1, 2. (1) Ta eo Aelõñ eo an Anij enaaj kõm̦m̦ane? (2) Im ewi wãween ad jel̦ã bwe enaaj itok Aelõñ eo an Anij?

 ILO iiõ eo 31, ke Jijej Kũraij im rũkal̦oor ro an rar pãd ioon juon tõl epaakel̦o̦k juon bukwõn etan Kaperneum, ear katakin er bwe ren jar: “En itok Am̦ aelõñ.” (Matu 6:10) Ilo raan kein, elõñ rejjab tõmak bwe enaaj itok Aelõñ eo an Anij. Bõtab, jej tõmak bwe Jeova enaaj uwaake jar ko ad bwe Aelõñ eo an en itok.

² Jeova enaaj kõjerbal Aelõñ eo an ñan kõm̦m̦an bwe ro ilañ im ro ioon lal̦ ren bõrokuk ãinwõt juon baam̦le. Kõn̦aan in an Jeova jãn jinoin enaaj jejjet kitien. (Aiseia 55:10, 11) Men ko rar wal̦o̦k ium̦win 100 iiõ ko remootl̦o̦k rej kaalikkar bwe Jeova ej Kiiñ im ej kõm̦m̦ani men ko rem̦m̦an ñan elõñ milien ri karejar ro an. (Zekaraia 14:9; Revelesõn 15:3) Ewi wãween an Jeova kwal̦o̦k bwe ej Kiiñ ilo raan kein ad? Ta mel̦el̦ein ñe jej jar bwe Aelõñ eo an Anij en itok? Ta oktakin men kein ruo? Im ewi wãween aer jelõt eok?

3. (1) Ñããt im ia eo Jijej ear jino an Kiiñ in Aelõñ eo an Anij? (2) Ewi wãween ad kam̦oole bwe Jijej ear jino an Kiiñ ilo 1914? (Lale kõmel̦el̦e jidikdik eo.)

³ Tarrin 20 iiõ ko m̦okta jãn 1900 eo, ri karejar ro an Jeova rar jino mel̦el̦e kõn kanaan eo an Daniel. Daniel ear je kanaan in enañin 2,500 iiõ ko remootl̦o̦k. Kanaan in ej ba: “Ilo raan ko an kiiñ ran̦, Anij in lañ enaaj kajutak juon aelõñ eo eban jako indeeo.” (Daniel 2:44) Elõñ iiõ in an kar Ri Katak Baibõl̦ ro kwal̦o̦k bwe elõñ men ko rel̦l̦ap renaaj wal̦o̦k ilo 1914. Bareinwõt, elõñ armej in lal̦  in rar lukkuun reim̦aanl̦o̦k ñan iiõ in. Juon ri jeje ear ba: “Ilo iiõ in 1914, elõñ armej in lal̦ in rar l̦õmn̦ak bwe mour ilo lal̦ in enaaj em̦m̦anl̦o̦k im lõñ jeraam̦m̦an ko.” Bõtab, tokãlik ilo iiõ in 1914, Pata eo an Lal̦ in Kein Kajuon ear jinoe, im kanaan ko ilo Baibõl̦ rar jejjet kitieer. Ear jino wal̦o̦k m̦akũtkũt lal̦ ko, nañinmej ko rel̦l̦ap, jabwe m̦õñã, im bar kanaan ko jet ilo Baibõl̦ rar jejjet kitieer. Men kein rar kam̦ool bwe em̦õj an Jijej Kũraij jino kiiñ ilo Aelõñ eo an Anij ilañ ilo 1914. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Ke Jeova ear kairooje Nejin bwe en Kiiñ in Aelõñ eo an, ear kwal̦o̦k bwe ej Kiiñ im tõl ilo juon wãween me eoktak kiiõ.

4. (1) Ta men eo jinointata Jijej ear kõm̦m̦ane ke ear jino an Kiiñ? (2) Ta eo ear kõm̦m̦ane tokãlik?

⁴ Men eo jinointata Jijej ear kõm̦m̦ane ãlikin an Anij kapiti bwe en Kiiñ ej ilo an kar tarin̦aeik ri kõjdat eo el̦ap an Jemãn, eo ej Setan. Jijej im enjel̦ ro an rar jolal̦tak Tepil̦ im aolep enjel̦ ro renana jãn lañ. Men in ear bõktok el̦ap lañlõñ ñan ro ilo lañ, ak ear bõktok el̦apl̦o̦k eñtaan ñan armej ro ilo lal̦ in. (Riit Revelesõn 12:7-9, 12.) Ãlikin an Jijej kõm̦m̦ane men in, ear jino etale im karreoik ri karejar ro ijin ioon lal̦. Im ear katakin im karõke er ñan kõm̦anm̦an ankilaan Anij. Jen kiiõ etale wãween an kar ro m̦okta pokake naan in tõl ko jãn Jijej, im ta ko kõj rainin jemaroñ katak jãn joñak ko aer.

5. Ta eo ear wal̦o̦k jãn 1914 ñan jinoin 1919?

⁵ Ãlikin an Jijej kar jolal̦tak Setan im enjel̦ ro renana jãn lañ, Jeova ear jitõñe Jijej bwe en etale im karreoik ri karejar ro ijin ioon lal̦. Ri kanaan Malakai ear kwal̦o̦k kõn men in. (Malakai 3:1-3) Im menin kam̦ool ko rej kwal̦o̦k bwe men in ear wal̦o̦k jãn 1914 ñan jinoin 1919. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Ñe jekõn̦aan bwe jen m̦õttan baam̦le eo an Jeova me ej kitibuj ro ilañ kab ro ioon lal̦, jej aikuj in erreo im kwõjarjar. (1 Piter 1:15, 16) Kõn men in, jej aikuj in kõjparok bwe wãween ad kabuñ ñan Jeova en erreo im jen jab kobaik m̦anit im tõmak ko an kabuñ ko reriab im m̦akũtkũt ko an kien.

6. (1) Wõn ro kar jitõñ er ñan litok katak ko? (2) Im etke katak kein relukkuun aorõk?

⁶ Jijej ear kõjerbal maroñ eo an ãinwõt juon Kiin ñan jitõñ “ri karejar etiljek im mãlõtlõt” ñan lale armej ro an. Ri karejar in enaaj niknik in lel̦o̦k katak ko jãn Baibõl̦ ñan aolep ro rej pãd ium̦win maroñ im kõjparok eo an Jijej ãinwõt “juon wõt bwij.” (Matu 24:45-47, UBS; Jon 10:16) Jãn kar iiõ eo 1919, juon kumi in em̦m̦aan ro jeid im jatid rej tiljek ilo aer loloorjake eddo in aer eaorõk ñan lel̦o̦k katak ko rem̦ool ñan “ri karejar ro jet.” Ri karejar in etiljek im mãlõtlõt ej letok elõñ katak ko rem̦ool bwe tõmak eo ad en kajoorl̦o̦k im pen. Katak kein rej bar jipañ kõj ñan kõjparok wõt bwe kõm̦m̦an ko ad, l̦õmn̦ak ko ad, wãween ad kabuñ, kab ãnbwinnid im aolep men ko m̦weied ren erreo im kabuñbũruon Jeova. Bareinwõt, katak kein rej katakin im jipañ kõj bwe jen pojak im jel̦ã kilen kõm̦m̦ane jerbal eo el̦ap an aorõk, ej jerbal in kwal̦o̦k naan. Kwõj ke aolep iien kortokjãn katak kein jãn ri karejar etiljek im mãlõtlõt?

7. (1) Ta jerbal eo elukkuun aorõk Jijej ear kõm̦m̦ane ke ear pãd ilo lal̦ in? (2) Jerbal in kwal̦o̦k naan enaaj wõnm̦aanl̦o̦k ñan ñããt?

⁷ Ke Jijej ear jino kõm̦m̦ane jerbal in kwal̦o̦k naan, ear ba: “Iaikuj bareinwõt kwal̦o̦k naan em̦m̦an kõn Aelõñ in Anij ilo jikin ko jet, bwe eñin un eo Anij ear jilkintok eõ kake.” (Luk 4:43, UBS) Ium̦win jilu im jimattan iiõ, jerbal in kwal̦o̦k naan ear men eo eaorõktata ilo mour eo an Jijej. Im ear ba ñan rũkal̦oor ro an bwe ren kõm̦m̦ane jerbal in kwal̦o̦k naan. Ear ba: “Ñe kom̦ij ilo̦k, kom̦win kwal̦o̦k im ba, ‘Aelõñ in lañ  epaak.’”(Matu 10:7) Bareinwõt, ãlikin an kar Jijej jerkakpeje ear kanaan im ba bwe rũkal̦oor ro an renaaj bõkl̦o̦k nuuj in em̦m̦an “ñan ãne eo ettol̦o̦ktata ilal̦.” (Jerbal 1:8) Jijej ear kallim̦ur bwe enaaj pãd ippãn rũkal̦oor ro an im jipañ er ilo jerbal in kwal̦o̦k naan m̦ae iien jem̦l̦o̦kin jukjukun pãd in.​—Matu 28:19, 20.

8. Ewi wãween an Kiiñ eo kõm̦akũt rũkal̦oor ro ioon lal̦ bwe ren kõm̦m̦ane jerbal in kwal̦o̦k naan?

⁸ Jino jãn kar iiõ eo 1919, ear wõr juon nuuj kããl kõn ‘ennaan eo em̦m̦an kõn Aelõñ eo.’ (Matu 24:14, UBS) Ta nuuj in ekããl? Ej bwe Kiiñ eo kar kapiti em̦õj an kar jino tõl ilo lañ, im ear aintok juon kumi in armej ioon lal̦ me em̦ool wãween aer kabuñ. Rein rar m̦õn̦õn̦õ in pokake naan in jiroñ eo jãn Jijej ñan kwal̦o̦k ilo pel̦aakin lal̦ bwe em̦õj an Aelõñ eo an Anij jino irooj ilo lañ! (Jerbal 10:42) Ñan waanjoñak, ilo Jeptõm̦ba 1922, ear wõr tarrin 20,000 ri kwal̦o̦k ro kõn Aelõñ eo me rar pãd ilo juon kweilo̦k el̦ap kar kõm̦m̦ane ilo Cedar Point, Ohio ilo Amedka. L̦õmn̦ak m̦õk kõn joñan an rein kar m̦õn̦õn̦õ ke Joseph Rutherford ear kwal̦o̦k katak eo kõn Aelõñ eo an Anij im ear ba: “Em̦õj an Kiiñ eo jino an irooj! Kom̦ij aolep jerbal ãinwõt ri keeañ ro an. Kõn men in, kom̦win ilo̦k im kwal̦o̦k naan, kwal̦o̦k naan, kwal̦o̦k naan kõn Kiiñ eo im aelõñ eo an.” Raan eo tok juon, ear wõr joñan in 2,000 armej ro me rar ilo̦k im kwal̦o̦k naan. Jet rar etal ñan jikin ko me 45 m̦ail̦ ettol̦o̦kier jãn jikin eo rar kõm̦m̦ane kweilo̦k el̦ap eo ie. Juon jeid im jatid em̦m̦aan ear ba: “Ilukkuun in ban mel̦o̦kl̦o̦ke naan in kũr eo ñan ilo̦k im kwal̦o̦k naan kõn Aelõñ eo an Anij im an kar jar in armej ro kijejeto ñan kõm̦m̦ane jerbal in!” Elõñ rar bõk ejja wõt eñjake in.

9, 10. (1) Jikuul̦ ta ko rej jipañ kõj bwe jen jel̦ã kilen kõm̦m̦ane jerbal in kwal̦o̦k naan? (2) Ewi wãween am̦ bõk tokjãn jãn jikuul̦ kein?

⁹ Ilo kar 1922, ear lõñl̦o̦k jãn 17,000 ri kwal̦o̦k naan ro ilo 58 aelõñ ko ipel̦aakin lal̦. Bõtab, rein rar aikuj jipañ bwe en pol̦õmãn aer kõm̦m̦ane jerbal in kwal̦o̦k naan. Ilo tõre eo an rijjilõk ro, Kiiñ eo kar kapiti ear lel̦o̦k naan in tõl ko ñan rijjilõk ro kõn ta eo ren kwal̦o̦k naan kake, ia eo ren kõm̦m̦ane jerbal in ie, im kilen aer kõm̦m̦ane jerbal in. (Matu 10:5-7; Luk 9:1-6; 10:1-11) Ejja wõt ilo raan kein ad, Jijej ej lukkuun lale bwe ri kwal̦o̦k ro ren bõk naan in tõl ko im men ko rej aikuji ñan aer jel̦ã kilen katakin armej ro. (2 Timote 3:17, UBS) Jijej ej kõjerbal eklejia ko ilo raan kein ñan katakin ri kwal̦o̦k ro kilen kwal̦o̦k naan. Juon iaan wãween ko ej jipañ rein ej ikijjeen Jikuul̦ in Kwal̦o̦k Naan eo me ej wal̦o̦k ilo elõñl̦o̦k jãn 111,000 eklejia ko ipel̦aakin lal̦. Jikuul̦ in ej jipañ elõñl̦o̦k jãn 7 milien ri kwal̦o̦k naan ro ñan jel̦ã kilen kwal̦o̦k naan im katakin “armej otemjej.”​—Riit 1 Korint 9:20-23, UBS.

¹⁰ Ebar wõr jikuul̦ in Baibõl̦ ko ñan em̦m̦aan ro rej lale eklejia ko, pioneer ro, em̦m̦aan ro jeid im jatid me ejjel̦o̦k pãleer, im ri  pãlele ro. Ebar wõr jikuul̦ ko jet ñan em̦m̦aan ro rej lale Ra ko im ñan lim̦aro pãleer, im ñan ro rej lol̦o̦k eklejia ko im bar lim̦aro pãleer, kab mijinede ro. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Juon iaan ro me ear pãd ilo Jikuul̦ in Baibõl̦ ñan Ri Pãlele Ro ej kwal̦o̦k an kam̦m̦oolol im ba: “Men ko kõmar ekkatak jãn jikuul̦ in rar lukkuun jipañ kõm bwe yokwe eo am ñan Jeova en l̦apl̦o̦k im bwe kõmin jel̦ã kilen jipañ im katakin ro jet.”

11. Etke rũkal̦oor ro an Jijej remaroñ wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k naan meñe Setan ej jum̦ae er?

¹¹ Ri kõjdat eo Setan, ej loi aolep men ko jej kõm̦m̦ani ilo jerbal in ñan kwal̦o̦k naan im katakin armej ro kõn nuuj eo em̦m̦an. Setan ekõn̦aan kabõjrak jerbal in kwal̦o̦k naan. Enaaj kõm̦m̦an jabdewõt men ñan kõm̦m̦an bwe en jako ennaan eo kõn Aelõñ eo im ñan jum̦ae ri kwal̦o̦k ro. Bõtab, Setan eban lo tõprak ilo an kõm̦m̦ane men in. Etke? Kõnke Jeova ear likũt Nejin bwe en “utiej jãn maroñ otemjej, kab kien, kab kajoor, kab irooj.” (Epesõs 1:20-22) Ãinwõt Kiiñ in Aelõñ eo an Anij, Jijej ej kõjerbal maroñ in an ñan kõjparok im tõl rũkal̦oor ro an ñan aer kõm̦anm̦an ankilaan Jemãn. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Jerbal in kwal̦o̦k naan kõn nuuj eo em̦m̦an ej wõnm̦aanl̦o̦k wõt im jipañ elõñ milien armej ro me em̦ool bũrueer bwe ren katak im kabuñ ñan Jeova. Ej juon jeraam̦m̦an el̦ap ñan kõj ilo ad bõk kun̦aad ilo jerbal in kwal̦o̦k naan!

12. Jino jãn kar 1914, ta karõk ko kar kõm̦m̦ani ñan kakõm̦anm̦anl̦o̦k wãween an ri karejar ro an Jeova kõm̦anm̦an ankilaan?

¹² Jãn ke Jijej ear jino kiiñ ilo 1914, ear wõnm̦aanl̦o̦k im kõm̦m̦ani karõk ko rekããl ñan kakõm̦anm̦anl̦o̦k wãween an ri karejar ro an Anij kõm̦anm̦an ankilaan Jemãn. (Riit Aiseia 60:17.) Ñan waanjoñak, ilo 1919, kar karõk bwe juon em̦m̦aan en tõl jerbal in kwal̦o̦k naan ilo kajjojo eklejia. Ilo 1927, aolep eklejia ko rar jino kwal̦o̦k naan jãn em̦ ñan em̦ ilo aolep raanin Jabõt. Im ilo 1931, armej ro an Jeova rar jino bõk ãt in Ri Kõnnaan ro an Jeova. Men in ear lujur er bwe ren lukkuun kijejeto ilo jerbal ko an Aelõñ eo. (Aiseia 43:10-12) Jino jãn kar 1938, ear jako aer kããlõt ak bouti em̦m̦aan ro me rekkar ñan aer lale im tõl eklejia ko. Bwe juon em̦m̦aan en maroñ erom juon ri lale eklejia, ear aikuj kõm̦m̦ani aolep men ko Baibõl̦ ej ba kõn juon eo im emaroñ bõk jerbal in lale eklejia. Ilo 1972, kar lel̦o̦k eddo eo ñan lale im tõl juon eklejia ñan kumi in em̦m̦aan ro rej lale eklejia im jab juon wõt em̦m̦aan. Im kar rõjañ aolep ro rej lale eklejia im ri jipañ ro ie bwe ren m̦õn̦õn̦õ in kal̦apl̦o̦k ijo kun̦aaer ñan jabõte bwij eo an Anij. (1 Piter 5:2) Ilo 1976, kar karõk bwe em̦m̦aan ro rej uwaan Kumi  eo Ej Lale Aolep Eklejia ko an Ri Kõnnaan ro an Jeova ren loloorjake jiljino kamiti ko, me rej lale im tõl aolep jerbal ko an Aelõñ eo ipel̦aakin lal̦. Jãn iien in ñan kiiõ, Jijej ej wõnm̦aanl̦o̦k im karõk rũkal̦oor ro an ñan kõm̦m̦ani men ko rej ekkar ñan wãween tõl eo an Anij.

13. Ta l̦õmn̦ak eo am̦ kõn tõprak ko im wõnm̦aanl̦o̦k ko me Kiiñ eo an Aelõñ eo an Anij ear kõm̦m̦ani ium̦win 100 iiõ ko remootl̦o̦k?

¹³ L̦õmn̦ak m̦õk kõn joñan tõprak im wõnm̦aanl̦o̦k ko Kiiñ in Aelõñ eo an Anij ear kõm̦m̦ani ium̦win 100 iiõ ko remootl̦o̦k. Ear karreoiki juon kumi in armej jãn katak ko an kabuñ ko reriab im kããlõt rein bwe ren jutak kõn etan Jeova. Im ear wõnm̦aanl̦o̦k im tõl jerbal in kwal̦o̦k naan kõn nuuj eo em̦m̦an ilo 239 aelõñ ko, im ear katakin elõñ milien armej bwe ren kabuñ ñan Jeova. Bareinwõt, em̦õj an kaburukuk elõñl̦o̦k jãn 7 milien rũkal̦oor ro retiljek me rej m̦õn̦õn̦õ in wũjlepl̦o̦k er make ñan kõm̦anm̦an ankilaan Jemãn. (Sam 110:3) Jeova ear kõjerbal Aelõñ eo ñan kõm̦m̦ani elõñ jerbal ko rekabwilõñlõñ. Im jej kijooror im reim̦aanl̦o̦k ñan jeraam̦m̦an ko me rej pojak in wal̦o̦k ilo raan ko im̦aan!

14. (1) Ta eo jej kajjitõk kake ippãn Anij ñe jar im ba: “En itok Am̦ aelõñ”? (2) Etan unin tõl eo an 2014, im etke ekkar im jejjet?

¹⁴ Jeova ear kairooj Nejin, Jijej Kũraij, bwe en Kiiñ in Aelõñ eo an ilo kar 1914. Meñe ear ãindein ak ejjab mel̦el̦ein bwe ededel̦o̦k an uwaake jar ko ad ñe jej jar im ba, “En itok Am̦ aelõñ.” (Matu 6:10) Baibõl̦ ear kanaan bwe Jijej enaaj ‘irooj ibwiljin ro rej kõjdat E.’ (Sam 110:2) Kien ko an armej me rej pãd ium̦win kajoor eo an Setan rej jum̦ae Aelõñ eo an Anij. Ñe jej jar ñan Anij kõn Aelõñ eo an, jej jar bwe Kiiñ eo em̦õj an kapiti im ro 144,000 me renaaj kiiñ ippãn ren jol̦o̦k kien ko an armej im ro me rej jum̦aiki. Ñe men in enaaj wal̦o̦k, enaaj jejjet kitien kanaan eo ilo Daniel 2:44 me ej ba bwe Aelõñ eo an Anij “enaaj kapedakilkil im ko̦kkure aolep aelõñ kein.” Anij enaaj ko̦kkure kien ko an lal̦ in me rej jum̦ae Aelõñ eo an. (Revelesõn 6:1, 2; 13:1-18; 19:11-21) Ejjabto jãn kiiõ enaaj wal̦o̦k men in. Innem, ekkar im jejjet bwe unin tõl eo an iiõ in 2014 ej Matu 6:10 me ej ba, “En itok Am̦ aelõñ.” Kiiõ emootl̦o̦k de 100 iiõ in an Jijej kiiñ ilañ ilo Aelõñ eo an Anij!

15, 16. (1) Ta men ko renaaj wal̦o̦k ium̦win 1,000 iiõ ko in an Kũraij kiiñ? (2) Ta men eo ãliktata Jijej enaaj kõm̦m̦ane ãinwõt Kiiñ eo em̦õj kapiti? (3) Ãlikin an kõm̦m̦ane men in, ta eo enaaj wal̦o̦k ñan baam̦le eo an Jeova?

¹⁵ Ãlikin an Jijej ko̦kkure ri kõjdat ro an Anij, enaaj kalbuuji Setan im enjel̦ ro an renana ilo abys eo ium̦win juon to̦ujin iiõ. (Revelesõn 20:1-3) Ñe enaaj jako Setan jãn an kõm̦m̦ani men ko renana ñan armej ro, innem Aelõñ eo an Anij enaaj jipañ elõñ armej bwe ren bõk tokjãn jãn katok in mej eo an Jijej. Bareinwõt, enaaj jol̦o̦k jerawiwi eo jaar jolõte jãn Adam. Kiiñ eo enaaj bar kõmour elõñ milien armej jãn mej im rein renaaj katak kõn Jeova. (Revelesõn 20:12, 13, UBS) Aolepen lal̦ in enaaj erom pedetaij ãinwõt kar jikin kallib in Iden im armej ro wõt me rar tiljek ñan Jeova renaaj weeppãn.

¹⁶ Ãlikin 1,000 iiõ ko in an Kũraij kiiñ, ankilaan Jeova enaaj jejjet kitien. Innem, Jijej enaaj bar karo̦o̦ll̦o̦k Aelõñ eo an ñan Jemãn. (Riit 1 Korint 15:24-28.) Jeban bar aikuji juon bwe en ri kõllaajrak ikõtaad im Jeova. Aolep enjel̦ ro ilañ im armej ro ioon lal̦ renaaj bar bõrokuk ippãn Jemãer ilañ ãinwõt juon baam̦le.

17. Ta eo kwõnaaj kate eok kõm̦m̦ane ñan rejetake Aelõñ eo an Anij?

¹⁷ Men ko rekabwilõñlõñ me rar wal̦o̦k 100 iiõ ko remootl̦o̦k ium̦win tõl eo an Kũraij ilo Aelõñ eo an Anij, rej kaalikkar bwe Jeova eo ej Kiiñ im bwe ankilaan kõn lal̦ in enaaj jejjet kitien. Kõn men in, jen kate kõj im wõnm̦aanl̦o̦k wõt im tiljek ñan Jeova ilo ad kwal̦o̦k kõn Kiiñ eo im Aelõñ eo an Anij. Jej tõmak bwe Jeova enaaj uwaake jar ko ad ñe jej jar im ba: “En itok Am̦ aelõñ”!