„Мудроста е заштита“

„КОЛКУ подобро е да се стекне мудрост отколку злато! И подобро да избереш да стекнеш разборитост отколку сребро“, стои во Изреки 16:16. Зошто мудроста е толку скапоцена? Затоа што „мудроста е заштита, а и парите се заштита. Но, предноста на знаењето и на мудроста е во тоа што тие им го чуваат животот на оние што ги имаат“ (Проповедник 7:12). Како мудроста им го чува животот на оние што ја имаат?

Ако ја стекнеме Божјата мудрост, односно ако добро се запознаеме со Божјата реч, Библијата, и ако постапуваме според тоа што сме го научиле, ние одиме по патот што му се допаѓа на Јехова (Изреки 2:10-12). Соломон, цар на древниот Израел, вели: „Патот на справедливите е да се бега од злото. Кој внимава на својот пат, си ја чува душата“ (Изреки 16:17). Значи, мудроста им помага на мудрите да не тргнат по лош пат, и така им го чува животот. Кратките и мудри поговорки од Изреки 16:16-33 покажуваат какво позитивно влијание може да има Божјата мудрост врз нашиот став, говор и постапки. a

‚Биди понизен‘

Олицетворената мудрост вели: „Јас ги мразам самовозвишувањето и гордоста“ (Изреки 8:13). Гордоста и мудроста немаат ништо заедничко. Ние треба да постапуваме мудро и да внимаваме да не станеме вообразени, односно надуени. Ова особено важи ако сме успешни на некои полиња од животот или сме добиле некоја одговорна задача во христијанското собрание.

Во Изреки 16:18 ни е дадено следново предупредување: „Гордоста оди пред пропаста, и вообразеноста — пред падот“. Размисли за најголемиот пад во вселената — падот на еден совршен духовен Божји син кој станал Сатана Ѓаволот (1. Мојсеева 3:1-5; Откровение 12:9). Зарем тој не покажал вообразеност пред да доживее пад? Библијата потврдува дека било така кога вели дека некој новообратеник не треба да биде поставен за надгледник  во христијанското собрание „за да не се возгордее и да падне под истата осуда како Ѓаволот“ (1. Тимотеј 3:1, 2, 6). Затоа е многу важно да не ја подгреваме гордоста кај другите, но исто толку важно е да не дозволиме и самите да станеме горди!

„Подобро е да бидеш понизен со кротките отколку да делиш плен со оние што самите себе се возвишуваат“, стои во Изреки 16:19. Она што му се случило на Навуходоносор, цар на древниот Вавилон, е показател дека ова е многу добар совет. Овој цар гордо подигнал еден огромен кип во рамницата Дура, кип кој веројатно го претставувал него лично. Оваа статуа можеби била поставена на многу високо подножје, така што достигнувала височина од 27 метри (Даниел 3:1). Тој висок споменик требало да биде симбол на величието на царството со кое владеел Навуходоносор. Иако луѓето можеби им се восхитуваат на високите и возвишени градби кои се слични на тој кип, како и на обелисците, камбанариите и облакодерите, за Бог овие работи не значат ништо. Псалмистот пеел: „Јехова е високо, а сепак го гледа понизниот. А надмениот го познава само оддалеку“ (Псалм 138:6). Всушност, „она што меѓу луѓето е возвишено, во Божји очи е одвратно“ (Лука 16:15). Според Римјаните 12:16, подобро е да нѐ „привлекува она што е понизно“, отколку да ‚мислиме високо за себе‘, или ‚да мислиме за високи работи‘ како што гласи Преводот на МПЦ.

Зборувај разборито и уверливо

Како стекнатата мудрост влијае врз нашиот говор? Мудриот цар ни кажува: „Кој ги согледува работите разборито, наоѓа добро, и среќен е оној што се надева на Јехова. Оној што има мудро срце го нарекуваат разумен, и оној што има љубезни усни е поуверлив. Разборитоста е извор на животот за оние што ја имаат, а казна за глупавите е глупавоста. Срцето на мудриот ја прави разборита неговата уста и им додава уверливост на неговите усни“ (Изреки 16:20-23).

Мудроста ни помага да зборуваме разборито и уверливо. Зошто? Бидејќи оној што има мудро срце се труди ‚да го најде доброто‘ и „се надева на Јехова“. Кога се трудиме да го бараме доброто кај другите, поголема е веројатноста и да зборуваме добро за нив. Наместо остри и кавгаџиски, нашите зборови ќе бидат љубезни и уверливи. Способноста да забележиме во каква ситуација се другите ни помага да сфатиме низ какви маки можеби поминуваат и колку им е тешко да излезат на крај со нив.

Важно е мудро да зборуваме и додека ја проповедаме пораката за Царството и ги поучуваме другите. Кога ги поучуваме луѓето, целта не ни е само да им пренесеме информации од Библијата, туку да допреме до нивното срце. Тоа ќе го постигнеме ако зборуваме поуверливо. Апостол Павле го поттикнал својот соработник Тимотеј да остане во она „во кое... се уверил“ (2. Тимотеј 3:14, 15).

 Според еден речник, грчкиот збор што е преведен со „увери“ значи „да се предизвика промена на нечие мислење со изнесување на разумни или морални причини“ (An Expository Dictionary of New Testament Words, од В. Е. Вајн). За да изнесеме уверливи причини што ќе му помогнат на нашиот слушател да го промени своето мислење, ние мора да увидиме како размислува тој, што го интересира, каква му е моменталната ситуација и во какви услови пораснал. Што ќе ни помогне подобро да го разбереме оној со кого разговараме? Ученикот Јаков го дава одговорот: ‚Биди брз на слушање, а бавен на зборување‘ (Јаков 1:19). Ако му поставуваме прашања и внимателно слушаме што ни одговара, може да дознаеме што му е во срцето.

Апостол Павле бил неверојатно уверлив човек (Дела 18:4). Дури и сребрарот Димитриј, еден негов противник, морал да признае: „Тој Павле, не само во Ефес туку и скоро во цела Азија увери мноштво луѓе и ги преобрати“ (Дела 19:26). Дали Павле мислел дека е успешен во службата благодарение на своите лични способности? Во никој случај! Напротив, тој сметал дека со неговото проповедање, всушност, се ‚покажува духот и Божјата сила‘ (1. Коринќаните 2:4, 5). Јеховиниот свет дух ни помага и нам. Бидејќи се потпираме на Јехова, имаме доверба дека тој ни помага да продолжиме да зборуваме разборито и уверливо во службата.

Не е ни чудо што „оној што има мудро срце го нарекуваат разумен“, односно прониклив (Изреки 16:21, види и фуснота). Навистина, разборитоста е „извор на животот“ за оние што ја имаат. Но, што е со глупавите? Тие „ги презираат мудроста и поуката“ (Изреки 1:7). Какви последици жнеат поради тоа што ја одбиваат стегата од Јехова? Како што беше спомнато погоре, Соломон вели: „Казна за глупавите е глупавоста“ (Изреки 16:22). Тие добиваат стега одново и одново, а честопати таа е во облик на многу строга казна. Освен тоа, глупавите можат да западнат во проблеми, да си нанесат срам, да фатат некоја болест, па дури и предвреме да умрат.

Укажувајќи понатаму на доброто влијание што мудроста го има врз нашиот говор, царот на Израел вели: „Љубезните зборови се саќе со мед, слатки за душата и лек за коските“ (Изреки 16:24). Како што медот е сладок и брзо му ја враќа силата на гладниот, така и љубезните зборови можат да охрабрат некого и да му ја вратат силата. Освен тоа, медот е лековит и добар за човекот. Такви се и љубезните зборови — тие се вистински духовен лек (Изреки 24:13, 14).

Пази се од ‚пат што се чини исправен‘

„Некој пат му се чини на човекот исправен“, вели Соломон, „но на крајот води во смрт“ (Изреки 16:25). Овде сме предупредени да не се залажуваме и да не постапуваме спротивно од Божјите закони. Иако некој пат може нам, како на несовршени луѓе, да ни се чини исправен, можеби, всушност, е спротивен на праведните  начела од Божјата реч. Што е уште полошо, Сатана може да нѐ наведува да се залажуваме за да тргнеме по пат што навидум е исправен, но, на крајот, води во смрт.

Најдобро ќе се заштитиме од таквото самозалажување ако имаме мудро и разумно срце, и ако ја школуваме својата совест со она што го учиме од Божјата реч. Кога треба да донесеме одлуки во животот — сеедно дали се работи за морални мерила, за службата за Бог или нешто друго — сигурно нема да се излажеме самите себеси ако се раководиме според Божјите мерила за добро и лошо.

„Апетитот го тера човекот да работи“

„Кој работи, за себе работи“, продолжува мудриот цар, „зашто го тера неговата уста“ (Изреки 16:26). Соломон вели дека желбата за храна го тера работникот да работи, бидејќи е гладен. Еден англиски превод на Библијата вели: „Апетитот го тера човекот да работи; зашто гладот го притиска“ (An American Translation). Природната желба, како што е апетитот за храна, може да нѐ поттикне да бидеме продуктивни. Таквата желба е корисна. Но, што ќе се случи ако некоја исправна желба излезе од контрола и се претвори во алчност? Последиците се слични како кога еден логорски оган што се користи за готвење прерасне во голем шумски пожар. Алчноста е неконтролирана желба која е разорна. Бидејќи ја гледа опасноста, мудриот човек ги држи под контрола дури и своите исправни желби.

Не оди по „пат што не е добар“

Зборовите што ни излегуваат од устата можат да бидат разорни како распламтен оган. Опишувајќи каква штета може да направи оној што ги бара туѓите маани и ги разгласува на сите страни, Соломон вели: „Никаквецот го ископува она што е зло и на неговите усни има оган што пали. Човекот што смислува сплетки, започнува караници, и клеветникот ги раздвојува оние што се блиски“ (Изреки 16:27, 28).

Оној што се обидува да му го уништи угледот на ближниот е „никаквец“. Треба да се трудиме да го бараме доброто кај ближните и да го кажуваме она што ќе ги наведе другите да ги почитуваат. А дали треба да ги начулиме ушите кога некој ќе почне да озборува? Зборовите на оговарачот можат лесно да разбудат неосновани сомнежи што ќе ги раздвојат пријателите и ќе предизвикаат раздор во собранието. Ако сме мудри, нема воопшто да ги слушаме.

Соломон нѐ предупредува на уште една работа што може да нѐ заведе да тргнеме по погрешен пат. Тој вели: „Насилникот го заведува својот ближен и  го наведува на пат што не е добар. Намигнува пакосно со очите, смислувајќи сплетки. Кога ги стиска усните, сигурно ќе направи зло“ (Изреки 16:29, 30).

Може ли слугите на вистинскиот Бог да паднат во замката на насилството? Мнозина денес биле заведени да ‚смислуваат сплетки‘. Тие се залагаат за насилно решавање на проблемите, а и самите се насилни. Можеби не ни е тешко да се држиме настрана од директно насилство. Но, дали е можно на некој лукав начин да бидеме заведени полека да станеме насилни? Зарем милиони луѓе не биле намамени да уживаат во забава или спортови во кои се велича насилството? Библијата ни дава јасно предупредување: „Кој оди со мудрите, ќе стане мудар, а кој си има работа со безумни, лошо ќе си помине“ (Изреки 13:20). Колку голема заштита ни дава Божјата мудрост!

Што може да се каже за некој што цел живот бил мудар и разбран и никогаш не тргнал „по пат што не е добар“? Тој што живеел одејќи по патот на праведноста е скапоцен во Божји очи и достоен за почит. „Седата коса е прекрасна круна кога се наоѓа на патот на праведноста“‚ се вели во Изреки 16:31.

Од друга страна, нема ништо добро во неконтролираниот гнев. Каин, првиот син на Адам и Ева, ‚многу се разгневил‘ на својот брат Авел, ‚го нападнал и го убил‘ (1. Мојсеева 4:1, 2, 5, 8). Иако понекогаш има добра причина да се лутиме за некоја работа, мора да внимаваме лутината да не ни излезе од контрола. Изреки 16:32 јасно вели: „Кој е бавен на гнев, подобар е од силниот човек, и кој владее со себеси, подобар е од оној што освоил град“. Неконтролираниот гнев не е знак на сила и не е никаква доблест. Тој е слабост која може да нѐ наведе да тргнеме „на пат што не е добар“.

Кога ‚секоја одлука доаѓа од Јехова‘

„Ждрепката се фрла во скут“, вели царот на Израел, „но секоја одлука што е донесена со неа, доаѓа од Јехова“ (Изреки 16:33). Во стариот Израел, Јехова понекогаш користел ждрепка за да покаже која е неговата волја. Ждрепките биле каменчиња или плочки направени од дрво или камен. Најпрво му се упатувала молба на Јехова за да реши некоја работа. Потоа се фрлала ждрепка во скутот на нечија наметка и се влечело. Она што ќе го покажела ждрепката се сметало за одлука што доаѓа од Бог.

Јехова повеќе не користи ждрепка за да покаже што мисли. Тој ни ја открил својата волја во својата Реч, Библијата. За да ја стекнеме Божјата мудрост, мора добро да се запознаеме со она што стои во Библијата. Затоа, не смееме да дозволиме да помине ниту еден ден без да читаме од Светото писмо, кое е вдахновено од Бог (Псалм 1:1, 2; Матеј 4:4).

[Фуснота]

[Слика на страница 8]

Зошто мудроста е многу подобра од златото?

[Слика на страница 9]

Што ги прави твоите зборови поуверливи кога си во служба?

[Слика на страница 10]

„Никаквецот го ископува она што е зло“

[Слика на страница 11]

Неконтролираниот гнев може да наведе некого да тргне „на пат што не е добар“

[Слика на страница 12]

Насилството може да нѐ заведе