1, 2. (1) Ta eo jet iaan rũtõl ro rar kajjitõk ippãn Piter kake, im ta eo Piter ear ba? (Lale pija eo itulõñ.) (2) Etke Piter ear peran ke ear uwaake rũtõl ro?

 JEJJO wiik ãlikin aer kar m̦ane Jijej ñan mej, jet rũtõl in kabuñ eo an RiJu ro rar jum̦ae rijjilõk Piter. Rũtõl ro rein rar kõm̦m̦an bwe Jijej en mej. Im ilo tõrein, relukkuun illu ippãn Piter kõn an kar kõmouri juon em̦m̦aan ejaje etetal. Rar kajitũkin Piter im ba: “An wõn kajoor, ak ilo etan wõn, kom̦ar kõm̦m̦an men in?” Innem, Piter ear peran ilo an uwaake er im ba: “Ilo etan Jijej Kũraij RiNazeret, Eo kom̦ar [m̦ane, NW], Eo Anij ear kajerkakpeje jãn ro remej, aet ilo E armej in ej jutak im mour im̦aan mejãmi.”​—Jerbal 4:5-10.

² M̦oktal̦o̦k, Piter ear pikõt ak mijak. Joñan, jilu alen an kar ba bwe eñak kajjien Jijej. (Mark 14:66-72) Ak ilo tõrein, eperan im ejjab mijak in jutak im̦aanin rũtõl rein. Etke? Em̦ool bwe kajoor eo an Anij ear kaperane, ak ear bar peran kõn an kar jel̦ã bwe Jijej ear jerkakpeje. Etke Piter ear tõmak men in? Im etke jemaroñ bar tõmak bwe Jijej ear jerkakpeje?

3, 4. (1) M̦okta jãn an rijjilõk ro an Jijej l̦otak, wõn ro rar mej im bar mour? (2) Wõn ro me Jijej ear kõmouri er jãn mej?

³ Rijjilõk ro rar jel̦ã kadede bwe ro remej remaroñ bar mour. Etke? Kõnke m̦okta jãn aer kar l̦otak, Anij ear kamaroñ rũkanaan Ilaija im Ilaisha ñan kõmour ro remej. (1 Kiiñ 17:17-24;  2 Kiiñ 4:32-37) Juon iien ke armej ro rar likũt ãnbwinnin juon rimej ilowaan lõb eo im ear uññũri di ko diin Ilaisha, rimej in ear bar mour. (2 Kiiñ 13:20, 21) Kũrjin ro jinoin rar tõmaki aolep bwebwenato kein ãinwõt ad tõmak bwe Naanin Anij em̦ool.

⁴ Ñe jej riiti bwebwenato ko kõn iien ko Jijej ear kõmouri ro remej, el̦ap an kaenõm̦m̦an bũruod. L̦õmn̦ak m̦õk kõn joñan an kõrã eo ejako pãleen m̦õn̦õn̦õ ke Jijej ear kõmouri likao eo me ej make wõt nejin. (Luk 7:11-15) Bar juon iien, Jijej ear kõmouri juon leddik 12 iiõ dettan. L̦õmn̦ak m̦õk kõn joñan an kar jinen im jemãn ledik in m̦õn̦õn̦õ im bwilõñ ke rej loe an leddik eo nejier bar mour! (Luk 8:49-56) Im l̦õmn̦ak m̦õk kõn joñan an armej ro lukkuun lañlõñ ke Lazerõs ear bar mour im diwõjtok jãn lõb eo libõn!​—Jon 11:38-44.

5. Etke wãween an Jijej jerkak jãn mej ear oktak jãn aolep ro rar mej im bar mour m̦okta jãne?

⁵ Rijjilõk ro rar jel̦ã bwe wãween an Jijej jerkak jãn mej ear oktak jãn aolep ro rar mej im bar mour m̦okta. Etke ear oktak? Eokwe, ro me rar mej im bar mour m̦okta, kar kõmouri er ilo ãnbwinnin armej im tokãlik rar bar mej. Bõtab, Jijej ear jerkak jãn mej im erom jetõb im eban bar mej. (Riit Jerbal 13:34.) Piter ear je im ba bwe Jijej “ear mej ilo ãnbwin, ak ear mour ilo jetõb.” Bareinwõt, ear ba bwe em̦õj an Jijej “mootl̦o̦k ñan lañ im ej pãd ituanbwijmaroñin Anij, im ej irooj ioon enjel̦ ro otemjej im maroñ kab kajoor otemjej ilañ.” (1 Piter 3:18-22, UBS) Ear juon men ekabwilõñlõñ ke ro me rar mej m̦okta rar bar jerkak jãn mej im bar mour. Bõtab, an Jijej jerkak jãn mej ear l̦apl̦o̦k an kabwilõñlõñ jãn rein.

6. Ke rũkal̦oor ro an Jijej rar jel̦ã bwe ear jerkakpeje, ta tokjãn men in ñan er?

⁶ Ke rũkal̦oor ro an Jijej rar jel̦ã bwe ear jerkakpeje, el̦ap an men in kar kakajoor er. Ro rar kõjdate Jijej rar l̦õmn̦ak bwe emej. Ak Jijej ear mour ãinwõt juon jetõb ekanooj kajoor, im ejjel̦o̦k juon armej emaroñ ko̦kkure ak m̦ane. Ilo an Jijej jerkakpeje, men in ear kam̦ool bwe e Nejin Anij. Ke Jijej ear mej, rũkal̦oor ro an rar bũrom̦õj im mijak. Ak ke rar jel̦ã bwe em̦õj an Jijej jerkakpeje, el̦ap aer kar m̦õn̦õn̦õ im peran. El̦aññe Jijej en kar jab jerkakpeje, eban kar jejjet ankilaan Anij im enaaj kar ejjel̦o̦k tokjãn nuuj eo em̦m̦an me rar kwal̦o̦k naan kake.

7. (1) Ta eo Jijej ej kõm̦m̦ane ilo raan kein? (2) Ta kajjitõk ko jenaaj uwaaki?

⁷ Em̦ool bwe Jijej ear juon em̦m̦aan ekanooj em̦m̦an. Ak el̦apl̦o̦k an aorõk bwe jen bar jel̦ã bwe Jijej ej mour kiiõ, im ej loloorjake jerbal in kwal̦o̦k naan ipel̦aakin lal̦ in. Jijej Kũraij ej bar Kiiñ in Aelõñ ak kien eo an Anij ilañ. Im ejjabto jãn kiiõ, enaaj jol̦o̦k aolep men ko renana jãn lal̦ in ekoba armej ro renana. Innem, enaaj kõm̦m̦an bwe aolepen lal̦ in en juon pedetaij im armej ro renaaj mour indeeo ie. (Luk 23:43) Ejjel̦o̦k juon iaan men kein remaroñ wal̦o̦k el̦aññe Jijej ear jab jerkakpeje. Kajjitõk eo in kiiõ, ta ko rej kam̦ool bwe Jijej ear jerkakpeje? Im etke eaorõk bwe jen jel̦ã bwe Jijej ear jerkakpeje? Eokwe, jen lale.

8, 9. (1) Etke rũtõl ro an RiJu ro rar kõn̦aan bwe en wõr ruwaj ñan lõb eo libõn Jijej? (2) Ta eo ear wal̦o̦k ke kõrã ro rar itok ñan lõb eo?

⁸ Ãlikin an kar Jijej mej, rũtõl in kabuñ eo an RiJu ro rar etal ñan ippãn Pail̦at im ba: “Kõmij keememej bwe ke rũriab eo ear mour ear ba, ‘Inaaj jerkakpeje ãlikin jilu raan.’ Lel̦o̦k naanin kaiñ bwe ren lukkuun  baare lõb en̦ m̦ae raan en̦ kein kajilu, bwe ro rũkal̦ooran ren jab maroñ etal in ko̦o̦te innem ba ñan armej ke em̦õj an jerkakpeje. Bwebwenato riab in ãlik enaaj l̦apl̦o̦k an nana jãn eo m̦okta.” Innem, Pail̦at ear jiroñ er: “Kom̦win bõk rũbaar ro bwe ren baare lõb en̦ joñan wõt ami maroñ.” Im eñin men eo rar kõm̦m̦ane.​—Matu 27:62-66, UBS.

⁹ Kar likũt ãnbwinnin Jijej ilowaan juon ro̦ñ ilo juon tol̦ im kar likũt juon dekã kileplep imejãn ro̦ñ in. Rũtõl ro rar jab kõn̦aan bwe Jijej en bar mour. Ak ear jab ãindein l̦õmn̦ak eo an Jeova. Jilu raan tokãlik, Meri Magdalini im Meri eo juon rar itok ñan lõb eo. Ke rar itok, erro ar lo bwe em̦õj kadãpill̦o̦k dekã eo jãn imejãn ro̦ñ eo im juon enjel̦ ej jijet ioon. Enjel̦ eo ear jiroñ kõrã ro ñan lale lowaan ro̦ñ eo ke ejjel̦o̦k kobban. Innem, enjel̦ eo ear ba ñan erro im ba: “Ejako ijin, bwe Ear jerkakpeje.” (Matu 28:1-6) Jijej emour!

10. Ta eo Paul ear ba me ej kam̦ool bwe Jijej ear jerkakpeje?

¹⁰ Ãlikin raan eo enjel̦ eo ear kõnnaan ñan kõrã rein ruo, ewõr men ko rar wal̦o̦k ium̦win 40 raan. Men kein rar kam̦ool bwe em̦õj an Jijej jerkakpeje. Rijjilõk Paul ear kwal̦o̦k ta ko rar wal̦o̦k ke ear jeje ñan rũttõmak ro ilo Korint. Ear ba: “Iar lewaj ñan kom̦ men eo iar bõke, eo el̦aptata an wõr tokjãn: bwe Kũraij ear mej kõn jerawiwi ko ad, ãinwõt em̦õj je ilo Jeje ko; bwe rar kalibwini, innem ear jerkakpeje ilo raan eo kein kajilu, ãinwõt em̦õj je ilo Jeje ko; bwe ear wal̦o̦k ñan Piter, im tokãlik ñan aolepen rijjilõk ro joñoul ruo. Innem ear wal̦o̦k ñan elõñl̦o̦k jãn limabukwi ro rũkal̦ooran ilo juon wõt iien, im enañin aolepeer rej mour wõt, ak jet remej. Innem ear wal̦o̦k ñan Jemes, im tokãlik ñan aolepen rijjilõk ro. Ãliktata, ear wal̦o̦k bareinwõt ñan eõ, meñe ña inañin ãinwõt juon eo ear l̦otak im jauñ an allõñ.”​—1 Korint 15:3-8, UBS.

11. Ke Jijej ear jerkakpeje, ewi wãween an kar men in kam̦oole men ko “em̦õj je ilo Jeje ko”?

¹¹ 1. Jijej ear jerkakpeje “ãinwõt em̦õj je ilo Jeje ko.” Naanin Anij ear kanaan bwe Jijej enaaj jerkakpeje. Ñan waanjoñak, Devid ear je im ba bwe Anij eban kõtl̦o̦k bwe eo el̦ap an yokwe en pãdwõt ilowaan Sheol ak lõb. (Riit Sam 16:10.) Ilo raan in Pentekost eo ilo iiõ eo 33, Piter ear kwal̦o̦k bwe Devid ear kanaan kake Jijej. Piter ear ba: “Ke [Devid] ear lo men in m̦okta, [Devid] ear kõnono kõn an Kũraij jerkakpeje, bwe Ear jab [pãdwõt, NW] ilowaan Hedis, im kanniõkin ear jab lo kõt.”​—Jerbal 2:23-27, 31.

12. Wõn ro rar loe Jijej ãlikin an kar jerkakpeje?

¹² 2. Elõñ rar loe Jijej kõn mejãer ãlikin an kar jerkakpeje. Ke Jijej ear jerkakpeje, 40 raan in an kar jãde ñan rũkal̦oor ro an. Ear jãde ñan er ilo juon jikin kallib iturin kar lõb eo an, ilo ial̦ eo l̦o̦k ñan juon jikin etan Emmeõs, im ilo jikin ko jet. (Luk 24:13-15, UBS) Im ilo iien kein, ewõr iien Jijej ear kõnnaan ñan juon wõt armej, ãinwõt kar Piter. Bareinwõt, ewõr iien ear kõnnaan ñan elõñ armej. Juon iien Jijej ear jãde ñan juon jarlepju me elõñl̦o̦k jãn 500 oraer! Jejjab aikuj pere bwe Jijej ear jerkakpeje kõnke elõñ rũkam̦ool ro rar loe ãlikin an kar jerkakpeje.

13. Rũkal̦oor ro rar kijejeto ilo aer kwal̦o̦k naan. Etke men in ej kaalikkar bwe rar tõmak bwe Jijej ear jerkakpeje?

¹³ 3. Rũkal̦oor ro rar kijejeto in kwal̦o̦k ñan ro jet bwe Jijej ear jerkakpeje. Ke rũkal̦oor ro rar kwal̦o̦k bwe Jijej ear jerkakpeje, armej ro rar jum̦aik er, kaeñtaan er, kab m̦an jet iaaer ñan mej. L̦õmn̦ak m̦õk kõn men in: Piter ear kwal̦o̦k bwe em̦õj an  Jijej jerkakpeje ñan rũtõl in kabuñ ro me rar dike Jijej im kõm̦m̦an bwe en mej. Piter eban kar kõm̦m̦ane men in im likũt mour eo an ilo kauwõtata el̦aññe Kũraij ear jab jerkakpeje. Piter im rũkal̦oor ro jet rar jel̦ã bwe Jijej ear jerkakpeje im ej loloorjake jerbal in kwal̦o̦k naan. Bareinwõt, ilo an kar Jijej jerkakpeje, men in ear jipañ rũkal̦oor ro an bwe ren tõmak ke renaaj bar jerkakpeje. Ñan waanjoñak, ke Stipen ear mej, ear tõmak wõt bwe enaaj jerkakpeje.​—Jerbal 7:55-60.

14. Etke kwõj tõmak bwe Jijej emour kiiõ?

¹⁴ 4. Ewõr kein kam̦ool ko bwe Jijej ej juon Kiiñ kiiõ im ej Bõran eklejia eo an Kũrjin ro. Eñin unin el̦apl̦o̦k wõnm̦aanl̦o̦k ko ilo kabuñ eo an Kũrjin ro rem̦ool. Eban kar ãindein el̦aññe Jijej ear jab jerkakpeje. Im bõlen jeban kar jel̦ã kõn Jijej el̦aññe ear jab jerkakpeje. Bõtab, ewõr unin ad tõmak bwe Jijej ej mour kiiõ im ej tõl kõj ilo jerbal in kwal̦o̦k naan ipel̦aakin lal̦ in.

15. Ke jejel̦ã bwe Jijej ear jerkakpeje, etke men in ej kõm̦m̦an bwe jen peran in kwal̦o̦k naan?

¹⁵ Jej peran ilo kwal̦o̦k naan kõnke jejel̦ã bwe Kũraij ear jerkakpeje. Jãn kar tõre ko an Jijej tok ñan kiiõ, ro rej kõjdate Anij rar kõm̦m̦ani elõñ men ko renana ñan kabõjrak ro doon jãn aer kwal̦o̦k naan. Ñan waanjoñak, rar kajjioñ kareel ro doon Anij bwe ren l̦oor katak ko reriab, rar kajjirere kake er, lãj ñan er, kaeñtaan er, kamo aer kwal̦o̦k naan, kab m̦an er ñan mej. Meñe rinana rein rej kõm̦m̦ani aolep men kein, ak eto an kar Baibõl̦ kallim̦ur im ba: “Jabdewõt kein tarin̦ae em̦õj n̦awãween n̦ae eok, ejãmin jeraam̦m̦an.” (Aiseia 54:17) Jejjab mijak rein me rej karejar ñan Setan kõnke jejel̦ã bwe Jijej ej jipañ kõj ãinwõt ear kallim̦ur kake. (Matu 28:20) Jej peran wõt kõnke jejel̦ã bwe meñe ro rej kõjdate kõj renaaj kate er ñan kabõjrak kõj jãn ad kwal̦o̦k naan, ak reban lo tõprak!

16, 17. (1) Ke Jijej ear jerkakpeje, etke men in ej kaalikkar bwe em̦ool aolep men ko ear katakin armej ro kaki? (2) Ekkar ñan Jon 11:25, ta eo Anij ear kamaroñe Jijej ñan kõm̦m̦ane?

¹⁶ Ke Jijej ear jerkakpeje, men in ej kaalikkar bwe em̦ool aolep men ko Jijej ear katakin armej ro kaki. Juon eo etijem̦l̦o̦k kõn Baibõl̦ ear ba bwe el̦aññe Kũraij en kar jab jerkakpeje, enaaj mel̦el̦ein bwe Kũrjin ro rebwebwe kõnke riabin katak men ko rej tõmaki. Rijjilõk Paul ear je im ba bwe el̦aññe Jijej ear jab jerkakpeje, enaaj mel̦el̦ein bwe ejjel̦o̦k tokjãn jerbal in kwal̦o̦k naan kab tõmak eo an Kũrjin ro. Im bar l̦õmn̦ak m̦õk kõn aolep bwebwenato ko ilo bokin Matu, Mark, Luk im Jon. El̦aññe Jijej ear jab jerkakpeje, mel̦el̦ein bwe bwebwenato kein rej baj kwal̦o̦k wõt kõn juon em̦m̦aan emãlõtlõt me ear mej kõn an rũkõjdat ro m̦ane. Bõtab, jejel̦ã bwe Jijej ear jerkakpeje. Im men in ej kaalikkar bwe em̦ool aolep men ko ear katakin armej ro kaki, ekoba men ko ear kwal̦o̦k kõn ilju im jekl̦aj.​—Riit 1 Korint 15:14, 15, 20, UBS.

¹⁷ Jijej ear ba: “Ña jerkakpeje eo im mour eo. Eo ej lõke Eõ, meñe emej, enaaj bar mour.” (Jon 11:25) Naan kein an Jijej renaaj jejjet kitieer. Em̦õj an Jeova kamaroñ Jijej ñan kõmour ro rar mej. Rein ej kitibuj ro me renaaj tõl ippãn Jijej ilañ, im elõñ bilien ro me renaaj mour ijin ioon lal̦. Kõn an kar Jijej mej kõn kõj innem jerkakpeje, juon iien armej ro reban bar mej. Kõn men in, jemaroñ kijenmej ñe jej iiooni mãlejjoñ ko reppen, im jejjab mijak mej.

18. Kõn an kar Jijej jerkakpeje, ta eo men in ej kam̦oole bwe enaaj kõm̦m̦ane?

¹⁸ Kõn an kar Jijej jerkakpeje, jejel̦ã bwe enaaj ekajete kõj ekkar ñan kien ko rem̦m̦an  an Jeova. Ke Paul ear kõnnaan ippãn jet em̦m̦aan im kõrã ro ilo Atens, ear ba: “[Anij] enaaj ekajete lal̦ in kõn jejjet im jim̦we, kõn juon armej em̦õj an kããlõte. Ear lel̦o̦k juon menin kam̦ool ñan armej otemjej ilo an kar kõjerkakpeje armej eo!” (Jerbal 17:31, UBS) Em̦õj an Anij kããlõt Jijej im jitõñe bwe en ad Riekajet. Im jejel̦ã bwe enaaj jim̦we im em̦m̦an wãween an ekajete kõj.​—Riit Aiseia 11:2-4, UBS.

19. Ñe jej tõmak bwe Kũraij ear jerkakpeje, elemen an men in jipañ kõj?

¹⁹ Ñe jej tõmak bwe Jijej ear jerkakpeje, jenaaj kõm̦m̦ani men ko Anij ekõn̦aan bwe jen kõm̦m̦ani. El̦aññe Jijej en kar jab mej kõn kõj im jerkakpeje, jeban kar anemkwõj jãn jerawiwi im mej. (Rom 5:12; 6:23) El̦aññe en kar ãindein, enaaj kar ejjel̦o̦k ad kõjatdikdik im jenaaj kar ba: “Jen m̦õñã im idaak, bwe ilju jemej.” (1 Korint 15:32) Bõtab, jejjab ãindein. Jejjab l̦õmn̦ak wõt kõn ta ko jemaroñ kõm̦m̦ani ñan kam̦õn̦õn̦õik kõj make. Jej tõmak bwe ro remej renaaj bar mour im jej kaorõke tõmak in ad. Kõn men in, aolep iien jej kate kõj ñan pokake Jeova.

20. Ke Jijej ear jerkakpeje, etke men in ej kaalikkar bwe Anij ekanooj mãlõtlõt im kajoor?

²⁰ Ke Jijej ear jerkakpeje, men in ear kam̦ool bwe Jeova ekanooj mãlõtlõt im kajoor, im E eo ej “lel̦o̦k jinõkjeej ñan ro rej kappukot E.” (Hibru 11:6) Jeova ear kwal̦o̦k an lukkuun kajoor im mãlõtlõt ke ear kõjerkakpejeik Jijej ilañ im kõm̦m̦an bwe en jab bar mej. Anij ear bar kaalikkar bwe ewõr an maroñ ñan kajejjet kallim̦ur ko an. Jeova ear kallim̦ur bwe ‘ine’ eo enaaj kaalikkar wõn eo ej tõllo̦kũn ñan irooj im tõl ilañ im ilal̦. Im bwe en jejjet kallim̦ur in, Jijej ear aikuj mej im jerkakpeje.​—Jenesis 3:15.

21. Etke eaorõk bwe jen jel̦ã bwe ro remej renaaj bar mour?

²¹ El̦ap ad kam̦m̦oolol Jeova kõn an kallim̦ur bwe ro remej renaaj bar mour. Kõn men in, ewõr ad kõjatdikdik. Baibõl̦ ej kwal̦o̦k kallim̦ur in ilo an ba: “Lo, im̦õn Anij ej ippãn armej ran̦, im Enaaj jokwe ippãer, im renaaj armej ro Doon, im Anij enaaj pãd ippãer, im Enaaj aer Anij. Im Enaaj kõm̦õrãik jãn mejãer dãnnin kõmjaal̦al̦ otemjej, im enaaj ejjel̦o̦k bar mej, im rejãmin bar liaajlo̦l̦, ak jañ, ak eñtaan; bwe men ko m̦okta rejako.” Kar kwal̦o̦k kallim̦ur in ñan rijjilõk Jon, im kar ba ñane naan kein: “Kwõn jeje, bwe naan kein retiljek im rem̦ool.” Wõn eo ear kwal̦o̦k naan kein ñan Jon? Jijej Kũraij, eo ear jerkakpeje jãn mej!​—Revelesõn 1:1; 21:3-5.