അവർ രണ്ടും: അക്ഷ. “അവർ.” അതായത്‌, പത്രോ​സും യോഹ​ന്നാ​നും.

ദേവാ​ല​യ​ത്തി​ലെ കാവൽക്കാ​രു​ടെ മേധാവി: പ്രവൃ 5:24, 26 വാക്യ​ങ്ങ​ളി​ലും ഈ മേധാ​വി​യെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറഞ്ഞി​ട്ടുണ്ട്‌. എ.ഡി. ഒന്നാം നൂറ്റാ​ണ്ടാ​യ​പ്പോ​ഴേ​ക്കും പുരോ​ഹി​ത​ന്മാ​രാണ്‌ ഈ ഔദ്യോ​ഗി​ക​സ്ഥാ​നം വഹിച്ചി​രു​ന്നത്‌. ദേവാ​ല​യ​ത്തി​ലെ കാവൽക്കാ​രു​ടെ മേധാ​വി​യാ​യി നിയമി​ക്ക​പ്പെ​ടുന്ന പുരോ​ഹി​ത​നാ​യി​രു​ന്നു മഹാപു​രോ​ഹി​തൻ കഴിഞ്ഞാൽ തൊട്ട​ടുത്ത സ്ഥാനം. ദേവാ​ല​യ​ത്തിൽ സേവി​ച്ചി​രുന്ന പുരോ​ഹി​ത​ന്മാ​രു​ടെ മേൽനോ​ട്ടം ഇദ്ദേഹ​ത്തി​നാ​യി​രു​ന്നു. ദേവാ​ല​യ​ത്തി​നു​ള്ളി​ലും ദേവാ​ല​യ​പ​രി​സ​ര​ത്തും ക്രമസ​മാ​ധാ​നം നിലനി​റു​ത്താ​നാ​യി ഇദ്ദേഹ​ത്തി​നു കീഴിൽ ‘ദേവാലയ പോലീസ്‌ സേന’ എന്നു വിളി​ക്കാ​വുന്ന ഒരു കൂട്ടം ലേവ്യ​രു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ദേവാ​ല​യ​ക​വാ​ടങ്ങൾ രാവിലെ തുറക്കാ​നും രാത്രി​യിൽ അടയ്‌ക്കാ​നും നിയോ​ഗി​ച്ചി​രുന്ന ലേവ്യ​രു​ടെ മേൽനോ​ട്ട​ത്തി​നാ​യി ഈ മേധാ​വി​ക്കു കീഴിൽ ഉപമേ​ധാ​വി​ക​ളും കാണും. ദേവാ​ല​യ​ഖ​ജ​നാവ്‌ സംരക്ഷി​ക്കുക, ജനക്കൂ​ട്ടത്തെ നിയ​ന്ത്രി​ക്കുക, പ്രവേ​ശനം നിരോ​ധി​ച്ചി​രുന്ന സ്ഥലങ്ങളി​ലേക്ക്‌ ആരും കടക്കാതെ നോക്കുക എന്നീ ഉത്തരവാ​ദി​ത്വ​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം ലേവ്യ​രായ ഈ കാവൽക്കാ​രു​ടേ​താ​യി​രു​ന്നു. ലേവ്യരെ 24 ഗണങ്ങളാ​യി തിരി​ച്ചി​രു​ന്നു. ഓരോ ഗണവും ഊഴമ​നു​സ​രിച്ച്‌ വർഷത്തിൽ രണ്ടു പ്രാവ​ശ്യം ഓരോ ആഴ്‌ച വീതം ആലയത്തിൽ സേവി​ക്കും. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ഓരോ ഗണത്തി​ന്റെ​യും മേൽനോ​ട്ട​ത്തി​നാ​യി ദേവാ​ല​യ​ത്തി​ലെ കാവൽക്കാ​രു​ടെ മേധാ​വി​ക്കു കീഴിൽ ഒരു ഉപമേ​ധാ​വി​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. വലിയ സ്വാധീ​ന​ശ​ക്തി​യു​ള്ള​വ​രാ​യി​രു​ന്നു ദേവാ​ല​യ​ത്തി​ലെ കാവൽക്കാ​രു​ടെ മേധാ​വി​കൾ. യേശു​വി​നെ കൊല്ലാൻ ഗൂഢാ​ലോ​ചന നടത്തിയ മുഖ്യ​പു​രോ​ഹി​ത​ന്മാ​രോ​ടൊ​പ്പം ഇവരും ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. യേശു​വി​നെ ഒറ്റി​ക്കൊ​ടുത്ത രാത്രി​യിൽ ഇവർ തങ്ങളുടെ കീഴി​ലുള്ള ഭടന്മാ​രോ​ടൊ​പ്പം യേശു​വി​നെ അറസ്റ്റ്‌ ചെയ്യാൻ വന്നതായി ബൈബിൾ പറയുന്നു.—ലൂക്ക 22:4 (പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക), 52.

മൂപ്പന്മാർ: മത്ത 16:21-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

മുഖ്യ​പു​രോ​ഹി​ത​നായ അന്നാസ്‌: സിറി​യ​യി​ലെ റോമൻ ഗവർണ​റാ​യി​രുന്ന കുറേ​ന്യൊസ്‌ ഏതാണ്ട്‌ എ.ഡി. 6-ലോ 7-ലോ മഹാപു​രോ​ഹി​ത​നാ​യി നിയമിച്ച അന്നാസ്‌, ഏകദേശം എ.ഡി. 15 വരെ ആ സ്ഥാനത്ത്‌ തുടർന്നു. റോമാ​ക്കാർ അദ്ദേഹത്തെ ആ സ്ഥാനത്തു​നിന്ന്‌ നീക്കി​യ​തോ​ടെ അദ്ദേഹ​ത്തി​നു മഹാപു​രോ​ഹി​തൻ എന്ന ഔദ്യോ​ഗി​ക​സ്ഥാ​ന​പ്പേര്‌ നഷ്ടമാ​യെ​ങ്കി​ലും അദ്ദേഹം മുൻമ​ഹാ​പു​രോ​ഹി​ത​നും ജൂതപു​രോ​ഹി​ത​ന്മാ​രു​ടെ മുഖ്യ​വ​ക്താ​വും എന്ന നിലയിൽ തുടർന്നും വലിയ അധികാ​ര​വും സ്വാധീ​ന​വും ചെലു​ത്തി​യി​രു​ന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ അഞ്ച്‌ ആൺമക്കൾ മഹാപു​രോ​ഹി​ത​ന്മാ​രാ​യി സേവി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. മരുമ​ക​നായ കയ്യഫയും ഏകദേശം എ.ഡി. 18 മുതൽ എ.ഡി. 36 വരെയുള്ള കാലത്ത്‌ മഹാപു​രോ​ഹി​ത​നാ​യി​രു​ന്നു. (ലൂക്ക 3:2-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) യോഹ 18:13, 19 വാക്യ​ങ്ങ​ളിൽ അന്നാസി​നെ “മുഖ്യ​പു​രോ​ഹി​തൻ” എന്നു വിളി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​താ​യി കാണാം. എന്നാൽ അവിടെ കാണുന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തി​നു (അർഖീ​യ​റി​യൂസ്‌) നിലവി​ലുള്ള മഹാപു​രോ​ഹി​ത​നെ​യും മുൻമ​ഹാ​പു​രോ​ഹി​ത​ന്മാർ ഉൾപ്പെടെ പുരോ​ഹി​ത​ഗ​ണ​ത്തി​ലെ ഏതൊരു പ്രമു​ഖ​വ്യ​ക്തി​യെ​യും കുറി​ക്കാ​നാ​കും.—പദാവ​ലി​യിൽ “മുഖ്യ​പു​രോ​ഹി​തൻ” കാണുക.

കയ്യഫ: റോമാ​ക്കാർ നിയമിച്ച ഈ മഹാപു​രോ​ഹി​തൻ വിദഗ്‌ധ​നായ ഒരു നയത​ന്ത്ര​ജ്ഞ​നാ​യി​രു​ന്നു. അദ്ദേഹ​ത്തി​നു തൊട്ടു​മു​മ്പു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന മഹാപു​രോ​ഹി​ത​ന്മാ​രെ​ക്കാ​ളെ​ല്ലാം കൂടുതൽ കാലം അദ്ദേഹം ആ സ്ഥാനം വഹിച്ചു. എ.ഡി. 18-ഓടെ നിയമി​ത​നായ കയ്യഫ ഏതാണ്ട്‌ എ.ഡി. 36 വരെ ആ സ്ഥാനത്ത്‌ തുടർന്നു. യേശു​വി​നെ ചോദ്യം ചെയ്‌തിട്ട്‌ പീലാ​ത്തൊ​സി​നു കൈമാ​റി​യത്‌ അദ്ദേഹ​മാണ്‌. (മത്ത 26:3, 57; യോഹ 11:49; 18:13, 14, 24, 28) പ്രവൃ​ത്തി​ക​ളു​ടെ പുസ്‌ത​ക​ത്തിൽ ഇവിടെ മാത്ര​മാണ്‌ അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ പേര്‌ എടുത്തു​പ​റ​ഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. ഈ പുസ്‌ത​ക​ത്തിൽ മറ്റെല്ലാ​യി​ട​ത്തും അദ്ദേഹ​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ “മഹാപു​രോ​ഹി​തൻ” എന്നു മാത്രമേ പറഞ്ഞി​ട്ടു​ള്ളൂ.—പ്രവൃ 5:17, 21, 27; 7:1; 9:1.

സ്‌തം​ഭ​ത്തിൽ തറച്ചു​കൊ​ല്ലു​ക​യും: അഥവാ “സ്‌തം​ഭ​ത്തിൽ (തൂണിൽ) ബന്ധിച്ച.”—മത്ത 20:19-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പും പദാവ​ലി​യിൽ “ദണ്ഡനസ്‌തം​ഭം;” “സ്‌തംഭം” എന്നതും കാണുക.

നസറെ​ത്തു​കാ​രൻ: മർ 10:47-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

മുഖ്യ മൂലക്കല്ല്‌: മത്ത 21:42-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ധൈര്യം: ഇവിടെ കാണുന്ന പർറേ​സീയ എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം, ഒരു കാര്യം തീർച്ച​യാ​യും നടക്കും എന്ന അർഥത്തിൽ “ഉറപ്പാണ്‌” എന്നും പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടുണ്ട്‌. (1യോഹ 5:14) ഈ നാമപ​ദ​വും അതി​നോ​ടു ബന്ധപ്പെട്ട പർറേ​സീ​യ​സോ​മായ്‌ എന്ന ക്രിയാ​പ​ദ​വും (‘ധൈര്യ​ത്തോ​ടെ സംസാ​രി​ക്കുക’ എന്നു പലപ്പോ​ഴും പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നു.) പ്രവൃ​ത്തി​ക​ളു​ടെ പുസ്‌ത​ക​ത്തിൽ പല തവണ കാണാം. ധൈര്യം എന്ന ഗുണം ആദ്യകാ​ല​ക്രി​സ്‌ത്യാ​നി​ക​ളു​ടെ പ്രസം​ഗ​പ്ര​വർത്ത​ന​ത്തി​ന്റെ ഒരു പ്രധാ​ന​സ​വി​ശേ​ഷ​ത​യാ​യി​രു​ന്നു എന്നാണ്‌ അതു സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌.—പ്രവൃ 4:29, 31; 9:27, 28; 13:46; 14:3; 18:26; 19:8; 26:26.

പഠിപ്പി​ല്ലാ​ത്ത​വ​രും: അഥവാ “നിരക്ഷ​ര​രും.” ഇവിടെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തിന്‌ (അഗ്ര​മേ​റ്റോസ്‌) അക്ഷരാ​ഭ്യാ​സ​മി​ല്ലാ​ത്തവർ എന്നും അർഥം വരാ​മെ​ങ്കി​ലും ഇവിടെ അത്‌ അർഥമാ​ക്കു​ന്നതു റബ്ബിമാ​രു​ടെ വിദ്യാ​ല​യ​ങ്ങ​ളിൽ പഠിച്ചി​ട്ടി​ല്ലാ​ത്തവർ എന്നായി​രി​ക്കാം. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ഒന്നാം നൂറ്റാ​ണ്ടി​ലെ മിക്ക ജൂതന്മാർക്കും എഴുതാ​നും വായി​ക്കാ​നും അറിയാ​മാ​യി​രു​ന്നു. അതിന്റെ ഒരു കാരണം പല സിന​ഗോ​ഗു​ക​ളി​ലും ആളുകൾക്കു വിദ്യാ​ഭ്യാ​സം നൽകുന്ന രീതി​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു എന്നതാണ്‌. എന്നാൽ പത്രോ​സും യോഹ​ന്നാ​നും യേശു​വി​നെ​പ്പോ​ലെ​തന്നെ റബ്ബിമാ​രു​ടെ വിദ്യാ​ല​യ​ങ്ങ​ളിൽ പഠിച്ചി​ട്ടി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. (യോഹ 7:15 താരത​മ്യം ചെയ്യുക.) മതവി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സം നേടാൻ പറ്റിയ ഒരേ ഒരു സ്ഥലം ഇത്തരം വിദ്യാ​ല​യ​ങ്ങ​ളാണ്‌ എന്നായി​രു​ന്നു യേശു​വി​ന്റെ കാലത്തെ ശ്രേഷ്‌ഠ​രായ മതനേ​താ​ക്ക​ന്മാ​രു​ടെ ചിന്ത. അതു​കൊ​ണ്ടാണ്‌ ആളുകളെ ദൈവ​നി​യമം പഠിപ്പി​ക്കാ​നോ അവർക്ക്‌ അതു വിശദീ​ക​രി​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്കാ​നോ പത്രോ​സി​നും യോഹ​ന്നാ​നും യോഗ്യ​ത​യി​ല്ലെന്നു സദൂക്യ​രും പരീശ​ന്മാ​രും ചിന്തി​ച്ചത്‌. അതിനു പുറമേ, പത്രോ​സും യോഹ​ന്നാ​നും ഗലീല​ക്കാ​രാണ്‌ എന്നതും ഒരു ഘടകമാ​യി​രു​ന്നു. ഗലീല​ക്കാർ പൊതു​വേ കൃഷി​ക്കാ​രും ആട്ടിട​യ​ന്മാ​രും മീൻപി​ടു​ത്ത​ക്കാ​രും ഒക്കെയാ​യി​രു​ന്നു. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ ആ പ്രദേ​ശ​ത്തു​നി​ന്നുള്ള ആളുകളെ, യരുശ​ലേ​മിൽനി​ന്നും യഹൂദ്യ​യിൽനി​ന്നും ഉള്ള മതനേ​താ​ക്ക​ന്മാ​രും മറ്റുള്ള​വ​രും തരംതാ​ഴ്‌ന്ന​വ​രാ​യാ​ണു കണക്കാ​ക്കി​യി​രു​ന്നത്‌. അവർ പത്രോ​സി​നെ​യും യോഹ​ന്നാ​നെ​യും “പഠിപ്പി​ല്ലാ​ത്ത​വ​രും” “സാധാ​ര​ണ​ക്കാ​രും” ആയി കണ്ടതിൽ അതിശ​യ​മില്ല. (യോഹ 7:45-52; പ്രവൃ 2:7) എന്നാൽ ദൈവം അവരെ ആ രീതി​യി​ലല്ല വീക്ഷി​ച്ചത്‌. (1കൊ 1:26-29; 2കൊ 3:5, 6; യാക്ക 2:5) മരണത്തി​നു മുമ്പ്‌ യേശു ഇവരെ​യും മറ്റു ശിഷ്യ​ന്മാ​രെ​യും മികച്ച രീതി​യിൽ പഠിപ്പി​ക്കു​ക​യും പരിശീ​ലി​പ്പി​ക്കു​ക​യും ചെയ്‌തി​രു​ന്നു. (മത്ത 10:1-42; മർ 6:7-13; ലൂക്ക 8:1; 9:1-5; 10:1-42; 11:52) പുനരു​ത്ഥാ​ന​ശേ​ഷ​വും യേശു പരിശു​ദ്ധാ​ത്മാ​വി​ലൂ​ടെ ആ ശിഷ്യ​ന്മാ​രെ പഠിപ്പി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രു​ന്നു.—യോഹ 14:26; 16:13; 1യോഹ 2:27.

സൻഹെ​ദ്രിൻ ഹാൾ: അഥവാ “സൻഹെ​ദ്രിൻ.”—ലൂക്ക 22:66-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

അത്ഭുത​ക​ര​മാ​യി: സേമെ​യ്‌ഓൻ എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​മാണ്‌ ഇവിടെ കാണു​ന്നത്‌. പലപ്പോ​ഴും “അടയാളം” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താ​റുള്ള ഈ പദം ഇവിടെ കുറി​ക്കു​ന്നത്‌, ദൈവ​ശ​ക്തി​യാൽ നടന്ന​തെന്നു വ്യക്തമായ ഒരു അത്ഭുത​ത്തെ​യാണ്‌.

പരമാ​ധി​കാ​രി​യായ കർത്താവേ: ഡെസ്‌പോ​ട്ടസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കുപദത്തിന്റെ അടിസ്ഥാ​നാർഥം “കർത്താവ്‌; യജമാനൻ; നാഥൻ” എന്നൊ​ക്കെ​യാണ്‌. (1തിമ 6:1; തീത്ത 2:9; 1പത്ര 2:18) എന്നാൽ ദൈവത്തെ നേരിട്ട്‌ അഭിസം​ബോ​ധന ചെയ്യുന്ന ഈ വാക്യ​ത്തി​ലും ലൂക്ക 2:29; വെളി 6:10 എന്നീ വാക്യ​ങ്ങ​ളി​ലും ആ പദപ്ര​യോ​ഗത്തെ ‘പരമാ​ധി​കാ​രി​യായ കർത്താവ്‌’ എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നത്‌, ദൈവം എത്ര ശ്രേഷ്‌ഠ​നായ കർത്താ​വാ​ണെന്നു സൂചി​പ്പി​ക്കാ​നാണ്‌. മറ്റു പരിഭാ​ഷകൾ ഈ പദപ്ര​യോ​ഗത്തെ “കർത്താവ്‌,” “യജമാനൻ,” “പരമാ​ധി​കാ​രി,” “എല്ലാത്തിന്റെയും (യജമാനൻ; കർത്താവ്‌) അധിപൻ” എന്നൊക്കെ പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടുണ്ട്‌. ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളു​ടെ ചില എബ്രാ​യ​പ​രി​ഭാ​ഷകൾ ഇവിടെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌ അഥോ​നായ്‌ (പരമാ​ധി​കാ​രി​യായ കർത്താവ്‌) എന്ന എബ്രാ​യ​പ​ദ​മാണ്‌. അത്തരം പരിഭാ​ഷ​ക​ളിൽ ഒരെണ്ണ​മെ​ങ്കി​ലും ഇവിടെ ദൈവ​നാ​മം (ചതുര​ക്ഷരി) ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌ എന്നതും ശ്രദ്ധേ​യ​മാണ്‌.

യഹോവ: ഇതു സങ്ക 2:2-ൽനിന്നുള്ള ഉദ്ധരണി​യാണ്‌. അതിന്റെ മൂല എബ്രാ​യ​പാ​ഠ​ത്തിൽ ദൈവത്തിന്റെ പേരിനെ പ്രതി​നി​ധാ​നം ചെയ്യുന്ന നാല്‌ എബ്രാ​യ​വ്യ​ഞ്‌ജ​നാ​ക്ഷ​രങ്ങൾ (അതിന്റെ ലിപ്യ​ന്ത​രണം യ്‌ഹ്‌വ്‌ഹ്‌ എന്നാണ്‌.) കാണാം.—അനു. സി കാണുക.

ദൈവ​ത്തി​ന്റെ അഭിഷി​ക്തൻ: അഥവാ “ദൈവ​ത്തി​ന്റെ ക്രിസ്‌തു; ദൈവ​ത്തി​ന്റെ മിശിഹ.” ഇവിടെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ക്രിസ്‌തോസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തിൽനി​ന്നാണ്‌ “ക്രിസ്‌തു” എന്ന സ്ഥാന​പ്പേര്‌ വന്നിരി​ക്കു​ന്നത്‌. ഈ വാക്യം സങ്ക 2:2-ൽനിന്നുള്ള ഉദ്ധരണി​യാണ്‌. ക്രിസ്‌തോസ്‌ എന്നതിന്റെ തത്തുല്യ എബ്രാ​യ​പ​ദ​മായ മാഷി​യാക്‌ (അഭിഷി​ക്തൻ) ആണ്‌ അവിടെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. “മിശിഹ” എന്ന സ്ഥാന​പ്പേര്‌ ഉത്ഭവി​ച്ചത്‌ ആ പദത്തിൽനി​ന്നാണ്‌.—ലൂക്ക 2:26; യോഹ 1:41; പ്രവൃ 4:27 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.

അങ്ങ്‌ അഭി​ഷേകം ചെയ്‌ത: അഥവാ “അങ്ങ്‌ ക്രിസ്‌തു (മിശിഹ) ആക്കിയ.” ക്രിസ്‌തോസ്‌ (ക്രിസ്‌തു) എന്ന സ്ഥാന​പ്പേ​രിന്‌ ആധാര​മായ ക്രിയോ എന്ന ഗ്രീക്കു​ക്രി​യ​യാണ്‌ ഇവിടെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. അതിന്റെ അക്ഷരാർഥം “ഒരാളു​ടെ മേൽ തൈലം ഒഴിക്കുക” എന്നാണ്‌. എന്നാൽ ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ അത്‌ ആലങ്കാ​രി​ക​മാ​യി, പാവന​മാ​യൊ​രു അർഥത്തിൽ മാത്ര​മാണ്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. ദൈവ​ത്തി​ന്റെ മേൽനോ​ട്ട​ത്തിൽ ഒരു പ്രത്യേ​ക​നി​യ​മനം ചെയ്യാൻ ദൈവം ഒരാളെ വേർതി​രി​ക്കു​ന്ന​തി​നെ​യാ​ണു തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ ആ പദം കുറി​ക്കു​ന്നത്‌. ലൂക്ക 4:18; പ്രവൃ 10:38; 2കൊ 1:21; എബ്ര 1:9 എന്നിവി​ട​ങ്ങ​ളി​ലും ഈ ഗ്രീക്കു​ക്രിയ കാണാം. ഇതി​നോ​ടു സമാന​മായ മറ്റൊരു ഗ്രീക്കു​പ​ദ​മാണ്‌ അലൈ​ഫോ. അക്ഷരാർഥ​ത്തിൽ ഒരാളു​ടെ ദേഹത്ത്‌ എണ്ണയോ ലേപനി​യോ തേക്കു​ന്ന​തി​നെ​യാണ്‌ അതു കുറി​ക്കു​ന്നത്‌. കാലും മറ്റും കഴുകി​യ​തി​നു ശേഷമോ, ഒരു മരുന്നാ​യോ, ശവസം​സ്‌കാ​ര​ത്തി​നാ​യി മൃത​ദേഹം ഒരുക്കാ​നോ ഒക്കെ ഇത്തരത്തിൽ എണ്ണയോ ലേപനി​യോ തേക്കുന്ന രീതി​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.—മത്ത 6:17; മർ 6:13; 16:1; ലൂക്ക 7:38, 46; യാക്ക 5:14.

യഹോവ: ‘പരമാ​ധി​കാ​രി​യാം കർത്താ​വി​നോ​ടുള്ള’ പ്രാർഥ​ന​യു​ടെ ഒരു ഭാഗമാണ്‌ ഇവിടെ കാണു​ന്നത്‌. (പ്രവൃ 4:24ബി) ‘പരമാ​ധി​കാ​രി​യാം കർത്താവ്‌’ എന്നു പരിഭാഷ ചെയ്‌തി​രി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്കു​പദം ഡെസ്‌പോ​ട്ടസ്‌ ആണ്‌. ലൂക്ക 2:29-ലെ പ്രാർഥ​ന​യി​ലും ദൈവത്തെ അഭിസം​ബോ​ധന ചെയ്യാൻ ഇതേ പദമാണ്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. പ്രവൃ​ത്തി​ക​ളു​ടെ പുസ്‌ത​ക​ത്തിൽ കാണുന്ന ഈ പ്രാർഥ​ന​യിൽ യേശു​വി​നെ വിളി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌ ‘അങ്ങയുടെ വിശു​ദ്ധ​ദാ​സൻ’ എന്നാണ്‌. (പ്രവൃ 4:27, 30) ശിഷ്യ​ന്മാ​രു​ടെ ഈ പ്രാർഥ​ന​യിൽ ഉദ്ധരി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന സങ്ക 2:1, 2-ലും ദൈവ​നാ​മം കാണാം. (പ്രവൃ 4:26-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) ഇനി, യഹോവേ, അവരുടെ (അതായത്‌, സൻഹെ​ദ്രി​ന്റെ) ഭീഷണി​കൾ ശ്രദ്ധി​ക്കേ​ണമേ എന്ന അപേക്ഷ​യ്‌ക്ക്‌ എബ്രാ​യ​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളി​ലെ ചില പ്രാർഥ​ന​ക​ളിൽ കാണുന്ന പദപ്ര​യോ​ഗ​ങ്ങ​ളു​മാ​യും സമാന​ത​യുണ്ട്‌. (2രാജ 19:16, 19; യശ 37:17, 20 എന്നിവ ഉദാഹ​ര​ണ​ങ്ങ​ളാണ്‌.) ആ എബ്രായ തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽ ദൈവ​നാ​മം കാണു​ന്നു​ണ്ടു​താ​നും.—അനു. സി കാണുക.

അത്ഭുതങ്ങൾ: പ്രവൃ 2:19-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ഉള്ളുരു​കി പ്രാർഥി​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ: അഥവാ “ആത്മാർഥ​മാ​യി (യാചനാ​സ്വ​ര​ത്തിൽ) പ്രാർഥി​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ.” ഇവിടെ കാണുന്ന ഡെവൊ​മാ​യി എന്ന ഗ്രീക്കു​ക്രിയ വികാ​ര​തീ​വ്ര​ത​യോ​ടെ, ആത്മാർഥ​മാ​യി പ്രാർഥി​ക്കു​ന്ന​തി​നെ​യാ​ണു കുറി​ക്കു​ന്നത്‌. ഇതി​നോ​ടു ബന്ധമുള്ള ഡെയീ​സിസ്‌ എന്ന നാമത്തെ “ഉള്ളുരു​കി​യുള്ള പ്രാർഥന” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താം. “താഴ്‌മ​യോ​ടെ​യുള്ള, ആത്മാർഥ​മായ യാചന” എന്നാണ്‌ ഈ പദത്തിന്റെ നിർവ​ചനം. ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ ദൈവത്തെ അഭിസം​ബോ​ധന ചെയ്യുന്ന ഭാഗങ്ങ​ളിൽ മാത്രമേ ഈ നാമപദം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ളൂ. യേശു​പോ​ലും “ഉറക്കെ നിലവി​ളി​ച്ചും കണ്ണീ​രൊ​ഴു​ക്കി​യും കൊണ്ട്‌, മരണത്തിൽനിന്ന്‌ തന്നെ രക്ഷിക്കാൻ കഴിയുന്ന ദൈവ​ത്തോട്‌ ഉള്ളുരു​കി പ്രാർഥി​ക്കു​ക​യും അപേക്ഷി​ക്കു​ക​യും ചെയ്‌തു.” (എബ്ര 5:7) ആ വാക്യ​ത്തിൽ, ‘ഉള്ളുരു​കി പ്രാർഥി​ക്കുക’ എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്കു​പദം മൂലപാ​ഠ​ത്തിൽ ബഹുവ​ച​ന​രൂ​പ​ത്തി​ലാ​ണു കാണു​ന്നത്‌. അതു സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നതു യേശു യഹോ​വ​യോട്‌ ഒന്നില​ധി​കം പ്രാവ​ശ്യം യാചിച്ചു എന്നാണ്‌. ഉദാഹ​ര​ണ​ത്തിന്‌, ഗത്ത്‌ശെമന തോട്ട​ത്തിൽവെച്ച്‌ യേശു തീവ്ര​മാ​യി, പലവട്ടം പ്രാർഥി​ച്ചു.—മത്ത 26:36-44; ലൂക്ക 22:32.

ദൈവ​വ​ചനം: ഈ പദപ്ര​യോ​ഗം പ്രവൃ​ത്തി​ക​ളു​ടെ പുസ്‌ത​ക​ത്തിൽ പല പ്രാവ​ശ്യം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. (പ്രവൃ 6:2, 7; 8:14; 11:1; 13:5, 7, 46; 17:13; 18:11) ഇവിടെ “ദൈവ​വ​ചനം” എന്ന പദം കുറി​ക്കു​ന്നതു ദൈവ​മായ യഹോ​വ​യിൽനിന്ന്‌ വരുന്ന ക്രിസ്‌തീ​യ​സ​ന്ദേ​ശ​ത്തെ​യാണ്‌. പ്രധാ​ന​മാ​യും, ദൈ​വോ​ദ്ദേ​ശ്യം നടപ്പാ​ക്കു​ന്ന​തിൽ യേശു​ക്രി​സ്‌തു​വി​നുള്ള സുപ്ര​ധാ​ന​മായ പങ്കി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള​താണ്‌ ആ സന്ദേശം.

ഒരേ മനസ്സും ഹൃദയ​വും ഉള്ളവരാ​യി​രു​ന്നു: അക്ഷ. “ഒരേ ദേഹി​യും ഹൃദയ​വും ഉള്ളവരാ​യി​രു​ന്നു.” അനേകം​വ​രുന്ന വിശ്വാ​സി​ക​ളു​ടെ ഇടയിൽ അന്നുണ്ടാ​യി​രുന്ന ഐക്യ​ത്തെ​യും യോജി​പ്പി​നെ​യും ആണ്‌ ഈ പദപ്ര​യോ​ഗം വർണി​ക്കു​ന്നത്‌. ഫിലി 1:27-ന്റെ മൂലപാ​ഠ​ത്തി​ലെ “ഒരേ ദേഹി​യോ​ടെ” എന്ന പദപ്ര​യോ​ഗ​ത്തെ​യാണ്‌ അവിടെ “ഒരേ മനസ്സോ​ടെ” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. ആ പദപ്ര​യോ​ഗത്തെ “ഒരേ ലക്ഷ്യ​ത്തോ​ടെ” എന്നും “ഒറ്റ വ്യക്തി​യെ​ന്ന​പോ​ലെ” എന്നും പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താം. എബ്രാ​യ​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ, 1ദിന 12:38-ന്റെയും 2ദിന 30:12-ന്റെയും അടിക്കു​റി​പ്പു​ക​ളിൽ കാണുന്ന ‘ഏകഹൃ​ദയം’ എന്ന പദപ്ര​യോ​ഗം, ആഗ്രഹ​ങ്ങ​ളി​ലെ​യും പ്രവർത്ത​ന​ങ്ങ​ളി​ലെ​യും ഐക്യ​ത്തെ​യാ​ണു സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌. ഇനി, പലപ്പോ​ഴും “ഹൃദയം,” “ദേഹി” എന്നീ പദപ്ര​യോ​ഗങ്ങൾ ഒന്നിച്ച്‌ ഉപയോ​ഗി​ക്കു​ന്നത്‌, ഒരാളു​ടെ ഉള്ളിന്റെ ഉള്ളിലെ വ്യക്തിയെ മുഴു​വ​നാ​യി കുറി​ക്കാ​നാണ്‌. (ആവ 4:29; 6:5; 10:12; 11:13; 26:16; 30:2, 6, 10) ഈ വാക്യ​ത്തി​ന്റെ മൂലപാ​ഠ​ത്തി​ലെ ഗ്രീക്ക്‌ പദപ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​നും (“ഒരേ ദേഹി​യും ഹൃദയ​വും”) സമാന​മാ​യൊ​രു അർഥമാ​ണു​ള്ളത്‌. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ ആ പദപ്ര​യോ​ഗത്തെ, “അവരുടെ ചിന്തക​ളും ലക്ഷ്യവും എല്ലാ അർഥത്തി​ലും ഒന്നുത​ന്നെ​യാ​യി​രു​ന്നു” എന്നും പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താ​നാ​കും. തന്റെ അനുഗാ​മി​കൾ പല സാമൂ​ഹിക പശ്ചാത്ത​ല​ങ്ങ​ളിൽനി​ന്നു​ള്ള​വ​രാ​ണെ​ങ്കി​ലും അവർക്കി​ട​യിൽ ഇത്തരം ഐക്യ​മു​ണ്ടാ​യി​രി​ക്ക​ണ​മെ​ന്നാ​ണു യേശു പ്രാർഥി​ച്ച​തും.—യോഹ 17:21.

ആശ്വാ​സ​പു​ത്രൻ: അഥവാ “പ്രോ​ത്സാ​ഹ​ന​പു​ത്രൻ.” “യോ​സേഫ്‌” (പ്രവൃ 4:36) എന്ന ശിഷ്യനു ലഭിച്ച ബർന്നബാസ്‌ എന്ന വിളി​പ്പേ​രി​ന്റെ പരിഭാ​ഷ​യാണ്‌ ഇത്‌. യോ​സേഫ്‌ എന്ന പേര്‌ ജൂതന്മാ​രു​ടെ ഇടയിൽ സർവസാ​ധാ​ര​ണ​മാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ പ്രാ​യോ​ഗി​ക​ബു​ദ്ധി​മു​ട്ടു​കൾ ഒഴിവാ​ക്കാ​നാ​യി​രി​ക്കാം അപ്പോ​സ്‌ത​ല​ന്മാർ അദ്ദേഹ​ത്തി​നു ബർന്നബാസ്‌ എന്ന പേര്‌ നൽകി​യത്‌. (പ്രവൃ 1:23 താരത​മ്യം ചെയ്യുക.) ഈ വാക്യ​ത്തി​ലെ പുത്രൻ എന്നതിന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പിൽ വിശദീ​ക​രി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ, ഒരാളെ മറ്റുള്ള​വ​രിൽനിന്ന്‌ വ്യത്യ​സ്‌ത​നാ​ക്കുന്ന ഒരു പ്രമു​ഖ​ഗു​ണ​ത്തെ​യോ സ്വഭാ​വ​സ​വി​ശേ​ഷ​ത​യെ​യോ കുറി​ക്കാൻ “പുത്രൻ” എന്ന പദം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രു​ന്നു. മറ്റുള്ള​വരെ പ്രോ​ത്സാ​ഹി​പ്പി​ക്കാ​നും ആശ്വസി​പ്പി​ക്കാ​നും യോ​സേ​ഫി​നു പ്രത്യേ​ക​മാ​യൊ​രു കഴിവു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടാ​കാം അദ്ദേഹ​ത്തിന്‌ ആശ്വാ​സ​പു​ത്രൻ എന്ന വിളി​പ്പേര്‌ ലഭിച്ചത്‌. യോ​സേ​ഫി​നെ (ബർന്നബാ​സി​നെ) സിറി​യ​യി​ലെ അന്ത്യോ​ക്യ​യി​ലുള്ള സഭയി​ലേക്ക്‌ അയച്ച​പ്പോൾ അദ്ദേഹം അവി​ടെ​യുള്ള സഹവി​ശ്വാ​സി​കളെ ‘പ്രോ​ത്സാ​ഹി​പ്പി​ച്ച​താ​യി’ ലൂക്കോസ്‌ രേഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടുണ്ട്‌. (പ്രവൃ 11:22, 23) ആ തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ഭാ​ഗത്ത്‌, “പ്രോ​ത്സാ​ഹി​പ്പി​ച്ചു” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തിന്‌ (പാരാ​കാ​ലേഓ) പ്രവൃ 4:37-ലെ ‘ആശ്വാസം’ എന്നതിന്റെ ഗ്രീക്കു​പ​ദ​വു​മാ​യി (പരാ​ക്ലേ​സിസ്‌) ബന്ധമുണ്ട്‌.—ഈ വാക്യ​ത്തി​ലെ പുത്രൻ എന്നതിന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

പുത്രൻ: എബ്രായ, അരമായ, ഗ്രീക്ക്‌ ഭാഷക​ളിൽ “പുത്രൻ,” “പുത്ര​ന്മാർ,” “മക്കൾ” എന്നീ പദപ്ര​യോ​ഗ​ങ്ങൾക്ക്‌, ഒരാളെ മറ്റുള്ള​വ​രിൽനിന്ന്‌ വ്യത്യ​സ്‌ത​നാ​ക്കുന്ന ഒരു പ്രമു​ഖ​ഗു​ണ​ത്തെ​യോ സ്വഭാ​വ​സ​വി​ശേ​ഷ​ത​യെ​യോ കുറി​ക്കാ​നാ​കും. ഇനി, ഒരു കൂട്ടം ആളുക​ളു​ടെ ഏതെങ്കി​ലു​മൊ​രു പ്രത്യേ​ക​തയെ വർണി​ക്കാ​നും ആ പദങ്ങൾ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. ഉദാഹ​ര​ണ​ത്തിന്‌, ആവ 3:18-ന്റെ കാര്യ​മെ​ടു​ക്കുക. അവിടെ ‘വീരന്മാർ’ അഥവാ ധീരരായ പോരാ​ളി​കൾ എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന മൂലഭാ​ഷാ പദപ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ അക്ഷരാർഥം “കരുത്തി​ന്റെ പുത്ര​ന്മാർ” എന്നാണ്‌. ഇനി, ഇയ്യ 1:3-ൽ “പൗരസ്‌ത്യ​ദേ​ശത്തെ (ആളുകൾ)” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന മൂലഭാ​ഷാ പദപ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ അക്ഷരാർഥ​മാ​കട്ടെ, “പൗരസ്‌ത്യ​ദേ​ശ​ത്തി​ന്റെ പുത്ര​ന്മാർ” എന്നാണ്‌. 1ശമു 25:17-ൽ “നികൃഷ്ടൻ” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന മൂലഭാ​ഷാ പദപ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ അക്ഷരാർഥം “ബലീയാ​ലി​ന്റെ പുത്രൻ” അഥവാ “നികൃ​ഷ്ട​ത​യു​ടെ പുത്രൻ” എന്നാണ്‌. ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളി​ലും, ഒരു പ്രത്യേക ജീവി​ത​പാത തിര​ഞ്ഞെ​ടു​ത്ത​വ​രെ​യോ ചില പ്രത്യേക സ്വഭാ​വ​സ​വി​ശേ​ഷ​ത​ക​ളു​ള്ള​വ​രെ​യോ കുറി​ക്കാൻ “പുത്രൻ,” “പുത്ര​ന്മാർ,” “മക്കൾ” എന്നീ പദപ്ര​യോ​ഗങ്ങൾ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. അതിന്‌ ഉദാഹ​ര​ണ​മാണ്‌ ‘അത്യു​ന്ന​തന്റെ പുത്ര​ന്മാർ,’ ‘വെളി​ച്ച​ത്തി​ന്റെ​യും പകലി​ന്റെ​യും മക്കൾ,’ ‘അനുസ​ര​ണ​ക്കേ​ടി​ന്റെ മക്കൾ’ എന്നതു​പോ​ലുള്ള പദപ്ര​യോ​ഗങ്ങൾ.—ലൂക്ക 6:35; 1തെസ്സ 5:5; എഫ 2:2.