1. Kwal̦o̦k juon bwebwenato ilo Baibõl̦ me ej kwal̦o̦k kõn an kar bõd wãween an jet iaan armej ro an Anij l̦õmn̦ak. (Lale pija eo itulõñ.)

 JUON jibboñ, Bũrij L̦apl̦ap eo etan Aron ear jutak ilo kõjãmin im̦õn kõppãd eo an Jeova, im ej jibwe juon nien kijeek ñan an katok ñan Jeova. Kora im 250 em̦m̦aan ro rej bar katok ñan Jeova iturin im̦õn kõppãd eo, im er kajjojo ewõr aer bar nien kijeek. (Bõnbõn 16:16-18, UBS) Aron ear juon eo me em̦ool an kabuñ ñan Jeova. Ak ta kõn Kora im l̦õm̦aro 250? Bõlen armej ro jet rar l̦õmn̦ak bwe em̦m̦aan rein rej m̦ool ilo aer karejar ñan Jeova. Ak rar jab, l̦õm̦arein rar etao im kõttõpar eo aer ej ñan kajijetl̦o̦k Aron jãn jerbal in bũrij. (Bõnbõn 16:1-11, UBS) Em̦m̦aan rein rar m̦on̦e er make im l̦õmn̦ak bwe Anij enaaj m̦õn̦õn̦õ kõn wãween aer kabuñ ñane. Bõtab, ear jab jim̦we l̦õmn̦ak ko aer. Jeova ear illu ippãer kõnke emaroñ lo aolepen kobban bũrueer im lo bwe rar kõn̦aan kapok nõbar ñan er make.​—Jeremaia 17:10, UBS.

2. (1) Ta eo Moses ear ba bwe enaaj wal̦o̦k? (2) Ewi wãween an kar jejjet naan ko an Moses?

² Juon raan m̦oktal̦o̦k, Moses ear kwal̦o̦k ta eo enaaj wal̦o̦k. Ear ba: “Ilju ejibboñ Irooj enaaj kwal̦o̦k ñan kõj wõn eo doon.” (Bõnbõn 16:5, UBS) Jeova ear kwal̦o̦k wõn ro me rej m̦ool ilo aer kabuñ ñane im wõn ro me rej riab ilo aer kabuñ ñane. Ear jilkinl̦o̦k  “juon kijeek bwe en tile [Kora im] l̦õm̦aro 250 rar aji ijur ko.” (Bõnbõn 16:35, UBS; 26:10) Ak ta kõn Aron? Jeova ear jab m̦ane Aron. Men in ear juon kakõl̦l̦e ñan armej ro bwe Aron eo ej tõllo̦kũn bũrij im ear m̦ool an karejar ñan Anij.​—Riit 1 Korint 8:3.

3. (1) Ta eo ear wal̦o̦k ilo raan ko an rijjilõk Paul? (2) Ta eo jemaroñ katak jãn wãween an kar Jeova kõm̦adm̦õde apañ eo ear wal̦o̦k kõn Kora im rijum̦ae ro m̦õttan?

³ Elõñl̦o̦k jãn 1,500 iiõ ko tokãlik, juon men me eãinl̦o̦k wõt men eo ear wal̦o̦k ilo raan ko an Moses ear bar wal̦o̦k ilo raan ko an rijjilõk Paul. Jet iaan Kũrjin ro rar jino aer katakin ro jet kõn katak ko rebõd ak rar pãdwõt lowaan eklejia ko. Bõlen ro jet remaroñ kar l̦õmn̦ak bwe armej rein rej m̦ool in Kũrjin. Bõtab, men ko me armej rein rar kõm̦m̦ani rar jelõt Kũrjin ro me rar tiljek ñan Jeova. Armej rein rar ãinwõt ol̦ip ko relãj im rar “poktake im ko̦kkure tõmak” ko an rũttõmak ro jet. (2 Timote 2:16-18, UBS) Jeova ear ke loe an armej rein etao? Aet. Paul emaroñ kar keememej wãween an kar Anij kõm̦adm̦õde apañ eo ear wal̦o̦k kõn Kora im rijum̦ae ro jet. Eñin unin an kar tõmak bwe Jeova ear bar jel̦ã kõn men ko me armej rein ilo eklejia eo rar kõm̦m̦ani. Jemaroñ bar tõmak bwe Jeova ej loe men ko rej wal̦o̦k ilo raan kein. Jen kiiõ etale juon eoon im lale ta ko jemaroñ katak jãne.

4. (1) Ta eo Paul ear jel̦ã kake? (2) Ta eo Paul ear ba ñan Timote?

⁴ Paul ear jel̦ã bwe Jeova ejel̦ã kõn ro me rej etao ilo aer kabuñ ñane, im ejel̦ã kõn armej ro me rej pokake E. Paul ear lukkuun kaalikkare men in ke ear jejel̦o̦k ñan Timote. Paul ear kõnnaan kõn rijum̦ae ro me rar pãd ilowaan eklejia eo im rar kajjioñ ko̦kkure tõmak eo an Kũrjin ro jet. Ãlikin an kõnnaan kõn men kein, ear ba ñan Timote: “Ejutak wõt bo̦unteijen epen an Anij.” Im ear wõnm̦aanl̦o̦k im ba bwe em̦õj je naan kein n̦a ioon bo̦unteijen in, “Anij ejel̦ã ro doon,” im, “Ro otemjel̦o̦k rej bõk etan [Jeova] ren ilo̦k jãn jerawiwi.”​—2 Timote 2:19.

5, 6. (1) Ta eo jemaroñ katak jãn an kar Paul kõnnaan kõn “bo̦unteijen epen an Anij”? (2) Ewi wãween an kar naan kein an Paul jipañ Timote?

⁵ Ta eo jemaroñ katak jãn naan kein an Paul? Eokwe, ede in eoon ilo Baibõl̦ me ej kõnnaan kõn “bo̦unteijen epen an Anij.” Bo̦unteijen ej mel̦el̦ein pedped ak jinoin juon men. Ilo eoon ko jet ilo Baibõl̦, ñe ej wal̦o̦k naan in “bo̦unteijen” ekkã aer kõjerbale ãinwõt juon waanjoñak. Jet iien naan in ej jitõñl̦o̦k ñan Jerusalem. (Sam 104:5, UBS) Baibõl̦ ej bar ba bwe Jijej ej “bo̦unteijen” eo, mel̦el̦ein bwe karõk ko an Jeova rej pedped ioon Jijej. (1 Korint 3:11, UBS; 1 Piter 2:6, UBS) Ak ta mel̦el̦ein “bo̦unteijen epen an Anij” me Paul ear kõnnaan kake?

⁶ Ke Paul ear kõnnaan kõn “bo̦unteijen epen an Anij,” ear bar kobaiki naan ko an Moses kõn Kora im rijum̦ae ro m̦õttan ilo Bõnbõn 16:5 (UBS). Ejjel̦o̦k pere bwe Paul ear kakeememej Timote kõn men ko me rar wal̦o̦k ilo raan ko an Moses. Ear kõn̦aan bwe Timote en keememej wõt bwe Jeova ejel̦ã kõn kõm̦m̦an ko an armej ro ilowaan eklejia eo me rejjab m̦ool ilo aer karejar ñane. Ear kajjioñ jipañ Timote ñan kile bwe ejjel̦o̦k jabdewõt rijum̦ae ilo eklejia eo emaroñ ukot karõk ko an Anij. Kora ear kajjioñ kõm̦m̦ane men in ak ear jab lo tõprak. Paul ear jab lukkuun kõmel̦el̦eiki Timote kõn mel̦el̦ein “bo̦unteijen epen an Anij.” Bõtab, naan kein an rar lukkuun kakajoore Timote bwe en jab ebbeer ak en lõke wõt Jeova bwe enaaj kõm̦adm̦õde jabdewõt apañ ko rar wal̦o̦k.

7. Etke jej lukkuun tõmak bwe eban bõjrak an Jeova tiljek im kõm̦m̦ani men ko rejim̦we?

⁷ Naan in kakapilõk ko an Jeova kõn ta ko rem̦m̦an im ta ko renana reban oktak. Bokin Sam 33:11 (UBS) ej ba: “Karõk ko an [Jeova] rej pãd ñan indeeo. Im l̦õmn̦ak ko an rejãmin oktak.” Ebar wõr eoon ko ilo Baibõl̦ me  rej kwal̦o̦k bwe Jeova ej Kiiñ ñan indeeo. Eoon ko jet rej kwal̦o̦k bwe Anij eban bõjrak an yokwe, jouj, jim̦we, im tiljek. (Exodus 15:18; Sam 106:1; 112:9; 117:2, UBS) Bokin Malakai 3:6 ej ba: “Ña, Jeova, ijjab oktak.” Bareinwõt, bokin Jemes 1:17 (UBS) ej ba bwe Jeova “ejjab oktak.”

8, 9. Ta eo jemaroñ katak jãn naan ko me em̦õj jei ilo bo̦unteijen eo me Paul ear kõnnaan kake?

⁸ Naan ko an Paul ilo 2 Timote 2:19 rej kwal̦o̦k bwe em̦õj je jet naan ioon bo̦unteijen eo. Ilo iien ko etto, ekkã an armej ro jeje jet naan ioon bo̦unteijen ak pedpedin juon em̦. Naan kein rej kaalikkar m̦õn wõn m̦weo ak wõn eo ear kalõke. Kar Paul eo m̦oktata me ear kwal̦o̦k kõn waanjoñak rot in ilo Baibõl̦. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Ewõr ruo men im em̦õj jei n̦a ioon “bo̦unteijen epen an Anij.” Men eo kein kajuon ej, “Anij ejel̦ã ro doon.” Men eo kein karuo ej, “Ro otemjel̦o̦k rej bõk etan [Jeova] ren ilo̦k jãn jerawiwi.” Naan kein rej ãinl̦o̦k wõt naan ko ilo bokin Bõnbõn 16:5, UBS.​—Riit.

⁹ Ta eo jemaroñ katak jãn naan ko me em̦õj jei ilo bo̦unteijen eo Paul ear kõnnaan kake? Ej bwe ewõr ruo men ko me aolep ro doon Anij rejel̦ã kake kõn Jeova im reban oktak ñan jidik: (1) Jeova ej yokwe ro me rej tiljek ñane, im (2) Jeova ej diki kõm̦m̦an ko renana. Naan kein an Paul rar jejjet ñan apañ ko me rar wal̦o̦k kõn an wõr rijum̦ae ro me rar riabin Kũrjin ilo eklejia ko etto.

10. Ta eo Kũrjin ro retiljek ilo raan ko an Paul remaroñ kar ba kõn an rijum̦ae ro pãdwõt ilo eklejia ko aer?

¹⁰ Ejjel̦o̦k pere bwe Timote im rũttõmak ro jet retiljek rar inepata kõn kõm̦m̦an ko an rijum̦ae ro ilo eklejia ko aer. Bõlen jet iaan rũttõmak rein remaroñ kar l̦õmn̦ak im ba, ‘Etke rijum̦ae rein rõkabde pãd ilo eklejia in?’ Im bõlen rein me rar lukkuun tiljek rar jino l̦õmn̦ak bwe Jeova ejjab lo oktak eo ikõtaaer im ro me rej riabin kabuñ ñane.​—Jerbal 20:29, 30, UBS.

11, 12. Ewi wãween an kar lõta eo an Paul kakajoorl̦o̦k Timote?

¹¹ Lõta eo an Paul ear kakajoorl̦o̦k Timote ilo an kar kakeememeje kõn men ko rar wal̦o̦k ilo tõre ko an Moses. Jeova ear m̦õn̦õn̦õ ippãn Aron kõn an kar tiljek. Ak Jeova ear kwal̦o̦k im̦aan mejãn aolep armej ro bwe edike men ko Kora im rijum̦ae ro m̦õttan rar kõm̦m̦ani im ear m̦an er. Paul ear kõn̦aan bwe Timote en mel̦el̦e bwe meñe ewõr  riabin Kũrjin ilo kar tõre ko, Jeova ejel̦ã wõn armej ro doon im enaaj kaalikkar wõn rein ãinwõt an kar kõm̦m̦ane ilo raan ko an Moses.

¹² Jemaroñ lõke Jeova kõnke eban oktak. Edike kõm̦m̦an ko renana, im juon iien enaaj n̦aon̦ean aolep ro me rej kõm̦m̦ani men ko renana im rejjab kõn̦aan kõm̦m̦an oktak. Paul ear ba ñan Timote bwe ej aikuj kate e im jab po ilo kõm̦m̦an ko renana an Kũrjin ro reriab, kõnke ro ‘rej bõk etan Jeova’ rej aikuj ilo̦k jãn men ko renana. *—Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.

13. Ta eo jemaroñ tõmake kõn aolepen bũruod?

¹³ Naan ko an Paul ñan Timote remaroñ bar kakajoorl̦o̦k kõj. Jej m̦õn̦õn̦õ kõnke Jeova elukkuun jel̦ã bwe jej tiljek ñane. Ejjab baj jel̦ã wõt kõn ro doon ak ebar kaorõk er im kõn̦aan jipañ er. Baibõl̦ ej ba: “Irooj ej lukkuun kalimjek aolepen lal̦ in, bwe en lel̦o̦k kajoor ñan ro rej tiljek ñane.” (2 Kronikel 16:9, UBS) Jemaroñ tõmak kõn aolepen bũruod bwe Jeova enaaj keememej aolep men ko me jej kõm̦m̦ani ilo ad kabuñ ñane kõn “juon bõro erreo.”​—1 Timote 1:5; 1 Korint 15:58, UBS.

14. Ta eo me Jeova elukkuun dike?

¹⁴ Jeova elukkuun dike ñe armej ro rej riab kabuñ ñane. Baibõl̦ ej ba bwe Jeova “ej lukkuun kalimjek aolepen lal̦ in” im emaroñ lo bũruon armej ro rejjab “tiljek ñane.” Bokin Sam 5:6 ej ba bwe Jeova ej kõjdate ro ‘rejel̦ã m̦on̦.’ Armej rein remaroñ kõm̦m̦ani men ko rem̦m̦an im ãinwõt ñe rej pokake Anij, bõtab rej kõm̦m̦ani men ko renana ilo ittino. Meñe armej rein remaroñ m̦on̦e ro jet, bõtab rejjab maroñ m̦on̦e Jeova. Kõnke Jeova ekajoor bõtata im ewãnõk, eban kõtl̦o̦k bwe “eo ej kalbubu bõd ko an” en jeraam̦m̦an.​—Jabõn Kõnnaan 28:13; riit 1 Timote 5:24, UBS; Hibru 4:13, UBS.

15. Ta eo jej aikuj kõjparok bwe jen jab kõm̦m̦ane, im etke?

¹⁵ Enañin aolep armej ro an Jeova rej m̦ool ilo aer kabuñ ñane. Elukkuun jeja armej ilo eklejia eo me ej etao ilo an kabuñ ñan Anij. Ekar wõr ro me rar jab m̦ool ilo aer kabuñ ñan Anij ilo raan ko an Moses im ear bar wõr ilo raan ko an rijjilõk ro. Ñe men in ear wal̦o̦k ilo iien ko etto, emaroñ bar wal̦o̦k ilo raan kein. (2 Timote 3:1, 5) Meñe ãindein, ak jej aikuj kõjparok bwe jen jab l̦õmn̦ak nanaiki rũttõmak ro m̦õttad kõn jabdewõt men im ba ejjab m̦ool aer tiljek ñan Jeova. Ejjab jim̦we ñan kwal̦o̦k kain l̦õmn̦ak rot in kõn ro jeid im jatid. (Riit Rom 14:10-12, UBS; 1 Korint 13:7, UBS.) El̦aññe el̦ap ad jãlõke ro jet ilo eklejia eo, men in emaroñ ko̦kkure kõtaan eo ad ippãn Jeova.

16. (1) Ta eo jej aikuj kõm̦m̦ane bwe en jab jino wal̦o̦k l̦õmn̦ak ko rejjab jim̦we im retao ilo bũruod? (2) Ta eo jemaroñ katak jãn bo̦o̦k eo etan “ Kom̦win Make Etale im Ekajete Kom̦”?

¹⁶ Kajjojo Kũrjin ej aikuj “make ekajeti kõm̦m̦an ko an.” (Galetia 6:4, UBS) Kõn ad jab weeppãn, jemaroñ jino ad kabuñ ñan Jeova kõn jet un ko rejjab jim̦we. Im jemaroñ jab kile men in. (Hibru 3:12, 13, UBS) Kõn men in, aolep iien jej aikuj etale kõj make im lale ta unleplep in ad karejar ñan Jeova. Jemaroñ kajjitõk ippãd make: ‘Etke ij kabuñ ñan Jeova? Ij ke kabuñ ñane kõnke ij yokwe e im kõnke ikõn̦aan bwe en tõl mour e aõ? Ak unin aõ kabuñ ñane ej ke kõnke ikõn̦aan wõt mour im jeraam̦m̦an ilo Pedetaij?’ (Revelesõn 4:11) Kajjitõk kein remaroñ jipañ kõj ñan etale kõm̦m̦an ko ad im jol̦o̦k jabdewõt l̦õmn̦ak ko rejjab jim̦we im retao jãn bũruod.

17, 18. Etke jej aikuj m̦ool ilo ad kabuñ ñan Jeova?

¹⁷ Ñe elukkuun m̦ool ad kabuñ ñan Anij, elõñ jeraam̦m̦an ko renaaj wal̦o̦k ñan kõj.  Juon iaan ro rar je bokin Sam ear ba: “Em̦õn̦õn̦õ armej eo Jeova ejjab watõk jerawiwi ñane, im ilo bũruon ejjel̦o̦k m̦on̦.” (Sam 32:2) El̦aññe jej jol̦o̦k jabdewõt l̦õmn̦ak ko rejjab jim̦we im retao jãn bũruod, enaaj l̦apl̦o̦k ad m̦õn̦õn̦õ ilo mour ko ad. Bareinwõt, jej reim̦aanl̦o̦k ñan iien eo ñe jenaaj jeraam̦m̦an im m̦õn̦õn̦õ ñan indeeo.

¹⁸ M̦õttan jidik Jeova enaaj kwal̦o̦k wõn ro me rej kõm̦m̦ani men ko renana meñe rej ba bwe rej kabuñ ñane. Enaaj lukkuun alikkar “oktak eo kõtaan ro rewãnõk im ro renana, im kõtaan eo ej jerbal ñan Anij im eo ejjab jerbal ñane.” (Malakai 3:18) M̦ae tõre en̦, Anij enaaj wõnm̦aanl̦o̦k wõt im lale armej ro doon. Baibõl̦ ej ba bwe Jeova ej “lale ro rem̦m̦an” im ej roñjake “jar ko aer.”​—1 Piter 3:12.