1, 2. Ewi wãween an kar Jijej kaalikkar joñan an yokwe armej ro?

 IAAN aolep menin kõm̦anm̦an ko an Anij, m̦aanje eo Nejin Anij ej e eo im el̦aptata an kaalikkar joñan an Anij mãlõtlõt. Ear jerbal ippãn Jemãn ãinwõt “juon eo ekapeel ilo jerbal.” Baj pijaikl̦o̦k m̦õk joñan an Jijej im Jemãn m̦õn̦õn̦õ im jubũrueerro ke erro kar “kapen lañ ko” im “likũt l̦oñtak ko l̦oñtan lal̦.” Meñe Jijej ear m̦õn̦õn̦õ kõn aolep menin kõm̦anm̦an ko, ak menin kõm̦anm̦an eo el̦aptata an kar m̦õn̦õn̦õ kake ej armej ro. (Jabõn Kõnnaan 8:22-31) Jijej ear yokwe armej jãn kar jinoin.

² Tokãlik, Jijej ear kam̦ool an yokwe im tiljek ñan Jemãn im an yokwe aolep armej ro ke ear m̦õn̦õn̦õ in wanlal̦tak ñan lal̦ in im mour ãinwõt juon armej. Jijej ear m̦õn̦õn̦õ in kõm̦m̦ane men in bwe en maroñ “lel̦o̦k mour eo an bwe en lo̦mo̦o̦ren elõñ armej.” (Matu 20:28, UBS; Pilippai 2:5-8) Ke Jijej ear pãd ioon lal̦ in, Anij ear lel̦o̦k ñane maroñ ñan kõm̦m̦an menin bwilõñ ko. Menin bwilõñ kein rej kaalikkar joñan an Jijej yokwe armej ro im kõn men ko rem̦m̦an me m̦õttan jidik enaaj kõm̦m̦ani ñan armej ro.

3. Ta ko jenaaj katak kaki ilo katak in?

³ Ke Jijej ear pãd ioon lal̦ in, ear kwal̦o̦k naan kõn ennaan eo em̦m̦an kõn “aelõñin Anij.” (Luk 4:43) Ear jel̦ã bwe Aelõñ eo  an Anij enaaj kõm̦m̦an bwe en kwõjarjar etan Jemãn im n̦amejal̦an aolep apañ ko an armej ñan indeeo. Ke Jijej ear kwal̦o̦k naan, ear kõm̦m̦an elõñ menin bwilõñ ko. Menin bwilõñ kein rej lukkuun kaalikkar joñan an kea kõn aolep armej ro. Etke men in eaorõk ñan kõj? Kõnke ej letok ñan kõj kõjatdikdik im jipañ kõj bwe jen lukkuun tõmak ilo kallim̦ur ko kõn ilju im jekl̦aj. Jen kiiõ katak kõn 4 iaan menin bwilõñ ko Jijej ear kõm̦m̦ani.

4. Ta eo Jijej ear kõm̦m̦ane ke ear iioone juon em̦m̦aan me ewõr an nañinmej in lõba?

⁴ Ke Jijej ear kõm̦m̦ane jerbal eo an ilo lal̦ in, ear etal ñan jikin eo etan Galili. Ilo juon iaan bukwõn ko ilo jikin in, ear iioone juon em̦m̦aan me ewõr an nañinmej in lõba. (Mark 1:39, 40) Joñan an kar em̦m̦aan in nañinmej, taktõ eo Luk ear kõmel̦el̦e im ba bwe ear “obrak kõn nañinmej in lõba.” (Luk 5:12) Baibõl̦ ej ba bwe ke l̦ein enañinmej ear loe Jijej, ear “buñpedo im akwel̦ap ñan E im ba, ‘Irooj, el̦aññe Kokõn̦aan, Kwõj maroñ in karreoik eõ.’” Em̦m̦aan in ear jel̦ã bwe ewõr kajoor ak maroñ ippãn Jijej ñan kõmouri. Bõtab, ear kõn̦aan jel̦ã el̦aññe Jijej ekõn̦aan kõmouri. Etke? Kõnke em̦m̦aan in emaroñ kar l̦õmn̦ak bwe Jijej enaaj kar kõm̦m̦an ñane ãinwõt Parisi ro, ro me el̦ap aer reilal̦l̦o̦k ñan armej ro me ewõr aer nañinmej in lõba. Ak ta kar l̦õmn̦ak eo an Jijej? Ewi wãween an kar kõm̦m̦an ñan em̦m̦aan in me emaroñ kar lukkuun jorrããn ãnbwinnin? Ñe en kar kwe eo, ta eo kwõnaaj kar kõm̦m̦ane?

5. Etke Jijej ear kõn̦aan kõmour em̦m̦aan eo ewõr an nañinmej in lõba?

⁵ Ekkar ñan Kien Moses, em̦m̦aan in ewõr an nañinmej in lõba ear aikuj lam̦õj im ba bwe ‘ejjab erreo.’ Ak ear jab. (Livitikõs 13:43-46) Meñe ãindein, ak Jijej ear jab illu ippãn em̦m̦aan in. Ak ear bũrom̦õj kake im kõn̦aan jipañe. Jejjab lukkuun jel̦ã kar ta l̦õmn̦ak eo an Jijej, ak jejel̦ã kar ta eñjake eo an. Joñan an kar bũrom̦õj kõn em̦m̦aan in, ear kõm̦m̦ane juon menin bwilõñ. Jijej ear kõm̦m̦ane juon men me ejjel̦o̦k armej enaaj kar m̦õn̦õn̦õ in kõm̦m̦ane. Kõn an l̦ap an tũriam̦o, ear uñũr em̦m̦aan in im ba: “Ikõn̦aan, kwõn erreo.” Innem, “em̦õkaj an nañinmej in lõba jako jãne.” (Luk 5:13) Elukkuun alikkar bwe Jeova ear lel̦o̦k kajoor im maroñ ñan Jijej bwe en kõm̦m̦ane menin bwilõñ in ñan kwal̦o̦k joñan an yokwe armej ro.​—Luk 5:17.

6. (1) Ta men eo ekãitoktoklimo kõn menin bwilõñ ko Jijej ear kõm̦m̦ani? (2) Ta eo men kein rej kaalikkare?

⁶ Ikijjeen kajoor eo an Anij, Jijej ear maroñ kõm̦m̦an elõñ menin bwilõñ ko. Ear jab baj kõmour wõt ro me ewõr aer nañinmej in lõba. Jijej ear bareinwõt kõmour armej ro me ewõr nañinmej ko jet ippãer. Baibõl̦ ej ba bwe armej ro rar lukkuun bwilõñ “ke rej lo ro reban kõnono rej kõnono, ro rejipikpik reiio, ro raajukub ejim̦we aer etetal, im ro repilo rej lol̦o̦kjen̦.” (Matu 15:31) Ke Jijej ear kõmour juon rinañinmej, ear jab aikuji juon armej eo me em̦m̦an ãjmour eo an bwe en lel̦o̦k m̦õttan ãnbwinnin ñan armej eo enañinmej. Jijej ear kõmour armej ro im kõm̦m̦an bwe m̦õttan ko ilo ãnbwinnier me rar kõm̦m̦an aer nañinmej ren bar em̦m̦an ãinwõt m̦okta. Ear bar m̦õkaj an kõmour er. Ewõr iien ear kõmour armej ro renañinmej me rar ettol̦o̦k jãne. (Jon 4:46-54) Men kein rej kaalikkar ta? Rej kaalikkar bwe Kiiñ eo ad, Jijej Kũraij, ewõr an maroñ im kõn̦aan ñan jol̦o̦k aolep nañinmej ñan indeeo. Jel̦ak katak kõn wãween an Jijej kõm̦m̦an ñan armej ro, men  in ej jipañ kõj ñan tõmak bwe ilo naaj jukjukun pãd eo ekããl “enaaj tũriam̦okake ro rijjeram̦õl im ro riaikuj.” (Sam 72:13) Jijej enaaj kõmour aolep ro rej eñtaan kõnke elukkuun kõn̦aan.

7, 8. Ta ko rar wal̦o̦k m̦okta jãn an Jijej iioone juon em̦m̦aan enañinmej ilo Betesda? Jouj im kõmel̦el̦e.

⁷ Jejjo allõñ ãlikin an Jijej kar kõmour em̦m̦aan eo ewõr an nañinmej in lõba, ear etal jãn Galili ñan Judia im wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k kõn ennaan eo em̦m̦an kõn Aelõñ eo an Anij. Emaroñ kar lõñ to̦ujin armej ro Jijej ear kõm̦akũt bũrueer ikijjeen an kwal̦o̦k kõn ennaan eo em̦m̦an ñan er im an kwal̦o̦k yokwe ñan er. Jijej ear lukkuun kõn̦aan kaenõm̦m̦an ro rejeram̦õl im ro rar eñtaan. Ear kõn̦aan lel̦o̦k ñan armej rein juon kõjatdikdik em̦m̦an kõn ilju im jekl̦aj.​—Aiseia 61:1, 2; Luk 4:18-21.

⁸ Ilo kar allõñ in Nisan, Jijej ear etal ñan Jerusalem bwe en keememej Kwõjkwõj in Kijoone eo. Ear lukkuun lõñ armej ro rar itok ñan ijin bwe ren keememej iien in eaorõk. Ilo tuiõñin tampel̦ eo ekar wõr juon l̦we etan Betesda. Jijej ear iioone juon em̦m̦aan me ear jaje etetal ijin.

9, 10. (1) Etke armej ro rar etal ñan l̦we Betesda? (2) Ta eo Jijej ear kõm̦m̦ane ilo l̦we eo, im ta eo men in ej katakin kõj kake? (Lale pija eo ilo jinoin katak in.)

⁹ Elukkuun lõñ armej ro renañinmej rej etal ñan l̦we Betesda. Etke? Kõnke rej l̦õmn̦ak bwe renaaj mour jãn nañinmej ko aer el̦aññe rej tuwaak ilo iien eo elim̦aajn̦on̦o. Baj l̦õmn̦akel̦o̦k m̦õk armej ro ilo tõre eo. Ejjel̦o̦k pere bwe rar lukkuun inepata im bũrom̦õj kõnke rekõn̦aan bwe ren mour jãn nañinmej ko aer. Jijej ear juon eo eweeppãn im ear jab aikuj itok ñan ijin kõnke ear ejjel̦o̦k an nañinmej, ak etke ear itok ñan ijin? Kõnke yokwe eo an ñan armej ro ear kõm̦akũti bwe en itok. Ijo in ear iioon em̦m̦aan eo me eto an nañinmej. Ear jino nañinmej m̦okta jãn an Jijej kar mour ilo lal̦ in.​—Riit Jon 5:5-9.

¹⁰ Jijej ear kajjitõk ippãn em̦m̦aan eo el̦aññe ekõn̦aan bwe en mour jãn nañinmej eo an. Pijaikl̦o̦k m̦õk an em̦m̦aan in bũrom̦õj ke ej ba ñan Jijej bwe ekõn̦aan mour ak ejjab maroñ kõnke ejjel̦o̦k en̦ ear jipañe ñan tuwaak ilo l̦we eo. Kõn men in, Jijej ear ba ñan em̦m̦aan in bwe en kõm̦m̦ane juon men me em̦m̦aan in ejjab maroñ kar kõm̦m̦ane. Ear ba ñane bwe en bõk kinien im etal. Im em̦m̦aan in ear bõk kinien im jino an etetal! Menin bwilõñ in ej kaalikkar ta ko Jijej enaaj kõm̦m̦ani ilo jukjukun pãd eo ekããl. Bareinwõt, ej kwal̦o̦k joñan yokwe eo an Jijej ñan armej ro. Ear pukot ro me rej aikuj jipañ bwe en jipañ er. Waanjoñak in an Jijej ej jipañ kõj ñan wõnm̦aanl̦o̦k wõt im pukot armej ro ilo jikin ko jej kwal̦o̦k naan ie me rej inepata im bũrom̦õj kõn men ko renana rej wal̦o̦k ilo lal̦ in.

11. Ewi wãween an bokin Mark 5:25-34 kwal̦o̦k bwe Jijej ear yokwe ro renañinmej?

¹¹ Riit Mark 5:25-34 (UBS). Ium̦win 12 iiõ, juon kõrã ear eñtaan kõn juon nañinmej ekajjookok. Nañinmej in ear jelõt aolepen mour eo an, ekoba an karejar ñan Jeova. Kõrã in ear etal ippãn elõñ taktõ ro im jol̦o̦k aolep jããn ko an ñan pukot kilen an jako nañinmej in an. Bõtab, ear nanal̦o̦k wõt an mour. Juon raan, kõrã in ear l̦õmn̦ake juon wãween me enaaj kõmouri jãn nañinmej in an. Kõn men in, ear etal bul̦õn armej ro im jibwe nuknuk eo an Jijej. (Livitikõs 15:19, 25, UBS) Ke Jijej ear kile bwe kajoor ear ilo̦k jãne, ear kajjitõk im ba wõn ear jibwe. Kõn an kõrã eo “mijak im  wũdiddid,” ear “buñ iturin neen Jijej im kwal̦o̦k ñane lukkuun m̦ool eo.” Jijej ear jel̦ã bwe Jeova ear kõmour kõrã in. Kõn men in, ilo jouj ear ba: “Nejũ, am̦ tõmak ear kõmour eok. Ilo̦k ilo aenõm̦m̦an, im kwõn mour jãn nañinmej eo am̦.”

12. (1) Ãinwõt ad kar etale ilo katak in, kain armej rot Jijej? (2) Waanjoñak ta eo Jijej ear likũti bwe jen l̦oore?

¹² El̦ap ad m̦õn̦õn̦õ ñe jej lo wãween an kar Jijej yokwe armej ro, el̦aptata ro rar nañinmej. Jijej elukkuun oktak jãn Setan. Setan ekõn̦aan bwe jen l̦õmn̦ak bwe ejjel̦o̦k tokjãd im bwe ejjel̦o̦k juon ej yokwe kõj. Bõtab, an Jijej kar kõm̦m̦ani menin bwilõñ ko ej lukkuun kam̦ool bwe el̦ap an kea kake kõj im apañ ko ad. Jelukkuun m̦õn̦õn̦õ bwe ewõr juon ad Kiiñ im Bũrij L̦apl̦ap me el̦ap an yokwe kõj! (Hibru 4:15, UBS) Emaroñ pen ñan ad mel̦el̦e kõn eñjake ko an juon eo me eto an nañinmej, el̦aptata ñe jejjab nañinmej. Bõtab, l̦õmn̦ak m̦õk kõn Jijej. Ear tũriam̦okake ro rar nañinmej meñe ejjañin kar nañinmej ilo mour eo an. Kõn men in, jen kate kõj joñan wõt ad maroñ ñan anõke joñak in an.​—1 Piter 3:8.

13. An kar Jijej kõmouri Lazerõs jãn mej ej kaalikkar ta?

¹³ Jijej ear lukkuun bũrom̦õj ke ear lo an ro jet bũrom̦õj. Ñan waanjoñak, ke Lazerõs ear mej, Jijej ear “lim̦õ” im “bũrom̦õj” ke ear loe an baam̦le eo an Lazerõs im ro m̦õttan jañ. (Riit Jon 11:33-36.) Meñe Jijej ear jel̦ã bwe enaaj kar kõmouri Lazerõs, ak ear jañ. Ear jab jook in kwal̦o̦k an bũrom̦õj ñan armej ro. Joñan an kar Jijej lukkuun yokwe Lazerõs im baam̦le eo an, ear kõjerbal maroñ eo an jãn Anij ñan kõmouri Lazerõs jãn mej!—Jon 11:43, 44.

14, 15. (1) Ta eo ej kwal̦o̦k bwe Jeova ekõn̦aan jol̦o̦k aolep men ko renana me armej ro rej eñtaan kaki? (2) Etke ejejjet naan eo kar kõjerbale ilo kajin Grik ñan naan in “lõb”?

 ¹⁴ Baibõl̦ ej ba bwe Jijej ej lukkuun ãinwõt Jemãn, Jeova. (Hibru 1:3, UBS) Ealikkar bwe menin bwilõñ ko Jijej ear kõm̦m̦ani rej kwal̦o̦k bwe Jeova ekõn̦aan jol̦o̦k nañinmej, eñtaan, im mej. M̦õttan jidik Jeova im Jijej renaaj kõmour elõñ ro rar mej. Jijej ear ba bwe “iien eo ej itok im rimej otemjej ilo lõb” renaaj bar mour.​—Jon 5:28, 29, UBS.

¹⁵ Naanin Grik eo me kar kõjerbale ñan naan in “lõb” ej itok jãn juon naan ilo kajin Grik me ej mel̦el̦ein ‘keememej.’ Ejejjet aer kar kõjerbal naan in kõnke Anij L̦apl̦ap, Rũkõm̦anm̦an eo an lañ im lal̦, emaroñ keememej aolep ro rejitõnbõro ippãd me rar mej im aolep men kõn er, ekoba kain armej rot er. (Aiseia 40:26, UBS) Ejjab baj wõr wõt an Jeova maroñ ñan keememej rein, ak ebar kõn̦aan keememej er. Waanjoñak ko ilo Baibõl̦ kõn armej ro me kar kõmour er jãn mej rej jet waanjoñak ko rem̦m̦an me rej kwal̦o̦k kõn ta ko renaaj wal̦o̦k ilo jukjukun pãd eo ekããl.

16. Ta jeraam̦m̦an eo enaaj wõr ippãn rũkarejar ro an Anij ilju im jekl̦aj?

¹⁶ Ñe jenaaj tiljek wõt, jemaroñ naaj bõk jeraam̦m̦an eo ñan loe juon iaan menin bwilõñ ko rel̦l̦aptata. Ta menin bwilõñ in? Ej ñan el̦l̦ã im mour jãn eñtaan eo el̦ap! Ejjabto ãlikin Armagedon, enaaj lõñl̦o̦k menin bwilõñ ko jenaaj loi. Ilo naaj tõre en̦, enaaj em̦m̦an ãjmour ko an aolep armej ro. (Aiseia 33:24; 35:5, 6; Revelesõn 21:4) Pijaikl̦o̦k m̦õk am̦ lale aer jol̦o̦k mãj kilaaj ko aer, jokon̦ ko aer, wiil̦jea ko aer, im kein roñjake ko ñan ro rejarroñroñ. Jeova ejel̦ã bwe aolep ro me renaaj el̦l̦ã im mour jãn Armagedon renaaj aikuj kajoor im em̦m̦an ãjmour ko aer, kõnke enaaj wõr jerbal ko renaaj aikuj kõm̦m̦ani. Er eo me renaaj kõm̦m̦an bwe lal̦ in en erom juon pedetaij.​—Sam 115:16.

17, 18. (1) Etke Jijej ear kõm̦m̦an menin bwilõñ ko? (2) Etke kwõj aikuj kõm̦m̦ani jabdewõt men ko kwõj aikuj kõm̦m̦ani bwe kwõn maroñ mour ilo jukjukun pãd eo ekããl?

¹⁷ Ñe ro uwaan ‘jar eo el̦ap’ rainin rej riiti Baibõl̦ im lo an Jijej kar kõmour rinañinmej ro, men in elukkuun kakajoor er. (Revelesõn 7:9) Menin bwilõñ kein rej kõm̦m̦an bwe en l̦apl̦o̦k ad lõke im kõjatdikdik bwe enaaj ejjel̦o̦k bar nañinmej ilju im jekl̦aj. Bareinwõt, rej kwal̦o̦k joñan an m̦aanjien Nejin Anij yokwe armej ro. (Jon 10:11; 15:12, 13) An Jijej l̦ap an tũriam̦okake armej ro ej kwal̦o̦k joñan an l̦ap an Jeova yokwe kajjojo iaan rũkarejar ro an.​—Jon 5:19, UBS.

¹⁸ El̦ap an armej ro ilo lal̦ in eñtaan kõn men ko renana, im elõñ rej mej. (Rom 8:22, UBS) Eñin unin jelukkuun aikuji jukjukun pãd eo ekããl an Anij. Ilo naaj jukjukun pãd eo ekããl, aolep armej enaaj em̦m̦an ãjmour ko aer ãinwõt an Anij kar kallim̦ur kake. Bokin Malakai 4:2 ej jipañ kõj bwe jen tõmak im kõjatdikdik bwe jenaaj “ekkãke ãinwõt koon in kau ko em̦õj kõtl̦o̦k er jãn jikier.” Mel̦el̦ein men in bwe jenaaj lukkuun m̦õn̦õn̦õ kõnke jenaaj rõl̦o̦k jãn jerawiwi. Ad kam̦m̦oolol Jeova im ad tõmak ilo kallim̦ur ko an ren kõm̦akũt kõj ñan kõm̦m̦ani jabdewõt men ko jej aikuj kõm̦m̦ani bwe jen mour ilo jukjukun pãd eo ekããl. El̦ap an kakajoor kõj ñe jej jel̦ã bwe menin bwilõñ ko Jijej ear kõm̦m̦ani rej kaalikkar kõn ta ko m̦õttan jidik enaaj kõm̦m̦ani ñan aolep armej ro me renaaj pãd ium̦win tõl eo an!