦o̦k wõt ñan mejãnkajjik eo bwe in maroñ wiini.” (Pilippai 1:10, UBS; 3:8, 13, 14, UBS) Paul ear jab m̦are, im men in ear jipañe bwe en kõm̦m̦ane ‘jerbal eo an Irooj im en ejjel̦o̦k menin kõm̦ade.’​—1 Korint 7:32-35, UBS.

16, 17. (1) Meñe em̦õj ad m̦are ak jaab, ewi wãween ad maroñ l̦oore joñak eo an Paul? (2) Ewi wãween an kar Mark im Claire kõm̦m̦ane men in?

¹⁶ Ãinwõt Paul, jet rũkarejar ro an Jeova ilo raan kein rejjab kããlõt ñan m̦are kõnke ren kal̦apl̦o̦k ijo kun̦aaer ilo aer jerbal ñan Jeova. (Matu 19:11, 12, UBS) Ro me ejjel̦o̦k rejetaer edikl̦o̦k eddo ko aer jãn ro me em̦õj aer m̦are im ewõr aer baam̦le. Bõtab, meñe em̦õj ad m̦are ak jaab, kõj aolep jemaroñ “jol̦o̦k menin kapañ otemjej” me remaroñ kõm̦ad kõj jãn ad karejar ñan Jeova. Jemaroñ bar ukot wãween kõm̦m̦an ko ad ak m̦wilid bwe jen jab jol̦o̦k el̦ap iien ñan men ko ejjel̦o̦k tokjãer bwe jen maroñ kal̦apl̦o̦k ijo kun̦aad ilo ad karejar ñan Jeova.

¹⁷ Ñan waanjoñak, Mark im Claire rar dik im rũttol̦o̦k ilo aelõñin Wales, juon aelõñ epaake Iñlen. Erro jim̦or ear jino bainier ãlikin an m̦õj aerro jikuul̦. Ãlikin aerro kar m̦are, rar wõnm̦aanl̦o̦k wõt im bainier. Bõtab, rar kõn̦aan kal̦apl̦o̦k ijo kun̦aaer. Mark ej kõmel̦el̦e im ba: “Kõm̦ro ear maroñ wiakake m̦weo im̦õm̦ro me 3 ruum̦ ie im kam̦õj kõm̦ro jãn jerbal in part-time eo am̦ro bwe kõm̦ro en maroñ pãd ilo jerbalin ekkal.” Enañin 20 iiõ ko remootl̦o̦k, rar etal ñan elõñ jikin ko ilo Africa im jipañ kalõk Im̦õn Kweilo̦k ko. Jet iien meñe ejjab bwe jããn ko ippãer, ak aolep iien Jeova ej kabwe aikuj ko aer im jipañ er. Claire ej ba: “El̦ap am̦ro m̦õn̦õn̦õ aolep raan ñan jerbal ñan Jeova. Elõñ ro kõm̦ro ear jel̦ã kajjier im m̦õttãik er im ekar ejjel̦o̦k men ko kõm̦ro ear aikuji. Men ko me kõm̦ro ear bõjrak jãni kõm̦ro ejjab maroñ keidi ñan joñan am̦ro m̦õn̦õn̦õ ilo am kal̦apl̦o̦k ijo kun̦aam̦ro ñan jerbal ñan Jeova.” Elõñ rũkarejar ro an Jeova rej bõk ejja eñjake rot in wõt.

18. Ta kajjitõk ko jemaroñ kajitũkin kõj make kaki?

¹⁸ Kwõj ke l̦õmn̦ak ippam̦ make bwe ewõr am̦ maroñ ñan kal̦apl̦o̦k ijo kun̦aam̦ ilo jerbal ko an Jeova? Ewõr ke men ko rej kõm̦ad eok jãn men eo el̦apl̦o̦k an aorõk? El̦aññe aet, ta eo kwõj aikuj in kõm̦m̦ane? Bõlen kwõmaroñ kakõm̦anm̦anl̦o̦k wãween am̦ riit im katak Baibõl̦. Katak in tok juon enaaj kwal̦o̦k wãween am̦ maroñ kõm̦m̦ane men in.