നിന്നെ ധൈര്യ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യത്‌: അക്ഷ. “നിന്റെ ഹൃദയം നിറച്ചത്‌.” ഈ വാക്യ​ത്തിൽ കാണുന്ന ഗ്രീക്ക്‌ പദപ്ര​യോ​ഗം ഇവിടെ സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌ “ഒരു കാര്യം ചെയ്യാൻ മുതി​രുക; ധൈര്യ​പ്പെ​ടുക” എന്നൊ​ക്കെ​യാണ്‌. ഈ പദപ്ര​യോ​ഗം വന്നിരി​ക്കു​ന്നത്‌ ഒരു എബ്രാ​യ​ശൈ​ലി​യിൽനി​ന്നാ​യി​രി​ക്കാം. ആ എബ്രാ​യ​ശൈ​ലി​ക്കും ഈ ഗ്രീക്ക്‌ പദപ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ അതേ അർഥമാ​ണു​ള്ളത്‌. ഉദാഹ​ര​ണ​ത്തിന്‌, “ഹൃദയം നിറച്ച” എന്ന ഈ എബ്രാ​യ​ശൈ​ലി​യെ എസ്ഥ 7:5-ൽ പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നതു “ധൈര്യ​പ്പെട്ട” എന്നും സഭ 8:11-ൽ പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നതു “ഹൃദയം . . . ധൈര്യ​പ്പെ​ടു​ന്നു” എന്നും ആണ്‌.

യഹോ​വ​യു​ടെ ആത്മാവ്‌: ഈ പദപ്ര​യോ​ഗം എബ്രാ​യ​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ പലയി​ട​ത്തും കാണാം. (ന്യായ 3:10; 6:34; 11:29; 13:25; 14:6; 15:14; 1ശമു 10:6; 16:13; 2ശമു 23:2; 1രാജ 18:12; 2രാജ 2:16; 2ദിന 20:14; യശ 11:2; 40:13; 63:14; യഹ 11:5; മീഖ 2:7; 3:8 എന്നിവ ചില ഉദാഹ​ര​ണ​ങ്ങ​ളാണ്‌.) ‘യഹോ​വ​യു​ടെ . . . ആത്മാവ്‌’ എന്ന പദപ്ര​യോ​ഗം ലൂക്ക 4:18-ലും കാണു​ന്നുണ്ട്‌. അതാകട്ടെ, യശ 61:1-ൽനിന്നുള്ള ഉദ്ധരണി​യാണ്‌. ആ വാക്യ​ത്തി​ന്റെ​യും സമാന​മായ എബ്രാ​യ​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും മൂലപാ​ഠ​ത്തിൽ “ആത്മാവ്‌” എന്ന പദത്തോ​ടൊ​പ്പം ദൈവ​നാ​മം (ചതുര​ക്ഷരി) ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​താ​യി കാണാം. ഇപ്പോ​ഴുള്ള ഗ്രീക്ക്‌ കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​ക​ളിൽ പ്രവൃ 5:9 എന്ന തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ഭാ​ഗത്ത്‌ “കർത്താ​വി​ന്റെ ആത്മാവ്‌” എന്നാണു കാണു​ന്ന​തെ​ങ്കി​ലും പുതിയ ലോക ഭാഷാ​ന്തരം അവിടെ “യഹോ​വ​യു​ടെ ആത്മാവ്‌” എന്ന പദപ്ര​യോ​ഗം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​തി​ന്റെ കാരണം അനു. സി-യിൽ വിശദീ​ക​രി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌.

സഭ: പ്രവൃ​ത്തി​ക​ളു​ടെ പുസ്‌ത​ക​ത്തിൽ എക്ലേസിയ എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം ആദ്യമാ​യി കാണു​ന്നി​ടം. ഈ പദം എക്‌ (“വേർതി​രി​ക്കുക”) എന്നും കലിയോ (“വിളി​ക്കുക”) എന്നും ഉള്ള രണ്ടു ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ങ്ങ​ളിൽനിന്ന്‌ വന്നതാണ്‌. ഒരു പ്രത്യേക ഉദ്ദേശ്യ​ത്തി​നോ പ്രവർത്ത​ന​ത്തി​നോ വേണ്ടി വിളി​ച്ചു​ചേർത്ത ഒരു കൂട്ടം ആളുക​ളെ​യാണ്‌ ഇതു കുറി​ക്കു​ന്നത്‌. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ പുതു​താ​യി സ്ഥാപി​ത​മായ ക്രിസ്‌തീ​യ​സ​ഭ​യ്‌ക്ക്‌ ഈ വിശേ​ഷണം എന്തു​കൊ​ണ്ടും ചേരു​മാ​യി​രു​ന്നു. (പദാവലി കാണുക.) അഭിഷി​ക്ത​ക്രി​സ്‌ത്യാ​നി​കൾ ചേർന്ന്‌ ക്രിസ്‌തീ​യസഭ രൂപം​കൊ​ള്ളു​ന്ന​തി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ യേശു മുൻകൂ​ട്ടി​പ്പറഞ്ഞ മത്ത 16:18-ലും (പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) എക്ലേസിയ എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. ഒരു ‘ആത്മീയ​ഭ​വ​ന​മാ​യി പണിയ​പ്പെ​ടുന്ന’ ജീവനുള്ള കല്ലുക​ളാണ്‌ ആ അഭിഷി​ക്തർ. (1പത്ര 2:4, 5) എക്ലേസിയ എന്ന ഈ പദം, അഭിഷി​ക്ത​ക്രി​സ്‌ത്യാ​നി​ക​ളു​ടെ കൂട്ടത്തെ മാത്രമല്ല ഒരു പ്രത്യേ​ക​ഭൂ​പ്ര​ദേ​ശത്ത്‌ താമസി​ക്കുന്ന ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​കളെ മൊത്ത​ത്തി​ലോ ഒരു പ്രാ​ദേ​ശി​ക​സ​ഭ​യി​ലെ ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​കളെ മാത്ര​മോ കുറി​ക്കാ​നും ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. പ്രവൃ 5:11-ൽ ആ പദം കുറി​ക്കു​ന്നത്‌ യരുശ​ലേ​മി​ലെ ക്രിസ്‌തീ​യ​സ​ഭ​യെ​യാ​ണെന്നു സന്ദർഭം സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു.—പ്രവൃ 7:38-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

അത്ഭുതങ്ങൾ: പ്രവൃ 2:19-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

യഹോ​വ​യു​ടെ ദൂതൻ: ഉൽ 16:7-ൽ ആദ്യമാ​യി കാണുന്ന ഈ പദപ്ര​യോ​ഗം എബ്രാ​യ​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ പല തവണ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. അവിട​ങ്ങ​ളി​ലെ​ല്ലാം “ദൂതൻ” എന്നതിന്റെ എബ്രാ​യ​പ​ദ​ത്തോ​ടൊ​പ്പം ദൈവ​നാ​മ​വും (ചതുര​ക്ഷരി) കാണാം. ഇനി, സെപ്‌റ്റുവജിന്റിന്റെ ഒരു ആദ്യകാല പ്രതി​യി​ലും സെഖ 3:5, 6 എന്ന തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ഭാ​ഗത്ത്‌ ആൻഗ​ലൊസ്‌ (ദൈവ​ദൂ​തൻ; സന്ദേശ​വാ​ഹകൻ) എന്ന ഗ്രീക്കു​വാ​ക്കി​നോ​ടൊ​പ്പം എബ്രാ​യാ​ക്ഷ​ര​ങ്ങ​ളിൽ ദൈവ​നാ​മം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. ഇസ്രാ​യേ​ലി​ലെ യഹൂദ്യ മരുഭൂ​മി​യി​ലുള്ള നഹൽ ഹെവറി​ലെ ഒരു ഗുഹയിൽനിന്ന്‌ കണ്ടെടുത്ത സെപ്‌റ്റുവജിന്റിന്റെ ആ ശകലം ബി.സി. 50-നും എ.ഡി. 50-നും ഇടയ്‌ക്കു​ള്ള​താ​ണെന്നു കരുത​പ്പെ​ടു​ന്നു. ഇപ്പോ​ഴുള്ള ഗ്രീക്ക്‌ കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​ക​ളിൽ പ്രവൃ 5:19 എന്ന തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ഭാ​ഗത്ത്‌ “കർത്താ​വി​ന്റെ ദൂതൻ” എന്നാണു കാണു​ന്ന​തെ​ങ്കി​ലും പുതിയ ലോക ഭാഷാ​ന്തരം അവിടെ “യഹോ​വ​യു​ടെ ദൂതൻ” എന്ന പദപ്ര​യോ​ഗം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​തി​ന്റെ കാരണം അനു. സി-യിൽ വിശദീ​ക​രി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌.

ഇസ്രാ​യേൽമക്കൾ: അഥവാ “ഇസ്രാ​യേൽജനം; ഇസ്രാ​യേ​ല്യർ.”—പദാവ​ലി​യിൽ “ഇസ്രാ​യേൽ” കാണുക.

മൂപ്പന്മാ​രു​ടെ സംഘം: അഥവാ “മൂപ്പന്മാ​രു​ടെ സമിതി.” ഇവിടെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ഗെറൂ​സിയ എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തി​നു യോഹ 3:4-ൽ കാണുന്ന ഗീറോൻ (അക്ഷ. “പ്രായ​മേ​റിയ പുരുഷൻ.”) എന്ന പദവു​മാ​യി ബന്ധമുണ്ട്‌. ഈ രണ്ടു പദങ്ങളും ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ ഒരിടത്ത്‌ മാത്രമേ കാണു​ന്നു​ള്ളൂ. (മത്ത 16:21-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) മുഖ്യ​പു​രോ​ഹി​ത​ന്മാ​രും ശാസ്‌ത്രി​മാ​രും മൂപ്പന്മാ​രും ചേർന്ന, യരുശ​ലേ​മി​ലെ പരമോ​ന്നത ജൂത​കോ​ട​തി​യായ സൻഹെ​ദ്രിൻ തന്നെയാ​ണു “മൂപ്പന്മാ​രു​ടെ സംഘം” എന്നു ചിലർ അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ടു​ന്നു. (ലൂക്ക 22:66-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) എന്നാൽ ഈ വാക്യ​ത്തിൽ ‘സൻഹെ​ദ്രി​നെ​യും’ ‘മൂപ്പന്മാ​രു​ടെ സംഘ​ത്തെ​യും’ രണ്ടായി​ട്ടാ​ണു കാണേ​ണ്ടത്‌. പക്ഷേ ‘മൂപ്പന്മാ​രു​ടെ സംഘത്തി​ലെ’ ചിലർ സൻഹെ​ദ്രി​നി​ലെ ഔദ്യോ​ഗിക അംഗങ്ങ​ളാ​യി​രു​ന്നി​രി​ക്കാ​നും സാധ്യ​ത​യുണ്ട്‌. മറ്റു ചിലർ, സൻഹെ​ദ്രി​ന്റെ ഉപദേ​ഷ്ടാ​ക്ക​ളു​മാ​യി​രു​ന്നി​രി​ക്കാം.

ദേവാ​ല​യ​ത്തി​ലെ കാവൽക്കാ​രു​ടെ മേധാവി: പ്രവൃ 4:1-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

സ്‌തം​ഭ​ത്തിൽ: അഥവാ “മരത്തിൽ.” സൈ​ലോൺ (അക്ഷ. “മരത്തടി.”) എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം ഇവിടെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നതു സ്റ്റോ​റോസ്‌ (“ദണ്ഡനസ്‌തം​ഭം” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നു.) എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തി​ന്റെ അതേ അർഥത്തി​ലാണ്‌. യേശു​വി​നെ തറച്ചു​കൊ​ന്നത്‌ എന്തിലാ​യി​രു​ന്നെന്നു മനസ്സി​ലാ​ക്കാൻ ഈ പദം സഹായി​ക്കും. ലൂക്കോ​സും പൗലോ​സും പത്രോ​സും ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ സൈ​ലോൺ എന്ന പദം ഈയൊ​രു അർഥത്തിൽ അഞ്ചു പ്രാവ​ശ്യം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. (പ്രവൃ 5:30; 10:39; 13:29; ഗല 3:13; 1പത്ര 2:24) സെപ്‌റ്റു​വ​ജിന്റ്‌ ഭാഷാ​ന്ത​ര​ത്തിൽ, “സ്‌തം​ഭ​ത്തിൽ തൂക്കി​യാൽ” എന്ന പദപ്ര​യോ​ഗം കാണുന്ന ആവ 21:22, 23-ലും സൈ​ലോൺ എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം കാണാം. “സ്‌തംഭം” എന്നതിന്റെ എബ്രാ​യ​പ​ദ​മായ ഏറ്റ്‌സി​നെ​യാണ്‌ (അർഥം, “മരം; തടി; തടിക്ക​ഷണം”) അവിടെ സൈ​ലോൺ എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. പൗലോസ്‌ ഈ തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ഭാ​ഗം ഗല 3:13-ൽ ഉദ്ധരി​ച്ച​പ്പോ​ഴും (“സ്‌തം​ഭ​ത്തിൽ തൂക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​വ​നെ​ല്ലാം ശപിക്ക​പ്പെ​ട്ടവൻ.”) സൈ​ലോൺ എന്ന പദമാണ്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചത്‌. സെപ്‌റ്റു​വ​ജി​ന്റിൽ എസ്ര 6:11-ലും (1 എസ്‌ദ്രാസ്‌ 6:31, LXX) ഈ ഗ്രീക്കു​പദം കാണാം. ഏറ്റ്‌സ്‌ എന്ന എബ്രാ​യ​പ​ദ​ത്തി​ന്റെ അതേ അർഥമുള്ള ഏ എന്ന അരമാ​യ​പ​ദ​ത്തെ​യാണ്‌ അവിടെ സൈ​ലോൺ എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. പേർഷ്യൻ രാജാ​വി​ന്റെ കല്‌പന ലംഘി​ക്കു​ന്ന​വർക്കുള്ള ശിക്ഷ​യെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയുന്ന അവിടെ കാണു​ന്നത്‌ ‘അവന്റെ വീടിന്റെ ഉത്തരം വലിച്ചൂ​രി അവനെ അതിൽ തറയ്‌ക്കും’ എന്നാണ്‌. ചുരു​ക്ക​ത്തിൽ, ബൈബി​ളെ​ഴു​ത്തു​കാർ സൈ​ലോൺ എന്ന പദത്തെ സ്റ്റോ​റോസ്‌ എന്ന പദത്തിന്റെ അതേ അർഥത്തിൽ ഉപയോ​ഗി​ച്ചു എന്ന വസ്‌തുത സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌, യേശു​വി​നെ വധിച്ചതു കുത്ത​നെ​യുള്ള ഒരു സ്‌തം​ഭ​ത്തി​ലാ​ണെ​ന്നും അതിൽ തടിക്ക​ഷ​ണ​മൊ​ന്നും കുറുകെ പിടി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്നി​ല്ലെ​ന്നും ആണ്‌. സൈ​ലോൺ എന്ന പദത്തിന്‌ അങ്ങനെ​യൊ​രു അർഥമേ ഉള്ളൂ.

മുഖ്യ​നാ​യകൻ: ഇവിടെ കാണുന്ന അർഖീ​ഗൊസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തി​ന്റെ അടിസ്ഥാ​നാർഥം “പ്രധാ​ന​നേ​താവ്‌; ആദ്യം പോകു​ന്ന​യാൾ” എന്നൊ​ക്കെ​യാണ്‌. ബൈബി​ളിൽ ഈ പദം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന നാലു സന്ദർഭ​ങ്ങ​ളി​ലും അതു യേശു​വി​നെ​യാ​ണു കുറി​ക്കു​ന്നത്‌. (പ്രവൃ 3:15; 5:31; എബ്ര 2:10; 12:2) ഈ വാക്യ​ത്തിൽ അതു ‘രക്ഷകൻ’ എന്ന സ്ഥാന​പ്പേ​രി​നൊ​പ്പ​മാണ്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌ എന്നതു ശ്രദ്ധേ​യ​മാണ്‌.—പ്രവൃ 3:15-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

അവർക്കു കോപം അടക്കാ​നാ​യില്ല: അഥവാ “അവർക്കു മുറി​വേ​റ്റ​തു​പോ​ലെ തോന്നി.” ഇവി​ടെ​യും പ്രവൃ 7:54-ലും മാത്ര​മാണ്‌ ഈ ഗ്രീക്ക്‌ പദപ്ര​യോ​ഗം കാണു​ന്നത്‌. അതിന്റെ അക്ഷരാർഥം “അറുത്തു​മു​റി​ക്കുക” എന്നാ​ണെ​ങ്കി​ലും രണ്ടു വാക്യ​ങ്ങ​ളി​ലും അത്‌ ആലങ്കാ​രി​കാർഥ​ത്തിൽ, ശക്തമായ വൈകാ​രി​ക​പ്ര​തി​ക​ര​ണത്തെ കുറി​ക്കാ​നാണ്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.

ഗമാലി​യേൽ: മോശ​യു​ടെ നിയമം പഠിപ്പി​ച്ചി​രുന്ന ഇദ്ദേഹ​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പ്രവൃ​ത്തി​ക​ളു​ടെ പുസ്‌ത​ക​ത്തിൽ ഈ അധ്യാ​യ​ത്തി​ലും പ്രവൃ 22:3-ലും പറയു​ന്നുണ്ട്‌. മറ്റു ഗ്രന്ഥങ്ങ​ളിൽ “ഗമാലി​യേൽ മൂപ്പൻ” എന്നു പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്ന​തും ഇദ്ദേഹ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ത​ന്നെ​യാ​ണെന്നു കരുത​പ്പെ​ടു​ന്നു. പരീശ​ന്മാ​രു​ടെ ഇടയിൽ വിശാ​ല​മായ ഒരു ചിന്താ​ഗ​തി​ക്കു തുടക്ക​മിട്ട ഹില്ലേൽ മൂപ്പന്റെ കൊച്ചു​മ​ക​നോ ഒരുപക്ഷേ മകൻത​ന്നെ​യോ ആയിരു​ന്നു ഇദ്ദേഹം. ആളുകൾ “റബ്ബാൻ” എന്ന ബഹുമാ​ന​സൂ​ച​ക​മായ സ്ഥാന​പ്പേര്‌ ആദ്യമാ​യി നൽകി​യത്‌ ഗമാലി​യേ​ലി​നാ​ണെന്നു കരുത​പ്പെ​ടു​ന്നു. അവർ അദ്ദേഹത്തെ അത്രമാ​ത്രം ആദരി​ച്ചി​രു​ന്നു എന്നാണ്‌ അതു സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌. തർസൊ​സി​ലെ ശൗൽ ഉൾപ്പെടെ പരീശ​കു​ടും​ബ​ത്തിൽപ്പെട്ട പലരെ​യും പഠിപ്പിച്ച അദ്ദേഹം അക്കാലത്തെ ജൂതസ​മൂ​ഹത്തെ അങ്ങനെ വളരെ​യ​ധി​കം സ്വാധീ​നി​ച്ചു. (പ്രവൃ 22:3; 23:6; 26:4, 5; ഗല 1:13, 14) പലപ്പോ​ഴും മോശ​യു​ടെ നിയമ​ത്തി​നും ജൂതപാ​ര​മ്പ​ര്യ​ങ്ങൾക്കും അദ്ദേഹം നൽകിയ വ്യാഖ്യാ​നങ്ങൾ സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌, സമകാ​ലി​ക​രായ മറ്റു പലരെ​ക്കാ​ളും വിശാ​ല​മാ​യി അദ്ദേഹം ചിന്തി​ച്ചി​രു​ന്നു എന്നാണ്‌. ഉദാഹ​ര​ണ​ത്തിന്‌, വഷളന്മാ​രായ ഭർത്താ​ക്ക​ന്മാ​രിൽനിന്ന്‌ ഭാര്യ​മാ​രെ​യും, താന്തോ​ന്നി​ക​ളായ മക്കളിൽനിന്ന്‌ വിധവ​മാ​രെ​യും സംരക്ഷി​ക്കുന്ന നിയമങ്ങൾ കൊണ്ടു​വ​ന്നത്‌ ഇദ്ദേഹ​മാ​ണെന്നു പറയ​പ്പെ​ടു​ന്നു. കാലാ പെറു​ക്കാൻ ദരി​ദ്ര​രായ ജൂതന്മാർക്കു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന അതേ അവകാ​ശങ്ങൾ ജൂതന്മാ​ര​ല്ലാ​ത്ത​വർക്കും നൽകണ​മെന്നു വാദി​ച്ച​തും അദ്ദേഹ​മാ​ണെന്ന്‌ അഭി​പ്രാ​യ​മുണ്ട്‌. ഇനി, പത്രോ​സി​നോ​ടും മറ്റ്‌ അപ്പോ​സ്‌ത​ല​ന്മാ​രോ​ടും ഗമാലി​യേൽ ഇടപെട്ട രീതി​യും അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ തുറന്ന ചിന്താ​ഗ​തി​യു​ടെ മറ്റൊരു തെളി​വാണ്‌. (പ്രവൃ 5:35-39) എന്നാൽ അദ്ദേഹം തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളെ​ക്കാൾ പ്രാധാ​ന്യം നൽകി​യതു റബ്ബിമാ​രു​ടെ പാരമ്പ​ര്യ​ത്തി​നാ​ണെന്നു ജൂതറ​ബ്ബി​മാ​രു​ടെ രേഖകൾ സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ ഉപദേ​ശങ്ങൾ ഏറെക്കു​റെ, അക്കാലത്തെ മതനേ​താ​ക്ക​ന്മാ​രു​ടെ​യും റബ്ബിമാ​രായ പൂർവ​പി​താ​ക്ക​ന്മാ​രു​ടെ​യും ഉപദേ​ശ​ങ്ങൾപോ​ലെ​തന്നെ ആയിരു​ന്നെന്നു പറയാം.—മത്ത 15:3-9; 2തിമ 3:16, 17; പദാവ​ലി​യിൽ “പരീശ​ന്മാർ;” “സൻഹെ​ദ്രിൻ” എന്നിവ കാണുക.

അടിപ്പി​ച്ചിട്ട്‌: “ഒന്നു കുറച്ച്‌ 40 അടി” നൽകുന്ന ജൂതശി​ക്ഷാ​രീ​തി​യെ​ക്കു​റി​ച്ചാ​യി​രി​ക്കാം ഇവിടെ പറയു​ന്നത്‌.—2കൊ 11:24; ആവ 25:2, 3.

വീടു​തോ​റും: ഇവിടെ കാണുന്ന കറ്റൊ​യ്‌കോൻ എന്ന ഗ്രീക്ക്‌ പദപ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ അക്ഷരാർഥം “വീടു​ക​ള​നു​സ​രിച്ച്‌” എന്നാണ്‌. അതിലെ കറ്റാ എന്ന പദത്തിന്‌ “ഓരോ​ന്നാ​യി” എന്ന അർഥമു​ണ്ടെന്നു പല നിഘണ്ടു​ക്ക​ളും പണ്ഡിത​ന്മാ​രും അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ടു​ന്നു. ഉദാഹ​ര​ണ​ത്തിന്‌, ആ പദപ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ അർഥം ‘ഒരു വീടിനു ശേഷം മറ്റൊന്ന്‌ എന്ന രീതി​യിൽ . . . വീടു​തോ​റും’ എന്നാ​ണെന്ന്‌ ഒരു നിഘണ്ടു പറയുന്നു. (പുതിയ നിയമ​ത്തി​ന്റെ​യും മറ്റ്‌ ആദിമ ക്രിസ്‌തീയ സാഹി​ത്യ​ത്തി​ന്റെ​യും ഒരു ഗ്രീക്ക്‌-ഇംഗ്ലീഷ്‌ നിഘണ്ടു, മൂന്നാം പതിപ്പ്‌) കറ്റാ എന്ന പദത്തിന്റെ അർഥം “ഓരോ​ന്നാ​യി [പ്രവൃ 2:46; 5:42: . . . വീടു​തോ​റും/(ഓരോ​രോ) വീടു​ക​ളിൽ . . .]” എന്നുത​ന്നെ​യാ​ണെന്നു മറ്റൊരു ഗ്രന്ഥവും അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ടു​ന്നു. [പുതി​യ​നി​യമ വിശദീ​കരണ നിഘണ്ടു (ഇംഗ്ലീഷ്‌), ഹോഴ്‌സ്റ്റ്‌ ബാൾസും ജെറാഡ്‌ ഷ്‌നെ​യ്‌ഡ​റും തയ്യാറാ​ക്കി​യത്‌] ബൈബിൾപ​ണ്ഡി​ത​നായ ആർ. സി. എച്ച്‌. ലെൻസ്‌കി ഇങ്ങനെ അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെട്ടു: “അപ്പോ​സ്‌ത​ല​ന്മാർ അനുഗൃ​ഹീ​ത​മായ ആ പ്രവർത്തനം ഒരു നിമി​ഷം​പോ​ലും നിറു​ത്തി​യില്ല. ‘ദിവസ​വും’ അവർ അതു ചെയ്‌തു, അതും ‘ദേവാ​ല​യ​ത്തിൽ’ സൻഹെ​ദ്രി​ന്റെ​യും ദേവാ​ല​യ​പോ​ലീ​സി​ന്റെ​യും കൺമു​ന്നിൽവെച്ച്‌. അതിനു പുറമേ κατ’ οἴκον (കറ്റൊ​യ്‌കോൻ) എന്ന പദം സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌ അവർ ‘വീടു​തോ​റും’ കയറി​യി​റങ്ങി പ്രസം​ഗി​ക്കു​ക​യും ചെയ്‌തു എന്നാണ്‌. അല്ലാതെ അവർ ഏതെങ്കി​ലും ഒരു ‘വീട്ടിൽവെച്ച്‌’ ആളുക​ളോ​ടു പ്രസം​ഗി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നില്ല.” (അപ്പോ​സ്‌ത​ല​പ്ര​വൃ​ത്തി​ക​ളു​ടെ പുസ്‌ത​ക​ത്തിന്‌ ഒരു വ്യാഖ്യാ​നം (ഇംഗ്ലീഷ്‌), 1961) ഈ ഗ്രന്ഥങ്ങ​ളെ​ല്ലാം സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നതു ശിഷ്യ​ന്മാ​രു​ടെ പ്രസം​ഗ​പ്ര​വർത്തനം വീടു​തോ​റും കയറി​യി​റ​ങ്ങി​യാ​യി​രു​ന്നു എന്നാണ്‌. യേശു “നഗരം​തോ​റും ഗ്രാമം​തോ​റും” പ്രസം​ഗ​പ്ര​വർത്തനം നടത്തി​യെന്നു പറയുന്ന ലൂക്ക 8:1-ലും കറ്റാ എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം ഇതേ അർഥത്തി​ലാണ്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. ആളുകളെ വീടു​ക​ളിൽ നേരിട്ട്‌ ചെന്ന്‌ കാണുന്ന ഈ രീതി നല്ല ഫലം കണ്ടു.—പ്രവൃ 6:7; പ്രവൃ 4:16, 17-ഉം 5:28-ഉം താരത​മ്യം ചെയ്യുക.

സന്തോ​ഷ​വാർത്ത . . . അറിയി​ക്കു​ക​യും: ഇവിടെ കാണുന്ന യുഅം​ഗേ​ലി​സൊ​മായ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​ക്രി​യ​യു​മാ​യി ബന്ധമുള്ള യുഅം​ഗേ​ലി​ഓൻ എന്ന നാമപദത്തിന്റെ അർഥം “സന്തോ​ഷ​വാർത്ത” എന്നാണ്‌. ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ “സന്തോ​ഷ​വാർത്ത” എന്ന പദപ്ര​യോ​ഗ​ത്തിന്‌, യേശുവിന്റെ പ്രസംഗ-പഠിപ്പി​ക്കൽ വേലയു​ടെ കേന്ദ്ര​വി​ഷ​യ​മായ ദൈവ​രാ​ജ്യ​വു​മാ​യും യേശു​ക്രി​സ്‌തു​വിൽ വിശ്വാ​സ​മർപ്പി​ക്കു​ന്ന​വർക്കു ലഭിക്കുന്ന രക്ഷയു​മാ​യും അടുത്ത ബന്ധമുണ്ട്‌. പ്രവൃ​ത്തി​ക​ളു​ടെ പുസ്‌ത​ക​ത്തിൽ യുഅം​ഗേ​ലി​സൊ​മായ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​ക്രിയ ധാരാളം പ്രാവ​ശ്യം കാണു​ന്നു​വെന്ന വസ്‌തുത പ്രസം​ഗ​പ്ര​വർത്ത​ന​ത്തി​ന്റെ പ്രാധാ​ന്യ​ത്തിന്‌ അടിവ​ര​യി​ടു​ന്നു.—പ്രവൃ 8:4, 12, 25, 35, 40; 10:36; 11:20; 13:32; 14:7, 15, 21; 15:35; 16:10; 17:18; മത്ത 4:23; 24:14 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.