1. ¿Aisa yapti nani wal dîa traska brisa? Baha mita, ¿witin nani ra nahki kaikaia sa bara witin dukiara dîa daukaia sa?

 PATITARA piua ra upla sinskira kum naku win: “Man aisikam pali ra pain wals, witin mai baikan ba; bara yaptikam almuk takbia ra bahki kulkpara” (Sins Lâka 23:22). Ban kra yawan wibia: ‘¡Yang aisiki bara yaptiki ra kulkisna!’ Yawan wan aisa yapti nani ra bahki kulkras, kau ni latwan kaikisa. Tingkika lâka yabaia tnata âpu sa. Kan witin nani wan rayaka wankan. Yawan nu sa Jehova Gâd rayaka kârma sa, sakuna wan aisa yapti âpu kata, yawan sin aisubi takaia apia kan. Bara wan rayaka uba kulkanka tara bri ba mita, wan aisa yapti nani ra aibapaia sip apia sa. Baku sin, witin nani ba sakripais daukan, yawan dukiara lukisa bara lalah ailal tikan tuktan piua wina wan pakaia dukiara. Baha mita, Baibil ra naha smalkanka painkira bâra sa: “Aisikam bara yaptikam ba kulki bas, bara baku mika naha tasba ra lilia kama bara piuam sin yari brima” (Epesus 6:2, 3).

2. ¿Luhpa nani ai aisa yapti almuk takan ba ra nahki muni “latwan lâka bri banhwi ba yabisa”?

² Apastil Pal kristian nani ra ulban: “Piarka kum luhpa nani, apia kaka ai mula nani brisa kaka, witin nani ba ai watla uplika nani ba kristian lâka bri kaia ba pas lan taki banhbia: ai taya nani ra  bara ai aisika nani ra latwan lâka ba bri banhwi ba yabisa, kan naha na pain sa bara Gâd sin pain kaikisa” (1 Timoti 5:4). Luhpa nani ba ai aisa yapti almuk takan ba ra “latwan lâka bri banhwi ba yabisa”. Kan witin nani ba wark karna takan, latwan lâka ba marikan bara witin nani ra main kaikan. Upla sut latwan lâka nit sa, bara upla almuk nani ba sin ai luhpia nani witin nani ra latwan kaiki bara main kaikbia want sa. Kulkanka tara briaia sa bara ai rayaka ba bahki apia sa.

3. ¿Wan aisa yapti almuk takan ba ra nahki kulkaia sip sa?

³ Wan aisa yapti almuk takan ba ra marikaia sa witin nani ra latwan kaiki ba (1 Korint 16:14). Aikuki iwras sa kaka, wan tânka briaia sa witin nani yawan dukiara lukisa. Sip sa wauhkataya kum ulbi blikaia, telepon ku aisaia apia kaka wih kaikaia. Aprika tani ra, kangrigisan almukka kum ai nina Andrew mâki ba, 95 kilumita impaki kan ai aisika main kaikaia dukiara. Sakuna witin aisika ba kristian apia kan. Waitnika bila: “Jehova Witniska takri taim papiki ba maipara buan. Sakuna witin siknis takan taim, yang main kaiki kapri. Baha ba witin kupia nikban. Bara muihki bara laikra nani ra papiki mita win: ‘¡Man nani sin muihkam lamkra rilidianka ra tawaia sma!’ Baha witin nani ra kupia bukan, bara nanara yang muihki laikra 9 ba sut Jehova Witniska nani takan”.

4. ¿Ju nani lâka ra nahki natka ra upla ra adar yaban ai aisa yapti ra kulkaia apia?

⁴ ¿Wan aisa yapti almuk takan ba ra kulkaia ba lalah mapara tâ baikaia sin tânka sa? Âu. Jisas naha tasba ra kan piua ra, Ju uplika lalka nani ba  lâ kum bri kan. Upla kum ai lalahka apia kaka ai tasbaya ‘Gâd ra yaban kaka’, ai aisa yapti nani ra tâ baikaia apia kan (Matiu 15:3-6). ¡Witin nani kupia saura kan! Baha uplika nani ba upla wala nani ra adar yabi kan ai aisa yapti nani ra kulkbia apia dukiara. Bara ai aisa yapti nani ra misbara kaiki kan, bara lalah mapara tâ baikaia want apia kan. Yawan witin nani baku kaia want apia sa (Kli Smalkanka 27:16).

5. Gabamint mita upla almuk nani ra tâ baikbia sin, ¿dîa muni witin nani ra lalah mapara hilp munaia sa?

⁵ Kuntri kum kum ra, gabamint mita upla almuk nani ra lalah yabisa (pensión) ai nitka nani dukiara. Baku sin, upla almuk nani ba tasba pîska nani atkisa bara kau almuk takbia taim yus munaia sip kabia. Sakuna, naha hilpka briras apia kaka saumuk mangkaia piua saura takan kaka, luhpa nani ba witin nani ra tâ baikaia sa. Wan aisa yapti almuk takan ba ra tâ baikisa kaka, Jehova wan mayunanka lâka ba pain kaikbia, kan Witin pamali ba paskan.

6. ¿Upla kum kum ai aisa yapti ra tâ baikaia dukiara dîa daukan sa?

⁶ Luhpa ailal ba ai aisa yapti almuk siknis takan piua ra witin nani ra latwan lâka wal main kaikan. Luhpa kum kum ai aisika yaptika ai watla ra brih wan, apia kaka ai aisa yapti watla wina nanara kau lamara iwisa. Naha daukaia ba aisa yapti bara ai luhpia nani mapara blisin kum sa.

7. Wan aisa yapti ra tâ baikaia lukisa kaka, ¿dîa muni diara nani ba pain laki kaikaia sa?

⁷ Sakuna wan aisa yapti wan watla ra brih wan kaka, sip sa trabil kum kum takaia. ¿Dîa muni?  Kan diara nani ba uba isti apia kaka uba sari wan dara wali ba mita daukisa kaka, aitani apia sa. “Tânkira watauki ba, ai mina nani taibi ba pain laki kaikisa.” (Sins Lâka 14:15.) Sampla baku, wan yaptika almuk lupia sa bara yakan iwaia sip apia. Baha mita, yawan lukisa wan watla ra brih wabia kaka, kau pain kabia. ‘Wan mina nani taibi ba pain laki kaikaia ba’ tânka sa naha makabi walanka nani laki kaikaia: ¿Yaptiki ba dîa nitka nani brisa? ¿Sip sa gabamint mita witin ra tâ baikaia? ¿Rait pali witin waitla ra iwaia want sa? Baku sa kaka, ai rayaka ba, ¿nahki sât wala kabia? ¿Waitla ra wabia kaka, sari takaia sip sa? ¿Naha dukiara witin wal pat aisari? ¿Maritki bara luhpi nani naha dukiara dîa lukisa? Bara mamiki ra upla kum main kaikbia nit sa kaka, ¿ya daukbia ki? ¿Upla wala hilp munaia sip sa? ¿Pamali sut wal naha trabilka dukiara pat aisari?

8. Wan aisa yapti almuk ra hilp munaia lukisa kaka, ¿ya nani wal aisaia sip sa?

⁸ Aisa yapti almuk takan ba ra main kaikaia warkka ba luhpa nani sut daukaia sa. Ban kra nit kabia pamali sut asla taki naha dukiara aisaia. Baku sin, kangrigisan almukka nani apia kaka muihni lakri wala sim trabilka brin ba wal aisaia sip sa. Baibil ra wisa: “Wan kupia ra luki paskanka nani ba, kupia kraukanka âpu warkka nani sut ba kriwisa, sakuna bukan kaia sip sa lâ tânka manis wan smalkuya ba ra” (Sins Lâka 15:22).

9, 10. a) Witin nani kau almuk taki kabia sin, ¿nahki wan aisa yapti almuk takan ba ra kaikaia sa? b) Luhpa ba ai aisa yapti almuk takan ba ra hilp muni kabia sin, ¿nahki kaikaia sa?

⁹ Aisa yapti almuk takan nani ra tânka briaia  sa. Piu ailal lui ba ra upla almuk ba wapaia, plun piaia, bara ai kupia kraukaia karna munisa. Ban kra hilpka nit sa. Luhpa nani ba witin nani ra main kaikaia want sa bara kupia kraukisa. Sakuna, ai auya tikaia apia sa ai aisika yaptika ba sins lâka brisa bara ai rayaka ra diara ailal lan takan. Baku sin, silp ai rayaka tâ bri kan. Ban kra ai luhpia nani ra main kaikan ba mita, witin nani uba lilia ai dara walisa. Sakuna nanara almuk takan ba mita ai luhpia nani witin nani ra main kaikaia sa. Baha mita, sari takaia sip sa. Upla almuk kum kum ai kupia baikisa bara lukisa ai luhpia nani ai rayaka tilara dimaia apia sa.

¹⁰ Naha sât trabilka nani wapnika mangkaia ba isi apia sa. Sakuna, pain kabia wan aisa yapti almuk takan ba dîa sip ba kat ai rayaka ba tâ bribia. Bara diara kum daukaia lukisa kaka, pas witin nani wal aisaia sa. Swis silp ai rayaka tâ bribia. Bara naha daukisa kaka, witin nani wal kau lilia iwbia. Baku sin, witin nani kau lilia kabia. Bara diara kum kum ai yamnika dukiara lukisa kaka, aitani kabia witin nani ra rispik lâka bara latwan lâka wal daukaia sa. Baibil ba wan kupia kraukisa: “Upla almuk mawanra, wapni bûi lakula wis” (Libait Lâka 19:32).

11-13. Luhpa kum ai aisa yapti wal trabil bri kan kaka, witin nani almuk takbia taim baha trabilka, ¿nahki pura luaia sip sa?

¹¹ Ban kra wan aisa yapti ba kau wahma tiara kan piua ra witin nani wal trabil bri kan. Baha mita, witin nani ra kulkaia karna wan munisa. Ban kra wan aisika uya ai latwanka lâka wan marikras kan, apia  kaka wan yaptika ba uba lâ karna nani wanki kan bara uba prautkira kan. Bara nanara yawan sari wan dara walisa apia kaka wan kupia baikisa, kan witin nani aisa yapti pain apia kan ba tâwan. ¿Naha sât lukanka saura nani nahki pura luaia sip sa? *

¹² Finlandia kuntrika ra, waitna kum ai nina Basse mâki ba wisa: “Rapiki ba Yaman (Alemania) kuntrika ra war aiklabi kan. Baha mita, isti ai kupia baiki kan bara upla ra rau muni kan. Mamiki ra aima ailal ra maiwan kat pruki kan. Yu kum yang wal praut takan bara ai bilka lal wal maiwanra ai wipan. Uba karna ai wipan ba mita, krikri kat ai batakan”.

¹³ Sakuna naha waitnika sin ai rapika dukiara aisisa: “Rapiki ba waitna kum wark tatakra kan. Bara pamali ra main kaiki kan. Ai pamalika ra latwan lâka marikras kan, kan witin trabil ailal bri kan. Bara ai yaptika ba witin kau tuktan lupia kan taim, utla wina kangbi sakan. Uba aiklabaia ai brinka kan. Witin kau wahma lupia kan piua ra war ra wan. Baha mita, witin ra pain tânka bri kapri dîa muni witin baha dauki kan. Bara rapiki siknis takan taim, witin pruan ba kat hilp munri. Isi apia kan, sakuna dîa sip ba kat daukri. Luhpa pain kum kaia trai kaikri, bara yang lukisna witin baha ai tânka brin”.

14. ¿Ani tikska ba hilp wan munisa wan aisa yapti almuk takan ba ra main kaikisa piua ra?

¹⁴ Pamali ra bara wan rayaka ra sin naha smalkanka nina blikaia sa: ‘Naha sât prâka na  dims: umpira kaikan lâka, latwan kaikan lâka, bawaia lâka, praut âpu lâka bara wihka bîla kaikaia lâka ba sin. Kumi wala mapara kupiam alki takaski pana pana swakwankam ba swih tiki bas, upla kumi ai walka mapara diara brisa kaka, Jehova mita pâtkam swih tikan ba baku, man nani sin pana pana baku dauki bas’ (Kolosi 3:12, 13).

15. ¿Dîa muni wan aisa yapti siknis takan ba ra main kaikaia isi apia sa?

¹⁵ Wan aisa yapti almuk takan ba ra main kaikaia isi apia sa. Kan diara ailal daukaia sa, baku  sin wirhika kum sa bara wan taimka sakaia sa. Sakuna diara kau saura ba sika yawan daukisa taim sari wan dara walisa. Kan witin nani ai wîna yamnika ba kau saura takisa, diara nani ai auya tiwisa, bara silp ai rayaka sip tâ briras. Mairin kum ai nina Sandy mâki ba wisa: “Yaptiki ba yang pamaliki ra kulkanka tara bri kan. Bara witin ra main kaikaia ba uba sari lâka tara aiki kan. Pas ba, witin prutwi wapi kan; ba wina, kîn yus muni wapi kan. Las kat, wil sirka yus muni kan. Bara kau saura takan. Ningkara pruan. Witin ai dusa nani ra kiansa sikniska bri kan bara yu aiska witin ra main kaikaia nit kan. Tahbaia, plun dakakaia, bara aisi kaikaia kan. Uba sari kan kaikaia witin siknis kan ba. Bara mamiki ba prubia lukri taim inri, kan witin ra uba latwan kaiki kapri”.

16, 17. Upla siknis main kaiki uplika nani ra, ¿dîa hilp munaia sip sa?

¹⁶ Yawan sim trabilka brisa kaka, ¿dîa daukaia sip sa? Yawan Jehova Baibil bâk dîa wan wi ba walaia sa, bara wan pura sunaia (Pilipai 4:6, 7). Baku sin, plun pain piaia sa, bara ris takaia. Baku natka ra, wan wîna tara bara wan sinska mapara pain kabia. Sam taim diara nani ba sât wala daukaia sip sa. Bakisan sakaia sip apia kaka, ris takaia sa. Bara upla wala wal aisaia sip sa upla sikniskira ba ra main kaikaia hilp wan munbia.

¹⁷ Sam taim upla siknis main kaiki uplika ba diara ailal daukaia want sa. Sakuna uya diara ailal daukaia sip apia kaka, pâtkira baku ai dara walaia apia. Bara pitka kat yawan dukiara lukaia sa. Wan tânka briaia sa wan maritka bara wan luhpia nani ra sin hilp munaia sa.

18, 19. ¿Jehova ai uplika nani ra dîa pramis munan sa, bara ani samplika wâl naha kaikaia sip sa?

¹⁸ Baibil ra Jehova mita upla almuk main kaiki uplika nani ra smalkanka yabisa. Sakuna hilpka wala sin bâra sa. Lawana âiulbra ba win: ‘Jehova baha nani sut lamara sa, witin ra wini banhwi ba Witin ra luki banhwi ba brinka kat, witin daukbia: witin nani wini yaba sin walbia, bara swaki sâkbia’. Jehova ai uplika nani ra trabil saura nani wina swaki sâkbia (Lawana 145:18, 19).

¹⁹ Filipinas kuntrika ra, mairin kum ai nina Myrna mâki ba, ai yaptika main kaiki kan. Yaptika ra derrame kum yaban. Myrna wisa: “Wan pamalika kum panis wahwisa yawan kaikisa taim, uba sari wan dara walisa. Bara uplika ba sip mai wiras ai wîna ra ani pîska latwan sa. Yaptiki ba kau siknis taki kan bara yang diara daukaia sip apia kapri. Aima ailal ra luli kriki Jehova ra puri suni wîri uba swapri daira walisna. King Debit baku ini kapri. Witin Jehova ra makabi kan ai nakra laya nani ulbi bribia [Lawana 56:8]. Bara Jehova karnika kum aikan bara ai pramiska ra kasak lukri. ‘Jehova bui yang ra tâi baikan.’” (Lawana 18:18).

20. Wan aisika yaptika prubia sin, ¿dîa pramiska wan kupia bukisa?

²⁰ Upla ailal wisa wan aisa yapti almuk takan ba ra main kaikaia ba diara kum sari sa. Diara ailal daukbia sin witin nani pruisa, Myrna yaptika pruan ba baku. Sakuna Jehova ra kasak luki nani ba nu sa upla pruan nani ba bukan kabia. Apastil Pal win: “Gâd wina diara bîla kaikisni; pruan nani ba kli buaia sa, upla pain nani, upla saura  nani sin” (Apastil Nani Sturka 24:15). Ya nani ai aisika yaptika pat pruan kaka, kli buaia lâka ba witin nani ra kupia bukisa. Baku sin, Gâd pramiska kum bâra sa tasba raya ba ra “prura kau âpu kabia” (Param Marikanka 21:4).

21. Wan aisa yapti almuk takan ba ra kulkisa kaka, ¿dîa yamnika bribia?

²¹ Gâd napakanka nani ba ai aisa yapti almuk takan ba ra tara kulkisa (Sins Lâka 23:22-24). Baha mita, Sins Lâka bîla nani ba witin nani ai rayaka ra alki daukisa: “¡Papikam bara yaptikam ra yas, lilia ai dahra walbia bara sin ai kulkanka tara bribia!” (Sins Lâka 23:25). Ai aisika yaptika kulki uplika ba Jehova ra sin kulkisa bara Witin baha nani ra pain kaikbia.