Шӱдӧ ий ончыч: 1924 ий
«КАЖНЕ ийын тӱҥалтышыже — эн сай жап, кунам тынеш пурышо христиан... шоналтен кертеш, кузе тудо Господьлан эше шукырак служитлен кертеш», — 1924 ийысе «Бюллетень» a январьысе выпускышто ойлалтын. Ту ий мучко Библийым Шымлыше-влак тиде кӱштымаш почеш ыштеныт. Нуно лӱдде таныкленыт да тидлан у йӧн-влакым кычалыныт.
ЭФИРЫШ ЛӰДДЕ ЛЕКТЫНА
Вефильысе иза-влак уже ик ий утла Нью-Йоркышто Ста́тен отрошто WBBR радиостанцийым чоҥымаште тыршеныт. Нуно пушеҥге-влакым руэн шуэныт, пашазе-влаклан кугу пӧртым да студийлан посна зданийым чоҥен шынденыт. Кунам тиде паша кошартыме лийын, иза-влак кӱлешан радиооборудованийым погаш тӱҥалыныт. Но чылажат сай лийын огыл.
Радиостанцийын тӱҥ антенныжым шогалташ куштылго лийын огыл. Тудын кужытшо 90 метр утла лийын, да тудым 60 метр утла кужытан пу меҥге коклаш сакаш кӱлын. Икымше гана антенным сакен кертын огытыл. Но иза-влак кидыштым волтен огытыл да Иегован полшымыж дене нунын чылажат лектын. Тиде чоҥымаш проектыште тыршыше Ка́лвин Про́ссер шарналтен каласен: «Икымше гана мемнан чылажат лектеш ыле гын, ме икте-весынам вӱчкалтен да кугешнен каласен кертына ыле: „Могай ме молодец улына!“». Но иза-влак умыленыт: нуно Иеговалан кӧра гына чылажымат ыштен кертыныт. Конешне, нунын эше моло нелылык-влакат лийыныт.
Радиовещаний ту жапыште эше кумдан шарлыме лийын огыл, да кӱлешан оборудованийым налаш куштылго лийын огыл. Но нунын деч мӱндырнӧ огыл иза-влак шке ыштыме да уже кучылтмо 500 ватт куатан передатчикым муын кертыныт. А микрофоным нуно тыглай телефон гыч рончен луктыныт. Икана февральыште кастене иза-влак тиде конструкцийым кучылт ончаш шоналтеныт. Эфирыш нунылан иктаж-могай программе дене лекташ кӱлын. Тидлан нуно Юмын Кугыжанышын муро-влакым ойырен налыныт. Эрне́ст Ло́у шыргыжалын шарналтен, кузе иза-влак муреныт да b Рутерфорд студийыш йыҥгыртен. Тудо радио дене нунын мурымыштым Бруклиныште, 25 километр наре тораште, колыштын.
кузе тугодым судья«Мурымым чарныза, — Рутерфорд иза каласен. — Те уремысе пырыс гай муреда!» Вожыл колтен, иза-влак вашке передатчикым йӧртеныт. Но тидлан кӧра нуно умыленыт: оборудований ышта да радиовещанийым тӱҥалаш лиеш.
1924 ийын 24 февральыште икымше официальный передаче годым Рутерфорд иза каласен: «Тиде радиостанций Христос Кугыжан заданийжым шукташлан кучылтмо лиеш». Радиостанцийын цельжым тудо тыге палдарен — «чыла еҥ-влаклан, нунын религийыштым ончыде, Библийым сайрак пален налаш да умылаш полшаш, могай жапыште ме илена».
Икымше передаче пеш сайын эртен. Юмын Кугыжанышыже нерген уверым шаркалашлан Иегован служитлышыже-влак WBBR радиостанцийым 33 ий кучылтыныт.
РЕЛИГИОЗНЫЙ ВУЙЛАТЫШЕ-ВЛАКЫМ ЛӰДДЕ ТИТАКЛЫМАШ
1924 ийын июльышто Библийым Шымлыше-влак Колу́мбусышто, Ога́йо штатыште, конгрессыште погыненыт. Делегат-влак тӱрлӧ эл гыч толыныт. Ойлымаш-влак англичан, араб, венгр, грек, итальян, литва, немыч, поляк, руш, украин, француз да скандинавийысе йылме-влак дене лийыныт. Южо ойлымаш-влакым радио дене колышташ лиеш ыле. Эше иза-влакын йодмышт почеш верысе газетыште кажне кечын палемдалтын, мо конгрессыште лийын.
24 июльышто, изарнян, 5 000 утла иза-ака таныклаш каен. Нуно 30 000 наре книгам шаркаленыт да тӱжемле Библий шымлымашым тӱҥалыныт. «Орол башньыште» тиде служымаш кечым «конгрессын эн пиалан жап» манме.
Эше ик кугу событий кугарнян, 25 июльышто, лийын, кунам Рутерфорд иза духовенствым титаклыше документым лӱдде лудын пуэн. Тудо юридический документ семын возымо лийын. Политический, религиозный да коммерческий вуйлатыше-влак «еҥ-влаклан Юмын Кугыжанышын кондышаш суапландарымаш-влак нерген палаш мешаят» манын, тушто ойлымо лийын. Тыгак документыште ойлалтын: «[Нине еҥ-влак] Лига Нацийын могырышкыжо шогалыныт да ойленыт,
пуйто „мландым вуйлаташлан Юмо тудым кучылтеш“». Еҥ-влаклан тиде уверым каласкалашлан Библийым Шымлыше-влаклан кугу лӱддымылык кӱлын.Варажым «Орол башньыште» возымо лийын: «Колумбусышто погынышо Господьын изи войскаже ӱшанымаште эше чотрак пеҥгыдемын... ...Ындыжым нуным нимогай вий але тушманын йӱлышӧ пикшыже-влак лӱдыктен огытыл». Ту конгрессыште лийше Ле́о Кла́ус шарналтен ойла: «Конгресс деч вара кундемыштына илыше чыла еҥлан духовенстве нерген мом колмым чот каласкалымына шуын».
Конгрессыште Рутерфорд изан лудын лекме титаклымашыже «Черкыште служышо-влак титаклалтыт» манме буклетыште савыктыме лийын. Миллион дене экземпляр савыктен лукмо лийын, да октябрьыште Библийым Шымлыше-влак нуным шаркалаш тӱҥалыныт. Тыге Фрэнк Джо́нсон тиде буклетым Кли́вленд изи олаште (Оклахо́ма штат) шаркален. Таныклыме участокшым савырнен лекмеке, тудо уверзе-влак дене пырля тушечын машина дене кайышаш ыле. Но кутырен келшыме жап марте тудын эше 20 минут кодын ыле. Уремыште вучен шогаш лӱдыкшӧ лийын. Тудо таныклымыж дене верысе еҥ-влакым шыдештарен да нуно тудым уже кычал коштыныт. Джонсон иза эн воктенысе черкыште шылын. Тушто иктат лийын огыл, сандене тудо пасторын Библийышкыже да кажне шинчыме верыш «Черкыште служышо-влак титаклалтыт» буклетым пыштен. Фрэнк чылажымат вашке ыштен. Тудын жапше эше кодын ыле да тудо вес кок черкыште тидымак ыштен.
Вара Фрэнк иза-влак дене вашлиялташ кутырен келшыме верыш куржын да автозаправке шеҥгелне шылын. Тушеч тудо пӧръеҥ-влакым ужын, кудышт тудым покташ тӧченыт, но нуно тудым ужде эртен каеныт. Шуко жап эртенат огыл, иза-влак толыныт. Фрэнк машинаш вашке шинчын, да нуно кудал каеныт.
«Ола гыч кайыме годым, — иза-влак гыч иктыже шарналта, — ме саде кум черкым ужынна. Кажныж ончылно 50 наре еҥ шоген. Южышт буклетым лудыныт, а ала-кӧжӧ тудым пасторлан ончыктен. Кидышкышт логалына ыле гын, кӧ пала, мо мемнан дене лиеш ыле. Ме Иеговам чот тауштена, вет тудо мыланна умылаш полшен, кузе тушман-влакын кидышкышт логалде заданийжым шукташ».
БИБЛИЙЫМ ШЫМЛЫШЕ-ВЛАК ВЕС ЭЛЛАШТАТ ЛӰДДЕ ТАНЫКЛЕНЫТ
Вес эллаштат Библийым Шымлыше-влак тыгаяк лӱддымӧ лийыныт. Францийын йӱдвел могырыштыжо Ю́зеф Кретт тушто илыше поляк шахтёр-влаклан таныклен. Тудо «Вашке колышо-влак ылыжыт» манме ойлымаш дене лекташ шонен. Иза-ака-влак тудлан ӱжмаш-влакым шаркалаш полшеныт. Кунам тидын нерген верысе священник пален налын, тудо черкышкыже коштшо-влакым тушко кайыме деч шекландарен. Но чылажат мӧҥгешла лектын. Изам колышташ 5 000 утла еҥ погынен, тиде священникат тушко толын. Туныктымыжын чын улмыжым пеҥгыдемдыше доказательстве-влакым кондаш Юзеф тудлан темлен, но тудыжо келшен огыл. Ойлымаш деч вара Кретт иза, могай литератур тудын пелен лийын, чылажымат шаркален пытарен, — еҥ-влак духовный шотышто шужышо лийыныт улмаш (Ам. 8:11).
Клод Бра́ун Африкыш, таче Га́на манме элыш, таныклаш толын (тунам Золотой Берег маналтын). Тудо ойлымаш-влак дене лектын да литературым шаркален. Тидлан кӧра шуко еҥ чыным пален налын. Джон Бла́нксон, кудыжо фармацевтлан тунемын, Браун изан ик ойлымашыжым колын. Тудо чыным муын манын, вигак умылен. «Чыным пален налмылан мый тынар чот пиалан
лийынам, — шарналтен ойла Джон. — Тидын нерген пырля тунемше-влаклан чарныде каласкаленам».Библий гыч Джон пален налын: Юмо — тиде Троица огыл. Сандене тудо Англикан черкыш каен — тудо священниклан йодыш-влакым пуынеже ыле. Но тудыжо Джоным поктен колтен да тудын ӱмбакыже кычкырен: «Тый христиан отыл, тый Диаволын тарзыже улат! Лек тышеч!»
Кунам Джон мӧҥгыш толын, тудо священниклан серышым возен да тудын дене калык ончылно вашлиялташ да Троица нерген туныктымашым лончылен налаш темлен. Священник вашешыже Джонлан тӱҥ туныктышо дек мияш кӱштен. Туныктышо Джон деч йодын, чынжымак мо тудо священниклан возен.
— Возенам, сэр, — вашештен Джон.
Туныктышо Джонлан серышым возаш да священник деч прощенийым йодаш кӱштен. Сандене Джон возен:
«Сэр, туныктышем мыйым тендан деч прощенийым йодаш кӱштен. Но те шоялан туныктем манын каласеда гын, мый прощенийым йодаш ямде лиям».
— Бланксон, тый чынже денак тидым возынет? — туныктышо ӧрын йодын.
— Туге, сэр. Вет мый чыным возынем.
— Тыйым тунемме вер гыч вигак поктен луктыт. Але тый шонет, пуйто государственный черкын священникшылан ваштареш ойлен, государственный колледжыште тунеммым шуен кертат?
— Но, сэр, кунам лекцийыштыда ме иктаж-мом она умыло, ме вет тунам йодышым тыланда пуэн кертына, туге?
— Конешне кертыда.
— Тидымак мый ыштенам. Саде пӧръеҥ мемнам Библийлан туныктен да мый тудлан йодышым пуэнам. Тудо тиде йодышлан вашмутым пуэн огеш керт гын, молан мый тидын верч туддеч прощенийым йодшаш улам?
Бланксоным тунемме верже гыч поктен луктын огытыл. Прощений ден серышымат тудо возен огыл.
МО УМБАКЫЖЕ ЛИЙЫН?
«Орол башньыште» декабрьысе выпускышто возымо лийын: «Ме Давидын мутшо дене тӱрыснек келшена: „Тый мыйым сарышке куат дене ӱшталтышыч“ (Псалом 17:40). Могай тиде сылне ий лийын! Ме ужынна, кузе Иегова мыланна служымаште полшен шоген... Тудын ӱшанле служитлышыже-влак... поро уверым куанен таныкленыт».
Идалык мучаште иза-влак эше ик радиостанцийым чоҥаш шонен пыштеныт. Ты гана Чикаго воктене. Тудым WORD манын лӱмденыт, кудыжо «мут» манмым ончыкта. Тиде лӱм радиостанцийлан пеш келшен толын, вет тудлан кӧра Юмын Мутшо эше шукырак верыште йоҥгаш тӱҥалын. У радиостанцийыште 5 000 ватт куатан передатчикым кучылтыныт. Сандене Юмын Кугыжаныш нерген уверым икмыняр шӱдӧ километр тораште, эсогыл Канадыштат, еҥ-влак колыныт.
1925 ийын Иегова Почмаш книган 12-шо ужаш гыч ончылгоч каласымашым умылаш полшен. Южыштлан тиде умылтарымаш келшен огыл да нуно Иеговалан служитлымым чарненыт. Но иза-влак гыч шукышт куаненыт. Вет нуно сайрак умыленыт, мо каваште лийын да кузе тиде мландыште илыше Юмын калыкшылан влиятла.