JUON em̦m̦aan etan Martin Luther King, Jr., ear tõl kumi eo ilo Amedka me rej kõm̦m̦an bwe en wõr jim̦we im maroñ ippãn aolep armej ro. Lemñoul iiõ ko remootl̦o̦k ilo kar Okõj 28, 1963, ear kwal̦o̦k juon jipij me ebuñbuñ ippãn armej ro. Ilo jinoin jipij in ear ba: “Ewõr juon aõ mejãnkajjik.” Ear wõnm̦aanl̦o̦k im ba bwe mejãnkajjik eo an ej bwe juon raan enaaj ejjel̦o̦k kalijekl̦o̦k im bwe aolep armej ro renaaj aenõm̦m̦an ilo doon. Meñe ear kwal̦o̦k jipij in ñan armej in Amedka ak armej ro jãn aelõñ ko jet rej errã ippãn naan kein im kõn̦aan ejja men in wõt.

Jilu allõñ ko tokãlik ilo Nobõm̦ba 20, 1963, elõñl̦o̦k jãn 100 aelõñ ko rar l̦oore United Nations ke rar kõweeppãn juon kallim̦ur ñan jol̦o̦k kalijekl̦o̦k. Ilo iiõ ko tokãlik, elõñ aelõñ ko rar bareinwõt kõm̦m̦an kien ko bwe armej ro ren jab kalijekl̦o̦k. Aolep men kein me rar kõm̦m̦ani relukkuun em̦m̦an, ak kajjitõk eo in kiiõ: Enañin ke wõr tõprak?

Ilo kar M̦aaj 21, 2012, juon ri utiej an United Nations etan Ban Ki-moon ear ba: “Aelõñ ko ipel̦aakin lal̦ in rar kõweeppãn elõñ bujen im kallim̦ur ko ñan bõbrae ak jol̦o̦k kalijekl̦o̦k. Men in ej kitibuj bõbrae an armej ro mijak ak dike ri aelõñ ko jet, ekoba kõm̦m̦ani men ko renana ñan er. Jekdo̦o̦n ak ej wõr wõt kalijekl̦o̦k im elõñ milien armej ro ipel̦aakin lal̦ in rej jorrããn kõn men in.”

Ak ta kõn aelõñ ko me edikl̦o̦k an armej ro kwal̦o̦k kalijekl̦o̦k? M̦ool ke bwe armej rein rar jol̦o̦k kalijekl̦o̦k jãn bũrueer, ak rej baj n̦ooje aer kalijekl̦o̦k im jab kaalikkare ñan ro jet? Jet armej rej ba bwe men ko rem̦m̦an kien ko rar kõm̦m̦ani ñan jol̦o̦k kalijekl̦o̦k rej baj bõbrae an armej ro kõm̦m̦ani men ko renana ñan ri aelõñ ko jet ak rejjab maroñ bõbrae an armej ro kwal̦o̦k kalijekl̦o̦k ilo bũrueer. Etke ej ãindein? Kõnke ñe juon ej kõm̦m̦ani men ko renana ñan ri aelõñ ko jet, ro jet remaroñ loe im remaroñ bakkiiñ ak etal ñan kalbuuj. Ak, ñe juon ej kwal̦o̦k kalijekl̦o̦k ilo bũruon, eokwe ejjel̦o̦k armej emaroñ in loe an kõm̦m̦ane men in.

Kõn men in, ejabwe ñan baj bõbrae an armej ro kõm̦m̦ani men ko renana ñan ri aelõñ ko jet. El̦aññe enaaj jako an armej ro kalijekl̦o̦k, ej aikuj oktak wãween an armej ro l̦õmn̦ak kõn ro jãn aelõñ ko jet. Armej ro remaroñ ke ukot wãween aer watõk ro jet? El̦aññe aet, ta eo emaroñ jipañ er? Ñan uwaaki kajjitõk kein ruo, jen kiiõ lale jet bwebwenato ko an armej ro. Bwebwenato kein renaaj kaalikkar ñan kõj bwe ewõr an armej ro maroñ ñan ukot wãween aer watõk ro jet im bareinwõt kõn ta eo ear jipañ er ñan kõm̦m̦ane men in.

Linda: Iar l̦otak im rũttol̦o̦k ilo South Africa. Iar watõk Ri South Africa ro me ekilmej kilier bwe rettã, rejajel̦o̦kjen̦, rej kuli ñan ri pãlle ro im epen lõke er. Iar jab lukkuun kile bwe ij kalijekl̦o̦k. Bõtab, ãlikin aõ kar jino katak Baibõl̦, ear jino oktak wãween aõ watõk armej ro. Iar katak bwe “ejjel̦o̦k kalijekl̦o̦k” ippãn Anij im bwe men eo eaorõk ippãn ej bũruon armej im jab kil ko kilier kab kajin ko aer. (Jerbal 10:34, 35, UBS; Jabõn Kõnnaan 17:3) Eoon eo ilo Pilippai 2:3 ear bareinwõt jipañ eõ ñan l̦õmn̦ak bwe ro jet rem̦m̦anl̦o̦k jãn ña. Ilo wãween in iar maroñ jol̦o̦k kalijekl̦o̦k jãn bũruõ. Ke iar l̦oore eoon kein, ear jipañ eõ ñan kepaake armej ro jekdo̦o̦n ñe eoktak kilier jãn ña. Kiiõ ejako aõ kalijekl̦o̦k.

 Michael: Iar dik im rũttol̦o̦k ilo juon bukwõn me enañin aolep armej ro ie rar Ri Aujtõrõlia ro im emouj kilier. Jidik kõn jidik iar lukkuun kalijekl̦o̦k n̦ae armej ro jãn Esia, el̦aptata Ri Jeina ro. Ke iar kattõre wa eo waõ im loe juon armej emejãn wõt Ri Jeina, iar lelal̦l̦o̦k wũntõ in wa eo im lam̦õjl̦o̦k im ba, “Aa, kwõn ro̦o̦l ñan ijo jikũm̦!” Bõtab, ke iar jino katak Baibõl̦, ear jino oktak wãween aõ watõk armej ro. Iar jino watõk armej ãinwõt Anij ej watõk er. Anij ej yokwe armej ro otemjej im ejjab l̦õmn̦ak kõn aelõñ ta eo rej itok jãne, ak kõn paotokier. Ke iar kile men in, ear lukkuun tõpar bũruõ im iar jol̦o̦k aõ dike armej rein im jino yokwe er. Ekabwilõñlõñ men in ippa bwe iar maroñ lukkuun oktak jãn kar m̦okta. Kiiõ, ilukkuun m̦õn̦õn̦õ in m̦õttaik armej ro jãn aelõñ ko otemjej. Elõñl̦o̦k men ko ij mel̦el̦e kiiõ im el̦ap aõ lañlõñ.

Sandra: Jinõ ej itok jãn juon bukwõn etan Umunede ilo aelõñ in Nigeria. Bõtab, baam̦le eo an jema ear itok jãn bukwõn eo etan Edo ilo Nigeria im rar kõnono ilo kajin Esan. Kõnke eoktak ijo jikierro im kajin ko aerro jãn doon, baam̦le eo an jema rar kwal̦o̦k kalijekl̦o̦k ñan jinõ im rar kõm̦m̦ani men ko renana ñan e m̦ae iien eo ear mej. Innem, iar peek ilo bũruõ bwe inaaj el̦l̦o̦k jãn jabdewõt armej me ej kõnono ilo kajin Esan im bwe ilukkuun ban m̦are jabdewõt em̦m̦aan jãn bukwõn in Edo. Bõtab ke iar jino katak Baibõl̦, jidik kõn jidik ear oktak wãween aõ l̦õmn̦ak. Baibõl̦ ej ba bwe Anij ejjab kalijekl̦o̦k im bwe jabdewõt armej me ej kautiej E ej kabuñbũruon. Innem wõn ña bwe in dike armej ro me rej itok jãn Edo ak kõnono ilo kajin Esan? Iar ukot wãween aõ l̦õmn̦ak im iar kõm̦anm̦an kõtaaõ ippãn baam̦le eo an jema. Ke iar jino l̦oore ta eo Baibõl̦ ej ba, iar m̦õn̦õn̦õ im ear aenõm̦m̦an bũruõ. Bareinwõt, ijel̦ã kiiõ kilen jerbal ippãn ro jet me eoktak kilier, kajin ko aer ak joko jikier. Ak kwõjel̦ã ke em̦m̦aan in ia eo iar m̦areiki? Eokwe, l̦eo pãleeõ ej itok jãn Edo im ej kõnono ilo kajin Esan!

 Etke armej rein rar maroñ kõm̦m̦an oktak ko im jol̦o̦k aer kalijekl̦o̦k ke rar katak Baibõl̦? Ej kõnke naan ko ilo Baibõl̦ rej itok jãn Anij. Rekajoor im remaroñ jipañ juon armej ñan ukot wãween an watõk armej ro jet. Ejjab men in wõt, ak Baibõl̦ ej bareinwõt kwal̦o̦k kõn bar juon men me jej aikuji bwe en jako an aolep armej ro kalijekl̦o̦k.

Juon armej emaroñ katak kilen jol̦o̦k kalijekl̦o̦k jãn bũruon ñe ej katak Baibõl̦. Bõtab, ebar wõr ruo men ko me rej kõm̦m̦an an armej ro kalijekl̦o̦k im rej aikuj jako. Kein kajuon, kõj armej ri jerawiwi im jej kõm̦m̦an bõd. Baibõl̦ ej ba: “Ejjel̦o̦k armej ejjab bõd.” (1 Kiiñ 8:46) Eñin unin, meñe jej lukkuun kate kõj, ak ewõr m̦õjn̦o̦ ko ippãd ãinwõt kar rijjelõk Paul. Ear ba: “Ñe ij kõn̦aan kõm̦m̦ane men eo em̦m̦an, men eo enana wõt imaroñ kããlõte.” (Rom 7:21, UBS) Jet iien, “l̦õmn̦ak ko renana” rej pãd ippãd kõnke jejjab weeppãn im men in emaroñ tõll̦o̦k kõj ñan ad kalijekl̦o̦k.​—Mark 7:21.

Kein karuo, Setan Tepil̦ eo ej kapo armej ro. Baibõl̦ ej ba bwe Setan ej juon “ri uror” im bwe ej “m̦on̦e aolepen lal̦.” (Jon 8:44; Revelesõn 12:9) Eñin unin enañin aolep armej ro rej kalijekl̦o̦k. Im rejjab maroñ bõbrae an armej ro dike doon, m̦ane armej ro me reoktak jãn er kab kalijekl̦o̦k kõn an oktak kabuñ, aelõñ, im m̦anit ko aer jãn doon.

Kõn men in, bwe en jako kalijekl̦o̦k, ej aikuj jako an armej ro jerawiwi im ej aikuj jako an Setan kapo armej ro. Baibõl̦ ej kaalikkar bwe Aelõñ eo wõt an Anij enaaj jol̦o̦k men kein.

Jijej Kũraij ear katakin rũkal̦oor ro an bwe ren jar ñan Anij. Ear ba: “En itok Am̦ Aelõñ. Ren kõm̦anm̦an ankilaam̦ ãinwõt ilañ bareinwõt ioon lal̦.” (Matu 6:10) Aelõñ eo wõt an Anij enaaj maroñ in jol̦o̦k aolep men ko me rej kõm̦m̦an an armej ro eñtaan ekoba kalijekl̦o̦k im dike armej.

Ñe Aelõñ ak Kien eo an Anij ej tõl aolep armej ro ilo lal̦ in, naaj “liãpe” Setan ilo juon jikin kalbuuj “bwe en jab bar m̦on̦e ri aelõñ ko.” (Revelesõn 20:2, 3) Enaaj wõr juon “lal̦ ekããl” ak jukjukun pãd an armej ro me rewãnõk. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.)—2 Piter 3:13, UBS.

Ro im renaaj mour ilo jukjukun pãd eo ekããl renaaj weeppãn im renaaj rõl̦o̦k jãn jerawiwi. (Rom 8:21, UBS) Ãinwõt ro doon Aelõñ ak kien eo an Anij, “rejamin kaeñtaan ak ko̦kkure” armej ro jet. Etke? Kõnke “lal̦ enaaj obrak kõn jel̦ã Jeova ãinwõt dãn ko rej kobrak lo̦jet.” (Aiseia 11:9) Ilo iien in, aolep armej renaaj katak kõn kien ko an Jeova Anij im anõke ilo aer kwal̦o̦k yokwe im wãween ko jet rem̦m̦an. Mel̦el̦ein men in bwe enaaj jako an armej kalijekl̦o̦k, “bwe ejjel̦o̦k kalijekl̦o̦k armej ippãn Anij.”​—Rom 2:11.