അവർ കൈ കഴുകു​ന്നില്ല: ആളുകൾ ഇത്തരത്തിൽ കൈ കഴുകി​യി​രു​ന്നതു ശുചി​ത്വ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള ചിന്ത​കൊ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നില്ല, മറിച്ച്‌ പാരമ്പ​ര്യ​ത്തോ​ടു പറ്റിനിൽക്കാ​നാ​യി​രു​ന്നു. ആചാര​പ​ര​മാ​യി ശുദ്ധരാ​കാ​നാണ്‌ അവർ അങ്ങനെ ചെയ്‌തി​രു​ന്നത്‌. കഴുകാത്ത കൈ​കൊണ്ട്‌ ഭക്ഷണം കഴിക്കു​ന്നത്‌ ഒരു വേശ്യ​യു​മാ​യി ബന്ധപ്പെ​ടു​ന്ന​തി​നു തുല്യ​മാ​യാ​ണു പിൽക്കാ​ലത്ത്‌ ബാബി​ലോ​ണി​യൻ തൽമൂ​ദിൽ (സോത്താഹ്‌ 4ബി ) പട്ടിക​പ്പെ​ടു​ത്തി​യത്‌. കൈ കഴുകു​ന്ന​തി​നെ നിസ്സാ​ര​മാ​യി കാണുന്ന എല്ലാവ​രെ​യും “ഈ ലോക​ത്തു​നിന്ന്‌ ഉന്മൂലനം ചെയ്യു”മെന്നും അതിൽ പറഞ്ഞി​രു​ന്നു.

ദൈവ​ത്തി​നു നേർന്നി​രി​ക്കു​ന്നു: ഒരു വ്യക്തി പണമോ വസ്‌തു​വ​ക​ക​ളോ മറ്റെ​ന്തെ​ങ്കി​ലു​മോ കാഴ്‌ച​യാ​യി ദൈവ​ത്തി​നു നേർന്നാൽ അതു ദേവാ​ല​യം​വ​ക​യാ​കു​മെന്നു ശാസ്‌ത്രി​മാ​രും പരീശ​ന്മാ​രും പഠിപ്പി​ച്ചു. ഈ പാരമ്പ​ര്യ​മ​നു​സ​രിച്ച്‌ അത്തരത്തിൽ നേർന്ന ഒരു വസ്‌തു ദേവാ​ല​യ​ത്തി​നു​വേണ്ടി നീക്കി​വെ​ച്ചി​രി​ക്കു​ക​യാ​ണെന്നു പറഞ്ഞു​കൊണ്ട്‌ ഒരു മകന്‌ അതു കൈവ​ശം​വെച്ച്‌ സ്വന്തം ആവശ്യ​ങ്ങൾക്കു​വേണ്ടി ഉപയോ​ഗി​ക്കാ​മാ​യി​രു​ന്നു. തെളി​വു​കൾ സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​ത​നു​സ​രിച്ച്‌ മാതാ​പി​താ​ക്കളെ പരിപാ​ലി​ക്കാ​നുള്ള ഉത്തരവാ​ദി​ത്വ​ത്തിൽനിന്ന്‌ തലയൂ​രാ​നാ​യി തങ്ങളുടെ വസ്‌തു​വ​കകൾ ഇത്തരത്തിൽ ദൈവ​ത്തി​നു നേർന്ന​വർപോ​ലു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.​—മത്ത 15:6.

കപടഭക്തർ: മത്ത 6:2-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ദൃഷ്ടാന്തം: അഥവാ “ദൃഷ്ടാ​ന്തകഥ.”​—മത്ത 13:3-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

വ്യഭി​ചാ​രം: “വ്യഭി​ചാ​രം” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്കു​പദം (മൊയ്‌ഖെയ) ഈ വാക്യ​ത്തിൽ ബഹുവ​ച​ന​രൂ​പ​ത്തി​ലാ​ണു കാണു​ന്നത്‌. അതിനെ “ആവർത്തി​ച്ചുള്ള വ്യഭി​ചാ​രം” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താം.​—പദാവ​ലി കാണുക.

ലൈം​ഗി​ക അധാർമി​കത: ഗ്രീക്കു​പ​ദ​മായ പോർണിയ ഈ വാക്യ​ത്തിൽ ബഹുവ​ച​ന​രൂ​പ​ത്തി​ലാ​ണു കാണു​ന്നത്‌. അതിനെ “ലൈം​ഗി​ക​മാ​യി അധാർമി​ക​മായ പ്രവൃ​ത്തി​കൾ (നടപടി​കൾ)” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താം.​—മത്ത 5:32-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പും പദാവ​ലി​യും കാണുക.

ഫൊയ്‌നി​ക്യ​ക്കാ​രി: അഥവാ “കനാന്യ​സ്‌ത്രീ.” ഗ്രീക്കിൽ ഖനാനേയ. ഫൊയ്‌നി​ക്യ​യിൽ ആദ്യകാ​ലത്ത്‌ താമസ​മാ​ക്കി​യവർ കനാന്റെ വംശത്തിൽപ്പെ​ട്ട​വ​രാ​യി​രു​ന്നു. പിൽക്കാ​ലത്ത്‌ “കനാൻ” എന്നതു പ്രധാ​ന​മാ​യും ഫൊയ്‌നി​ക്യ​യെ കുറി​ക്കാൻ ഉപയോ​ഗി​ച്ചു​തു​ടങ്ങി.​—ഈ സ്‌ത്രീ​യെ ‘സിറിയൻ ഫൊയ്‌നി​ക്യ ദേശക്കാ​രി’ എന്നു വിളി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന മർ 7:26-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ദാവീ​ദു​പു​ത്രൻ: മത്ത 1:1; 15:25 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.

താണു​വ​ണ​ങ്ങി​ക്കൊണ്ട്‌: അഥവാ “കുമ്പിട്ട്‌ നമസ്‌ക​രി​ച്ചു​കൊണ്ട്‌; ആദരവ്‌ കാണി​ച്ചു​കൊണ്ട്‌.” ഒരു ജൂതസ്‌ത്രീ​യ​ല്ലാ​യി​രുന്ന ഇവർ യേശു​വി​നെ “ദാവീ​ദു​പു​ത്രാ” എന്നു വിളി​ച്ച​പ്പോൾ (മത്ത 15:22), തെളി​വ​നു​സ​രിച്ച്‌ യേശു​വാ​ണു വാഗ്‌ദ​ത്ത​മി​ശിഹ എന്ന കാര്യം അംഗീ​ക​രി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. യേശു ഒരു ദൈവ​മോ ദേവനോ ആണെന്ന ചിന്ത​യോ​ടെയല്ല, മറിച്ച്‌ ദൈവ​ത്തി​ന്റെ പ്രതി​നി​ധി​യാ​ണെന്നു കരുതി​ത്ത​ന്നെ​യാണ്‌ ആ സ്‌ത്രീ യേശു​വി​നെ വണങ്ങി​യത്‌.​—മത്ത 2:2; 8:2; 14:33; 18:26 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.

മക്കൾ . . . നായ്‌ക്കു​ട്ടി​കൾ: മോശ​യി​ലൂ​ടെ കൊടുത്ത നിയമ​മ​നു​സ​രിച്ച്‌ നായ്‌ക്കൾ അശുദ്ധ​മാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ മിക്ക​പ്പോ​ഴും മോശ​മാ​യൊ​രു ധ്വനി​യോ​ടെ​യാ​ണു തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ ആ പദം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. (ലേവ 11:27; മത്ത 7:6; ഫിലി 3:2; വെളി 22:15) എന്നാൽ യേശു നടത്തിയ ഈ സംഭാ​ഷ​ണ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള മർക്കോ​സി​ന്റെ​യും (7:27) മത്തായി​യു​ടെ​യും വിവര​ണ​ത്തിൽ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന പദം അൽപ്പതാ​വാ​ചിരൂ​പ​ത്തി​ലാണ്‌ (diminutive form). “നായ്‌ക്കു​ട്ടി,” “വളർത്തു​നായ” എന്നൊ​ക്കെ​യാണ്‌ അതിന്റെ അർഥം. അത്‌ ആ താരത​മ്യ​ത്തെ മയപ്പെ​ടു​ത്തി. അതു കേട്ടവ​രു​ടെ മനസ്സി​ലേക്കു വന്നത്‌, ജൂതന്മാ​ര​ല്ലാ​ത്തവർ വീട്ടിൽ വളർത്തുന്ന ഓമന​മൃ​ഗ​ങ്ങളെ വാത്സല്യ​ത്തോ​ടെ വിളി​ച്ചി​രുന്ന ഒരു പദമാ​യി​രി​ക്കാം. ഇസ്രാ​യേ​ല്യ​രെ “മക്കളോ​ടും” ജൂതന്മാ​ര​ല്ലാ​ത്ത​വരെ “നായ്‌ക്കു​ട്ടി​ക​ളോ​ടും” താരത​മ്യ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യ​തി​ലൂ​ടെ യേശു ഒരു മുൻഗ​ണ​നാ​ക്രമം സൂചി​പ്പി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നെന്നു തോന്നു​ന്നു. ഒരു വീട്ടിൽ കുട്ടി​ക​ളും നായ്‌ക്ക​ളും ഉള്ളപ്പോൾ ആദ്യം കുട്ടി​കൾക്കാ​യി​രി​ക്കും ഭക്ഷണം കൊടു​ക്കു​ന്നത്‌.

അംഗ​വൈ​ക​ല്യ​മു​ള്ളവർ സുഖ​പ്പെ​ടു​ന്നു: ചില കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​ക​ളിൽ ഈ വാക്കുകൾ വിട്ടു​ക​ള​ഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നെ​ങ്കി​ലും ആദ്യകാ​ലത്തെ മിക്ക കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​ക​ളി​ലും പിൽക്കാ​ലത്തെ ധാരാളം കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​ക​ളി​ലും അവ കാണാം.

അലിവ്‌ തോന്നു​ന്നു: അഥവാ “അനുകമ്പ തോന്നു​ന്നു.”—മത്ത 9:36-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

വലിയ കൊട്ടകൾ: അഥവാ “ഭക്ഷണ​ക്കൊ​ട്ടകൾ.” മുമ്പ്‌ ഒരിക്കൽ ഏകദേശം 5,000 പേർക്കു യേശു ഭക്ഷണം കൊടു​ത്ത​പ്പോൾ ഉപയോ​ഗിച്ച കൊട്ട​ക​ളെ​ക്കാൾ വലുപ്പ​മുള്ള ഒരുതരം കൊട്ട​യെ​യാ​ണു സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ഇവിടെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന സ്‌ഫു​റീസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം കുറി​ക്കു​ന്നത്‌. (മത്ത 14:20­-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) ദമസ്‌കൊസ്‌ നഗരമ​തി​ലി​ന്റെ കിളി​വാ​തി​ലി​ലൂ​ടെ പൗലോ​സി​നെ താഴേക്ക്‌ ഇറക്കി​യ​തി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നി​ടത്ത്‌ ‘കൊട്ട’ എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്ന​തും ഇതേ ഗ്രീക്കു​പ​ദം​ത​ന്നെ​യാണ്‌.​—പ്രവൃ 9:25.

സ്‌ത്രീ​ക​ളും കുട്ടി​ക​ളും വേറെ​യും: ഈ അത്ഭുത​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള വിവര​ണ​ത്തിൽ സ്‌ത്രീ​ക​ളു​ടെ​യും കുട്ടി​ക​ളു​ടെ​യും കാര്യം രേഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നതു മത്തായി മാത്ര​മാണ്‌. അത്ഭുത​ക​ര​മാ​യി പോഷി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​വ​രു​ടെ മൊത്തം സംഖ്യ 12,000-ത്തിലധി​കം വരാൻ സാധ്യ​ത​യുണ്ട്‌.

മഗദ: ഗലീല​ക്ക​ട​ലി​ന്റെ ചുറ്റു​വ​ട്ടത്ത്‌ മഗദ എന്ന പേരിൽ അറിയ​പ്പെ​ടുന്ന ഒരു സ്ഥലം ഇന്ന്‌ ഇല്ലെങ്കി​ലും, മഗ്‌ദ​ല​ത​ന്നെ​യാ​ണു മഗദ​യെ​ന്നും അതു തിബെ​ര്യാ​സിന്‌ ഏതാണ്ട്‌ 6 കി.മീ. (3.5 മൈ.) വടക്കു​പ​ടി​ഞ്ഞാ​റാ​യി സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഖിർബത്ത്‌ മജ്‌ദൽ (മിഗ്‌ദൽ) എന്ന സ്ഥലമാ​ണെ​ന്നും ചില പണ്ഡിത​ന്മാർ വിശ്വ​സി​ക്കു​ന്നു. സമാന്ത​ര​വി​വ​ര​ണ​ത്തിൽ (മർ 8:10) ഈ പ്രദേ​ശത്തെ ദൽമനൂഥ എന്നാണു വിളി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.​—അനു. ബി10 കാണുക.