ഞാൻ ജീവി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ളത്‌: അഥവാ “ഞാൻ പെരു​മാ​റി​യി​ട്ടു​ള്ളത്‌.” ഇവിടെ കാണുന്ന പൊളി​റ്റ്യു​ഓ​മായ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​ക്രി​യ​യു​ടെ രൂപത്തെ “ഒരു പൗര​നെ​പ്പോ​ലെ പെരു​മാ​റുക” (രാജ്യ​വ​രി​മധ്യ ഭാഷാ​ന്തരം) എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താം. സ്വന്തം രാജ്യത്തെ നിയമങ്ങൾ അനുസ​രി​ക്കുന്ന ഉത്തമപൗ​ര​നെന്ന നിലയിൽ താൻ ഇതുവരെ വളരെ നന്നായി​ട്ടാ​ണു പെരു​മാ​റി​യി​ട്ടു​ള്ള​തെന്നു സൂചി​പ്പി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു പൗലോസ്‌. റോമൻ പൗരത്വ​ത്തി​നു പൊതു​വേ വലിയ വില കല്‌പി​ച്ചി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടും ആ പൗരത്വ​മു​ള്ള​വർക്കു ചില പ്രത്യേക ഉത്തരവാ​ദി​ത്വ​ങ്ങ​ളും ആനുകൂ​ല്യ​ങ്ങ​ളും ലഭിച്ചി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടും റോമൻ പൗരന്മാർ സാധാ​ര​ണ​ഗ​തി​യിൽ രാജ്യത്തെ കാര്യ​ങ്ങ​ളിൽ സജീവ​മാ​യി ഉൾപ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു. (പ്രവൃ 22:25-30) എന്നാൽ പൗലോസ്‌ ഇവിടെ തന്റെ ‘ജീവി​ത​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌’ പറഞ്ഞ​പ്പോൾ ദൈവ​മു​മ്പാ​കെ എന്ന പദംകൂ​ടെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചത്‌, താൻ ഒരു റോമൻ പൗരൻ എന്നതി​ലു​പരി ദൈവ​രാ​ജ്യ​ത്തി​ന്റെ ഒരു പൗരനാ​ണെന്നു സൂചി​പ്പി​ക്കാ​നാ​യി​രി​ക്കാം.—ഫിലി 3:20; ഇതേ ക്രിയാ​രൂ​പം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ഫിലി 1:27, അടിക്കു​റിപ്പ്‌ താരത​മ്യം ചെയ്യുക.

ഞാൻ ഒരു പരീശ​നാണ്‌: അവിടെ കൂടി​യി​രുന്ന ചിലർക്കു പൗലോ​സി​നെ പരിച​യ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. (പ്രവൃ 22:5) താൻ പരീശ​കു​ടും​ബ​ത്തിൽ ജനിച്ച​വ​നാണ്‌ എന്നു പൗലോസ്‌ പറഞ്ഞത്‌, താനും മുമ്പ്‌ അവരെ​പ്പോ​ലെ ഒരു പരീശ​നാ​യി​രു​ന്നെന്നു സൂചി​പ്പി​ക്കാൻവേ​ണ്ടി​യാ​ണെന്ന്‌ അവർക്കു മനസ്സി​ലാ​യി​ക്കാ​ണും. എന്തായാ​ലും താൻ ഇപ്പോ​ഴും ഒരു പരീശ​നാ​ണെന്നു തെറ്റി​ദ്ധ​രി​പ്പി​ക്കാൻ പൗലോ​സിന്‌ ഉദ്ദേശ്യ​മി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നെന്ന്‌ അവർക്ക്‌ ഉറപ്പാ​യും മനസ്സി​ലാ​യി​ട്ടു​ണ്ടാ​കും. കാരണം പൗലോസ്‌ ഇതിനകം തീക്ഷ്‌ണ​ത​യുള്ള ഒരു ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​യാ​യി മാറി​യെന്ന്‌ സൻഹെ​ദ്രി​നി​ലെ പരീശ​ന്മാർക്ക്‌ അറിയാ​മാ​യി​രു​ന്നു. വാക്യ​ത്തി​ന്റെ സന്ദർഭം കണക്കി​ലെ​ടു​ക്കു​മ്പോൾ, പൗലോ​സി​ന്റെ വാക്കു​കളെ മറ്റൊ​രർഥ​ത്തിൽ മനസ്സി​ലാ​ക്കാ​വു​ന്ന​താണ്‌. തന്നെ​പ്പോ​ലെ​തന്നെ പരീശ​ന്മാ​രും പുനരു​ത്ഥാ​ന​ത്തിൽ വിശ്വ​സി​ച്ചി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ താൻ സദൂക്യ​രെ​ക്കാൾ യോജി​ക്കു​ന്നത്‌ അവരോ​ടാ​ണെ​ന്നാ​യി​രി​ക്കാം പൗലോസ്‌ ഇവിടെ ഉദ്ദേശി​ച്ചത്‌. അങ്ങനെ അവി​ടെ​യു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന പരീശ​ന്മാ​രു​മാ​യി യോജി​ക്കാൻ പറ്റുന്ന ഒരു വിഷയ​ത്തി​ലേക്കു ശ്രദ്ധ ക്ഷണിക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു അദ്ദേഹം. ഈ വിവാ​ദ​വി​ഷയം എടുത്തി​ട്ടാൽ സൻഹെ​ദ്രി​നി​ലെ ചില​രെ​ങ്കി​ലും തന്റെ പക്ഷത്ത്‌ നിൽക്കു​മെന്ന്‌ അദ്ദേഹം പ്രതീ​ക്ഷി​ച്ചു​കാ​ണും. ആ തന്ത്രം ഫലിക്കു​ക​യും ചെയ്‌തു. (പ്രവൃ 23:7-9) പിന്നീട്‌ അഗ്രിപ്പ രാജാ​വി​ന്റെ മുന്നിൽവെച്ച്‌ തന്റെ ഭാഗം വാദി​ച്ച​പ്പോൾ പൗലോസ്‌ തന്നെക്കു​റിച്ച്‌ പറഞ്ഞ കാര്യ​ങ്ങ​ളും, ഈ വാക്യ​ത്തി​ലെ അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ വാക്കു​ക​ളു​മാ​യി ചേരു​ന്നുണ്ട്‌. (പ്രവൃ 26:5) ഫിലി​പ്പി​യി​ലെ സഹക്രി​സ്‌ത്യാ​നി​കൾക്കു റോമിൽനിന്ന്‌ കത്ത്‌ എഴുതി​യ​പ്പോ​ഴും പൗലോസ്‌ തന്റെ പരീശ​പാ​ര​മ്പ​ര്യ​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നുണ്ട്‌. (ഫിലി 3:5) മുമ്പ്‌ പരീശ​ന്മാ​രാ​യി​രുന്ന ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​കളെ പ്രവൃ 15:5-ൽ വിശേ​ഷി​പ്പി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന വിധവും ഇവിടെ ശ്രദ്ധേ​യ​മാണ്‌.—പ്രവൃ 15:5-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

അവർ ശപഥ​മെ​ടു​ത്തു: അഥവാ “അവർ ശാപത്തിൻകീ​ഴി​ലാ​കാൻ തയ്യാറാ​യി.” ഇവിടെ കാണുന്ന അനതെ​മാ​റ്റീ​ഡ്‌സോ എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം ഒരു പ്രത്യേ​ക​തരം ശപഥ​ത്തെ​യാ​ണു കുറി​ക്കു​ന്നത്‌. ശപഥം ചെയ്‌തിട്ട്‌ അതു നിറ​വേ​റ്റാ​തി​രി​ക്കു​ക​യോ ആ ശപഥം നുണയാ​ണെന്നു തെളി​യു​ക​യോ ചെയ്‌താൽ അതിന്റെ ശാപം തന്റെ മേൽ വന്നു​കൊ​ള്ളട്ടെ എന്ന്‌ ഒരാൾ സമ്മതി​ക്കു​ന്ന​താണ്‌ അതിൽ ഉൾപ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നത്‌.

മൂപ്പന്മാർ: ജൂതജ​ന​ത​യു​ടെ നേതാ​ക്ക​ന്മാ​രായ ചില മൂപ്പന്മാ​രാണ്‌ ഇവർ. മിക്ക​പ്പോ​ഴും മുഖ്യ​പു​രോ​ഹി​ത​ന്മാ​രു​ടെ​യും ശാസ്‌ത്രി​മാ​രു​ടെ​യും കൂടെ​യാണ്‌ ഇവരെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയാ​റു​ള്ളത്‌.—മത്ത 16:21-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ശപഥ​മെ​ടു​ത്തി​രി​ക്കു​ക​യാണ്‌: അഥവാ “ശാപത്തിൻകീ​ഴി​ലാ​കാൻ തയ്യാറാ​യി​രി​ക്കു​ക​യാണ്‌.”—പ്രവൃ 23:12-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ശപഥം ചെയ്‌തി​രി​ക്കു​ന്നു: അഥവാ “ശാപത്തിൻകീ​ഴി​ലാ​കാൻ തയ്യാറാ​യി​രി​ക്കു​ന്നു.”—പ്രവൃ 23:12-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

രാത്രി മൂന്നാം മണി: സൂര്യാ​സ്‌ത​മ​യം​മു​ത​ലാണ്‌ ഇത്‌ എണ്ണേണ്ടത്‌. ഇതു രാത്രി ഏകദേശം 9 മണിയെ സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ സമയം സൂചി​പ്പി​ക്കാൻ പൊതു​വേ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നതു ‘യാമം’ എന്ന പദമാണ്‌. സമയത്തെ യാമങ്ങ​ളാ​യി തിരി​ക്കു​ന്നതു ഗ്രീക്കു​കാ​രു​ടെ​യും റോമാ​ക്കാ​രു​ടെ​യും രീതി​യാ​യി​രു​ന്നു. (മത്ത 14:25; മർ 6:48; ലൂക്ക 12:38) എന്നാൽ യാമത്തി​നു പകരം രാത്രി​യി​ലെ (12 മണിക്കൂർ ദൈർഘ്യം.) ഒരു പ്രത്യേ​ക​മ​ണി​ക്കൂ​റി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ എടുത്തു​പ​റ​ഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നത്‌ ഈ വാക്യ​ത്തിൽ മാത്ര​മാണ്‌.—പ്രവൃ 16:25, 33 താരത​മ്യം ചെയ്യുക; മർ 13:35-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

അഭിവ​ന്ദ്യ​നായ ഗവർണർ ഫേലി​ക്‌സി​നു ക്ലൗദ്യൊസ്‌ ലുസി​യാസ്‌ എഴുതു​ന്നത്‌: നമസ്‌കാ​രം!: പുരാ​ത​ന​കാ​ലത്ത്‌ സാധാ​ര​ണ​യാ​യി കത്തുകൾ എഴുതി​ത്തു​ട​ങ്ങി​യി​രു​ന്നത്‌ ഇങ്ങനെ​യാണ്‌. ആരാണ്‌ എഴുതു​ന്നത്‌, ആർക്കാണ്‌ എഴുതു​ന്നത്‌ എന്നീ വിവര​ങ്ങ​ളും ഒരു അഭിവാ​ദ​ന​വും അതിൽ അടങ്ങി​യി​രു​ന്നു. അഭിവാ​ദ​ന​ത്തി​നാ​യി പൊതു​വേ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രു​ന്നതു ഖായ്‌റൊ എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​മാണ്‌. അതിന്റെ അക്ഷരാർഥം “സന്തോ​ഷി​ക്കുക” എന്നാ​ണെ​ങ്കി​ലും ആ പദം​കൊണ്ട്‌ ഉദ്ദേശി​ക്കു​ന്നതു “നിങ്ങൾ സുഖമാ​യി​രി​ക്കട്ടെ” എന്നാണ്‌. ബൈബി​ളി​ന്റെ ഭാഗമ​ല്ലാത്ത പപ്പൈ​റസ്‌ കത്തുക​ളി​ലും ഈ പദം വ്യാപ​ക​മാ​യി കാണാ​മാ​യി​രു​ന്നു. ഈ വാക്യ​ത്തിൽ ആ ഗ്രീക്കു​പദം “നമസ്‌കാ​രം” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നത്‌ ഉചിത​മാണ്‌. കത്തുക​ളിൽ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രുന്ന സമാന​മായ ഒരു അഭിസം​ബോ​ധന പ്രവൃ 15:23-ലും യാക്ക 1:1-ലും കാണാം.—പ്രവൃ 15:23-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

റോമൻ പൗരൻ: പ്രവൃ 16:37; 22:25 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.

കൊട്ടാ​രം: അഥവാ “പ്രായ്‌റ്റോ​റി​യം.” സുവി​ശേ​ഷ​വി​വ​ര​ണ​ങ്ങ​ളി​ലും പ്രവൃ​ത്തി​ക​ളു​ടെ പുസ്‌ത​ക​ത്തി​ലും പ്രായി​റ്റോ​റി​യൊൻ (ലത്തീനിൽനിന്ന്‌ വന്നിരി​ക്കു​ന്നത്‌.) എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം ഒരു കൊട്ടാ​ര​ത്തെ​യോ മറ്റ്‌ ഏതെങ്കി​ലും താമസ​സ്ഥ​ല​ത്തെ​യോ കുറി​ക്കാൻ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. ഒരു സൈന്യാ​ധി​പന്റെ കൂടാ​രത്തെ പ്രായ്‌റ്റോ​റി​യം എന്നാണു വിളി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ പിൽക്കാ​ലത്ത്‌ സംസ്ഥാ​നാ​ധി​പ​നായ ഗവർണ​റു​ടെ വസതിയെ കുറി​ക്കാ​നും അത്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചു​തു​ടങ്ങി. ഇവിടെ ആ പദം സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌, മഹാനായ ഹെരോദ്‌ കൈസ​ര്യ​യിൽ പണിതീർത്ത കൊട്ടാ​ര​ത്തെ​യാണ്‌. എന്നാൽ ഈ വാക്യ​ത്തി​ലെ സംഭവം നടന്ന എ.ഡി. 56 ആയപ്പോ​ഴേ​ക്കും ഇതു റോമൻ ഗവർണ​റു​ടെ വസതി​യാ​യി മാറി​യി​രു​ന്നു.—മത്ത 27:27-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.