1, 2. ¿Wahma tiara lupia nani ba dîa sât trabilka bara liliaka brisa?

 UTLA bilara wahma lupia kum briaia wihki tuktan kum 5 apia kaka 10 mani ba wal sim sât apia  sa. Wahma tiara lupia ba silp ai trabilka nani brisa sakuna sim piua ra liliaka bara yamnika sin bâra sa. Sampla baku Josep, Debit, Josías bara Timoti marikan, wahma tiara ba sip sa ai daukanka wapni lâka ra Jehova wal ai pânika lâka pain briaia (Blasi Sturka 37:2-11; 1 Samuil 16:11-13; 2 King Nani 22:3-7; Apastil Nani Sturka 16:1, 2). Naiwa piua ra wahma tiara lupia ailal baku dauki ba kakaira sma.

² Nanara, wahma tiara lupia kum kum mapara baha piua ba karna sa. Ai brinka bara ai lukanka ba isti sât wala takisa. Bara wahma tiara ba sin want sa silp dîa daukaia luki ba kat daukaia. Witin nani brinka apia sa ai aisa yapti mita dîa daukaia ba wibia. Sakuna wahma tiara ba ai rayaka ra diara tânka uba nu âpu sa. Baha mita witin nani ai aisa yapti latwanka lâka bara ai hilpka nit sa. Wahma tiara lupia piua ba lilia kaia sip sa, sim piua ra turbanka lâka bâra sa, ai aisa yapti bara luhpa nani mapara. ¿Nahki wahma tiara nani ra baha manka nani ra hilp munaia sip sa?

3. ¿Aisa yapti ba nahki sip sa ai luhpia nani ra hilp munaia ai rayaka ra pain iwaia?

³ Aisa yapti Baibil smalkanka nina bliki ba ai luhpia wahma tiara lupia ba ra hilp munisa man takbia  piua ra ai daukanka pain nani briaia. Kuntri sut ra bara piua bani ra aisa yapti bara wahma tiara lupia nani Baibil smalkanka nina blikan ba blisinka ailal sakan (Lawana 119:1).

4. ¿Dîa muni pana pana aisi kaikanka ba aitani sa wahma tiara lupia piua ra?

⁴ Baibil wisa: “Pana pana aisi kaikanka lâka âpu piua ra, diara daukaia lukanka nani ba saura baman takisa” (Sins Lâka 15:22, Testament Almuk, 1990-3). Naha aisi kaikanka lâka ba tuktan lupia piua ra aitani kan daukaia, sakuna wahma tiara lupia takan sa taim kau dauki kaia sa. Witin nani piu wiria ai watla ra luisa, kau pali ba ai skulka pânika bara upla wala nani ba wal baman prawisa. Aisa yapti ai luhpia wal kunin lâka âpu kira aisaras kaka, wahma tiara lupia ba ai watla bilara upla tringsar kum baku ai dara walbia. ¿Nahki sip sa pana pana aisi kaikanka lâka ban bri kaia?

5. ¿Wahma tiara lupia ba ai aisa yapti wal aisaia lâka ba nahki kaikaia sa?

⁵ Aisa yapti bara wahma tiara lupia ba kumi bani ai warkka daukaia sa. Ban kra wahma tiara lupia ba ai aisika aikuki aisaia nanara kau karna munisa. Baku kabia sin, kupiam krauks ‘gabamint uplika kum pain tâ briras kaka, kuntri ba saura ra wisa; sakuna smalkanka yayabra ailal ba wina swaki sakan lâka balisa’ (Sins Lâka 11:14). Upla almuk bara wahma nani naha bîla ba sip sa alki daukaia. Wahma tiara lupia ba pain ai tânka brisuya taim, nu takisa ai aisika yaptika witin ra tâ bribia, kan baha piua ra witin nani trabil kau tara nani ai rayaka ra brisa kainara bri kan ba wal. Wahma tiara ba nu kaia sa ai aisika yaptika lalukra nani ba witin nani ra kupia kraukanka nani  yabaia sip sa. Witin nani ba kau diara tânka nu sa, bara mani ailal bilara ai luhpia nani ra latwan lâka marikisa. Luhpa nani sinskira ba ai aisa yapti bîla walbia.

6. ¿Aisa yapti sinskira ba dîa sât daukanka marikaia sa ai luhpia nani wal aisisa piua ra?

⁶ Pana pana aisi kaikanka ba tânka sa aisa yapti ba ai taimka sakaia sa ai luhpia wal aisaia nit sa piua ra. Aisa yapti sma kaka, ban wilin bas luhpiam nani wal aisaia. Ban kra isi apia kabia. Baibil ra wisa: “Sâp kaia piua bâra sa, aisaia piua sin bâra sa” (Smasmalkra 3:7). Wahma tiara lupia ba sturi aisisa piua ra, aisika ba walaia sa. Ban kra aisa yapti ba want sa stadi takaia, ris briaia, apia kaka utla warkka daukaia. Sakuna luhpa ba witin wal aisaia want sa kaka, kau pain kabia aisika ba diara wala daukaia bri kan naika ra daukbia bara ai luhpia wal aisaia. Baku daukras kaka, luhpia ba kli witin wal aisaia trai kaikbia apia. Jisas samplika ba wan kupia kraukbia. Yua kum ra witin ris briaia want kan, sakuna upla kwâra tara ba witin ra wan taim, ris briaia piua ba yus munan upla ra smalkaia dukiara (Mark 6:30-34). Wahma tiara lupia aihkika ba nu sa ai aisa yapti ba wark ailal brisa; baku kabia sin, witin nani nu kaia sa nit sa piua ra ai aisa yapti witin ra kan kahbia. Baha mita, aitani kabia wan luhpia ra tânka briaia bara yu bani witin dukiara ban ridi kaia.

7. ¿Aisa yapti nani dîa dukia wina sait ra kaia sa?

⁷ Kupiam kraukaia sma wahma tiara lupia kan piua ra, baha mita isti kupiam baikpara. Aisa yapti ba ai luhpia aikuki liliakira lui kaia sa. ¿Aisa yapti nani ai taimka ba nahki yus munisa? Ban ai taimka ba diara wala ra yus munisa kaka, wahma tiara lupia ba isti pali ai dara walbia. Luhpa nani ba ai skulka pânika nani witin dukiara kau lukisa lukbia  kaka, isti pali trabil ra dimbia.

8. ¿Aisa yapti ba nahki ai luhpia nani ra hilp munbia implikaia apia bara karna wark takaia?

⁸ Aisa yapti ba ai luhpia ra implikaia apia lâka bara karna wark takaia tânka kau smalkras sa kaka, wahma tiara lupia piua ra aihni pali daukaia sa (1 Tesalonaika 4:11; 2 Tesalonaika 3:10). Bara aisa yapti nani pura kaikaia sa ai luhpa nani ba ai kupia aiska wina lukbia ai rayaka ba klin iwaia sa (Sins Lâka 20:11). Aisa yapti ba ai samplika wal ai luhpia ra smalkaia sip sa. Sim maya waitna kristian apia ba “ai maya mairin nani tânka pain ba mita, witin nani kupia alkan kabia”, baku sin wahma tiara lupia ba Baibil tânka pain lan takaia sip sa ai aisa yapti daukanka pain bri ba kaiki (1 Pita 3:1). Sakuna luhpa nani ra sampla kum baman marikaia aitani apia sa, kan witin nani ai watla wina laihura taukisa piua ra traika kaikanka sât sât wal prawisa. Bara aisa yapti ba nu kaia sa ai luhpia nani dîa lukisa, diara ailal kaiki bara wali ba dukiara. Baha mita sturi nani ba yukukras pana pana aisaia sa (Sins Lâka 20:5).

9, 10. Aisa yapti nani ba, ¿dîa muni ai luhpia nani ra rug lâka tânka ba smalkaia sa, bara nahki natka ra daukaia sa?

 ⁹ Naha ba yus tara brisa rug lâka tânka dukiara aisisa piua ra. ¿Naha sât dahra aisaia ba luhpiam nani wal karna mai munisa? Karna kabia sin, trai munaia sa, kan baku daukras kaka, upla wala wina lan takbia. Yawan mita lan daukras sa kaka, upla wala wina tânka wahra nani ba lan takbia. Baibil ra Jehova naha sât aisanka nani ba yukukras sa. Baha mita, aisa yapti nani sin baha tânka yukukaia apia sa (Sins Lâka 4:1-4; 5:1-21).

¹⁰ Yawan tingki wiaia sa Baibil ra rug lâka tânka dukiara sitnika kat mariki ba. Jehova Witniska nani ba ulbi sakanka ailal paskan sa naha tânka dukiara bara ban yus takisa. Luhpiam nani wal naha ulbi sakanka nani laki kaikaia sip sma. Sampla baku, ¿dîa muni luhpiam nani wal Lo que los jóvenes preguntan. Respuestas prácticas, Volumen 1 bara 2, naha dukiara aisi ba laki kaikras? Baha tânka nani kau hilp wan munaia sip sa dîa luki kan ba wal.

11. ¿Ani natka ba kau pain sa luhpa nani ra smalkaia Jehova kupia lâka daukaia?

¹¹ ¿Aisa yapti ba ai luhpia aikuki dîa tânka nani dukiara aisaia sa? Apastil Pal ulban: ‘Jehova latwanka lâka ra witin nani ra smalki paks, lâ kat wapni tauki kaia’ (Epesus 6:4). Luhpa nani ba ban Jehova dukiara lan taki kaia sa. Jehova ra latwan kaikaia lan takaia sa bara Witin kupia lâka daukaia ai brinka kabia. Aisa yapti nani ai samplika bâk diara manis witin nani ra smalkaia sip sa. Wahma tiara lupia ba ai aisa yapti nani Gâd ra latwan kaikisa ‘ai kupia aiska kira, ai sulka aiska kira, bara ai sinska aiska kira ni’ ai rayaka ra pain iwisa kaka, witin nani ai kupia bukbia baku daukaia (Matiu 22:37). Sim natka ra aisa yapti ba yuyaka nani uba  tara kulkras bara Gâd Kingka lâka ai rayaka ra pas mangkisa kaka ai luhpia nani baha samplika nina blîkbia (Smasmalkra 7:12; Matiu 6:31-33).

12, 13 ¿Pamali Mayunra Tihmika liliakira kabia dukiara dîa daukaia sa?

¹² Pamali Mayunra Tihmika wik bani ra dauki ba hilpka tara kum sa wahma tiara nani ra spirit lâka tânka ba smalkaia (Lawana 119:33, 34; Sins Lâka 4:20-23). Naha stadika ban daukaia sa (Lawana 1:1-3). Aisa yapti bara luhpa nani ai tânka briaia sa Pamali Mayunra Tihmika ba kulkanka tara brisa bara diara wala daukaia bri kabia sin, kau pain kabia swiaia yu wala dukiara. Pamali Mayunra Tihmika ba wina yamnika ailal sakaia sip sa, bara kumi bani ba wilinkira kaia. Aisa kum win: “Pamali Mayunra tâ bri ba trai munaia sa baha piua ba lilia kabia, sakuna pulaia dukia apia, kumi bani ba ai âuyapah ai dara walaia sa. Sam taim naku daukaia ba tâ bri uplika mapara isi apia, kan wahma tiara daukanka ba ban  wapnika  mangkaia sa. Stadika kum pain takras kabia sin, ban trai kaiks dauki kaia”. Naha sim aisika ba win kau Pamali Mayunra Tihmika ba tâ krikras kainara, Jehova ra makabisa ai pamalika sut ba stadika ba yamni kaikbia (Lawana 119:66).

¹³ Aisa yapti lalukra ba Pamali Mayunra Tihmika ba ban daukaia sa. Ban kra kum kum ba smasmalkra pain kum apia sa, bara sam taim stadika pain kum daukaia ba isi apia sa. Sakuna wan luhpia wahma tiara lupia ba ra ‘wan kupia aiska ni bara wan daukanka ni’ latwan kaikisa kaka, spirit lâka ra witin nani ra hilp munaia, bawan lâka baku, implikaia apia lâka ba sin briaia (1 Jan 3:18). Ban kra luhpa nani ba piu kum ra brukwan kabia, sakuna sim taim ai dara walbia ai painka dukiara lukisa.

14. Aisa yapti ba, ¿nahki Kli Smalkanka 11:18, 19 ba alki daukaia sip sa ai luhpia wal aisisa taim?

¹⁴ Pamali Mayunra Tihmika ra baman Baibil tânka nani ba smalkaia apia sa. ¿Kupiam krauks Jehova aisa yapti nani ra dîa lâka yaban ba? “Naha bîla nani na kupiam ra bara sinskam ra alki bris; mihtam ra bara lamla purara sin sain baku mangks. Baha nani dukiara luhpiam nani ra aisi smalki bas, wamtla ra kama, yabal ra kama sin, bara aitnikisma piua ra, krikrikam  wina kli buisma piua ra sin.” (Kli Smalkanka 11:18, 19; bara Kli Smalkanka 6:6, 7 laki kaiks.) Naha tânka wiras sa aisa yapti ba kli kli ai luhpia ra smalkaia sa. Sakuna, aisa kum ai luhpia ra latwan kaiki ba sanska plikisa ai pamalika sut ra spirit lâka ra tâ baikaia.

15, 16. a) ¿Wapnika mangkaia lâka ba dîa tânka sa? b) ¿Luhpia nani ra ya mita wapnika mangkaia sa bara ya ba alki daukaia sa?

¹⁵ Pana pana aisi kaikanka ba wapnika mangkaia lâka tilara sa. Bara baha ba klala yabaia baman tânka apia sa, smalkaia tânka sa. Sakuna sam taim klala yabaia sa. Luhpiam nani ba kau sirpi kan piua ra aitani kan wapnika mangkaia, bara nanara wahma  tiara lupia takan ba ra, kau nit sa. Wahma tiara lupia sinskira wapnika mangkaia ba aitani kaikisa.

¹⁶ Baibil ra wisa: “Upla taniskira ba, ai aisika bui witin ra smalkan ba bahki kulkisa; ya wali alki bri ba, sins lâka ba marikisa” (Sins Lâka 15:5). Naha Baibil tikska ba wina yawan diara ailal lan takisa. Marikisa wapnika mangkaia lâka ba aitani kabia. Wahma tiara lupia kum smalkanka ‘alki bribia’ dukiara, pas ba lan takaia sa. Jehova aisa yapti ra wapnika mangkaia lâka yaban sa, kau pali ba aisika ra. Sakuna, wahma tiara lupia ba baha wapnika mangkaia lâka ba walaia sa. Witin ai aisika yaptika smalkanka sinskira ba bîla walisa kaka, kau lan takbia bara uba mistik takbia apia (Sins Lâka 1:8). Baibil ra wisa: “Umpira bara saura pali kulkan kabia, baha nani smalkanka ra saura kulkbia ba, kulkanka tara bribia ya smalkanka ba walbia kaka” (Sins Lâka 13:18).

17. ¿Aisa yapti ba nahki ai luhpia ra ai pitka kat wapnika mangkaia sip sa?

 ¹⁷ Aisa yapti ba wahma tiara lupia ra ai pitka kat wapnika mangkaia sa. Ai luhpia ra uba lâ karna mangkaia apia sa, ai kupia baikaia praiska kat. Baha daukbia  kaka, luhpa nani ba uba sip apia baku ai dara walbia (Kolosi 3:21). Sakuna ai luhpia nani ra diara sut ai brinka ba yaka daukaia apia sa, kan baku sip kabia ai bîla walras kabia. Luhpa nani ba diara sut daukisa kaka, ai rayaka ra trabil ailal bribia. Sins Lâka 29:17 wisa: “Luhpiam ba smalki paks, bara witin ris maikbia, witin bui man rayakam ra sin lilia painkira nani âuyapah maikbia”. Ban sakuna, borska 21 wisa: “Ya ai albika ra tukta wina lihki diara pain nani sut yabi paki ba, tnata ra witin yu kum inaia kabia”. Naha borska alba kum dukiara aisisa, sakuna sip sa wahma tiara nani dukiara sin aisaia.

18. Aisa yapti ba ai luhpia ra wapnika mangkisa kaka, ¿dîa marikisa bara dîa trabilka wina swakwi sakaia sip sa?

¹⁸ Aisa yapti ba ai luhpia ra wapnika mangkaia ba tânka sa latwan lâka marikaia (Hibru Nani 12:6, 11). Yawan aisa yapti kum sa kaka, karna kabia wan luhpia ra ai pitka kat ban wapnika mangkaia. Aisa yapti ba mapara kau isi kabia ai luhpia wal unsabaia apia dukiara, dîa ai brinka ba kat daukbia. Sakuna aisa yapti naha sât daukanka nina blikisa kaka, piu lubia ningkara ai pamalika sip tâ bribia apia (Sins Lâka 29:15; Galesha 6:9).

19, 20. Aisa yapti ba ai luhpia nani ra pulanka lâka dukiara aisuya taim, ¿nahki sins lâka marikaia sip sa?

¹⁹ Patitara piua ra aisa yapti ba ai luhpa nani ba hilp munbia bîla kaiki kan, insla warkka apia kaka utla warkka. Naiwa piua ra wahma tiara lupia ailal ba bahki taukisa. Bara kampani nani ba diara ailal yabisa  ai taimka ba bahara yus munbia dukiara. Baibil ra dîa ba pain bara saura wi ba kat kulkanka yabras sa. Baha mita, isi sa wahma tiara ba yabal saura kum alkbia.

²⁰ Aisa yapti tânkira ba ai raitka brisa ai luhpia nani dîa sât pulanka laik ba laki kaikaia. Ban sakuna, amya tikpara wahma tiara lupia ba pâwi auya sa. Mani bani lui ba ra, witin nani want kabia upla almuk kum baku kulkanka yabia. Baha mita, luhpiam nani spirit lâka ra kau pâwi auya ba ra, kau pri lâka yabaia sip sa witin nani dîa sât pulanka nani daukbia dukiara. Sam taim wahma lupia kum ba dîa sât lawanka walaia, dîa sât pânika bri ba, bara diara wala nani ra sin, sinskas lâka marikisa. Baku takisa kaka, kau pain kabia wahmika lupia ba wal aisaia bara ai kaina piua ra kau pain daukbia.

21. Wahma tiara lupia kum pulaia dukiara pain ai taimka yus munisa kaka, ¿nahki witin ra kan kahbia?

²¹ ¿Taim an nit sa pulanka lâka briaia dukiara? Kuntri kum kum ra upla nani ba lukisa wahma tiara lupia ba ban kirhbi taukaia sa. Baha mita, wahma tiara ba lukbia ai rayaka ba dis liliaka kum wina wala ra waia tânka sa. Aisa yapti ba lan daukaia sa ai taimka nani ba aitani kat yus munaia, ai pamalika aikuki luaia, witin nani silp ai stadika kum bri kaia, bara kristian kum spirit lâka ra pâwan ba wal ai pânika briaia, asla aidrubanka nani ra waia, bara utla warkka daukaia sin. Baku daukisa kaka, “tasba liliaka nani” ba ai rayaka ra pas pliska ra mangkbia apia (Luk 8:11-15).

22. Wahma tiara lupia nani puli kaia baman watlika ra, ¿dîa dukia wala sin daukaia sa?

²² King Salaman win: “Yang daira walisni, upla ba kau kanra yamni daukaia ba; lilia taki bara yamni kabia ba ai rayaka ra. Baku bamna yawan pibia, dibia bara wan mihta warkka daukan nani ba kaikisa kaka,  baha ba Gâd wankan sa” (Smasmalkra 3:12, 13). Ai pitka kat lilia takaia ba pain sa. Bara wark karna takaia ba sin aitani sa. Naiwa piua ra wahma tiara lupia ailal ba wark karna taki ba wina âuyapah lâka bali ba kaikras. Baku sin, trabil kum mapara bûi wapnika mangkaia tânka ba nu âpu sa. Wahma tiara lupia nani karna wark takaia lan kaia sa, sampla baku insla warkka daukaia, utla paskaia, bara wark sâtka wala nani daukaia. Aisa yapti ba ai luhpia nani ra lan daukaia sa wark karna daukaia bara baku âuyapah lâka briaia. Witin nani ra lan daukras kaka, sip sa sringwaskira takaia bara silp ai rayaka sin main kaikbia apia. Luhpiam nani ra liliakira karna wark takaia lan daukma kaka, karna wark takaia ba pain kaikbia bara ai rayaka aiska ra yamnika ailal sâkbia.

23. Aisa yapti ba, ¿nahki wahma tiara lupia kupia bukaia sip sa?

²³ Wan luhpia wahma tiara lupia wal trabil bri kabia sin, Baibil dîa wi ba ban kasak sa: “Latwan lâka ba pruras ban raya iwisa” (1 Korint 13:8). Amya tikpara witin nani dukiara latwanka lâka brisma ba. Silp makabi wals: ‘¿Luhpi nani ra kupia buki bîla kum wisna ai trabilka nani wapnika mangkisa piua ra? ¿Sanska kum kum yus munisna luhpi nani ra latwanka lâka ba wiaia kau âiya tiwras ba ra?’ Sam taim pana pana wan tânka briras kabia, sakuna wahma tiara lupia ba ai tânka briaia sa witin nani ra latwan kaikisa. Baku kau isi kabia pana latwan mai kaikaia.

24. ¿Dîa smalkanka Baibil wina sakan ba luhpa nani ra hilp munaia sip sa, sakuna dîa ba aman kaikaia sa?

²⁴ Wan luhpia pâwi auya ba ra, bîla kaikaia sa ai rayaka ra dîa dukia daukaia want ba silp daukbia. Sam taim aisa yapti ba ai luhpia nani dîa daukbia ba laik apia kabia. Bara, ¿dîa takbia luhpa ba Jehova mayunanka  ba lulki swibia kaka? Naha ba takaia sip sa. Jehova insalka nani pali kat sin Witin bîla walras mapara buan (Blasi Sturka 6:2; Judas 6). Luhpa nani ba masin kum baku apia sa yawan dîa want ba kat mangki swika wan kupia lâka daukaia. Witin nani ba upla kum sa bara pri lâka brisa, kumi bani dîa ai rayaka ra alki daukbia ba Jehova ra marikbia. Baku kabia sin, Sins Lâka 22:6 bila: “Tuktan ba ai rayaka yabalka lâka ba, pain smalki paki bas naiwa piua ra, baku mika witin almuk takbia ba ra, baha wina tnaya ra tawbia apia”.

25. ¿Ani natka ba kau pain sa Jehova ra tingki wiaia aisa yapti kum kaia sanska wankan?

²⁵ Wan luhpia nani ra latwan lâka tara yabaia sa. Baibil smalkanka ban dauki kaia sa wan luhpia nani pakaia dukiara. Wan daukanka pain marikaia. Baku sip kabia wan luhpia nani ra sanska yabaia man takbia piua ra Gâd ra ai sibrinka lâka marikbia. Naha natka ba pain pali sa Jehova ra wan tingkika lâka yabaia aisa yapti kum kaia sanska wankan.