Jijej Kũraij​—Uwaak ko ñan Kajjitõk ko Ad

“Wõn ña ilo an armej ro ba?”​—LUK 9:18, UBS.

JIJEJ ear kwal̦o̦k kajjitõk in ñan rũkal̦oor ro an kõnke ear jel̦ã bwe ear pok ak oktak l̦õmn̦ak ko an armej ro jãn doon kõn wõn e. Jekdo̦o̦n ak ejjel̦o̦k unin an kar armej ro pok kake men in. Etke? Eokwe ej kõnke Jijej ear jab kũttiliek jãn armej ro im ear jab jerbal ilo ittino. Ijello̦kun an kar ãindein, Jijej ear pãd ilobwilij im ear bwebwenato ippãn armej ro ilo bukwõn ko im jikin kweilo̦k ko. Ear kwal̦o̦k naan im katakin armej ro ilobwilij kõnke ear kõn̦aan bwe ren jel̦ã m̦ool eo kõn wõn e.​—Luk 8:1.

M̦ool eo kõn Jijej ej alikkar ilo naan im kõm̦m̦an ko an me kar jei ilo bok in Gospel ko emãn ilo Baibõl̦. Etan bok kein emãn ej Matu, Mark, Luk, im Jon. Innem, bok kein renaaj pedped in ad uwaaki kajjitõk ko ad kõn wõn Jijej.​—Jon 17:17.

KAJJITÕK: Jijej ear ke juon armej me ear lukkuun mour ilo iien ko etto?

UWAAK: Aet. Ro me rar jeje kõn bwebwenatoun armej ro ilo iien ko etto rar kwal̦o̦k kõn Jijej. Ruo iaan ri jeje rein kar Josephus im Tacitus me rar mour ilo iien ko an Kũrjin ro etto. Im men eo eaorõk ej bwe bok in Gospel ko emãn rej kam̦ool bwe Jijej ear juon armej eo me ear lukkuun mour ilo iien ko etto im bwe ear jab juon ino̦ñ bajjek. Gospel kein emãn rej kwal̦o̦k ilo tipdik kõn ñããt im ia eo men ko rar wal̦o̦k. Ñan waanjoñak, ri jeje Gospel eo Luk ear kwal̦o̦k kõn etan jiljilimjuon ri utiej ro ilo kien ñan an maroñ kalikkar kõn iiõ eo Jijej ear jino jerbal in kwal̦o̦k naan eo an. Ro rar jei bwebwenatoun armej ro ilo iien ko etto rar bar kwal̦o̦k kõn etan ri utiej rein ilo bok in kõmel̦el̦e ko aer.​—Luk 3:1, 2, 23, UBS.

Kein kam̦ool ko me rej kwal̦o̦k bwe Jijej ear lukkuun mour ilo iien ko etto el̦ap aer kaitoktoklimo. Juon bok (Evidence for the Historical Jesus) ej ba, “Enañin aolep ri mãlõtlõt ro renaaj errã im ba bwe em̦m̦aan in jãn Nazeret etan Jijej ear lukkuun pãd im mour ilo iien ko etto.”

KAJJITÕK: M̦ool ke bwe Jijej ej Anij?

UWAAK: Ejjab. Ejjel̦o̦k juon iien Jijej ear l̦õmn̦ak bwe ear joñan wõt juon ippãn Anij. Ijello̦kun an kar ãindein, Jijej ear kwal̦o̦k jãn iien ñan iien bwe ear  ettãl̦o̦k jãn Jeova. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Ñan waanjoñak, ke Jijej ear kõnono kõn Jeova, ear ba “Aõ Anij” im bwe ej “juon wõt Anij e m̦ool.” (Matu 27:46; Jon 17:⁠3) Eo wõt me ettãl̦o̦k jãn bar juon enaaj kar kõjerbal naan jab kein ñe ej kõnono kõn eo eutiejl̦o̦k jãn e. Ñe juon ri jerbal ej jitõñl̦o̦k ñan bo̦o̦j eo an ilo an ba “bo̦o̦j eo aõ” ak “eo ej ri loloorjake,” eokwe ej make kalikkar bwe ettãl̦o̦k jãn bo̦o̦j eo an.

Jijej ear bareinwõt kwal̦o̦k bwe ejjab e Anij. Juon iien, Jijej ear ba ñan ri jum̦ae ro me rar kajjioñ in mãlejjoñe: “Em̦õj je ilo kien eo ami bwe ñe ruo ri kõnnaan rej rejetak doon, men eo rej kõnono kake em̦ool. Ij make kõnnaan kõn eõ, im Jema, eo ear jilkintok eõ, ej bareinwõt kõnnaan kõn eõ.” (Jon 8:17, 18, UBS) Innem alikkar bwe Jijej ejjab Anij kõnke eoon in ejjab ba bwe Jeova im Jijej rej juon ri kõnnaan ak ej ba bwe erro ej ruo ri kõnnaan.

KAJJITÕK: Jijej ear ke baj juon armej em̦m̦an wõt?

UWAAK: Jijej ear jab baj juon armej em̦m̦an wõt. Elõñ jerbal ko raorõk Jijej ear kõm̦m̦ani ñan an kajejjete ankilaan Anij. Erkein ej jet iaaer:

● “Eo ej make wõt Nejin Anij.” (Jon 3:18, UBS) Jijej ear jel̦ã ijo ear itok jãne. Eto an kar pãd im mour m̦okta jãn an kar l̦otak ioon lal̦. Jijej ear ba: “Iar itok jãn lañ.” (Jon 6:38) Jijej ear menin kõm̦anm̦an eo jinointata an Anij, im ear jipañ Anij kõm̦anm̦an aolep men ko jet. E wõt eo me Anij ear make kõm̦anm̦ane, im eñin unin ejim̦we ñan ba bwe Jijej ej “make wõt Nejin Jemen.”​—Jon 1:3, 14, UBS; Kolosse 1:15, 16.

● “Nejin armej.” (Matu 8:20) Elõñ alen Jijej ear ba bwe e ej “Nejin armej.” Naan kein rej wal̦o̦k enañin 80 alen ilo bok in Matu, Mark, Luk, im Jon. Im naan kein rej kalikkar bwe Jijej ear lukkuun juon armej im ear jab Anij ilo nemãmen armej. Innem ewi wãween an kar eo ej make wõt Nejin Anij l̦otak tok ãinwõt juon armej? Jeova ear kõjerbal kajoor eo an ñan ukot mour eo an Jijej ñan juon niñniñ ej ejaak ilowaan lo̦jien juon bõjin etan Meri im ej juon Ri Ju. Kõn men in, Jijej ear l̦otak tok ãinwõt juon armej eo eweeppãn im ear jab juon ri jerawiwi.​—Matu 1:18; Luk 1:35; Jon 8:46.

● “Ri Kaki.” (Jon 13:13) Jijej ear kalikkar bwe Anij ear lel̦o̦ke juon an jerbal ñan “katakin . . . im kwal̦o̦k gospel” kõn Aelõñ eo an Anij. (Matu 4:23; Luk 4:43) Jijej ear kõmel̦el̦e kõn Aelõñ in ilo juon wãween emel̦ak im epidodo. Ear kõmel̦el̦e kõn ta in Aelõñ in Anij im ta eo Aelõñ in enaaj kõm̦m̦ane ñan kajejjete ankilaan Jeova.​—Matu 6:9, 10.

● “Naan eo.” (Jon 1:1) Jijej ear jerbal ãinwõt Ri Kõnono eo an Anij. Eñin wãween an kar Anij kwal̦o̦k mel̦el̦e ko im naan in tõl ko ñan ro jet. Jeova ear bar kõjerbal Jijej ñan kõjjel̦ãik armej ro ioon lal̦ kõn ennaan eo An.​—Jon 7:16, 17.

KAJJITÕK: Jijej ear ke Messaia eo me kar kallim̦ur kake?

UWAAK: Aet. Kanaan ko ilo Baibõl̦ rar kwal̦o̦k l̦o̦k im̦aan kõn iien eo enaaj kar itok Messaia eo, ak Kũraij. Naan kein rej jim̦or mel̦el̦ein “Eo kar Kabiti.” In me kar kallim̦ur kake enaaj kar kõm̦m̦ane juon jerbal ekanooj in aorõk bwe en jejjet ankilaan Jeova. Juon iien, juon kõrã in Sameria ear ba ñan Jijej: “I jel̦ã bwe Messaia ej itok (eo etan Kũraij).” Innem Jijej ear kalikkar ñan e: “Ña E, Ña Ij kõnono ñan eok.”​—Jon 4:25, 26.

Ewõr ke jabdewõt kein kam̦ool bwe Jijej ej Messaia eo? Ewõr jilu wãween ko rej kõlaajraki kein kam̦ool ko bwe Jijej ej Messaia eo. Kein kam̦ool kein rej jitõñl̦o̦k ñan juon wõt armej, Jijej.

 ● Menmenbwij eo an. Baibõl̦ eo ear kanaan bwe Messaia eo enaaj kar itok jãn bwijjin Ebream im enaaj kar m̦õttan ro ineen baam̦le eo an Devid. ( Jenesis 22:18; Sam 132:11, 12) Jijej ear m̦õttan menmenbwij eo an Ebream im Devid jim̦or.​—Matu 1:1-16; Luk 3:23-38.

● Kanaan ko rar jejjet kitieer. Ilo bok in Jenesis l̦o̦k ñan Malakai, elõñ kanaan ko me rej kwal̦o̦k kõn mour eo an Messaia eo ioon lal̦. Ej bareinwõt kitibuj kanaan ko me rej kwal̦o̦k ilo tipdik kõn an Messaia eo naaj kar l̦otak im mej. Ear jejjet kitien aolepen kanaan kein ippãn Jijej. Erkein ej jet iaaer: Jijej ear l̦otak ilo Betleem (Maika 5:2; Luk 2:4-11), kar kũrtok e jãn Ijipt (Hoseia 11:1; Matu 2:15), im ke rar m̦an e ñan mej, ejjel̦o̦k juon iaan di ko diin ear bwilo̦k (Sam 34:20; Jon 19:33, 36). Ejjel̦o̦k an kar Jijej maroñ ñan make kõm̦m̦an bwe aolep wãween kein ilo mour eo an ren wal̦o̦k bwe en kajejjete aolep kanaan ko kõn Messaia eo. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.)

● Anij ear kam̦oole men in. Ilo iien eo ke Jijej ear l̦otak, Anij ear jilkinl̦o̦k enjel̦ ro an ñan jiroñ jabõt ro bwe Messaia eo ear l̦otak. (Luk 2:10-14) Ke Jijej ear jerbal ioon lal̦ in, elõñ alen Anij ear kõnono jãn lañ im kwal̦o̦k an buñbũruon kake. (Matu 3:16, 17; 17:1-5) Jeova ear kamaroñ Jijej bwe en kõm̦m̦ani menin kabwilõñlõñ ko im men in ear l̦apl̦o̦k an kam̦ool bwe Jijej ej Messaia eo.​—Jerbal 10:38.

KAJJITÕK: Etke Jijej ear aikuj in eñtaan im mej?

UWAAK: Jijej ear jab juon ri jerawiwi ak ear juon eo eweeppãn, kõn men in ear jab tõllo̦kũn bwe en kar eñtaan. Bareinwõt, ear jab tõllo̦kũn bwe en kar toto ioon al̦al̦ in eñtaan eo ãinwõt juon ri nana, innem mej ilo juon wãween ekajookok. Jekdo̦o̦n ak Jijej ear jel̦ã bwe enaaj kar iioon wãween kein renana im ear jab m̦akoko in jelm̦ae men kein.​—Matu 20:17-19; 1 Piter 2:21-23.

Jet iaan kanaan ko kõn Messaia eo rar kwal̦o̦k bwe Messaia eo enaaj kar aikuj in eñtaan im mej ñan kõl̦l̦ã on̦ean jerawiwi ko an ro jet. (Aiseia 53:5; Daniel 9:24, 26, UBS) Jijej make ear ba bwe ear itok ñan lal̦ bwe en “lel̦o̦k mour eo an bwe en lo̦mo̦o̦ren elõñ armej.” (Matu 20:28, UBS) Ro rej tõmak kõn tokjãn mej eo an Jijej renaaj anemkwoj jãn jerawiwi im mej. Rein renaaj mour indeeo ilo Pedetaij eo ioon lal̦. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.)​—Jon 3:16; 1 Jon 4:9, 10, UBS.

KAJJITÕK: Jemaroñ ke tõmak bwe Jijej ear jerkakpeje?

UWAAK: Aet. Jijej ear kõtmãne bwe enaaj kar jerkakpeje. (Matu 16:21) Bõtab, eaorõk ñan ad jel̦ã bwe Jijej ear jab ba bwe enaaj make jerkak jãn mej. Bareinwõt, ri jeje Baibõl̦ ro rar jab ba men in. Armej reban kar tõmak ñan jidik bwe men in emaroñ wal̦o̦k. Baibõl̦ eo ej ba: “Anij ear kajerkakpeje, ke em̦õj An jelate eñtaan ko an mej.” (Jerbal 2:24) El̦aññe jej tõmak bwe ewõr juon Anij im bwe e eo ej Ri Kõm̦anm̦an in men otemjej, eokwe ewõr unin ad tõmak bwe ewõr an Anij maroñ ñan kejerkak Nejin jãn mej.​—Hibru 3:4.

Ewõr ke kein kam̦ool ko me jemaroñ tõmaki bwe Jijej ear jerkakpeje? Eokwe, jen etale men kein itulal̦.

● Ri kam̦ool ro. Ãlikin an kar Jijej mej, tarrin 22 iiõ tokãlik rijjelõk Paul ear je bwe ear wõr elõñl̦o̦k jãn 500 ro im rar lo bwe Jijej ear jerkakpeje. Enañin rein aolep rar mour wõt ke Paul ear je men in. (1 Korint 15:6) Bõlen jeban kar tõmak ñe en kar wõr juon ak ruo wõt ri kam̦ool ro ilo iien eo. Bõtab, kõnke ear wõr 500 ri kam̦ool ro, men in ej lukkuun kam̦oole bwe Jijej ear jerkakpeje.

● Jemaroñ tõmak ri kam̦ool rein. Rũkal̦oor ro jinoin an Jijej rar peran in kwal̦o̦k bwe Jijej ear jerkakpeje. Rein rar lukkuun jel̦ã kõn men ko rar lukkuun wal̦o̦k. (Jerbal 2:29-32; 3:13-15) Ilo m̦ool ippãn rein, el̦aññe juon ear kõn̦aan erom Kũrjin, eokwe ear aikuj in tõmak bwe Jijej ear jerkakpeje. (1 Korint 15:12-19, UBS) Rũkal̦oor rein rar m̦õn̦õn̦õ in kaarmejjete mour ko aer im rar jab kõjekdo̦o̦n tõmak eo aer ilo Jijej. (Jerbal 7:51-60, UBS; 12:1, 2) Kõj aolep jejel̦ã bwe ejjel̦o̦k juon enaaj kar m̦õn̦õn̦õ in kaarmejjete mour eo an kõn juon men me ejel̦ã bwe ejjab m̦ool.

Ej kab m̦õj ad etale uwaak ko ilo Baibõl̦ ñan kajjitõk ko jiljino reaorõk kõn Jijej. Uwaak kein rej lukkuun kalikkar ñan kõj kõn wõn Jijej. Bõtab, eaorõk ke ñan ad jel̦ã uwaak kein? Eaorõk ke ta eo jej tõmak kake kõn Jijej?

[Komel̦el̦e eo itulal̦]