ജില്ലാ​ഭ​ര​ണാ​ധി​കാ​രി​യായ ഹെരോദ്‌: മത്ത 14:1-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

യഹോ​വ​യ്‌ക്കു ശുശ്രൂഷ ചെയ്യുന്ന: ഇവിടെ കാണുന്ന ലെയറ്റുർഗീ​യോ (ശുശ്രൂഷ ചെയ്യുക; സേവി​ക്കുക) എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം സെപ്‌റ്റു​വ​ജിന്റ്‌ ഭാഷാ​ന്ത​ര​ത്തിൽ പൊതു​വേ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നതു മൂലപാ​ഠ​ത്തിൽ ദൈവ​നാ​മം കാണുന്ന എബ്രായ തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളി​ലാണ്‌. അതിന്‌ ഒരു ഉദാഹ​ര​ണ​മാണ്‌ 2ദിന 13:10. അവിടെ “യഹോ​വ​യ്‌ക്കു ശുശ്രൂഷ ചെയ്യുന്ന” എന്നാണു കാണു​ന്നത്‌. ഇനി, സെപ്‌റ്റു​വ​ജിന്റ്‌ 2ദിന 35:3-ൽ ഇതേ ഗ്രീക്കു​പദം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​തും “യഹോ​വയെ . . . സേവി​ക്കുക” എന്ന പദപ്ര​യോ​ഗം വരുന്നി​ട​ത്താണ്‌.—1ശമു 2:11; 3:1; യഹ 45:4; യോവ 2:17; അനു. സി കാണുക.

ശുശ്രൂഷ ചെയ്യുന്ന: അഥവാ “പരസ്യ​മാ​യി ശുശ്രൂഷ ചെയ്യുന്ന.” ഇവിടെ കാണുന്ന ലെയറ്റുർഗീ​യോ എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​വും അതി​നോ​ടു ബന്ധമുള്ള ലെയറ്റുർഗീയ (പൊതു​ജ​ന​സേ​വനം അഥവാ പൊതു​ജ​ന​ത്തി​നു​വേ​ണ്ടി​യുള്ള ശുശ്രൂഷ), ലെയറ്റുർഗൊസ്‌ (പൊതു​ജ​ന​സേ​വകൻ, പൊതു​പ്ര​വർത്തകൻ) എന്നീ പദങ്ങളും പുരാതന ഗ്രീക്കു​കാർ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌, ഗവൺമെന്റിനോ ഗവൺമെന്റ്‌ അധികാ​രി​കൾക്കോ വേണ്ടി പൊതു​ജ​ന​താ​ത്‌പ​ര്യാർഥം ചെയ്യുന്ന സേവന​ങ്ങ​ളെ​യോ ജോലി​ക​ളെ​യോ കുറി​ക്കാ​നാണ്‌. ഉദാഹ​ര​ണ​ത്തിന്‌, റോമ 13:6-ൽ ലൗകി​കാ​ധി​കാ​രി​കളെ, ദൈവ​ത്തി​നു​വേണ്ടി ‘പൊതു​ജ​ന​സേ​വനം ചെയ്യു​ന്നവർ’ (ലെയറ്റുർഗൊസ്‌ എന്നതിന്റെ ബഹുവ​ച​ന​രൂ​പം) എന്നു വിളി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌ അവർ ജനങ്ങൾക്ക്‌ ഉപകാ​ര​പ്ര​ദ​മായ സേവനങ്ങൾ ചെയ്യുന്നു എന്ന അർഥത്തി​ലാണ്‌. ഇനി, ലൂക്ക 1:23-ൽ (പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) സ്‌നാ​പ​ക​യോ​ഹ​ന്നാ​ന്റെ അപ്പനായ സെഖര്യ ചെയ്‌തി​രുന്ന ശുശ്രൂ​ഷ​യെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയു​ന്നി​ടത്ത്‌ ലെയറ്റുർഗീയ എന്ന പദം പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നതു ‘വിശു​ദ്ധ​സേ​വനം’ (അഥവാ “പൊതു​ജ​ന​സേ​വനം.”) എന്നാണ്‌. പുരോ​ഹി​ത​ന്മാ​രും ലേവ്യ​രും വിശു​ദ്ധ​കൂ​ടാ​ര​ത്തി​ലും (പുറ 28:35; സംഖ 1:50; 3:31; 8:22) ദേവാ​ല​യ​ത്തി​ലും (2ദിന 31:2; 35:3; യോവ 1:9, 13; 2:17) ചെയ്‌തി​രുന്ന സേവന​ങ്ങളെ കുറി​ക്കാൻ സെപ്‌റ്റു​വ​ജി​ന്റി​ലെ ചില വാക്യ​ങ്ങ​ളിൽ ലെയറ്റുർഗീയ എന്ന പദവും അതി​നോ​ടു ബന്ധമുള്ള പദങ്ങളും ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. അതേ അർഥത്തി​ലാണ്‌ ലെയറ്റുർഗീയ എന്ന പദം ലൂക്ക 1:23-ലും ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. അത്തരം സേവന​ങ്ങ​ളും പൊതു​ജ​ന​താ​ത്‌പ​ര്യാർഥം ചെയ്യുന്ന ശുശ്രൂ​ഷ​യാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ അതിൽ പലപ്പോ​ഴും “വിശുദ്ധി” എന്നൊരു ആശയവും​കൂ​ടെ അടങ്ങി​യി​രു​ന്നെന്നു മാത്രം. കാരണം ആ ലേവ്യ​പു​രോ​ഹി​ത​ന്മാർ ദൈവ​ത്തി​ന്റെ നിയമം പഠിപ്പി​ക്കു​ക​യും (2ദിന 15:3; മല 2:7) ആളുക​ളു​ടെ പാപങ്ങളെ മറയ്‌ക്കുന്ന ബലികൾ അർപ്പി​ക്കു​ക​യും (ലേവ 1:3-5; ആവ 18:1-5) ചെയ്‌തി​രു​ന്നു. എന്നാൽ പ്രവൃ 13:2-ൽ ലെയറ്റുർഗീ​യോ എന്ന പദം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നതു കുറെ​ക്കൂ​ടെ വിശാ​ല​മായ അർഥത്തി​ലാണ്‌. കാരണം സിറി​യ​യി​ലെ അന്ത്യോ​ക്യ​യി​ലുള്ള ക്രിസ്‌തീ​യ​സ​ഭ​യി​ലെ പ്രവാ​ച​ക​ന്മാ​രും അധ്യാ​പ​ക​രും ചെയ്‌തി​രുന്ന ശുശ്രൂ​ഷ​യെ​ക്കു​റി​ച്ചാണ്‌ ഇവിടെ പറയു​ന്നത്‌. അവരുടെ ശുശ്രൂ​ഷ​യിൽ പ്രാർഥന, പഠിപ്പി​ക്കൽ എന്നിങ്ങനെ ദൈവ​ഭ​ക്തി​ക്കു തെളി​വേ​കുന്ന, ദൈവ​സേ​വ​ന​ത്തി​ന്റെ പല വശങ്ങളും ഉൾപ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു. പൊതു​ജ​ന​ങ്ങ​ളോ​ടു പ്രസം​ഗി​ക്കു​ന്ന​തും അതിന്റെ ഭാഗമാ​യി​രു​ന്നെന്നു വ്യക്തം.—പ്രവൃ 13:3.

സെലൂക്യ: കോട്ട​മ​തി​ലുള്ള ഒരു മെഡിറ്ററേനിയൻ തുറമു​ഖ​ന​ഗരം. സിറി​യ​യി​ലെ അന്ത്യോ​ക്യ​യു​ടെ നിയ​ന്ത്ര​ണ​ത്തി​ലാ​യി​രുന്ന ഈ നഗരം അതിന്‌ ഏതാണ്ട്‌ 20 കി.മീ. തെക്കു​പ​ടി​ഞ്ഞാ​റാ​യാ​ണു സ്ഥിതി ചെയ്‌തി​രു​ന്നത്‌. ഈ രണ്ടു സ്ഥലങ്ങളും തമ്മിൽ റോഡു​മാർഗം ബന്ധിപ്പി​ച്ചി​രു​ന്നു. ഇനി അന്ത്യോ​ക്യ​ക്കു സമീപ​ത്തു​കൂ​ടെ ഒഴുകി സെലൂ​ക്യക്ക്‌ അൽപ്പം തെക്കായി മെഡി​റ്റ​റേ​നി​യൻ കടലിൽ പതിക്കുന്ന ഓറന്റീസ്‌ നദിയും ഈ രണ്ടു നഗരങ്ങൾക്കി​ട​യി​ലുള്ള ഒരു സഞ്ചാര​മാർഗ​മാ​യി​രു​ന്നു. മഹാനായ അലക്‌സാ​ണ്ട​റു​ടെ സൈനി​ക​ജ​ന​റൽമാ​രിൽ ഒരാളാ​യി​രുന്ന സെല്യൂ​ക്കസ്‌ ഒന്നാമൻ (നൈ​ക്കേറ്റർ) ആണ്‌ ഈ നഗരം സ്ഥാപിച്ച്‌ അതിനു തന്റെ പേര്‌ നൽകി​യത്‌. ഏതാണ്ട്‌ എ.ഡി. 47-ൽ പൗലോസ്‌ ബർന്നബാ​സി​നോ​ടൊ​പ്പം തന്റെ ആദ്യ മിഷന​റി​പ​ര്യ​ട​ന​ത്തി​നാ​യി യാത്ര പുറ​പ്പെ​ട്ടതു സെലൂ​ക്യ​യി​ലെ തുറമു​ഖ​ത്തു​നി​ന്നാണ്‌. ഇന്നത്തെ തുർക്കി​യി​ലെ സൂവേ​ഡി​യേ (അഥവാ സമാൻഡാഗ്‌) എന്ന സ്ഥലത്തിനു തൊട്ട്‌ വടക്കാ​യി​രു​ന്നു സെലൂക്യ. ആ പുരാ​ത​ന​തു​റ​മു​ഖം ഓറന്റീസ്‌ നദിയിൽനി​ന്നുള്ള എക്കൽ അടിഞ്ഞ്‌ ഇപ്പോൾ ഒരു ചതുപ്പു​നി​ല​മാ​യി മാറി​യി​രി​ക്കു​ന്നു.—അനു. ബി13 കാണുക.

കപ്പൽ കയറി അവർ സൈ​പ്ര​സി​ലേക്കു പോയി: ഏതാണ്ട്‌ 200 കി.മീ. വരുന്ന ഒരു യാത്ര​യാ​യി​രു​ന്നു ഇത്‌. കാറ്റ്‌ അനുകൂ​ല​മാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കിൽ ഒന്നാം നൂറ്റാ​ണ്ടി​ലെ ഒരു കപ്പൽ ഒറ്റ ദിവസം​കൊണ്ട്‌ ഏതാണ്ട്‌ 150 കി.മീ. പിന്നി​ടു​മാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ പ്രതി​കൂ​ല​കാ​ലാ​വ​സ്ഥ​യിൽ ഈ ദൂരം പിന്നി​ടാൻ അതിലും വളരെ​യ​ധി​കം സമയം എടുത്തി​രു​ന്നു. ബർന്നബാ​സി​ന്റെ ജന്മനാ​ടാ​യി​രു​ന്നു സൈ​പ്രസ്‌.

മർക്കോസ്‌: മാർക്കസ്‌ എന്ന ലത്തീൻപേരിൽനിന്ന്‌ വന്നത്‌. പ്രവൃ 12:12-ൽ പറഞ്ഞിരിക്കുന്ന “യോഹന്നാന്റെ” പേരിനൊപ്പം ചേർത്തിരുന്ന റോമൻ പേരായിരുന്നു മർക്കോസ്‌. മർക്കോസിന്റെ അമ്മ മറിയ, യരുശലേമിൽ താമസിച്ചിരുന്ന ഒരു ആദ്യകാല ശിഷ്യയായിരുന്നു. “ബർന്നബാസിന്റെ ബന്ധുവായ” യോഹന്നാൻ മർക്കോസ്‌ (കൊലോ 4:10) കുറെക്കാലം അദ്ദേഹത്തോടൊപ്പം സഞ്ചരിച്ചിട്ടുണ്ട്‌. ഇനി, പൗലോസിന്റെകൂടെയും മറ്റ്‌ ആദ്യകാല ക്രിസ്‌തീയമിഷനറിമാരുടെകൂടെയും മർക്കോസ്‌ യാത്ര ചെയ്‌തിട്ടുണ്ട്‌. (പ്രവൃ 12:25; 13:5, 13; 2തിമ 4:11) ഈ സുവിശേഷത്തിൽ ഒരിടത്തും അതിന്റെ എഴുത്തുകാരൻ ആരാണെന്നു പറഞ്ഞിട്ടില്ലെങ്കിലും എ.ഡി. രണ്ടും മൂന്നും നൂറ്റാണ്ടുകളിലെ എഴുത്തുകാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ അത്‌ എഴുതിയതു മർക്കോസുതന്നെയാണ്‌.

സലമീസ്‌: സൈ​പ്രസ്‌ ദ്വീപി​ന്റെ കിഴക്കു​വ​ശത്ത്‌ സ്ഥിതി ചെയ്‌തി​രുന്ന ഒരു സ്ഥലമാണ്‌ ഇത്‌. ദ്വീപി​ന്റെ പടിഞ്ഞാ​റൻ തീരത്തു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന പാഫൊ​സാ​യി​രു​ന്നു റോമൻ തലസ്ഥാ​ന​മെ​ങ്കി​ലും അവർ സൈ​പ്ര​സി​ലെ പ്രസം​ഗ​പ​ര്യ​ടനം ആരംഭി​ച്ചത്‌ സലമീ​സിൽനി​ന്നാണ്‌. അതൊരു നല്ല തീരു​മാ​ന​മാ​യി​രു​ന്നു. കാരണം, സിറി​യ​യി​ലെ അന്ത്യോ​ക്യക്ക്‌ അടുത്തു​നിന്ന്‌ യാത്ര തുടങ്ങിയ ആ മിഷന​റി​മാർക്കു സൈ​പ്ര​സിൽ വന്നെത്താ​വുന്ന ഏറ്റവും അടുത്ത സ്ഥലമാ​യി​രു​ന്നു സലമീസ്‌. അത്‌ ആ ദ്വീപി​ന്റെ സാംസ്‌കാ​രിക-വിദ്യാ​ഭ്യാ​സ-വാണിജ്യ കേന്ദ്ര​വു​മാ​യി​രു​ന്നു. ഇനി, ഒന്നിൽക്കൂ​ടു​തൽ സിന​ഗോ​ഗു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന ആ നഗരത്തിൽ ധാരാളം ജൂതന്മാ​രു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. സൈ​പ്ര​സിൽ ജനിച്ച ബർന്നബാസ്‌ അവിടെ നല്ലൊരു വഴികാ​ട്ടി​യാ​യി​രു​ന്നി​രി​ക്കണം. അവർ സഞ്ചരി​ച്ചി​രി​ക്കാൻ സാധ്യ​ത​യുള്ള വഴികൾ കണക്കി​ലെ​ടു​ക്കു​മ്പോൾ ആ ദ്വീപ്‌ മുഴുവൻ പ്രസം​ഗി​ക്കാൻ അവർ കുറഞ്ഞതു 150 കിലോ​മീ​റ്റ​റെ​ങ്കി​ലും കാൽന​ട​യാ​യി യാത്ര ചെയ്‌തി​ട്ടു​ണ്ടാ​കും.

യോഹ​ന്നാൻ: അതായത്‌ യേശു​വി​ന്റെ ഒരു ശിഷ്യ​നായ യോഹ​ന്നാൻ മർക്കോസ്‌. ഇദ്ദേഹം ‘ബർന്നബാ​സി​ന്റെ ഒരു ബന്ധുവും’ (കൊലോ 4:10) മർക്കോ​സി​ന്റെ സുവി​ശേഷം എഴുതി​യ​യാ​ളും ആണ്‌. (മർക്കോസ്‌ തലക്കെ​ട്ടി​ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) പ്രവൃ 13:13-ലും അദ്ദേഹത്തെ യോഹ​ന്നാൻ എന്നുത​ന്നെ​യാ​ണു വിളി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. എന്നാൽ പ്രവൃ​ത്തി​ക​ളു​ടെ പുസ്‌ത​ക​ത്തിൽ അദ്ദേഹ​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറഞ്ഞി​രി​ക്കുന്ന മറ്റു മൂന്നു വാക്യ​ങ്ങ​ളി​ലും യോഹ​ന്നാൻ എന്ന പേരി​നൊ​പ്പം ‘മർക്കോസ്‌ എന്നും അറിയ​പ്പെട്ട’ എന്നുകൂ​ടെ ചേർത്തി​ട്ടുണ്ട്‌. അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ റോമൻ പേരാ​യി​രു​ന്നു മർക്കോസ്‌. (പ്രവൃ 12:12, 25; 15:37) “യഹോവ പ്രീതി കാണി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു; യഹോവ കൃപ കാണി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു” എന്നൊക്കെ അർഥമുള്ള യഹോ​ഹാ​നാൻ അഥവാ യോഹാ​നാൻ എന്ന എബ്രാ​യ​പേ​രി​നു തത്തുല്യ​മായ പേരാണു യോഹ​ന്നാൻ. ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ മറ്റെല്ലാ​യി​ട​ത്തും അദ്ദേഹത്തെ ‘മർക്കോസ്‌’ എന്നു മാത്രമേ വിളി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ളൂ.—കൊലോ 4:10; 2തിമ 4:11; ഫിലേ 24; 1പത്ര 5:13.

നാടു​വാ​ഴി: റോമൻ ഭരണസ​മി​തി​യു​ടെ അധികാ​ര​പ​രി​ധി​യിൽപ്പെട്ട സംസ്ഥാ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ ഗവർണർമാ​രെ കുറി​ക്കുന്ന പദം. എന്നാൽ യഹൂദ്യ​പോ​ലുള്ള ചില റോമൻ സംസ്ഥാ​നങ്ങൾ ചക്രവർത്തി​യു​ടെ നേരി​ട്ടുള്ള ഭരണത്തിൻകീ​ഴി​ലാ​യി​രു​ന്നു. അദ്ദേഹ​മാണ്‌ അത്തരം സംസ്ഥാ​ന​ങ്ങ​ളിൽ ഗവർണർമാ​രെ നിയമി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌. ബി.സി. 22-ൽ സൈ​പ്രസ്‌, റോമൻ ഭരണസ​മി​തി​യു​ടെ അധികാ​ര​ത്തിൻകീ​ഴി​ലാ​യ​തു​മു​തൽ നാടു​വാ​ഴി​ക​ളാണ്‌ അവിടം ഭരിച്ചി​രു​ന്നത്‌. റോമൻ ചക്രവർത്തി​യാ​യി​രുന്ന ക്ലൗദ്യൊ​സി​ന്റെ മുഖവും ലത്തീനിൽ അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ പദവി​നാ​മ​വും നൽകി​യി​രുന്ന ഒരു നാണയം സൈ​പ്ര​സിൽനിന്ന്‌ കണ്ടെടു​ത്തു. അതിന്റെ മറുവ​ശത്ത്‌ ഗ്രീക്കിൽ, “സൈ​പ്ര​സു​കാ​രു​ടെ നാടു​വാ​ഴി​യായ കൊമീ​നി​യസ്‌ പ്രൊ​ക്ല​സി​ന്റെ ഭരണകാ​ലത്ത്‌” എന്നൊരു എഴുത്തു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.—പദാവലി കാണുക.

പൗലോസ്‌: ഗ്രീക്കി​ലെ പൗലൊസ്‌ എന്ന പേര്‌ “ചെറിയ” എന്ന്‌ അർഥമുള്ള പോളസ്‌ എന്ന ലത്തീൻ പേരിൽനിന്ന്‌ വന്നതാണ്‌. ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളു​ടെ മലയാ​ള​പ​രി​ഭാ​ഷ​യിൽ പൗലോസ്‌ എന്ന പദം, അപ്പോ​സ്‌ത​ല​നായ പൗലോ​സി​നെ കുറി​ക്കാൻ 300 പ്രാവ​ശ്യ​വും സൈ​പ്ര​സി​ലെ നാടു​വാ​ഴി​യായ സെർഗ്യൊസ്‌ പൗലോ​സി​നെ കുറി​ക്കാൻ രണ്ടു പ്രാവ​ശ്യ​വും ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു.—പ്രവൃ 13:7.

പൗലോസ്‌ എന്നു പേരുള്ള ശൗൽ: ഇവിടം​മു​തൽ ശൗലിനെ പൗലോസ്‌ എന്നാണു വിളി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. ഒരു എബ്രാ​യ​നാ​യി​രുന്ന ഈ അപ്പോ​സ്‌തലൻ ജനിച്ച​തു​തന്നെ റോമൻ പൗരനാ​യി​ട്ടാണ്‌. (പ്രവൃ 22:27, 28; ഫിലി 3:5) അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ കുട്ടി​ക്കാ​ലം​മു​തലേ അദ്ദേഹ​ത്തി​നു ശൗൽ എന്ന എബ്രാ​യ​പേ​രും പൗലോസ്‌ എന്ന റോമൻപേ​രും ഉണ്ടായി​രു​ന്നി​രി​ക്കാം. അക്കാലത്ത്‌ ജൂതന്മാർക്ക്‌, പ്രത്യേ​കിച്ച്‌ ഇസ്രാ​യേ​ലി​നു വെളി​യിൽ താമസി​ച്ചി​രു​ന്ന​വർക്ക്‌, രണ്ടു പേരു​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കു​ന്നതു സർവസാ​ധാ​ര​ണ​മാ​യി​രു​ന്നു. (പ്രവൃ 12:12; 13:1) പൗലോ​സി​ന്റെ ചില ബന്ധുക്കൾക്കും എബ്രാ​യ​പേ​രി​നു പുറമേ റോമൻ, ഗ്രീക്കു പേരുകൾ ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. (റോമ 16:7, 21) ജൂതന്മാ​ര​ല്ലാ​ത്ത​വ​രോ​ടു സന്തോ​ഷ​വാർത്ത അറിയി​ക്കുക എന്നതാ​യി​രു​ന്നു ‘ജനതക​ളു​ടെ അപ്പോ​സ്‌ത​ല​നായ’ പൗലോ​സി​ന്റെ ദൗത്യം. (റോമ 11:13) തന്റെ റോമൻ പേര്‌ ഉപയോ​ഗി​ക്കാൻ പൗലോ​സു​തന്നെ തീരു​മാ​നി​ച്ച​താ​യി​രി​ക്കാം. അത്‌ ആളുകൾക്കു കൂടുതൽ സ്വീകാ​ര്യ​മാ​യി​രി​ക്കു​മെന്ന്‌ അദ്ദേഹ​ത്തി​നു തോന്നി​ക്കാ​ണും. (പ്രവൃ 9:15; ഗല 2:7, 8) അദ്ദേഹം റോമൻ പേര്‌ സ്വീക​രി​ച്ചതു സെർഗ്യൊസ്‌ പൗലോ​സി​നോ​ടുള്ള ആദരസൂ​ച​ക​മാ​യി​ട്ടാ​ണെന്നു ചിലർ പറയുന്നു. പക്ഷേ അതിനു സാധ്യ​ത​യില്ല. കാരണം സൈ​പ്രസ്‌ വിട്ടതി​നു ശേഷവും പൗലോസ്‌ ആ പേര്‌ നിലനി​റു​ത്തി. ഇനി പൗലോ​സി​ന്റെ എബ്രാ​യ​പേ​രി​ന്റെ ഗ്രീക്ക്‌ ഉച്ചാര​ണ​ത്തിന്‌, മോശ​മായ ധ്വനി​യുള്ള (മനുഷ്യ​രു​ടെ​യോ മൃഗങ്ങ​ളു​ടെ​യോ ഒരു പ്രത്യേ​ക​തരം നടപ്പു​മാ​യി ബന്ധമുള്ള) ഒരു ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തോ​ടു സാമ്യ​മു​ള്ള​തു​കൊ​ണ്ടാ​ണു പൗലോസ്‌ ആ പേര്‌ ഉപയോ​ഗി​ക്കാ​തി​രു​ന്ന​തെന്നു മറ്റു ചിലർ അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ടു​ന്നു.—പ്രവൃ 7:58-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

യഹോ​വ​യു​ടെ നേർവ​ഴി​കൾ: ഒരു ജൂത ആഭിചാ​ര​ക​നാ​യി​രുന്ന ബർയേശുവിനോടു പൗലോസ്‌ പറഞ്ഞ മറുപ​ടി​യിൽ കാണുന്ന (10-ഉം 11-ഉം വാക്യ​ങ്ങ​ളിൽ രേഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നു.) പല പദപ്ര​യോ​ഗ​ങ്ങ​ളും എബ്രാ​യ​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളി​ലെ പദപ്ര​യോ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽനിന്ന്‌ ഉത്ഭവി​ച്ച​താണ്‌. ചില ഉദാഹ​ര​ണങ്ങൾ നോക്കുക: ഇവിടെ ‘വഴികൾ വളച്ചൊ​ടി​ക്കുക’ എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്കു പദപ്ര​യോ​ഗം സുഭ 10:9-ന്റെ (‘വളഞ്ഞ വഴിക​ളി​ലൂ​ടെ സഞ്ചരി​ക്കുക.’) സെപ്‌റ്റു​വ​ജിന്റ്‌ പരിഭാ​ഷ​യിൽ കാണു​ന്നുണ്ട്‌. അതു​പോ​ലെ, “യഹോ​വ​യു​ടെ നേർവ​ഴി​കൾ” എന്ന പദപ്ര​യോ​ഗ​ത്തിൽ കാണുന്ന ഗ്രീക്കു​വാ​ക്കു​കൾ സെപ്‌റ്റു​വ​ജിന്റ്‌ ഭാഷാ​ന്ത​ര​ത്തിൽ ഹോശ 14:9-ലും കാണാം. ആ വാക്യ​ത്തി​ന്റെ മൂല എബ്രാ​യ​പാ​ഠ​ത്തിൽ ദൈവ​നാ​മം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌ (“യഹോ​വ​യു​ടെ വഴികൾ നേരു​ള്ള​ത​ല്ലോ.”).—അനു. സി കാണുക.

യഹോ​വ​യു​ടെ കൈ: പ്രവൃ 11:21-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

യഹോ​വ​യു​ടെ ഉപദേശം: ഇവിടെ കാണുന്ന ‘യഹോ​വ​യു​ടെ ഉപദേശം’ എന്ന പദപ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​നും പ്രവൃ 13:5-ൽ കാണുന്ന “ദൈവ​വ​ചനം” എന്ന പദപ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​നും സമാനാർഥ​മാ​ണു​ള്ളത്‌. ആ വാക്യം പറയു​ന്നതു പൗലോ​സും കൂടെ​യു​ള്ള​വ​രും സൈ​പ്ര​സിൽ എത്തിയ​ശേഷം “ജൂതന്മാ​രു​ടെ സിന​ഗോ​ഗു​ക​ളിൽ ചെന്ന്‌ ദൈവ​വ​ചനം പ്രസം​ഗി​ച്ചു” എന്നാണ്‌. അതിന്റെ ഫലമായി, നാടു​വാ​ഴി​യാ​യി​രുന്ന സെർഗ്യൊസ്‌ പൗലോസ്‌ ‘ദൈവ​വ​ചനം കേൾക്കാൻ അതിയാ​യി ആഗ്രഹി​ച്ചു.’ (പ്രവൃ 13:7) പൗലോസ്‌ പറഞ്ഞതും ചെയ്‌ത​തും ആയ കാര്യ​ങ്ങ​ളിൽനിന്ന്‌ ദൈവ​മായ യഹോ​വ​യെ​ക്കു​റി​ച്ചും ദൈവ​ത്തി​ന്റെ ഉപദേ​ശ​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചും മനസ്സി​ലാ​ക്കിയ അദ്ദേഹം വിസ്‌മ​യി​ച്ചു​പോ​യി.—അനു. സി കാണുക.

പിസി​ദ്യ​യി​ലെ അന്ത്യോ​ക്യ: ഗലാത്യ എന്ന റോമൻ സംസ്ഥാ​ന​ത്തി​ലെ ഒരു നഗരം. ഫ്രുഗ്യ​യു​ടെ​യും പിസി​ദ്യ​യു​ടെ​യും അതിർത്തി​യി​ലാണ്‌ ഈ നഗരം സ്ഥിതി ചെയ്‌തി​രു​ന്നത്‌. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ ചരി​ത്ര​ത്തിൽ പലപ്പോ​ഴും ഇതിനെ ഫ്രുഗ്യ​യു​ടെ ഭാഗമാ​യും പിസി​ദ്യ​യു​ടെ ഭാഗമാ​യും മാറി​മാ​റി കണക്കാ​ക്കി​യി​ട്ടുണ്ട്‌. ഇന്നത്തെ തുർക്കി​യി​ലുള്ള യാൽവാ​ക്കിന്‌ അടുത്ത്‌ ഈ നഗരത്തി​ന്റെ നാശാ​വ​ശി​ഷ്ടങ്ങൾ കാണാം. പിസി​ദ്യ​യി​ലെ അന്ത്യോ​ക്യ​യെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ഇവി​ടെ​യും പ്രവൃ 14:19, 21 വാക്യ​ങ്ങ​ളി​ലും പറഞ്ഞി​ട്ടുണ്ട്‌. മെഡിറ്ററേനിയൻ തീരത്തിന്‌ അടുത്തുള്ള പെർഗ നഗരത്തിൽനിന്ന്‌ പിസി​ദ്യ​യി​ലെ അന്ത്യോ​ക്യ​യി​ലേ​ക്കുള്ള യാത്ര വളരെ ദുർഘ​ട​മാ​യി​രു​ന്നു. കാരണം സമു​ദ്ര​നി​ര​പ്പിൽനിന്ന്‌ ഏതാണ്ട്‌ 1,100 മീ. (3,600 അടി) ഉയരത്തി​ലാ​യി​രു​ന്നു ഈ നഗരം. (അനു. ബി13 കാണുക.) പോരാ​ത്ത​തിന്‌ അവി​ടേ​ക്കുള്ള അപകടം പിടിച്ച മലമ്പാ​തകൾ കൊള്ള​ക്കാ​രു​ടെ വിഹാ​ര​കേ​ന്ദ്ര​വു​മാ​യി​രു​ന്നു. ‘പിസി​ദ്യ​യി​ലെ അന്ത്യോ​ക്യ​യും’ സിറി​യ​യി​ലെ അന്ത്യോ​ക്യ​യും രണ്ടും രണ്ടാണ്‌. (പ്രവൃ 6:5; 11:19; 13:1; 14:26; 15:22; 18:22) പ്രവൃ​ത്തി​ക​ളു​ടെ പുസ്‌ത​ക​ത്തിൽ അന്ത്യോ​ക്യ എന്നു പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നതു മിക്ക​പ്പോ​ഴും സിറി​യ​യി​ലെ അന്ത്യോ​ക്യ​യെ​ക്കു​റി​ച്ചാണ്‌, അല്ലാതെ പിസി​ദ്യ​യി​ലെ അന്ത്യോ​ക്യ​യെ​ക്കു​റി​ച്ചല്ല.

നിയമ​ത്തിൽനി​ന്നും പ്രവാ​ച​ക​പു​സ്‌ത​ക​ങ്ങ​ളിൽനി​ന്നും ഉള്ള വായന: എ.ഡി. ഒന്നാം നൂറ്റാ​ണ്ടിൽ “ശബത്തു​തോ​റും” നടത്തി​യി​രുന്ന ഒരു പരസ്യ​വാ​യ​ന​യാ​യി​രു​ന്നു ഇത്‌. (പ്രവൃ 15:21) ജൂതന്മാ​രു​ടെ വിശ്വാ​സ​പ്ര​മാ​ണ​മാ​യി കരുത​പ്പെ​ട്ടി​രുന്ന ശേമ ചൊല്ലു​ന്നതു സിന​ഗോ​ഗി​ലെ ആരാധ​ന​യു​ടെ ഒരു ഭാഗമാ​യി​രു​ന്നു. (ആവ 6:4-9; 11:13-21) “ഇസ്രാ​യേലേ, കേൾക്കുക (ശേമ): യഹോവ, നമ്മുടെ ദൈവ​മായ യഹോവ, ഒരുവനേ ഉള്ളൂ” (ആവ 6:4) എന്നതാണ്‌ അതിലെ ആദ്യവാ​ക്യം. അതിന്റെ എബ്രാ​യ​മൂ​ല​പാ​ഠ​ത്തിൽ ആദ്യം കാണുന്ന വാക്ക്‌ “കേൾക്കുക” എന്ന്‌ അർഥമുള്ള ശേമ ആയതു​കൊ​ണ്ടാണ്‌ ആ വിശ്വാ​സ​പ്ര​മാ​ണ​ത്തി​നു ശേമ എന്ന പേര്‌ കിട്ടി​യത്‌. തോറാ അഥവാ പഞ്ചഗ്രന്ഥി വായി​ക്കു​ന്ന​താ​യി​രു​ന്നു സിന​ഗോ​ഗി​ലെ ആരാധ​ന​യു​ടെ ഏറ്റവും പ്രധാ​ന​ഭാ​ഗം. പല സിന​ഗോ​ഗു​ക​ളി​ലും ഒരു വർഷം​കൊണ്ട്‌ മോശ​യു​ടെ നിയമം മുഴു​വ​നാ​യി വായി​ച്ചു​തീർക്കുന്ന രീതി​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. മറ്റിട​ങ്ങ​ളിൽ മൂന്നു വർഷം​കൊ​ണ്ടാണ്‌ അതു ചെയ്‌തി​രു​ന്നത്‌. പ്രവാ​ച​ക​പു​സ്‌ത​ക​ങ്ങ​ളി​ലെ ഭാഗങ്ങ​ളും വായിച്ച്‌ വിശദീ​ക​രി​ച്ചി​രു​ന്നു. പരസ്യ​വാ​യ​ന​യു​ടെ അവസാനം ഒരു പ്രസം​ഗ​വും നടത്തു​മാ​യി​രു​ന്നു. പിസി​ദ്യ​യി​ലെ അന്ത്യോ​ക്യ​യി​ലുള്ള സിന​ഗോ​ഗിൽവെച്ച്‌ നടന്ന ഇത്തര​മൊ​രു പരസ്യ​വാ​യ​ന​യ്‌ക്കു ശേഷമാണ്‌ അവിടെ കൂടി​യി​രു​ന്ന​വ​രോട്‌ എന്തെങ്കി​ലും പ്രോ​ത്സാ​ഹ​ന​വാ​ക്കു​കൾ പറയാൻ പൗലോ​സി​നെ ക്ഷണിച്ചത്‌.—ലൂക്ക 4:16-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ഏകദേശം 450 വർഷം: ഇസ്രാ​യേ​ല്യ​രെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള ചരിത്രം പൗലോസ്‌ പറഞ്ഞു​തു​ട​ങ്ങു​ന്നത്‌, ‘ദൈവം നമ്മുടെ പൂർവി​കരെ തിര​ഞ്ഞെ​ടുത്ത’ സുപ്ര​ധാ​ന​സം​ഭ​വ​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പരാമർശി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടാണ്‌. (പ്രവൃ 13:17) വാഗ്‌ദാ​നം ചെയ്‌ത സന്തതി​യാ​യി യിസ്‌ഹാക്ക്‌ ജനിച്ച സമയമാ​യി​രി​ക്കാം പൗലോ​സി​ന്റെ മനസ്സി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നത്‌. (ഉൽ 17:19; 21:1-3; 22:17, 18) സാറായി (സാറ) വന്ധ്യയാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ വാഗ്‌ദ​ത്ത​സ​ന്ത​തി​യാ​യി ദൈവം ആരെ അംഗീ​ക​രി​ക്കു​മെന്ന കാര്യ​ത്തിൽ സംശയ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും യിസ്‌ഹാ​ക്കി​ന്റെ ജനന​ത്തോ​ടെ അതു പൂർണ​മാ​യും നീങ്ങി. (ഉൽ 11:30) ഈ സംഭവം​മു​തൽ ന്യായാ​ധി​പ​ന്മാ​രു​ടെ സമയം​വരെ ദൈവം തന്റെ ജനത്തി​നു​വേണ്ടി പ്രവർത്തി​ച്ചത്‌ എങ്ങനെ​യെ​ന്നാ​ണു പൗലോസ്‌ ഇവിടെ വിശദീ​ക​രി​ക്കു​ന്നത്‌. അതു​കൊണ്ട്‌ “ഏകദേശം 450 വർഷം” എന്നു പറഞ്ഞി​രി​ക്കുന്ന കാലഘട്ടം സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ തുടങ്ങു​ന്നതു യിസ്‌ഹാക്ക്‌ ജനിച്ച ബി.സി. 1918-ലാണ്‌. അത്‌ അവസാ​നി​ക്കു​ന്ന​താ​കട്ടെ ബി.സി. 1467-ലും—അതായത്‌, ഇസ്രാ​യേ​ല്യർ ഈജി​പ്‌തിൽനിന്ന്‌ പുറപ്പെട്ട ബി.സി. 1513-നു ശേഷം ഒരു 46 വർഷം​കൂ​ടെ കഴിഞ്ഞ്‌. ആ കണക്കു കൃത്യ​മാ​ണു​താ​നും. കാരണം, വിജന​ഭൂ​മി​യിൽ 40 വർഷം ചെലവ​ഴിച്ച ഇസ്രാ​യേ​ല്യർ കനാൻ ദേശം കീഴട​ക്കി​യത്‌ പിന്നെ​യും ഒരു 6 വർഷം​കൊ​ണ്ടാണ്‌.—സംഖ 9:1; 13:1, 2, 6; ആവ 2:7; യോശ 14:6, 7, 10.

സന്തതി: അഥവാ “പിൻത​ല​മു​റ​ക്കാർ.” അക്ഷ. “വിത്ത്‌.”

സ്‌തം​ഭ​ത്തിൽനിന്ന്‌: അഥവാ “മരത്തിൽനിന്ന്‌.”—പ്രവൃ 5:30-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

കല്ലറ: അഥവാ “സ്‌മാ​ര​ക​ക്കല്ലറ.”—പദാവ​ലി​യിൽ “സ്‌മാ​ര​ക​ക്കല്ലറ” കാണുക.

ദൈവത്തെ സേവിച്ച്‌: അഥവാ “ദൈ​വേഷ്ടം ചെയ്‌ത്‌; ദൈ​വോ​ദ്ദേ​ശ്യ​ത്തി​നു ചേർച്ച​യിൽ പ്രവർത്തിച്ച്‌.”—പ്രവൃ 20:27-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

സത്യ​ദൈ​വത്തെ ആരാധി​ച്ചി​രു​ന്നവർ: ‘സത്യ​ദൈ​വത്തെ ആരാധി​ച്ചി​രു​ന്നവർ’ എന്ന്‌ ഇവിടെ പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന സെബോ​മാ​യി എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തി​ന്റെ അർഥം “ആരാധി​ക്കുക; ഭക്ത്യാ​ദ​രവ്‌ കാട്ടുക; സംപൂ​ജ്യ​നാ​യി കാണുക” എന്നൊ​ക്കെ​യാണ്‌. അതിനെ “ദൈവ​ഭ​യ​മുള്ള; ഭക്തിയുള്ള” എന്നിങ്ങ​നെ​യും പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താം. (പ്രവൃ 13:50-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) സുറി​യാ​നി പ്‌ശീത്താ അതു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നതു “ദൈവത്തെ ഭയപ്പെ​ടു​ന്നവർ” എന്നാണ്‌. ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളു​ടെ ഒരു എബ്രാ​യ​പ​രി​ഭാഷ (അനു. സി4-ൽ J¹⁸ എന്നു സൂചി​പ്പി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു.) ഇവിടെ ദൈവ​നാ​മം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. അവിടെ കാണു​ന്നത്‌ “യഹോ​വയെ ഭയപ്പെ​ടു​ന്നവർ” എന്നാണ്‌.

ദൈവ​ത്തി​ന്റെ അനർഹദയ: പൗലോസ്‌ ഒരിക്കൽ യേശു​വി​നെ​യും യേശു​വി​ന്റെ അനുഗാ​മി​ക​ളെ​യും എതിർത്തി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ (പ്രവൃ 9:3-5) അദ്ദേഹം ദൈവ​ത്തി​ന്റെ അനർഹ​ദ​യ​യെ​ക്കു​റിച്ച്‌ എടുത്തു​പ​റ​ഞ്ഞ​തിൽ ഒട്ടും അതിശ​യി​ക്കാ​നില്ല. (പദാവ​ലി​യിൽ “അനർഹദയ” കാണുക.) ശുശ്രൂഷ ചെയ്യാൻ തനിക്കു കഴിയു​ന്നത്‌, ദൈവ​ത്തി​ന്റെ അനർഹ​ദ​യ​കൊണ്ട്‌ മാത്ര​മാ​ണെന്നു പൗലോ​സി​നു വ്യക്തമാ​യി അറിയാ​മാ​യി​രു​ന്നു. (1കൊ 15:10; 1തിമ 1:13, 14) എഫെ​സൊ​സിൽനി​ന്നുള്ള മൂപ്പന്മാ​രോ​ടു സംസാ​രി​ച്ച​പ്പോൾ ഈ ഗുണ​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പൗലോസ്‌ രണ്ടു പ്രാവ​ശ്യം പറയു​ന്നുണ്ട്‌. (പ്രവൃ 20:24, 32) പൗലോസ്‌ തന്റെ 14 കത്തുക​ളിൽ ഏതാണ്ട്‌ 90 പ്രാവ​ശ്യം “അനർഹദയ” എന്ന പദപ്ര​യോ​ഗം ഉപയോ​ഗി​ക്കു​ന്ന​താ​യി കാണാം. മറ്റൊരു ബൈബി​ളെ​ഴു​ത്തു​കാ​ര​നും ഈ പദപ്ര​യോ​ഗം ഇത്രയ​ധി​കം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടില്ല. എബ്രാ​യർക്കുള്ള കത്തി​ലൊ​ഴി​കെ ബാക്കി​യു​ള്ള​തി​ന്റെ​യെ​ല്ലാം തുടക്ക​ത്തിൽ പൗലോസ്‌ ദൈവ​ത്തി​ന്റെ​യോ യേശു​വി​ന്റെ​യോ അനർഹ​ദ​യ​യെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പരാമർശി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. എല്ലാ കത്തുക​ളു​ടെ​യും ഉപസം​ഹാ​ര​ത്തി​ലും അദ്ദേഹം ഈ പദപ്ര​യോ​ഗം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു.

യഹോ​വ​യു​ടെ വചനം: പ്രവൃ 8:25-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പും അനു. സി-യും കാണുക.

യഹോവ ഇങ്ങനെ​യൊ​രു കല്‌പന ഞങ്ങൾക്കു തന്നിരി​ക്കു​ന്നു: ഈ വാക്യ​ത്തിൽ തുടർന്ന്‌ വരുന്ന ഉദ്ധരണി യശ 49:6-ൽനിന്നു​ള്ള​താണ്‌. മൂല എബ്രാ​യ​പാ​ഠ​ത്തി​ലെ യശ 49:6-ന്റെ പശ്ചാത്തലം വ്യക്തമാ​ക്കു​ന്നത്‌ അത്‌ യഹോ​വ​യു​ടെ വാക്കു​ക​ളാ​ണെ​ന്നാണ്‌. (യശ 49:5; യശ 42:6 താരത​മ്യം ചെയ്യുക.) യഹോ​വ​യു​ടെ ദാസനായ യേശു​ക്രി​സ്‌തു​വും യേശു​വി​ന്റെ അനുഗാ​മി​ക​ളും ചെയ്യുന്ന പ്രവർത്ത​ന​മാണ്‌ ആ പ്രവച​ന​ത്തി​ന്റെ നിവൃ​ത്തി​യിൽ ഉൾപ്പെ​ടു​ന്നത്‌.—യശ 42:1; ലൂക്ക 2:32-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പും അനു. സി-യും കാണുക.

ഭൂമി​യു​ടെ അറ്റംവരെ: അഥവാ “ഭൂമി​യു​ടെ അതിവി​ദൂ​ര​ഭാ​ഗ​ങ്ങൾവരെ.” യശ 49:6-ൽനിന്നുള്ള ഉദ്ധരണി​യാണ്‌ ഇത്‌. അതിന്റെ സെപ്‌റ്റു​വ​ജിന്റ്‌ ഭാഷാ​ന്ത​ര​ത്തി​ലും ഇവിടെ കാണുന്ന അതേ ഗ്രീക്ക്‌ പദപ്ര​യോ​ഗ​മാണ്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ളത്‌. യഹോ​വ​യു​ടെ ദാസൻ ‘ജനതകൾക്ക്‌ ഒരു വെളി​ച്ച​മാ​യി​രി​ക്കു​മെ​ന്നും’ ദൈവ​ത്തിൽനി​ന്നുള്ള രക്ഷ “ഭൂമി​യു​ടെ അറ്റംവരെ” എത്തു​മെ​ന്നും യശയ്യ മുൻകൂ​ട്ടി​പ്പ​റഞ്ഞു. ക്രിസ്‌തു​വി​ന്റെ അനുഗാ​മി​കൾ ജനതകൾക്ക്‌ ഒരു വെളി​ച്ച​മാ​യി​രി​ക്ക​ണ​മെന്ന യഹോ​വ​യു​ടെ കല്‌പ​ന​യാണ്‌ ഈ പ്രവച​ന​ത്തിൽ അടങ്ങി​യി​രി​ക്കു​ന്ന​തെന്നു പിസി​ദ്യ​യി​ലെ അന്ത്യോ​ക്യ​യിൽവെച്ച്‌ പൗലോ​സും ബർന്നബാ​സും സൂചി​പ്പി​ച്ചു. ഇവിടെ “ഭൂമി​യു​ടെ അറ്റംവരെ” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന അതേ ഗ്രീക്കു​പ​ദ​പ്ര​യോ​ഗം പ്രവൃ 1:8-ലും (പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) കാണാം. യേശു​വി​ന്റെ അനുഗാ​മി​കൾ എത്ര വിപു​ല​മായ രീതി​യിൽ യേശു​വി​ന്റെ സാക്ഷി​ക​ളാ​യി പ്രവർത്തി​ക്കു​മെ​ന്നാണ്‌ അവിടെ ആ വാക്കുകൾ സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌.

യഹോ​വ​യു​ടെ വചനം: പ്രവൃ 8:25-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പും അനു. സി-യും കാണുക.

യോഗ്യ​രാ​ക്കുന്ന തരം മനോ​ഭാ​വ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നവർ: പൗലോ​സി​ന്റെ​യും ബർന്നബാ​സി​ന്റെ​യും പ്രസംഗം കേട്ട്‌ പിസി​ദ്യ​യി​ലെ അന്ത്യോ​ക്യ​യിൽ വിശ്വാ​സി​ക​ളാ​യി​ത്തീർന്ന ജനതക​ളിൽപ്പെട്ട ചില​രെ​ക്കു​റി​ച്ചാണ്‌ ഇവിടെ പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. ‘യോഗ്യ​രാ​ക്കുന്ന തരം മനോ​ഭാ​വ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നവർ’ എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തി​നു (റ്റസ്സോ എന്ന ക്രിയ​യു​ടെ ഒരു രൂപം.) “സ്ഥാപി​ക്കുക; ശരിയായ സ്ഥാനത്ത്‌ വെക്കുക; ക്രമീ​ക​രി​ക്കുക; നിയമി​ക്കുക” എന്നിങ്ങനെ പലപല അർഥങ്ങ​ളുണ്ട്‌. അതു​കൊണ്ട്‌ ഓരോ സ്ഥലത്തും ആ വാക്കിന്റെ അർഥം തീരു​മാ​നി​ക്കു​ന്നത്‌ അത്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന സന്ദർഭം നോക്കി​യാണ്‌. പ്രവൃ 13:46-ൽ പിസി​ദ്യ​യി​ലെ അന്ത്യോ​ക്യ​യി​ലുള്ള ചില ജൂതന്മാ​രെ ജനതക​ളിൽപ്പെ​ട്ട​വ​രു​മാ​യി താരത​മ്യം ചെയ്‌തി​രി​ക്കു​ന്ന​താ​യി കാണാം. ജനതക​ളിൽപ്പെ​ട്ട​വ​രെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ത​ന്നെ​യാണ്‌ ഇവിടെ 48-ാം വാക്യ​ത്തി​ലും പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. തലേ ശബത്തിൽ പൗലോസ്‌ ആവേശം നിറഞ്ഞ ഒരു പ്രസം​ഗ​ത്തി​ലൂ​ടെ ഈ രണ്ടു കൂട്ടർക്കും നല്ലൊരു സാക്ഷ്യം നൽകി​യ​താ​യി​രു​ന്നു. (പ്രവൃ 13:16-41) എന്നാൽ പൗലോ​സി​ന്റെ​യും ബർന്നബാ​സി​ന്റെ​യും വാക്കുകൾ സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​ത​നു​സ​രിച്ച്‌, അന്നു ജൂതന്മാർ ധിക്കാ​ര​ത്തോ​ടെ “ദൈവ​വ​ചനം” തള്ളിക്ക​ള​യു​ക​യും അവരുടെ മനോ​ഭാ​വ​ത്തി​ലൂ​ടെ​യും പ്രവൃ​ത്തി​യി​ലൂ​ടെ​യും ‘നിത്യ​ജീ​വനു യോഗ്യ​ര​ല്ലെന്നു തെളി​യി​ക്കു​ക​യും’ ചെയ്‌തു. (പ്രവൃ 13:46) പക്ഷേ ആ നഗരത്തി​ലെ ജനതക​ളിൽപ്പെ​ട്ട​വ​രു​ടെ മനോ​ഭാ​വം വളരെ വ്യത്യ​സ്‌ത​മാ​യി​രു​ന്നു. അവർ വളരെ​യ​ധി​കം സന്തോ​ഷിച്ച്‌ യഹോ​വ​യു​ടെ വചനത്തെ മഹത്ത്വ​പ്പെ​ടു​ത്തി എന്നാണു വിവരണം പറയു​ന്നത്‌. അതു​കൊണ്ട്‌ ഇവിടെ റ്റസ്സോ എന്ന ഗ്രീക്കു​ക്രിയ സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌ അന്ത്യോ​ക്യ​യി​ലുള്ള ജനതക​ളിൽപ്പെ​ട്ടവർ നിത്യ​ജീ​വനു യോഗ്യ​രാ​ക്കുന്ന മനോ​ഭാ​വ​വും ചായ്വും കാണി​ച്ചു​കൊണ്ട്‌ നിത്യ​ജീ​വൻ നേടാ​നുള്ള “സ്ഥാനത്ത്‌ തങ്ങളെ​ത്തന്നെ ആക്കി​വെച്ചു” എന്നാണ്‌. അതു​കൊ​ണ്ടാണ്‌ ആ ഗ്രീക്കു​പ​ദത്തെ, ‘യോഗ്യ​രാ​ക്കുന്ന തരം മനോ​ഭാ​വ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നവർ’ എന്ന്‌ ഈ വാക്യ​ത്തിൽ പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. എന്നാൽ പല ബൈബിൾപ​രി​ഭാ​ഷ​ക​ളും പ്രവൃ 13:48-ൽ ഈ പദപ്ര​യോ​ഗത്തെ “മുൻകൂ​ട്ടി നിശ്ചയി​ച്ചവർ; നിയമി​ച്ചവർ” എന്നെല്ലാ​മാ​ണു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. പക്ഷേ അതു വായി​ച്ചാൽ അവർ ജീവൻ നേടണ​മെന്നു ദൈവം നേര​ത്തേ​തന്നെ നിശ്ചയി​ച്ചു​വെ​ച്ചി​രു​ന്നു എന്നു തോന്നും. എന്നാൽ അന്ത്യോ​ക്യ​യി​ലെ ജനതക​ളിൽപ്പെ​ട്ടവർ ജീവൻ നേടണ​മെന്നു ദൈവം മുൻകൂ​ട്ടി നിശ്ചയി​ച്ചു​വെ​ച്ചി​രു​ന്ന​താ​യി ഈ വാക്യ​സ​ന്ദർഭ​മോ മറ്റു ബൈബിൾഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളോ സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നില്ല. അതു​പോ​ലെ​തന്നെ അവി​ടെ​യു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന ജൂതന്മാർ നിത്യ​ജീ​വൻ നേടി​ല്ലെ​ന്നും ദൈവം മുൻകൂ​ട്ടി നിശ്ചയി​ച്ചു​വെ​ച്ചി​രു​ന്നില്ല. കാരണം, സന്തോ​ഷ​വാർത്ത സ്വീക​രി​ക്കാൻ പൗലോസ്‌ ജൂതന്മാ​രെ ശരിക്കും പ്രോ​ത്സാ​ഹി​പ്പി​ച്ച​താണ്‌. എന്നാൽ അവർ മനഃപൂർവം ആ സന്ദേശം തള്ളിക്ക​ള​യു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. അവർ അങ്ങനെ ചെയ്യണ​മെന്നു മുൻകൂ​ട്ടി നിശ്ചയി​ച്ചു​വെ​ച്ച​താ​യി​രു​ന്നില്ല. ചിലർ തങ്ങളുടെ പ്രവൃ​ത്തി​കൾകൊണ്ട്‌ ‘ദൈവ​രാ​ജ്യ​ത്തി​നു യോജി​ച്ച​വരല്ല’ എന്നു തെളി​യി​ക്കു​മെന്നു യേശു മുമ്പ്‌ പറഞ്ഞി​രു​ന്നു. (ലൂക്ക 9:62) എന്നാൽ ചിലർ തങ്ങളുടെ മനോ​ഭാ​വ​ത്തി​ലൂ​ടെ സന്തോ​ഷ​വാർത്ത​യ്‌ക്ക്‌ ‘അർഹരാ​ണെന്നു’ കാണി​ക്കു​മെ​ന്നും യേശു സൂചി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്നു. അത്തരത്തി​ലു​ള്ള​വ​രാ​യി​രു​ന്നു അന്ത്യോ​ക്യ​യി​ലെ ജനതക​ളിൽപ്പെ​ട്ടവർ.—മത്ത 10:11, 13.

യഹോ​വ​യു​ടെ വചനം: പ്രവൃ 8:25-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പും അനു. സി-യും കാണുക.

ദൈവ​ഭ​ക്ത​രായ: അഥവാ “ദൈവത്തെ ആരാധി​ച്ചി​രു​ന്ന​വ​രായ.” ഇവിടെ കാണുന്ന സെബോ​മാ​യി എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദത്തെ “ദൈവ​ഭ​യ​മു​ള്ള​വ​രായ; ഭക്തിയു​ള്ള​വ​രായ” എന്നൊക്കെ പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താം. സുറി​യാ​നി പ്‌ശീത്താ അതു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നതു “ദൈവത്തെ ഭയപ്പെ​ടു​ന്ന​വ​രായ” എന്നാണ്‌. ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളു​ടെ ചില എബ്രാ​യ​പ​രി​ഭാ​ഷകൾ (അനു. സി4-ൽ J^{7, 8, 10, 18} എന്നു സൂചി​പ്പി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു.) ഇവിടെ ദൈവ​നാ​മം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. അവിടെ കാണു​ന്നത്‌ “യഹോ​വയെ ഭയപ്പെ​ടു​ന്ന​വ​രായ” എന്നാണ്‌.

കാലിലെ പൊടി അവർക്കു നേരെ തട്ടിക്ക​ള​ഞ്ഞിട്ട്‌: മത്ത 10:14; മർ 6:11; ലൂക്ക 9:5 എന്നിവി​ട​ങ്ങ​ളിൽ രേഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന യേശു​വി​ന്റെ നിർദേ​ശ​മ​നു​സ​രിച്ച്‌ പ്രവർത്തി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു പൗലോ​സും ബർന്നബാ​സും. മറ്റു ജനതക​ളിൽപ്പെ​ട്ട​വ​രു​ടെ പ്രദേ​ശ​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ സഞ്ചരി​ച്ചി​ട്ടു ജൂതന്മാ​രു​ടെ പ്രദേ​ശ​ത്തേക്കു വീണ്ടും കടക്കു​ന്ന​തി​നു മുമ്പ്‌ മതഭക്ത​രായ ജൂതന്മാർ ചെരി​പ്പി​ലെ പൊടി തട്ടിക്ക​ള​യു​മാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ ശിഷ്യ​ന്മാർക്കു നിർദേശം കൊടു​ത്ത​പ്പോൾ യേശുവിന്റെ മനസ്സി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നത്‌ എന്തായാ​ലും ഇതല്ല. ദൈവം വരുത്താൻപോ​കുന്ന കാര്യ​ങ്ങൾക്ക്‌ ഇനി തങ്ങൾ ഉത്തരവാ​ദി​ക​ള​ല്ലെന്നു സൂചി​പ്പി​ക്കാ​നാ​ണു ശിഷ്യ​ന്മാർ ഇങ്ങനെ ചെയ്‌തത്‌. കൊരി​ന്തിൽവെച്ച്‌ പൗലോസ്‌ തന്റെ ‘വസ്‌ത്രം കുടഞ്ഞ​തും’ ഇതി​നോ​ടു സമാന​മാ​യൊ​രു കാര്യ​മാ​യി​രു​ന്നു. “നിങ്ങളു​ടെ രക്തം നിങ്ങളു​ടെ തലമേൽത്തന്നെ ഇരിക്കട്ടെ. ഞാൻ കുറ്റക്കാ​രനല്ല” എന്നൊരു വിശദീ​ക​ര​ണ​വും പൗലോസ്‌ അതോ​ടൊ​പ്പം നൽകി.—പ്രവൃ 18:6-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.