Мый 1929 ийын 22 декабрьыште Нови́лл ялыште шочынам. Тиде ял Басто́ни деч тораште огыл улшо Бельгий Арде́нныште верланен. Тушто индеш ферме лийын. Фермыште ача-ава дене пырля эртарыме йоча пагытем нерген поро шарнымаш гына кодын. Мый да Раймо́н шольым кажне кечын ушкалым лӱштенна, тыгак ача-авалан шурным погаш полшенна. Ялыштына илыше-влак чыланат ваш-ваш келшен иленыт да эре икте-весылан полшен шогеныт.

Мыйын ача-авам, Эми́ль ден Али́са, чот ӱшаныше католик лийыныт. Кажне рушарнян нуно мессыш коштыныт. Но иктаж 1939 ийыште ялышкына Англий гыч пионер-влак толыныт да ачамлан «Лыпландарымаш» (кызыт «Помыжалтса!») журналлан подпискым ышташ темленыт. Тиде чын манын ачам вигак умылен налын да Библийым лудаш тӱҥалын. Кунам тудо мессыш коштмым чарнен, поро пошкудына-влак торжа еҥыш савырненыт. Ачам католик кодшо манын, тудым темденыт. Тидлан кӧра нунын шуко шокшо ӱчашымашышт лийын.

Кузе ачамым темденыт ужаш чотак йӧсӧ лийын. Теве молан мый Юмо деч полышым кычалаш шонен пыштенам. Тиде таратен мыйым Юмылан кумалаш. Тиде кумалтыш мут нерген мый уже статьян тӱҥалтыште палемденам. Кунам пошкудына-влак ачамым темдымым эркын-эркын чарненыт, тиде мыйым чот куандарен. Мый ужынам: Иегова кумалмым колыштеш.

1940 ийын 10 майыште нацист Германий Бельгийын территорийышкыже пурен. Тидлан кӧра Бельгийыште илыше-влак гыч шукыштлан  элым коден каяш верештын. Мемнан ешна кечывалвел Францийыш куржын. Корнышто мыланна тыгай верым эрташ логалын, кушто немыч ден француз армий коклаште торжа кредалмаш каен.

Фермыш пӧртылмеке, ме ужынна: погына гыч шукыжым агеныт. Мемнам Бо́бби пийна гына вашлийын. Чыла лиедыше событийлан кӧра мыйын йодышем лектын: «Молан сар-влак каят да еҥ-влак орланат?»

Ту жапыштак мемнан дек пионер семын служышо кугурак иза Эми́ль Шранц a толаш тӱҥалын. Тудын полшымыжлан кӧра мыйым тургыжландарыше йодыш-влаклан мый раш библийысе вашмутым налынам. Мый Иегова дек эше чотрак лишемынам да пален налынам: тудо йӧратымашын Юмыжо.

Сар пытен огыл гынат, ешна вес Иегован Таныкше-влак дене чӱчкыдынрак вашлиялташ тӱҥалын. 1943 ийын августышто фермышкына Жозе́-Никола́ Мине́ иза толын. Ойлымаш дене лекмеке, тудо йодын: «Кӧн тынеш пурымыжо шуэш?» Ме ачам дене кидым нӧлталынна да тораште огыл изи эҥерыште тынеш пуренна.

1944 ийын декабрьыште немыч армий касвел фронтышто пытартыш кугу кержалтмым тӱҥалын, кудыжо Арде́нн операций семын палыме лийын. Тиде кержалтмаш илыме верна деч тораште огыл эртен. Сандене мыланна тылзе наре жапым пӧрт йымалне шылын шинчаш логалын. Икана, кунам мый вольыкым пукшаш лектынам, артиллерий лӱйкалымаш тӱҥалын. Ик снаряд фермышкына логалын да амбарын леведышыжым налын шуэн. Американ сарзе, кудыжо мемнан вӱташте шылын, мыланем кычкыралын: «Воч!» Мый тудын дек куржынам да воктекыже возынам. Тудо каскыжым кудашын да мыланем чиктен.

Сар деч вара ме Лье́же погынымаш гыч иза-ака-влак дене чӱчкыдын жапым эртаренна. Нуно мемнан деч йӱдвел могырыш 90 наре километр тораште иленыт. Жап эртымеке, ме Бастониште изи группым чумыренна. Мый налоговый службыш пашаш пуренам да ту жапыштак юристлан тунемаш тӱҥалынам. Варажым нотариальный  конторышто пашам ыштенам. 1951 ийыште ме Бастониште изи районный конгрессым эртаренна. Тушто 100 наре еҥ лийын, ты шотыштак служитлымаште чот тыршыше Э́лли Ро́йтер пионер ака. Конгрессыште лияшлан тудо велосипед дене 50 километрым эртен. Шуко жап эртен огыл, ме икте-весым йӧратен налынна да мужыраҥаш шонен пыштенна. Тунамак Эллим США-ште эртаралтше Галаад школыш ӱжыныт. Тудо тӱҥ виктемыш возен да умылтарен, молан, очыни, тунемаш толын огеш керт. Ту жапыште Иегован калыкшын пашажым виктарыше Норр иза вашешыже поро мут дене серышым колтен. Икана тый мариет дене пырля тиде школыш толат манын ӱшанен возен. 1953 ийын февральыште ме мужыраҥынна.

Ту ийыштак ме Элли дене «У тӱнян калыкше» лӱман конгрессыш миенна. Тудо Нью-Йоркысо «Янки» стадионышто эртаралтын. Тушто мый ик иза дене палыме лийынам. Тудо мыланем сай пашам темлен, но тиде пашам ышташлан США-шке куснаш кӱлын. Решенийым лукмо деч ончыч ме Элли дене кумалынна. Тидын деч вара мый ӱжмашым кораҥденам, да ме Бастониште илыше 10 уверзылан умбакыжат полшашлан Бельгийыш пӧртылынна. Вес ийын мемнан Серж эргына шочын, но шым тылзаш годым тудо черланен да колен. Ме чотак ойгыренна. Но шуко кумалмылан да ылыжмашлан ӱшанлан кӧра тиде ойгым чытен лектынна.

1961 ийын октябрьыште мый тыгай пашам муынам, кушто кечыгут пашам ышташ кӱлын огыл. Тиде мыланем пионер семын служитлаш йӧным пуэн. Но ту кечынак мыланем Бельгийысе филиалыште служышо иза йыҥгыртен. Тудо мый дечем йодын, районым эскерымаш пашам шуктен кертам але уке. Мый вашештенам: «А эн ончыч пионер семын служитлен налаш лиеш мо?» Тудо тореш лийын огыл. Ме кандаш тылзе пионер семын служитленна да 1962 ийын сентябрьыште районым эскерымаш пашам шукташ тӱҥалынна.

Кок ий эртымеке, мемнам Брюссельысе Вефильыш ӱжыныт. Ме тушто 1964 ийын октябрьыште служитлаш тӱҥалынна. Тиде пеш пиалан пагыт лийын. 1965 ийыште Вефильышкына Норр иза толын. Тудын толмыж деч вара мыйым филиалын служитлышылан шогалтеныт. Тиде мыйым чот ӧрыктарен. Варажым мемнам Элли дене Галаад школын 41-ше классыште тунемаш ӱжыныт. Норр изан 13 ий ончыч каласыме мутшо шукталтын! Тунем лекме деч вара ме Бельгийысе Вефильыш пӧртылынна.

Законым палымаш мыланем чот полшен. Шуко ий мучко мый иза-влаклан Европысо да вес тӱрлӧ элыште Юмылан кумалаш правам аралаш полшенам (Флп. 1:7). Мый 55 утла эл гыч чиновник-влак дене вашлийынам. Нине эл-влакыште мемнан пашанам ужашын але тӱрыснек чарыме лийын. Законым палымаште опытем нерген ойлымо олмеш мый шукыракшым Юмын служитлыше улмемым палемдаш тыршенам. Мый эре Иеговалан ӱшаным пыштенам. Вет Библий гыч тыгай шомакым шарненам: «Иегован кидыштыже  кугыжан шӱмжӧ вӱд йогын гай. Юмо кушко шона, тушко тудым виктара» (Прит. 21:1).

Ик случайым поснак шарнем. Мый Европысо парламент гыч ик айдемым мый денем вашлиялташ икмыняр гана йодынам, да тудо келшен. Икымше, мом мый колынам: «Тендан 5 минут гына уло». Вуйым кумык ыштен кумалаш тӱҥалынам. Пӧръеҥ шыдешкен йодын, мом мый ыштем. Мый вуйым нӧлталын вашештенам: «Юмылан таум каласенам, вет те тудын тарзыже-влак гыч иктыже улыда». Тудо йодын: «Мом те тидын дене каласынеда?» Мый тудлан Римлян-влаклан 13:4 почеламутым ончыктенам. Тудо протестант лийын, сандене тиде почеламутым уло кумыл дене лудын лектын. Ме вич минут огыл, а пел шагат мутланенна. Тиде вашлиймаш сай лектышым конден. Эше тудо Иегован Таныкше-влакым мокталтен да те сай пашам шуктеда манын каласен.

Иегован Таныкше-влакын Европышто тӱрлӧ йодыш дене кылдалтше шуко суд лийын. Мутлан, христиан нейтралитет, йоча-влакым ончымаш да налогым тӱлымаш шотышто. Мыланем нунын гыч шукыштыжо участвоватлаш чап лийын. Мый шке шинчам дене ужынам, кузе Иегова мыланна сеҥымашым пуэн. Айдемын праважым аралыше Европысо суд 140 утла решенийым Иегован Таныкше-влакын могырышкышт луктын!

1990 ийлаште мый тӱҥ виктем гыч Фи́лип Бра́мли да итальян филиал гыч Ва́льтер Фарне́ти иза-влак дене пырля тыршенам. Кубышто илыше иза-влакын религиозный шотышто шукырак эрыкышт лийже манын, ме пырля тыршенна. Мый Бельгийыште кубин посольствыш возенам да мемнан пашаналан ответственный дипломат пӧръеҥ дене вашлиялтынам. Первый жапыште ме сеҥен кертын огынал умылыдымашым, кудыж верч вуйлатыше-влак пашанам чареныт.

Ме Иеговалан виктарымаш нерген кумалынна. Вара мыланна Кубыш 5 000 Библийым кондаш разрешенийым пуышт манын, властьым кучышо-влакым йодынна. Мыланна тыгай разрешенийым пуэныт. Элыш чыла Библий толын, да ме нуным иза-влаклан пуэденна. Тиде мемнам ӱшандарен: Иегова тыршымынам суапландара. Вара ме эше 27 500 Библийым кондаш разрешенийым йодынна. Вуйлатыше-влак тореш лийын огытыл. Мый чотак куаненам, вет вийым пыштымыланна кӧра ындыжым Кубышто кажныжын шке Библийже лийын.

Мый чӱчкыдын Кубыш тӱрлӧ юридический йодыш дене коштынам. Тиде жапыште мый шуко кугыжаныш чиновник дене сай кыл кучымашым куштен кертынам.

1994 ийыште Руандыште тутси калык ваштареш геноцид годым 1 000 000 утла еҥ пуштмо лийын. Южо Иегован Таныкше-влакат коленыт. Вашке икмыняр изам тушко гуманитарный полышым намиен кодаш йодыныт.

Кунам ме Кига́ли рӱдолашке толынна, ме ужынна: лӱйкалымашлан кӧра кусарымаш офисын да литератур складын пырдыжше рожан лийыныт. Ме шуко ойган историйым колынна, кузе мемнан иза-акана-влакым кугу кӱзӧ дене руэн пуштеденыт. Но сай увер-влакат лийыныт. Ме пален налынна, кузе иза-ака-влак христиан йӧратымашым ончыктеныт. Мутлан, ме тутси калык гыч иза дене палыме лийынна. Тудым хуту калык гыч Танык улшо ик еш кудывечыштыже лийше лакыште 28 кече шылтен. Иза-ака-влакым кумылаҥдашлан ме Кигалиште вашлиймашым эртаренна. Тиде вашлиймашыш 900 утла иза-ака толын.

Вара ме Заирыш толынна (кызыт тиде Конго Демократий Республик). Тиде элыш шуко Руандысе Танык куржын. Нуно Го́ма ола воктенсе беженец-влаклан лагерьыште шылыныт. Ме нуным муын кертын огынал. Сандене Иегова мемнам нунын дек вӱден кондыжо манын кумалынна. Тидын деч вара ме ужынна, кузе мемнан деке ик айдеме толеш, да тудын деч йодынна: Иегован Таныкше-влак гыч иктаж-кӧм тудо пала але уке. Тудо вашештен: «Палем, мый Иегован Таныкше улам, — да ешарен каласен, — мый тыланда ончыктен кертам, кушто полыш комитет гыч иза-влак улыт». Нине иза-влак дене вашлийме деч вара ме 1 600 наре беженец дене вашлиялтын кертынна. Ме нуным лыпландаренна да Иегован йӧратымаштыже ӱшандаренна. Тыгак ме нунылан Вуйлатыше совет деч серышым лудын пуэнна. Тиде серыш шӱмышкышт чотак логалын. Тушто возымо лийын: «Ме тендан верч эре кумалына. Ме палена: Иегова тендам нигунамат огеш кодо». Вуйлатыше советын каласымыже чын лийын. Таче Руандыште 30 000 утла Танык Иеговалан куанен служитла!

2011 ийыште йӧратыме Элли ватем колен. Ме 58 наре ий пырля иленна. Тудын деч посна мыланем чотак йӧсӧ лийын. Мый чылажымат Иеговалан каласкаленам, да тудо мыйым лыпландарен. Тыгак мый весе-влаклан Юмын Кугыжаныш нерген поро уверым каласкаленам. Тидат мыланем вийым пуэн.

Мый уже 90 утла ияш улам. Но садак кажне арнян таныклем. А эше мыланем келша Бельгийысе филиалыште юридический пӧлкаште полшаш, шке шинчымашым весе-влаклан каласкалаш да Вефильыште служышо самырык-влакым кумылаҥдаш.

Иеговалан икымше гана кумалмем деч вара 84 ий наре эртен. Тиде кумалтыш мут Иегова дене кыл кучымашлан тӱҥалтышым пыштен. Тидын деч вара ӱмырем мучко мыйын тудын дек кыл кучымашем пеҥгыдемын веле. Иегова мыйым колыштын да кумалмемлан вашмутым пуэн шоген. Тидлан кугу таум ойлем! (Пс. 65:19) b.