1, 2. (1) Ta bwebwenato eo ej kwal̦o̦k kõn aorõkin ad kwal̦o̦k kajjitõk ko? (Lale pija eo itulõñ.) (2) Etke jejjab aikuj in mijak in bwebwenato kõn tõmak ko an armej me epen kõnono kaki?

 JUON jeid im jatid kõrã ear bwebwenato kõn Baibõl̦ ippãn l̦eo pãleen me ejjab Ri Kõnnaan an Jeova. Em̦m̦aan in pãleen ear ba ñane bwe ej tõmak bwe Jemãn, Nejin, im jetõb kwõjarjar rej juon wõt. Tokãlik, kõrã in ear kile bwe l̦eo ippãn ear jab mel̦el̦e kõn tõmak in an kabuñ eo an. Kiiõ ear kajjitõk ippãn, “Kwõj tõmak ke bwe Anij ej Anij, bwe Jijej ej Anij, im jetõb kwõjarjar ej Anij, bõtab rejjab jilu Anij ak rej juon wõt Anij?” L̦eo ippãn ear ilbõk kõn kajjitõk in im ba, “Ijjab!” Ãlikin, erro ar wõnm̦aanl̦o̦k im bwebwenato kõn wõn Anij eo em̦ool.

² Ta eo jej katak jãn bwebwenato in? Eokwe, jej katak kõn aorõkin ad aikuj jel̦ã kilen kwal̦o̦k kajjitõk ko. Bareinwõt, jej katak bwe jejjab aikuj in mijak ñan bwebwenato kõn tõmak ko rebõd an armej me epen kõnono kaki, ãinwõt jilu anij ilo juon, ro renana renaaj bwil im eñtaan ilo juon kijeek, im bwe ejjel̦o̦k juon Ri Kõm̦anm̦an. Etke? Kõnke ñe jej reilo̦k wõt ñan Jeova im l̦oor wãween an katakin kõj ilo jerbal in kwal̦o̦k naan, jenaaj jel̦ã kilen katakin im tõpar bũruon armej ro. (Kolosse 4:6, UBS) Ilo katak in, jenaaj etale ewi wãween bwe en em̦m̦anl̦o̦k kilen ad katakin  ikijjeen ad (1) kwal̦o̦k kajjitõk ko ñan armej ro bwe ren kwal̦o̦k l̦õmn̦ak ko aer, (2) kõjerbal kajjitõk ko ñan kõmel̦el̦eik eoon ko jãn Baibõl̦, im (3) kwal̦o̦k waanjoñak ko ñan jipañ armej ro mel̦el̦e.

3, 4. Ñan ad jel̦ã kõn ta ko armej rej tõmak kaki, etke eaorõk ñan kwal̦o̦k kajjitõk ko? Kwal̦o̦k kõn waanjoñak eo.

³ Ilo ad kwal̦o̦k kajjitõk ko, enaaj jipañ kõj ñan ad jel̦ã kõn ta ko armej ro rej tõmak kaki. Etke aorõk ñan ad kõm̦m̦ane men in? Jabõn Kõnnaan 18:13 ej ba: “Eo ej uwaak m̦okta jãn an roñjake, eñin men in bwebwe im kajook ñane.” Kõn men in, eaorõk ñan ad m̦okta jel̦ã kõn ta ko armej ro rej tõmak kaki. Ñe jejjab kõm̦m̦ane men in, jemaroñ oktak im jol̦o̦k el̦ap iien ñan kajjioñ kõmel̦el̦eik er jãn Baibõl̦ bwe ebõd juon katak ak tokãlik jej kile bwe rejjab tõmak ilo katak in ebõd.​—1 Korint 9:26.

⁴ Ñan waanjoñak, bõlen jej kõnono ippãn armej ro kõn tõmak eo kõn el̦. Jet rej tõmak bwe el̦ ej juon jikin me ro renana rej bwil im eñtaan ie. Bõtab, ro jet rej tõmak bwe el̦ ej baj kõkkar wõt kõn an jorrããn kõtaan eo an juon armej ippãn Anij. Kõn men in, bõlen em̦m̦an ñe jej kajjitõk ippãer im ba: “Kõnke eokkõtaktak tõmak eo an armej kõn el̦, imaroñ ke kajjitõk ippam̦, ta baj l̦õmn̦ak eo am̦ kõn el̦?” Ãlikin ad roñjake uwaak eo aer, jenaaj maroñ jipañ er mel̦el̦e kõn ta eo Baibõl̦ ej ba.

5. Ñe jej kwal̦o̦k kajjitõk ko, ewi wãween an men in jipañ kõj ñan ad jel̦ã etke armej eo ej tõmake juon men?

⁵ Ilo ad kwal̦o̦k kajjitõk ko ilo jouj, men in enaaj bar jipañ kõj ñan ad jel̦ã etke armej ro rej tõmake juon men. Ñan waanjoñak, ta el̦aññe jej iioone juon armej ilo jerbal in kwal̦o̦k naan im ej ba ñan kõj bwe ejjab tõmak ilo Anij? Bõlen, jemaroñ m̦õkaj im l̦õmn̦ak bwe armej eo ej tõmak bwe ejjel̦o̦k juon ear kõm̦anm̦an kõj. (Sam 10:4) Bõtab, jet armej rejjab tõmak ilo Anij kõnke rar lo an ro jet eñtaan ak bõlen er make rar bar iioon el̦ap jorrããn im eñtaan. Kõn men in, rejjab tõmak bwe ewõr juon Ri Kõm̦anm̦an kõnke ñe en kar wõr, eban kar kõtl̦o̦k an wal̦o̦k jorrããn im men ko renana. Innem, ñe armej eo ej ba “Ijjab tõmak ilo Anij,” jemaroñ kajjitõk ippãn, “Eñin ke kar l̦õmn̦ak eo am̦ jãn jinoin?” El̦aññe armej eo ej ba jaab, jemaroñ kajjitõk ippãn im lale ñe ewõr men en̦ ear wal̦o̦k ñane im ekõm̦m̦an bwe en jab tõmak ilo Anij. Ilo an naaj kwal̦o̦k uwaak eo an, men in emaroñ jipañ kõj ñan ad jel̦ã ta wãween eo em̦m̦antata ñan kwal̦o̦k naan ippãn.​—Riit Jabõn Kõnnaan 20:5.

6. Ta eo jej aikuj in kõm̦m̦ane ãlikin ad kwal̦o̦k juon kajjitõk?

⁶ Ãlikin ad kwal̦o̦k juon kajjitõk, jej aikuj in lukkuun roñjake uwaak eo an armej eo im kaalikkar ñane bwe jemel̦el̦e kõn eñjake eo an. Ñan waanjoñak, juon armej emaroñ ba bwe ejjab tõmak bwe ewõr juon Ri Kõm̦anm̦an kõn an wal̦o̦k apañ im jorrããn ko ñane. Innem, m̦okta jãn ad jipañe ñan jel̦ã etke jej tõmak bwe ewõr Anij, jej aikuj kajjioñ in mel̦el̦e kõn eñjake eo an im kaalikkar ñane bwe ejjab bõd ñan ad kõn̦aan jel̦ã etke jej eñtaan. (Habakkuk 1:2, 3) Ñe jej kijenmej wõt im kwal̦o̦k jouj ñane, bõlen enaaj kõn̦aan kal̦apl̦o̦k an jel̦ã kõn katak ko ilo Baibõl̦. *—Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.

7. Bwe en em̦m̦an wãween ad kwal̦o̦k naan, men in ej wawa ioon ad ta?

⁷ Baibõl̦ ej ãinwõt kein jerbal eo ad el̦ap an aorõk ilo jerbal in kwal̦o̦k naan. Etke? Kõnke ej jipañ kõj bwe en ‘pol̦õmãn ad kõm̦m̦ani aolep kain jerbal ko rem̦m̦an.’ (2 Timote 3:16, 17, UBS) Bwe en em̦m̦an  wãween ad kwal̦o̦k naan, men in ejjab wawa ioon ad riiti elõñ eoon ko ñan armej ro. Ak ej wawa ioon ad jel̦ã kilen kõmel̦el̦eiki eoon ko im kwal̦o̦k kajjitõk ko bwe en tõpar bũrueer. (Riit Jerbal 17:2, 3.) Ñan jipañ kõj kõm̦m̦ane men in, jenaaj etale jilu waanjoñak ko.

8, 9. (1) Ewi wãween ad maroñ jipañ juon armej me ej tõmak bwe Jijej ej Anij l̦apl̦ap ak bwe ej joñan wõt juon ippãn Anij? (2) Ewi wãween am̦ kar jipañ armej ro bwe ren mel̦el̦e kõn ta eo Baibõl̦ ej ba kõn tõmak in bwe Jijej ej Anij l̦apl̦ap?

⁸ Waanjoñak 1: Ilo jerbal in kwal̦o̦k naan, jej iioon juon eo me ej tõmak bwe Jijej ej Anij l̦apl̦ap ak bwe ej joñan wõt juon ippãn Anij. Ta eoon eo jenaaj kõjerbale im kõmel̦el̦eiki ñan armej in? Jemaroñ kajjitõk ippãn bwe en riiti naan ko an Jijej ilo Jon 6:38. Ear ba: “Iar itok jãn lañ, jab bwe In kõm̦anm̦an Ankilaõ, a ankilaan Eo ear jilkintok Eõ.” Ãlikin an riiti eoon in, jemaroñ kajjitõk ippãn: “El̦aññe Jijej ej Anij l̦apl̦ap, innem wõn eo ear jilkintoke ñan lal̦ in? Bareinwõt, ekkã wõt ñe juon armej ej jilkini juon bwe en kõm̦m̦ane juon men ñane, men in ej kaalikkar an utiejl̦o̦k jãn in me ej jilkini. Innem, kõnke eoon in ej ba bwe ewõr juon eo ear jilkintok Jijej, ejjab ke kaalikkar bwe eo ar jilkintok Jijej eutiejl̦o̦k jãne?”

⁹ Bareinwõt, jemaroñ riiti Luk 3:21, 22 me ej kwal̦o̦k kõn iien eo Jijej ear peptaij. Eoon in ej ba: “Ke Ej jar, lañ emejal̦l̦o̦k, . . . im ainikien ej itok jãn lañ im ba, ‘Kwe Nejũ, jitõnbõro Ippa, Ij m̦õn̦õn̦õ kake Eok.’” Innem, ñan jipañ armej eo bwe en mel̦el̦e kõn eoon in, jemaroñ kajjitõk ippãn: “El̦aññe Jijej ej Anij l̦apl̦ap wõn eo ear jar ñane? Eoon in ej bar kaalikkar bwe ewõr juon ear kõnnaan jãn lañ. Ak el̦aññe Jijej ej Anij innem wõn eo ear ba naan kein ñane?” Ilo ad kõjerbal kajjitõk ko ñan kõmel̦el̦eik er, jenaaj maroñ jipañ ro me em̦ool bũrueer im el̦ap aer kaorõk Naan in Anij. Im jenaaj kõm̦m̦an bwe ren kõn̦aan kal̦apl̦o̦k aer katak kake.​—Jerbal 17:11.

10. (1) Ta eo jemaroñ ba ñe jej kajjioñ kõmel̦el̦eiki juon armej me ej tõmak bwe ro renana renaaj bwil ilo el̦? (2) Ta eo kwaar ba ke kwaar kajjioñ jipañ im kõmel̦el̦eik armej ro kõn el̦?

¹⁰ Waanjoñak 2: Armej eo jej kwal̦o̦k naan ñane ej lukkuun tõmak bwe ro renana renaaj bwil im eñtaan ñan indeeo ilo el̦. Ej tõmak ilo el̦ kõnke ekõn̦aan bwe rinana ro ren bõk kaje kõn men ko renana rej kõm̦m̦ani. Ewi wãween ad maroñ jipañ juon me ej l̦õmn̦ak rot in? Eokwe, m̦okta jej aikuj in kwal̦o̦k ñane bwe ro renana renaaj baj jako wõt. (2 Tessalonika 1:9, UBS) Innem, jemaroñ kajjitõk ippãn bwe en riiti Jenesis 2:16, 17, me ej kwal̦o̦k bwe on̦ãn jerawiwi ej mej. Jemaroñ kõmel̦el̦eiki bwe aolep armej rej rijjerawiwi kõn an kar Adam jerawiwi. (Rom 5:12) Jemaroñ bar kajjioñ kõmel̦el̦eiki  bwe Anij ear jab ba bwe enaaj kaje armej ro ilo el̦. Im jemaroñ riitil̦o̦k Jenesis 3:19 ñane. Ilo eoon in, Anij ear ba ñan Adam bwe kõn an kar jerawiwi enaaj jepl̦aak ñan bwidej. Innem jemaroñ bõkm̦aantak kajjitõk in, “El̦aññe Adam en kar etal ñan el̦ im bwil ie, Anij enaaj ke kar jiroñe im ba bwe enaaj jepl̦aak ñan bwidej?” Kain kajjitõk rot in emaroñ jipañ armej ro me rem̦õn̦õn̦õ in roñjake ñan kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn men in.

11. (1) Ewi wãween am̦ maroñ jipañ im kõmel̦el̦eik armej ro me rej tõmak bwe aolep ro rem̦m̦an renaaj etal ñan lañ? (2) Ewi wãween am̦ kar jipañ im kõmel̦el̦eik armej ro kõn tõmak in?

¹¹ Waanjoñak 3: Ilo jerbal in kwal̦o̦k naan, jej iioon juon me ej tõmak bwe aolep ro rem̦m̦an renaaj etal ñan lañ. Tõmak in an ej kõm̦m̦an bwe en oktak mel̦el̦e ko an kõn ta eo Baibõl̦ ej ba. Ñan waanjoñak, ñe jej riitil̦o̦k ñane Revelesõn 21:4, emaroñ l̦õmn̦ak bwe eoon in ej jitõñl̦o̦k ñan mour ilo lañ. (Riit.) Ewi wãween am̦ maroñ jipañe bwe en mel̦el̦e kõn eoon in? Ijello̦kun am̦ riiti eoon ko jet ñane, kwõmaroñ etale ippãn ejja naan ko ilo Revelesõn 21:4 me ej ba “enaaj ejjel̦o̦k bar mej.” Kõn men in, kwõmaroñ kajjitõk ippãn im ba: “Kwõj ke errã bwe ñan an jako ak ejjel̦o̦k bar juon men, ej aikuj wal̦o̦k m̦okta?” Bõlen emaroñ ba aet. Innem, jemaroñ ba ñane bwe eoon in ejjab kõnono kõn lañ kõnke ejjel̦o̦k juon en̦ ej mej ilo lañ. Armej ro wõt ioon lal̦ in rej mej. Alikkar bwe Revelesõn 21:4 ej kwal̦o̦k kõn jeraam̦m̦an ko me renaaj wal̦o̦k ijin ioon lal̦.​—Jabõn Kõnnaan 2:21.

12. Etke Jijej ear kwal̦o̦k waanjoñak ko?

¹² Jijej ear kwal̦o̦k bũrabõl̦ ak waanjoñak ko ke ear kwal̦o̦k naan ñan armej ro. (Riit Matu 13:34, 35, UBS.) Ilo an kar kwal̦o̦k waanjoñak ko, men in ear jipañe ñan jel̦ã el̦aññe armej ro rej lukkuun kõn̦aan roñjake e im karejar ñan Jeova. (Matu 13:10-15) Jijej ear bar kwal̦o̦k waanjoñak ko ñan jipañ armej ro bwe ren jab mel̦o̦kl̦o̦k katak eo ear kwal̦o̦k kake im ñan kãitoklimoen armej ro rar roñjake e. Ewi wãween ad maroñ kwal̦o̦k waanjoñak ko ilo jerbal in kwal̦o̦k naan?

13. Waanjoñak ta eo kwõmaroñ kwal̦o̦k kake ñe kwõj katakin juon bwe Anij eutiej jãn Jijej?

¹³ Em̦m̦an jen kwal̦o̦k waanjoñak ko me enaaj pidodo an armej ro mel̦el̦e kaki. Ñan waanjoñak, ñe jekõn̦aan kõmel̦el̦e im kwal̦o̦k bwe Anij eutiej jãn Jijej jemaroñ kajjioñ kwal̦o̦k waanjoñak in: M̦okta, jemaroñ ba bwe kadkad eo an Anij im Jijej ej bwe Jijej ej Nejin Anij im Anij ej Jemãn Jijej. (Luk 3:21, 22; Jon 14:28) Ãlikin, jemaroñ kajjitõk ippãn: “Ñe kwõj kajjioñ kõmel̦el̦e bwe ruo armej rej joñan wõt juon im kokõn̦aan kwal̦o̦k juon waanjoñak kõn men in, ta kadkad eo an ruo armej ilo juon baam̦le kwõnaaj kar waanjoñak kake?” Armej eo emaroñ ba bwe enaaj kar waanjoñak kõn ruo po ak ruo armej me rej jeim jati. Kõn men in, jemaroñ ba: “Elukkuun em̦m̦an waanjoñak n̦e. Innem kiiõ, kõnke epidodo ad waanjoñak kake men in, etke Jijej, Rũkaki eo El̦ap, ear jab kõjerbal ejja waanjoñak in? Ijello̦kun an kar kõm̦m̦ane men in, ear ba bwe Anij ej Jemãn. Ilo an kar Jijej ba men in, ear kõn̦aan bwe jen jel̦ã bwe Anij el̦apl̦o̦k an utiej im kajoor jãne.”

14. Waanjoñak ta eo ej kaalikkar bwe Anij eban kar kõjerbale Tepil̦ eo ñan kajeik armej ro renana ilo el̦?

¹⁴ Jen bar lale juon waanjoñak. Jet rej tõmak bwe Anij ej kõjerbale Setan bwe en kaeñtaan rinana ro ilo el̦. Ewi wãween jemaroñ jipañ jinen im jemãn ajri ro bwe ren jel̦ã ke ejjab jim̦we tõmak in? Jemaroñ kajjitõk ippãer, “Ta eo kwõnaaj kar kõm̦m̦ane ñan ajri eo nejũm̦ el̦aññe ej jum̦aik eok im kõm̦m̦ani men ko renana?” Remaroñ ba bwe renaaj kar kajim̦we ajri eo im kajjioñ jipañe bwe en bõjrak jãn an kõm̦m̦ani men ko renana. (Jabõn Kõnnaan 22:15, UBS) Jemaroñ kajjitõk ippãer im ba: “Ta el̦aññe ajri  eo ejjab roñjake eok?” Jet rũtto ro remaroñ ba bwe renaaj aikuj kajeik ajri eo. Innem jemaroñ kajjitõk, “Ak ta el̦aññe kwaar jel̦ã bwe ewõr juon rinana ear kapoik ajri eo nejũm̦ bwe en kõm̦m̦ani men ko renana?” Ejjel̦o̦k pere bwe rũtto ro jinen im jemãn ajri eo renaaj kar illu ippãn armej eo. Innem, bwe jen jipañ er lukkuun mel̦el̦e kõn waanjoñak in, jemaroñ kajjitõk im ba: “Ilo am̦ jel̦ã bwe ewõr juon rinana ear kapoik ajri eo nejũm̦ bwe en kõm̦m̦ani men ko renana, kwõnaaj ke kar kajjitõk ippãn bwe en kajeik ajri eo nejũm̦ ñan kwe?” Alikkar bwe renaaj uwaak im ba jaab. Setan eo ej kõm̦m̦an bwe armej ro ren kõm̦m̦ani men ko renana. Innem, elukkuun alikkar bwe Anij eban kar kõjerbale Setan ñan kajeik armej ro renana.

15, 16. (1) Etke jen jab kõtmãne bwe aolep armej renaaj kõn̦aan roñjake im tõmak nuuj eo em̦m̦an kõn Aelõñ eo an Anij? (2) Ñan am̦ lo tõprak ilo jerbal in kwal̦o̦k naan, kwõj aikuj ke juon eo elukkuun jel̦ã otem jel̦ã katakin ro jet? Jouj im kõmel̦el̦e. (Lale bar bo̦o̦k eo “ Juon Kein Jipañ Kõj Jel̦ã Kilen Uwaake Armej.”)

¹⁵ Meñe jej kwal̦o̦k kajjitõk ko rejejjet, im jejel̦ã kilen kwal̦o̦k kajjitõk ko im kõmel̦el̦eik eoon ko kab kwal̦o̦k waanjoñak ko repidodo ñan mel̦el̦e, ak ejjab aolep renaaj tõmak nuuj eo kõn Aelõñ eo. (Matu 10:11-14, UBS) Meñe Jijej ear Rũkaki eo ej make wõt em̦m̦antata im ejjel̦o̦k ãinwõt e ilo lal̦ in, ak jejjo wõt armej rar tõmaki katak ko an ke ear kwal̦o̦k naan ñan er!​—Jon 6:66; 7:45-48.

¹⁶ Ta el̦aññe jej l̦õmn̦ak bwe jejjab juon eo elukkuun jel̦ã otem jel̦ã katakin ro jet? Meñe emaroñ ãindein ad l̦õmn̦ak, ak jemaroñ lo tõprak ilo jerbal in kwal̦o̦k naan. (Riit Jerbal 4:13, UBS.) Baibõl̦ ej kwal̦o̦k ñan kõj bwe ro em̦ool bũrueer im rekõn̦aan bõk mour indeeo, renaaj roñjake im tõmak nuuj eo em̦m̦an. (Jerbal 13:48, NW) Kõn men in, jen jab pere kõj make im jab l̦õmn̦ak bwe armej ro reban kõn̦aan roñjake nuuj eo em̦m̦an. Jej aikuj kate kõj ñan kõm̦m̦an bwe en em̦m̦anl̦o̦k wãween ad katakin ro jet im jab ebbeer ñe ewõr en ejjab kõn̦aan roñjake kõj. Ñe jej reilo̦k wõt ñan Jeova im l̦oor wãween an katakin kõj ilo jerbal in kwal̦o̦k naan, jenaaj jel̦ã kilen katakin ro jet, im enaaj wõr tokjãn men in ñan kõj im ro rej roñjake kõj. (1 Timote 4:16) Jeova emaroñ jipañ kõj bwe jen jel̦ã ‘uwaake armej otemjej.’ Ilo katak eo tok juon, jenaaj lale ewi wãween ad maroñ lo tõprak ilo jerbal in kwal̦o̦k naan ñe jej kõm̦m̦an ñan ro jet ãinwõt ad kõn̦aan bwe ren kõm̦m̦an ñan kõj.