1, 2. ¿Aisa yapti ba ani hilpka brisa ai luhpia ra smalki pakaia dukiara?

 MANI 3.000 luan ra aisa kum win: “Tukta nani aisubi taki ba, baha nani sut ba, Dawan yamnika tara sa” (Lawana 127:3). Aisa yapti kum kaia ba liliaka tara sa, kan baha ba Gâd yamnika sa, bara marit aihkika ba sip sa luhpa baikaia. Baha mita witin nani luhpa baikisa piua ra ai pamalika tilara lilia lâka bri balisa, sakuna sim piua ra wark tara kum sa.

² Naiwa piua ra luhpa nani ba smalki pakaia ba wark kum tara sa. Sakuna naha warkka ba aisa yapti kum kum ba pain daukan sa, bara lawana âiulbra nahki daukaia natka wan win: ‘Tempel ba, Jehova mâkras kaka, baha nani, bara wark taki ba bahki takisa’ (Lawana 127:1). Jehova smalkanka nani daukaia trai munbia kaka, yawan aisa yapti kau pain kabia. Baibil ba wisa: ‘Jehova ra kupiam aiska ni kasak luki bas, bara man sinskam lâka ba kat tniwi kapara’ (Sins Lâka 3:5). ¿Jehova bîla walaia dukiara wilin sma 20 mani bilara luhpa nani ba smalki pakaia?

3. ¿Ani ba aisa warkka sa luhpa brisa taim?

³ Kuntri aihkika ra waitna ba lukisa luhpa smalki pakaia ba mairin nani warkka sa. Yawan nu sa Baibil ba wisa aisa ba ai pamalika ra main kaikaia sa. Baku sin utla warkka daukaia sa. Baibil ba param wan wisa: “Bisniskam nani ba yabal ra dauks bara namsla ra sin  ridi dauki bris warkkam nani ba; bara baha  ningkara wamtla ba mâkma” (Sins Lâka 24:27). Gâd mapara aisa yapti nani warkka sa: luhpa nani ba smalki pakaia (Sins Lâka 1:8, 9).

4. ¿Dîa muni lukaia apia sa tuktan waitna nani ba kau tara sa tuktan mairin wal?

⁴ ¿Luhpiam nani ba nahki kaikisma? Esia tani ra “tuktan mairin nani ba mâyara kulkisa”, bara baha sât lukanka ba Ispail aisi kuntrika nani ra ban bâra sa, “pamali kau kulkanka tara bri nani” tilara sin. Sakuna, tuktan mairin nani ba mâyara kulkaia apia sa. Jekob, aisa kum patitara piua ra iwi kan ba, ai kiamka sut ra, ai luhpia mairin nani ra sin naku win: “Naha nani sika, Gâd wina nampakan ra luhpia nani yaban ba” (Blasi Sturka 33:1-5; 37:35). Sim natka ra Jisas “tuktan nani” (tuktan waitna bara tuktan mairin) sut ra witin ai lamara bri balan ba ra ai blisinka yaban (Matiu 19:13-15). Naha ba wan marikisa Jehova nahki luhpa nani ra kaiki ba (Kli Smalkanka 16:14).

5. Luhpa an baikaia laki kaikisa taim, ¿diaura lukaia sa?

⁵ ¿Tawankam ra mairin nani ba luhpa ailal baikisa? Marit nani ba ai mihta ra sa luhpa an baikaia want ba. Sakuna, ¿aisa yapti ba luhpa ailal ra plun dakakaia, kwala yabaia bara skulka ra blikaia sip apia sa kaka? Witin nani naha tânka ba pain laki kaikaia sa. Aisa yapti kum kum ba uba luhpa ailal bri ba mita ai luhpia nani ai taika nani ra yabisa pakbia dukiara. ¿Naha daukaia pain sa? Apia. Aisa yapti ba ai warkka sa ai luhpia nani ra smalki pakaia. Baibil ra wisa: “Upla kum ai taika nani ra main kaikras sa kaka, bara kau pali ai watla uplika nani ra lukras sa kaka, witin ba kasak lukan lâka ba kulkras sa” (1 Timoti 5:8). Marit sinskira nani ba an luhpa baikbia ba kaina manis pain laki kaikaia sa, baku natka ra ‘ai luhpia nani ra dîa nit ba yabaia sip sa’. Luhpa uba ailal baikaia apia dukiara, ¿natka kum yus munaia sip sa? Baha marit  nani mihta ra sa laki kaikaia. Marit kum naha lâka alki daukaia lukisa kaka, ani natka yus munbia ba silp laki kaikaia sa. “Bamna upla bani yakan ai karbanka ba twilkaia sa.” (Galesha 6:5.) Sakuna, uba luhpa ailal baikaia apia dukiara natka kum upla ailal yus muni ba sika: luhpa iki sakaia ba, bara naha Baibil dîa wi ba wal waras sa. ‘Raya kaia kârma ba Jehova ra bâra sa.’ (Lawana 36:9.) Baha mita, rayaka kum namika ra aipaswi ba iki sakaia ba Jehova mapara diara kum saura sa, upla kum ra ikaia pitka takisa (Impakan Sturka 21:22, 23; Lawana 139:16; Jirimaya 1:5).

6. ¿Ahkia piua wina luhpa nani ra smalki pakaia sa?

⁶ Sins Lâka 22:6 ra wisa: “Tuktan ba ai rayaka yabalka lâka ba, pain smalki paki bas”. Luhpa nani ra smalki pakaia ba aisa yapti warkka sa. ¿Ahkia wina tâ krikaia sa? Kau sirpi wina. Apastil Pal win Timoti ra “tuktan lupia piua wina” smalki pakan (2 Timoti 3:15). Naha borska ra Grik bîla kum yus munisa, bara bisiura aisubi takan nani ba apia kaka tuktan kum kau aisubi takras ba tânka sa (Luk 1:41, 44; Apastil Nani Sturka 7:18-20). Baha mita wiaia sip sa Timoti ra sirpi wina smalki pakan. Sirpi wina kau pain sa witin nani ra smalki pakaia, kan baha piua ra tuktan nani ba diara sut lan takaia want sa.

7. a) ¿Dîa muni aitani sa aisa yapti kum ba latwan lâka ai luhpia ra marikbia? b) ¿Jehova ai Luhpia wal dîa sât pânika lâka bri kan?

⁷ Yapti kum win: “Luhpi ra pas yua kaikri taim latwan lâka tara wal kaikri”. Yapti aihkika ba baku ai dara walisa. Naha sât latwanka lâka yapti kum ai luhpia dukiara bri ba kau tara takisa piu ailal aikuki luisa taim. Ai luhpia ra tiala dakakisa piua ra yapti ba ai luhpia wal kau asla takisa (1 Tesalonaika 2:7 laki kaiks). Yapti ba ai luhpia ra sapi munisa bara  sturi aisisa taim witin ra latwan lâka marikisa (Aiseya 66:12 laki kaiks). ¿Bara aisa ba dîa daukaia sip sa? Witin sin ai luhpia wal kau asla kaia sa. Jehova sampla pain kum marikan. Sins Lâka bukka ra wan aisisa nahki Jehova ai Luhpia kumi wal asla iwi kan. Jisas dukiara naku win: ‘Jehova ai warkka nani tâ pali ra ai paski ai brin yang sika piu bani ra ai liliaka katna bara ai mawanra awar bani ra puli kapri’ (Sins Lâka 8:22, 30; Jan 1:14). Sim natka ra aisa pain kum ai luhpia ra baha latwanka lâka marikisa aisubi takisa piua wina. Aisa kum win: “Luhpiam nani ra latwan lâka tânka mariks. Naha sât latwanka lâka marikisa kaka, kau pain ai dara walbia”.

8. ¿Nahki aisa yapti ba ai luhpia nani ra sirpi wina smalkaia sip sa?

⁸ Luhpa nani ba diara wala sin nit sa. Aisubi takisa piua ra ai sinska ra diara tânka ailal lan takaia sip sa. Baha mita aisa yapti ba sanska pain kum brisa diara tânka pain ba smalkaia. Luki kaiks yawan nahki sturi aisi ba. Upla sinskira nani wisa tuktan ba sturi aisaia bara wauhtaya aisi kaikaia sip sa “sirpi wina ai aisika bara ai yaptika ba dîa lan dauki ba wal”. Tuktan lupia wina luhpiam nani ra sturi aisas bara wauhtaya nani aisi kaiks. Isti pali luhpiam ba man baku daukaia want kabia bara isti aisi kaikaia lan takbia. Ban kra skul ra waras kainara aisi kaikaia lan takbia. Naha ba hilpka tara kum kabia kuntrikam ra maistru nani uya âpu bara skul watla ra uba tuktan bâra sa kaka.

9. ¿Dîa daukbia ba aisa yapti nani ba aman kaikaia sa?

⁹ Aisa yapti kristian ba ai luhpia nani ra spirit lâka tânka smalkaia dukiara wari takisa (Kli Smalkanka 8:3 laki kaiks). ¿Dîa dukiara daukaia sa? Ai daukanka nani ba kristian lâka ra wapbia dukiara, bara ‘daukanka pain nani ba bribia’ (Epesus 4:24). Baku  daukaia dukiara natka pain nit sa bara dîa daukbia ba tânkira wal daukaia sa.

10. ¿Luhpa nani ba dîa sat daukanka pain ba marikaia sa?

¹⁰ Utla pain kum paskaia dukiara aitani kabia diara pain nani ba yus munaia. Apastil Pal naha dukiara win upla daukanka pain kum kristian lâka ra kaia ba tânka wal praki kaikan “gul ni paskaia, silbar ni, walpa manakira nani wal sin” (1 Korint 3:10-12). Naha dukia manakira nani ba, kasakka lukan lâka, sins lâka tara, tânka kasak, rispik lâka, kasak kaia lâka, latwan lâka bara Jehova lâka nani sut wankan bara kulkanka tara yabaia (Lawana 19:7-11; Sins Lâka 2:1-6; 3:13, 14). ¿Nahki natka ra aisa yapti ba ai luhpia nani ra hilp munbia naha sât daukanka nani marikaia? Aitani kabia smalkanka kum patitara piua ra takan ba nina blikaia.

11. Israel nisanka ra aisa yapti kan ba, ¿nahki ai luhpia nani ra daukanka pain nani lan daukan?

¹¹ Israel uplika nani pramis munan tasbaia ra dimras kan kainara Jehova aisa yapti nani ra win: “Diara sut yang aisari ba sinskam ra ulbi mangkma, bara luhpiam nani ra ban smalki bas, wamtla ra kama, yabal ra kama sin baha dukiara aisi bas, aitnikisma piua ra, krikrikam wina kli buisma piua ra sin” (Kli Smalkanka 6:6, 7). Sim natka ra aisa yapti ba ai luhpia nani ra sampla pain kum marikaia sa, bara pânika pain kum kaia, pana pana aisi kaikaia bara ai maistruka kum kaia sa.

12. ¿Dîa muni aitani sa aisa yapti ba sampla pain kum kaia?

¹² Sampla pain nani mariks. Bara Jehova win: ‘Naha lâka nani ba sinskam ra ulbi mangkma’. Ningkara naha win “luhpiam nani ra ban smalki bas”. Gâd daukanka pain nani ba aisa ba ai sinska ra bri kaia sa. Bara tânka kasak ba wal ai rayaka ra iwaia sa.  Baku dauki baman sip kabia luhpa nani kupia alkaia (Sins Lâka 20:7). ¿Dîa muni? Luhpa nani ba sturi aisanka walaia wihki dîa kaiki ba kau isti ai sinska ra takaskisa (Luk 6:40; 1 Korint 11:1).

13. ¿Nahki aisa yapti nani kristian ba Jisas samplika nina blikaia sip sa ai luhpia nani main kaikaia dukiara?

¹³ Pânika pain kum kaia sma. Aisa yapti ba Israel ra iwi kan ba ra Jehova win: “Luhpiam nani ra ban smalki bas, wamtla ra kama, yabal ra kama sin”. Naha wiaia want sa aisa yapti ba wark daukaia bri kabia sin, ai taimka nani sakaia sa ai luhpia nani dukiara. Jisas ai dara walan tuktan nani sin wan taimka yabia nit sa. Jisas las ai piua ra smalki kan taim, upla nani “tuktan tila nani Jisas ra bri balan, witin nani ra ai mihta ni kangbia wisi”. Jisas baha kaiki, ¿dîa daukan? “Tuktan nani ba ai klahkla ra buki, ai mihta nani purara kahbi, yamni munan.” (Mark 10: 13, 16.) Nanara luki kaiks, Jisas pruaia awarka ba isti pali aimaki kan, sakuna witin ban ai taimka sakan tuktan nani dukiara. ¡Baha ba lisin painkira kum sa!

14. ¿Dîa muni yamnika tara brisa aisa yapti ba ai luhpia aikuki piu ailal luaia?

¹⁴ Luhpiam aikuki aisas. Witin aikuki piu wihka luisma kaka, pana pana aisaia lâka ba kau pain kabia. Luhpiam aikuki kau aisisma kaka, ai daukanka nahki pâwi auya ba kau pain kakaira takma. Kupiam krauks aisaia baman aitani apia sa. Brasil kuntrika wina yapti kum aisin: “Luhpi nani ra kau walaia natka pain kum lan takaia kapri. Yang kupi aiska ni walaia kapri”. Baha bîla kaikanka marikan mita ai luhpia dîa luki kan ba witin ra win.

15. ¿Dîa dukia wan tânka bri kaia sa liliaka daukisa piua ra?

¹⁵ Tuktan nani ba sin ai taimka briaia nit sa, “kikaia piua sin bâra sa [...] lilia yua sin” (Smasmalkra 3: 1, 4; Sakaraya 8:5). Lilia kaia ba uba pain sa aisa yapti ba ai luhpia aikuki daukisa piua ra. Naiwa piua ra sari  sa wiaia pamali aihkika tilara baha sât liliaka briaia dukiara tilivisan ba kaikisa. Lilkika nani ba lilia wan sakaia sip sa, sakuna natka wala ra daukanka pain nani bara pana pana aisaia lâka ba sin sauhki tikisa. Baku sa kaka, ¿dîa muni liliaka pain nani pliki luhpiam aikuki luras? Sampla baku aiwanaia, pulaia, pânikam aikuki plis pain kum ra kirhbi waia. Baha sât liliaka nani daukisa piua ra pana pana aisaia lâka ba kau karna daukisa.

16. ¿Aisa yapti ba ai luhpia ra Jehova dukiara dîa smalkaia sa, bara nahki daukaia sa?

¹⁶ Maistru kum bas. Jehova win: “Luhpiam nani ra ban smalki bas”. Naha tikska ra dîa ba smalkaia  bara nahki daukaia ba sin wan wisa. Pas ba, Jehova “Gâdkam ra latwan kaikma kupiam aiska kira, sulkam aiska kira bara karnikam aiska kira sin” (Kli Smalkanka 6:5). Ningkara, ‘Diara sut aisari ba ban  smalki bas’. Naha smalkanka nani ba luhpa nani ra smalkisa Jehova lâka nani sin ai kupia aiska kira ni latwan kaikaia (Hibru Nani 8:10 laki kaiks). “Smalki bas” bîla tânka ba sika kli kli aisaia. Jehova wan wisa luhpa nani ba kristian daukanka pain bri kaia sa kaka, Witin dukiara kli kli smalki kaia sa. Naha tânka sa, Baibil stadika nani ban bri kaia sa luhpiam aikuki.

17. ¿Aisa yapti ba dîa daukaia sa ai luhpia nani naha daukanka pain ba bribia dukiara? Bara, ¿dîa muni?

¹⁷ Aisa yapti aihkika mapara ai luhpia nani ra diara tânka pain smalki kupia alkaia isi apia sa. Apastil Pita ai pânika kristian nani ra kupia bukan: “Tukta swap lupia bisiura aisubi takan baku, plun mai dauki ba, spirit tialka laya pali ba pliks” (1 Pita 2: 2). ‘Plun piaia brinkam kaia’ tânka marikisa upla ailal ba spirit lâka pata ba pin daukras. Aisa yapti nani ba natka pain plikaia sa spirit lâka ra ai luhpia nani naha pata ba piaia ai brinka kabia.

18. ¿Dîa smalkaia natka nani ba Jisas aisa yapti nani ra kupia bukisa alki daukaia?

¹⁸ Jisas ra wali kan nani ra kupia alkan maprika bîla nani ba wal (Mark 13:34; Luk 10:29-37). Naha smalkanka natka ba pain sa tuktan nani ra marikaia. Tuktan nani ra Baibil tânka smalkisa piua ra, pain kabia takan sturka painkira nani ba ulbi sakanka Baibil sturka nani bukka ba wina smalkaia. * Witin nani ra smalkisa piua ra yas baha sturka ba witin nani dukiara aisisa baku lukbia. Witin nani yas ai sinska wina diara kum kum daukbia, ban kra pint munaia Baibil  wina takan sturka nani. Jisas makabi walanka nani sin yus munan (Matiu 17:24-27). Naha daukanka nani ba ban tnata luki bas Pamali Mayunra Tihmika ba daukisa piua ra. Gâd lâka kum baman wiaia sirka ra kau pain kabia makabi walanka nani daukaia: ¿Dîa muni Jehova naha lâka wankan sa? ¿Dîa wan takbia naha lâka yawan alki daukbia kaka? ¿Dîa wan takbia naha lâka yawan daukras kaka? Naha sât makabi walanka nani ba tuktan nani ra hilp munisa pain ai tânka briaia Gâd lâka nani ba pain bara yus tara brisa (Kli Smalkanka 10:13).

19. Aisa yapti ba ai luhpia aikuki aisisa piua ra Baibil tânka kasak ba nina blîkbia kaka, ¿dîa blisinka bribia?

¹⁹ Luhpiam nani ra sampla pain ba mariks bara witin nani pânika pain kum kaia sip kama, pana pana aisaia bara maistruka pain kum kaia, baku natka ra sip kabia hilp munaia kau sirpi wina Jehova wal ai pânika lâka ba dutki daukaia. Naha sât pânika lâka dauki ba mita sip kabia kaina piua ra wan luhpia nani ba kristian liliakira kum kaia. Bara ai kasakka lukan lâka dutki bribia ai pânika nani ai traika kaikbia sin. Witin nani ra ban hilp muni kabia Gâd wal ai pânika lâka ba tara kulkaia (Sins Lâka 27:11).

20. ¿Wapnika mangkaia lâka ba dîa tânka sa bara nahki natka ra daukaia sa?

²⁰ Luhpa nani ra wapnika mangkisa taim hilp munisa ai sinska bara ai kupia ra lâ tânka pain ba daukaia. Bara tuktan nani ba nit sa wapnika mangki kaia. Apastil Pal ba aisa yapti nani ra kupia kraukisa ‘Jehova latwanka lâka ra witin nani ra smalki pakbia, lâ kat wapni tauki kaia’ (Epesus 6:4). Aisa yapti ba ai luhpia ra wapni mangkisa taim, latwan lâka wal daukaia sa, sim Jehova dauki ba baku (Hibru Nani 12:4-11). Luhpa ra latwan lâka ni wapnika mangkisa taim  tânka wiaia dîa muni daukisa. Baibil ba wan wisa ‘wapnika mangkaia lâka ba walaia sa’ (Sins Lâka 8:33). ¿Nahki natka ra daukaia sa?

21. ¿Ani tikska ba aisa yapti nani ra hilp munisa ai luhpia nani ra wapnika mangkaia?

²¹ Aisa yapti kum kum ba lukisa luhpa nani ra wapnika mangkaia tânka sa witin nani wal bîla karna wal aisaia apia kaka swira paskan sturka nani wiaia. Naha sât trabilka ba kaiki, apastil Pal win: “Man nani luhpiam nani ra ai kupia baikaia tatuski kapara” (Epesus 6:4). Kristian nani sut ra kupia kraukisa: ‘Upla sut aikuki pain kaia sa bara mapara nani ba ra, kupia swapni brih wapni daukbia’ (2 Timoti 2:24, 25). Aisa yapti kristian ba naha bîla alki daukisa lâ mangkisa taim bara bîla kaikisa ai pamalika bîla walbia (Sins Lâka 22:15).

22. Tuktan kum ra klala yabaia nit sa kaka, ¿dîa dukia aitani sa yaka tânka briaia?

²² Luhpa nani wapnika mangkaia natka ailal bâra sa, witin nani daukanka sât sât bri ba mita. “Wan bîla nani aisin baman” luhpa kum kum mapara aitani apia sa. Baku sa taim aitani kabia witin nani ra nit kabia taim bîla walras tâwan klala yabaia, baha witin nani ra swaki sakaia sip sa (Sins Lâka 17:10; 23:13, 14; 29:19). Tuktan nani ba ai tânka briaia sa dîa dukiara klala yabisa. “Klala wihki wan kupia kraukanka wal sins lâka wankisa” (Sins Lâka 29:15; Job 6:24). Bara klala ba ai pitka kat yabaia sa. Jehova ai uplika nani ra win: “Man lika mai sauhkamna apia; klala briaia sma klalka ni baman maikamna” (Jirimaya 46:28b). Baibil ba natka kumi sin wiras sa wan kupia baiki tuktan nani ra wipaia bara saura muni insauhkaia (Sins Lâka 16:32).

23. ¿Dîa tânka briaia sa tuktan ba ai aisika yaptika nani klala yabisa piua ra?

²³ Jehova ai uplika nani ra wapnika mangkaia lâka  yaban piua ra pas ba win: “Si bripara, kan yang lika man nani wal sna” (Jirimaya 46:28a). Sim natka ra aisa kum ai luhpia ra wapnika mangkisa piua ra luhpa nani ba saura ai dara walaia apia sa (Kolosi 3:21). Kau pain kabia luhpa ba ai dara walbia aisa yapti ba witin ra wapnika mangkisa, kan ‘witin wal sa’.

24, 25. ¿Aisa yapti ba ai luhpia nani ra ani trabilka wina kan kahbaia sa ki?

²⁴ Upla almuk ailal mapara tuktan piua ba lilia kan. Ai kupia kraukisa nahki ai aisika yaptika witin ra kaina kahbi kan dîa takbia kra. Aisa yapti ba want sa ai luhpia sim sât ai dara walbia, kuna naiwa piua ra taim saura tilara iwisa. Baha mita, wan luhpia nani kan kahbaia ba isi apia sa patitara piua ra kan baku.

²⁵ Mani kum kum luan ra tuktan nani ra alki saura munaia lâka kau tara pâwan sa. Malaysia kuntrika ra, 10 mani bilara baha sât trabilka ba 4 taim kau ailal takan sa. Alemania kuntrika ra mani bani 300.000  tuktan nani ba ra upla wala mita alki saura munisa, bara America del Sur kuntrika kum ra sim trabilka ba 9 milian tuktan nani ra takisa. Naha wiaia ba sari sa, sakuna tuktan aihkika ba naha sât trabilka ba brisa silp ai watla bilara uplika witin nani mita kakaira bara kasak luki nani ba mita alki saura munisa. Sakuna aisa yapti nani ai luhpia ba ra kan kahbaia. ¿Nahki natka ra kan kahbaia sip sa?

26. ¿Nahki natka ra tuktan nani ra kan kahbaia sa, bara tânka kasak ba nahki hilp munaia sip sa?

²⁶ Param kaikisa tuktan nani ba rug lâka tânka ba nu âpu sa kaka, kau isi kabia upla kum mita witin ra alki saura munbia. Baha mita aitani sa tuktan nani ra kan kahbaia dukiara kau sirpi wina baha tânka ba smalkaia. Diara tânka bri kaia ba sip sa ai kan kahbaia “upla saura yabalka wina bara upla saura nani ba mihta wina sin” (Sins Lâka 2:10-12). ¿Dîa tânka ba? Baibil tânka kasak ba, ani dukia pain bara ani dukia saura ba sin. Upla almuk nani mita diara saura daukaia wibia wina ai kan kahbaia sip sa (Daniel 1:4, 8; 3:16-18 laki kaiks). Naha kupia kraukanka nani ba taim kumi baman wiaia apia sa. Tuktan aihkika ba aitani sa naha lisinka ba kli kli kupia kraukaia. Luhpa nani ba pâwi auya ba ra, aisika ba ai tânka briaia sa sam taim ai luhpia mairin ba yakan kaia want sa bara yaptika ba sim baku lukaia sa ai luhpia waitna wal. Naku daukbia kaka, tuktan nani ra hilp munbia kau rispikka lâka marikaia. Aisa yapti ba ai luhpia nani ra kau lama wina main kaikisa kaka, naha sât trabilka ba wina kan kahbisa.

27, 28. ¿Aisa yapti ba ani wina hilpka tara kum brisa ai luhpia nani pakaia dukiara?

²⁷ Rait pali, luhpa nani sirpi wina pakaia isi apia sa, sakuna aisa yapti lalukra nani ba baha trabilka  mapara buaia yakan apia sa. Wihta nani piua ra, waitna kum nina Manoa mâki kan ba, witin aisa kum takai ba nu takan taim, luhpa kum pakaia dukiara Jehova ra ai pura suni makaban bara Witin naha pura sunra ba ansika yaban (Wihta Nani 13:8, 12, 24).

²⁸ Naiwa piua ra sim natka ra, aisa yapti lalukra ba ai luhpia paki ba ra, Jehova ra ai pura sunra bâk hilpka makabisa. Aisa yapti kum kaia ba karna sa, sakuna blisinka tara bri balisa. Hawai pliska wina kristian marit kum win: “Aisa yapti ba 12 mani brisa ai luhpia aisubi takuya wina lâ tânka pain ba smalkaia, kan wahma tiara piua ba karna sa. Baibil tânka kasak ba luhpa nani ra smalkisa kaka, sip kabia ai rayaka ra ai kupia wina Jehova dukia daukaia. Baku natka ra aisa yapti nani lilia lâka bara kupia kumi lâka bribia” (Sins Lâka 23:15, 16). Luhpiam nani Gâd kupia lâka daukbia taim man nani lilia takma bara wima: ‘Tukta nani aisubi taki ba, Jehova yamnika tara sa’.