Најнеправедното судење во историјата

САМО малку судски случаи од древни времиња се толку прочуени. Во четирите евангелија од Библијата детално се опишуваат апсењето, судењето и погубувањето на Исус Христос. Зошто треба да бидеме заинтересирани за ова судење? Прво, затоа што Исус им рекол на своите следбеници да ја одбележуваат неговата смрт, што покажува од колкава важност било судењето кое довело до неа. Второ, затоа што треба да знаеме дали обвиненијата изнесени против Исус биле точни. И трето, затоа што жртвата што ја направил Исус давајќи го својот живот е од огромно значење за нас и за нашата иднина (Лука 22:19; Јован 6:40).

Во времето кога го суделе Исус, Палестина била под римска власт. Римјаните дозволувале еврејските верски водачи да ја спроведуваат правдата меѓу својот народ врз основа на еврејскиот закон, но не им давале овластување да ги погубуваат обвинетите. Значи, Исус го уапсиле Евреите, но го погубиле Римјаните. Она што го проповедал толку им бодело очи на верските водачи што тие биле решени да го убијат. Сепак, сакале да изгледа дека неговото  погубување е извршено во име на законот. Откако еден професор по правни науки анализирал како го извеле сето тоа, изјавил дека тој случај претставувал „најгрубо кршење на законот во историјата на судството“. *

Низа неправилности

Законот што преку Мојсеј му бил даден на Израел бил наречен „најдобар и најпоучен збир на закони“. Меѓутоа, во времето на Исус, рабините кои смислувале закони за сѐ и сешто, додале еден куп правила кои не биле дел од Библијата. Многу од тие правила подоцна биле запишани во Талмудот, кој претставува верски зборник на Евреите. (Види ја рамката  „Еврејските закони во првите векови“ на 20. страница.) Што може да се каже за судењето на Исус од гледна точка на Библијата и од гледна точка на правилата што биле додадени?

Дали Исус бил уапсен на темел на складни искази на двајца сведоци во врска со некое негово злосторство? Тоа било неопходно за едно апсење да има законска основа. Во Палестина во првиот век, Евреинот што сметал дека некој човек го прекршил законот го изнесувал своето обвинение во време кога судот редовно заседавал. Судот не можел да покрене обвинение туку можел само да ги испита обвиненијата што веќе биле изнесени. Единствени обвинители биле сведоците кои тврделе дека било извршено злосторство. Се отпочнувала судска расправа кога ќе се совпаднеле исказите на најмалку двајца сведоци. Нивното сведоштво претставувало обвинение, врз основа на кое се вршело апсење. Не било дозволено да се прифатат доказите од само еден сведок (5. Мојсеева 19:15). Меѓутоа, во случајот на Исус, на еврејските власти им било важно само да се ослободат од него. Го уапсиле штом се укажал „поволен момент“ — ноќе и кога ‚немало народ во близината‘ (Лука 22:2, 5, 6, 53).

Исус не бил уапсен на темел на некакво обвинение. Свештениците и Судскиот совет почнале да бараат сведоци дури по неговото апсење (Матеј 26:59). Не можеле да најдат двајца луѓе чие сведоштво се совпаѓало. Сепак, судот не бил должен да бара сведоци. А „да му се суди на човек, особено ако може да добие смртна казна, без претходно точно да се наведе злосторството поради кое е изведен пред лицето на правдата, со право се смета за срамно кршење на законот“, вели А. Тејлор Инес, кој е адвокат и писател.

Луѓето што учествувале во апсењето на Исус го одвеле во куќата на поранешниот првосвештеник Ана, кој почнал да го испрашува (Лука 22:54; Јован 18:12, 13). Со своите постапки, Ана го прекршил правилото дека случаите кои повлекувале со себе смртна казна требало да се водат дење, а не ноќе. Освен тоа, истрагата требало да се води јавно во судница, а не зад затворени врати. Свесен за неправилностите што ги направил Ана за време на испрашувањето, Исус одговорил: „Зошто ме прашуваш мене? Прашај ги оние што чуле што им зборував! Тие знаат што кажав“ (Јован 18:21). Ана требало да ги испрашува сведоците, а не обвинетиот. Одговорот на Исус можеби ќе поттикнел некој чесен судија да ја следи законската процедура, но Ана не бил заинтересиран за правдата.

За она што го рекол, Исус добил шлаканица од еден стражар — а тоа не било единственото малтретирање што го доживеал таа ноќ (Лука 22:63; Јован 18:22). Според библискиот законот во врска со градовите-прибежишта запишан во 4. Мојсеева 35. поглавје, обвинетите требало да бидат штитени од малтретирање сѐ додека не се утврдела нивната вина. На Исус требало да му се обезбеди таква заштита.

Потоа, Исус бил одведен во куќата на првосвештеникот Кајафа, каде што продолжило незаконското судење кое се водело доцна во ноќта (Лука 22:54; Јован 18:24). Таму, спротивно на сите принципи на правдата, свештениците побарале „лажно сведоштво против Исус за да го убијат“. Сепак, не нашле двајца луѓе чие сведоштво за она што го рекол Исус се совпаѓало (Матеј 26:59; Марко 14:56-59). Затоа првосвештеникот се обидел да го наведе самиот да каже нешто заради  кое ќе биде обвинет. „Зарем ништо не одговараш?“, го прашал. „Што велиш за обвиненијата што ги изнесуваат против тебе?“ (Марко 14:60). Она што го направил Кајафа воопшто не било во склад со законот. „Да му се постави прашање на обвинетиот и да се осуди на темел на неговиот одговор претставувало кршење на законските прописи“, вели Инес, кој го цитиравме претходно.

Присутните конечно го фатиле Исус за збор. На прашањето: „Дали си ти Христос, Синот на Благословениот?“, Исус одговорил: „Да, јас сум. И ќе го видите Синот човечки како седи од десната страна на Силниот и доаѓа со облаците небесни“. Свештениците рекле дека тоа било хула, и ‚сите пресудиле дека заслужува смрт‘ (Марко 14:61-64). *

Според Мојсеевиот закон, судењата требало да се водат јавно (5. Мојсеева 16:18; Рут 4:1). Но, судењето на Исус се водело тајно. Никој не се обидел ниту, пак, некому му било дозволено да зборува во одбрана на Исус. Не било разгледано неговото тврдење дека е Месија. Не му била дадена можност да повика сведоци во своја одбрана. При гласањето, не се почитувале правилата според кои судиите можеле да го ослободат или да го осудат.

Пред Пилат

Бидејќи Евреите немале овластување да го погубат, го одвеле Исус кај римскиот управител Понтиј Пилат. Првото прашање што го поставил тој било: „Какво обвинение изнесувате против овој човек?“ Евреите знаеле дека лажното обвинение за хула не му значело ништо на Пилат, па затоа се обиделе да го натераат да го осуди Исус без претходно да спроведе истрага. „Ако овој не е злосторник, немаше да ти го предадеме тебе“ (Јован 18:29, 30). Пилат го отфрлил тој аргумент, па затоа Евреите морале да измислат ново обвинение: „Го најдовме овој како го заведува нашиот народ, забранува да му се плаќа данок на цезарот и вели за себе дека е Христос, цар“ (Лука 23:2). Така, обвинението за хула на лукав начин било заменето со обвинение за предавство.

Обвинението дека Исус „забранува да му се плаќа данок на цезарот“ било лажно, а обвинителите го знаеле тоа. Исус ги поучувал другите токму на спротивното (Матеј 22:15-22). Што се однесува до тврдењето дека Исус се направил себеси цар, Пилат веднаш сфатил дека човекот што бил изведен пред него не претставувал никаква закана за Рим. „Јас не наоѓам никаква вина во него“, рекол тој, и останал убеден во тоа за време на целото судење (Јован 18:38).

Пилат најнапред се обидел да го ослободи Исус на темел на обичајот да се пушта по еден затвореник на секоја Пасха. Сепак, на крајот го ослободил Варава, кој бил обвинет за побуна и убиство (Лука 23:18, 19; Јован 18:39, 40).

Римскиот управител се обидел да го ослободи Исус и на еден друг начин. Дозволил да го камшикуваат, да го облечат во пурпурна облека, да му стават на главата круна од трње, да го тепаат и да му се потсмеваат. И тогаш повторно го прогласил за невин. Со  тоа како да сакал да каже: ‚Зар не ви е доволно ова, свештеници?‘ Можеби се надевал дека сликата на тој човек крвнички камшикуван од Римјаните ќе ја задоволи нивната жед за одмазда или, пак, ќе предизвика сочувство во нивните срца (Лука 23:22). Сепак, не било така.

Пилат настојувал да го пушти Исус. Но, Евреите викале: „Ако го пуштиш него, не си му пријател на цезарот! Секој што се прави цар, му се противи на цезарот“ (Јован 19:12). Во тоа време владеел цезарот Тибериј, император кој бил познат по тоа што ги погубувал сите што ги сметал за нелојални — дури и службениците на висока положба. Пилат веќе ги имал разлутено Евреите, па затоа не можел да ризикува да си направи уште еден проблем — особено не проблем поради кој би бил обвинет за нелојалност. Зборовите на мноштвото прераснале во прикриена закана — или уцена — а Пилат се плашел од тоа. Попуштил на притисокот и дозволил Исус да биде прикован на столб, иако не бил ни крив ни должен (Јован 19:16).

Краток осврт на доказите

Многу познавачи на правото ги анализирале извештаите за судењето на Исус што се запишани во евангелијата. Тие дошле до заклучок дека процесот бил наместен и дека претставувал извртување на правдата. Еден адвокат напишал: „Тоа што судењето почнало и завршило помеѓу полноќ и утрото, а пресудата била изречена веднаш, претставувало кршење на правилата и прописите на еврејскиот закон, како и на принципите на правдата“. Еден професор по правни науки рекол: „Целата постапка била проткаена со толку незаконитости и очебијни неправилности, што исходот претставувал убиство под маската на законот“.

Исус немал ни трошка вина. Сепак, знаел дека треба да умре за да се спасат послушните луѓе (Матеј 20:28). Толку ја сакал правдата што се согласил да ја доживее најголемата неправда која некогаш била нанесена. Тоа го направил за грешници како нас — нешто што не смееме никогаш да го заборавиме.

[Фусноти]

 [Рамка/слика на страница 20]

 Еврејските закони во првите векови

Еврејските усни преданија, кои биле запишани во првите векови од н.е. иако се смета дека се многу стари, ги вклучувале и следниве прописи:

▪ Во случаи кога се работело за смртна казна, прво се сослушувале аргументите за донесување ослободителна пресуда

▪ Судиите требало да направат сѐ што било во нивна моќ за да го ослободат обвинетиот

▪ Судиите можеле да аргументираат во корист на обвинетиот, но не и против него

▪ Сведоците биле опоменати за сериозноста на нивната улога

▪ Секој сведок бил испрашуван одделно, а не во присуство на друг сведок

▪ Исказите на сведоците морало да се совпаѓаат во сите клучни работи — датумот, местото, времето кога бил извршен престапот итн.

▪ Случаите што повлекувале со себе смртна казна морале да се водат дење, но и да завршат дење

▪ Случаите во кои се работело за смртна казна не смееле да се водат вечерта спроти денот за одмор или некој друг празник

▪ Случаите во кои се работело за смртна казна морало да почнат и да завршат истиот ден само ако пресудата била во корист на обвинетиот; ако била против него, случајот морал да се затвори следниот ден, кога се изрекувала пресудата и се извршувала казната

▪ Случаите во кои се работело за смртна казна ги сослушувале најмалку 23 судии

▪ Судиите еден по еден го давале својот глас за ослободување од вина или за осудување, почнувајќи од најмладиот; писарите ги запишувале зборовите на оние што гласале за ослободување и на оние што гласале за осудување

▪ Одлука за ослободување од обвиненијата се донесувала само ако имало макар и еден глас повеќе, но одлука за осудување се донесувала само ако имало минимум два гласа повеќе; кога имало само еден глас повеќе за осуда, се вклучувале уште двајца судии сѐ додека не била донесена полноважна одлука

▪ Пресудата дека лицето е виновно се сметала за неважечка ако во текот на судењето немало барем еден судија што се заземал за обвинетиот; ако сите едногласно го прогласеле лицето за виновно, се сметало дека „се работи за заговор“

Неправилности во судењето на Исус

▪ Пред судот не биле изнесени аргументи ниту, пак, сведоци за да се издејствува ослободителна пресуда

▪ Ниеден од судиите не застанал во одбрана на Исус; сите судии му биле непријатели

▪ Свештениците побарале лажни сведоци за да го осудат Исус на смрт

▪ Сослушувањето се одвивало ноќе и зад затворени врати

▪ Судењето почнало и завршило истиот ден, вечерта спроти празник

▪ Немало никакво обвинение за Исус да биде уапсен

▪ Не било разгледано тврдењето на Исус дека е Месија, за кое луѓето велеле дека е „хула“

▪ Обвинението било променето кога случајот бил изнесен пред Пилат

▪ Сите обвиненија биле лажни

▪ Пилат утврдил дека Исус е невин, но сепак дозволил да биде погубен

[Рамка на страница 22]

Сведоци виновни за крв

Во еврејските судови, на оние што требало да сведочат им било давано следново предупредување во врска со вредноста на животот во случаи што повлекувале со себе смртна казна:

„Можеби имате намера да сведочите на темел на претпоставки, озборувања или она што ви го кажал некој друг сведок. Можеби си мислите: ‚Тоа го чувме од човек на кого можеме да му веруваме‘. Бидете свесни дека на крајот детално ќе го провериме вашиот исказ. Треба да знаете дека законите за кривичните дела во кои се води судски спор за имот се поинакви од законите за кривичните дела во кои се одредува смртна казна. Во првиот случај, оној што сведочи лажно плаќа пари и така се ослободува од вината. Во вториот случај, вината за крвта [на обвинетиот] и за крвта на сите потомци што би можел да ги има [оној што бил неправедно осуден], до крајот на животот ќе биде на [оној што сведочи лажно]“ (Вавилонскиот Талмуд, Синедрион, 37а).

Ако обвинетиот бил прогласен за виновен, сведоците морале да учествуваат во извршувањето на казната (3. Мојсеева 24:14; 5. Мојсеева 17:6, 7).