ബേത്ത്‌ഫാ​ഗ: ഒലിവു​മ​ല​യി​ലുള്ള ഈ ഗ്രാമ​ത്തി​ന്റെ പേര്‌ വന്നത്‌ എബ്രാ​യ​ഭാ​ഷ​യിൽനി​ന്നാണ്‌. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ അതിന്റെ അർഥം “ആദ്യത്തെ അത്തിക്കാ​യ്‌ക​ളു​ടെ ഭവനം” എന്നാണ്‌. യരുശ​ലേ​മി​നും ബഥാന്യ​ക്കും ഇടയ്‌ക്ക്‌, ഒലിവു​മ​ല​യു​ടെ നെറു​ക​യോട്‌ അടുത്ത്‌ അതിന്റെ തെക്കു​കി​ഴക്കൻ ചെരി​വി​ലാ​യി​രു​ന്നു ബേത്ത്‌ഫാ​ഗ​യു​ടെ സ്ഥാനം എന്നു പൊതു​വേ കരുത​പ്പെ​ടു​ന്നു. യരുശ​ലേ​മിൽനിന്ന്‌ ഏകദേശം 1 കി.മീ. (1 മൈലിൽ താഴെ) ദൂരെ​യാണ്‌ ആ സ്ഥലം.​—മർ 11:1; ലൂക്ക 19:29; അനു. എ7-ലെ ഭൂപടം 6 കാണുക.

ഒരു കഴുത​യെ​യും അതിന്റെ കുട്ടി​യെ​യും: മത്തായി​യു​ടെ വിവര​ണ​ത്തിൽ മാത്ര​മാ​ണു കഴുത​യെ​യും അതിന്റെ കുട്ടി​യെ​യും കുറിച്ച്‌ പറയു​ന്നത്‌. (മർ 11:2-7; ലൂക്ക 19:30-35; യോഹ 12:14, 15) എന്നാൽ യേശു കഴുത​ക്കു​ട്ടി​യു​ടെ പുറത്ത്‌ മാത്രം യാത്ര ചെയ്‌ത​തു​കൊ​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കാം മർക്കോ​സും ലൂക്കോ​സും യോഹ​ന്നാ​നും അതി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ മാത്രം പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.​—മത്ത 21:5-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

പ്രവാ​ച​ക​നി​ലൂ​ടെ പറഞ്ഞ ഈ വാക്കുകൾ നിറ​വേ​റേ​ണ്ട​തിന്‌: തെളി​വ​നു​സ​രിച്ച്‌ മത്ത 21:5-ലെ ഉദ്ധരണി​യു​ടെ ആദ്യഭാ​ഗം യശ 62:11-ൽനിന്നും രണ്ടാം ഭാഗം സെഖ 9:9-ൽനിന്നും ഉള്ളതാണ്‌.​—മത്ത 1:22-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

സീയോൻപു​ത്രി: അഥവാ “സീയോൻ എന്ന പുത്രി.” ബൈബി​ളിൽ പലപ്പോ​ഴും നഗരങ്ങളെ സ്‌ത്രീ​കൾ എന്നപോ​ലെ വ്യക്തി​ത്വം കല്‌പിച്ച്‌ പറഞ്ഞി​ട്ടുണ്ട്‌. അവയെ വിശേ​ഷി​പ്പി​ക്കാൻ ആലങ്കാ​രി​ക​മാ​യി സ്‌ത്രീ​ലിം​ഗ​പ​ദ​ങ്ങ​ളും ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. ഈ പദപ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ലെ “പുത്രി” എന്ന വാക്ക്‌ ആ നഗര​ത്തെ​ത്ത​ന്നെ​യോ നഗരത്തി​ലെ ആളുക​ളെ​യോ കുറി​ക്കു​ന്നു. സീയോൻ എന്നതു മിക്ക​പ്പോ​ഴും യരുശ​ലേം നഗര​ത്തെ​യാ​ണു കുറി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌.

സൗമ്യ​നാ​യ: അഥവാ “താഴ്‌മ​യു​ള്ള​വ​നായ.”​—മത്ത 5:5-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

കഴുത​യു​ടെ പുറത്ത്‌, അതെ, ഒരു കഴുത​ക്കു​ട്ടി​യു​ടെ പുറത്ത്‌: മത്ത 21:2, 7 വാക്യ​ങ്ങ​ളിൽ രണ്ടു മൃഗങ്ങ​ളെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയു​ന്നു​ണ്ടെ​ങ്കി​ലും രാജാവ്‌ ഒരു മൃഗത്തി​ന്റെ പുറത്ത്‌ മാത്രം സവാരി ചെയ്യു​ന്ന​താ​യാ​ണു സെഖ 9:9-ലെ പ്രവചനം പറയു​ന്നത്‌.​—മത്ത 21:2-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

കഴുത​യെ​യും കുട്ടി​യെ​യും: മത്ത 21:2, 5 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.

ദാവീ​ദു​പു​ത്രൻ: യേശു​വി​ന്റെ വംശപ​ര​മ്പ​ര​യും വാഗ്‌ദ​ത്ത​മി​ശിഹ എന്ന സ്ഥാനവും അംഗീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു എന്നാണ്‌ ഇവിടെ ഈ പദപ്ര​യോ​ഗം സൂചി​പ്പി​ച്ചത്‌.​—മത്ത 1:1, 6; 15:25; 20:30 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.

രക്ഷ നൽകണേ!: അക്ഷ. “ഹോശന്ന.” ഈ ഗ്രീക്കു​പദം വന്നിരി​ക്കു​ന്നത്‌, “രക്ഷിക്കണേ എന്നു ഞങ്ങൾ പ്രാർഥി​ക്കു​ന്നു” എന്നോ “ദയവായി രക്ഷിക്കണേ” എന്നോ അർഥമുള്ള ഒരു എബ്രാ​യ​പ​ദ​പ്ര​യോ​ഗ​ത്തിൽനി​ന്നാണ്‌. രക്ഷയ്‌ക്കോ വിജയ​ത്തി​നോ വേണ്ടി ദൈവ​ത്തോട്‌ ഉണർത്തി​ക്കുന്ന ഒരു അപേക്ഷ​യാ​യി​ട്ടാണ്‌ ഈ പദം ഇവിടെ ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്നത്‌. “രക്ഷ നൽകണേ” എന്നും അതു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താം. കാല​ക്ര​മേണ ഇതു പ്രാർഥ​ന​യി​ലും സ്‌തു​തി​യി​ലും ഉൾപ്പെ​ടു​ത്തുന്ന ഒരു പദമായി മാറി. മേൽപ്പറഞ്ഞ എബ്രാ​യ​പ​ദ​പ്ര​യോ​ഗം സങ്ക 118:25-ൽ കാണാം. അതാകട്ടെ പെസഹാ​ക്കാ​ലത്ത്‌ പതിവാ​യി പാടി​യി​രുന്ന ഹല്ലേൽ സങ്കീർത്ത​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ ഭാഗവു​മാ​യി​രു​ന്നു. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ ഈ സന്ദർഭ​ത്തിൽ ആ വാക്കുകൾ ആളുക​ളു​ടെ മനസ്സി​ലേക്കു പെട്ടെന്ന്‌ ഓടി​യെ​ത്തി​ക്കാ​ണും. ദാവീ​ദു​പു​ത്രനു രക്ഷ നൽകാ​നുള്ള ഈ പ്രാർഥ​ന​യ്‌ക്കു ദൈവം ഉത്തരം നൽകിയ ഒരു വിധം യേശു​വി​നെ മരിച്ച​വ​രിൽനിന്ന്‌ പുനരു​ത്ഥാ​ന​പ്പെ​ടു​ത്തി​ക്കൊ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. മത്ത 21:42-ൽ യേശു​തന്നെ സങ്ക 118:22, 23 ഉദ്ധരി​ക്കു​ക​യും അതു മിശി​ഹ​യെ​ക്കു​റി​ച്ചാ​ണെന്നു വ്യക്തമാ​ക്കു​ക​യും ചെയ്‌തി​ട്ടുണ്ട്‌.

യഹോ​വ​യു​ടെ: ഇതു സങ്ക 118:25, 26 വാക്യ​ങ്ങ​ളിൽനി​ന്നുള്ള ഉദ്ധരണി​യാണ്‌. അതിന്റെ മൂല എബ്രാ​യ​പാ​ഠ​ത്തിൽ ദൈവ​ത്തി​ന്റെ പേരിനെ പ്രതി​നി​ധാ​നം ചെയ്യുന്ന നാല്‌ എബ്രാ​യ​വ്യ​ഞ്‌ജ​നാ​ക്ഷ​രങ്ങൾ (അതിന്റെ ലിപ്യ​ന്ത​രണം യ്‌ഹ്‌വ്‌ഹ്‌ എന്നാണ്‌.) കാണാം.​—അനു. സി കാണുക.

ബഹളമാ​യി: അഥവാ “ഇളകി​മ​റി​ഞ്ഞു.” അക്ഷരാർഥ​ത്തിൽ ഒരു ഭൂകമ്പ​മോ കൊടു​ങ്കാ​റ്റോ ഉണ്ടാകു​മ്പോ​ഴത്തെ അവസ്ഥയെ വർണി​ക്കുന്ന ഒരു ഗ്രീക്കു​ക്രി​യ​യാ​ണു നഗരവാ​സി​ക​ളു​ടെ ഇടയി​ലു​ണ്ടായ ബഹളത്തെ കുറി​ക്കാൻ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. (മത്ത 27:51; വെളി 6:13) ഇതി​നോ​ടു ബന്ധപ്പെട്ട സെയ്‌സ്‌മൊസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​നാ​മം “കൊടു​ങ്കാറ്റ്‌” എന്നോ “ഭൂകമ്പം” എന്നോ ആണ്‌ പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.​—മത്ത 8:24; 24:7; 27:54; 28:2.

ദേവാ​ല​യം: ദേവാ​ല​യ​വ​ള​പ്പി​ലെ, ‘ജനതക​ളു​ടെ മുറ്റം’ എന്ന്‌ അറിയ​പ്പെ​ട്ടി​രുന്ന ഭാഗമാ​യി​രി​ക്കാം ഇത്‌.​—അനു. ബി11 കാണുക.

നാണയം മാറ്റി​ക്കൊ​ടു​ക്കു​ന്നവർ: അക്കാലത്ത്‌ പല തരം നാണയങ്ങൾ പ്രചാ​ര​ത്തി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. പക്ഷേ വാർഷിക ദേവാ​ല​യ​നി​കു​തി കൊടു​ക്കാ​നും ബലിമൃ​ഗ​ങ്ങളെ വാങ്ങാ​നും സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ഒരു പ്രത്യേക തരം നാണയം മാത്രമേ ഉപയോ​ഗി​ക്കാ​നാ​കു​മാ​യി​രു​ന്നു​ള്ളൂ. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ മറ്റു സ്ഥലങ്ങളിൽനിന്ന്‌ യരുശ​ലേ​മിൽ എത്തുന്ന ജൂതന്മാർ തങ്ങളുടെ കൈവ​ശ​മുള്ള പണം മാറ്റി​വാ​ങ്ങി​യാൽ മാത്രമേ അതു ദേവാ​ല​യ​ത്തിൽ സ്വീക​രി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു​ള്ളൂ. നാണയം മാറ്റി​ക്കൊ​ടു​ക്കു​ന്നവർ അന്യാ​യ​മായ ഫീസാണ്‌ ഈടാ​ക്കു​ന്ന​തെ​ന്നും അവരുടെ നടപടി പിടി​ച്ചു​പ​റി​ക്കു തുല്യ​മാ​ണെ​ന്നും യേശു​വി​നു തോന്നി​യി​രി​ക്കാം.

കവർച്ച​ക്കാ​രു​ടെ ഗുഹ: അഥവാ “കള്ളന്മാ​രു​ടെ മാളം.” യേശു ഇവിടെ യിര 7:11-മായി ബന്ധിപ്പിച്ച്‌ സംസാ​രി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. വ്യാപാ​രി​ക​ളും നാണയം മാറ്റി​ക്കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന​വ​രും, ബലിമൃ​ഗ​ങ്ങളെ വിറ്റ്‌ കൊള്ള​ലാ​ഭം ഉണ്ടാക്കി​യി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടും നാണയം മാറ്റി​ക്കൊ​ടു​ക്കാൻ അന്യാ​യ​മായ ഫീസ്‌ ഈടാ​ക്കി​യി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടും ആയിരി​ക്കാം യേശു അവരെ “കവർച്ച​ക്കാർ” എന്നു വിളി​ച്ചത്‌. യഹോ​വ​യു​ടെ പ്രാർഥ​നാ​ലയം അഥവാ ആരാധ​നാ​സ്ഥലം ഒരു വാണി​ജ്യ​കേ​ന്ദ്ര​മാ​ക്കി​യ​തും യേശു​വിൽ ധാർമി​ക​രോ​ഷം ജനിപ്പി​ച്ചു.

ദേവാ​ല​യം: ‘ജനതക​ളു​ടെ മുറ്റത്തെ’ ആയിരി​ക്കാം ഇവിടെ ഉദ്ദേശി​ക്കു​ന്നത്‌. കാരണം ദേവാ​ല​യ​ത്തി​ലെ കുറെ​ക്കൂ​ടി ഉള്ളിലുള്ള ചില ഭാഗങ്ങ​ളിൽ പ്രവേ​ശി​ക്കാൻ അന്ധർക്കും മുടന്തർക്കും അനുവാ​ദ​മി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. ആ സന്ദർഭ​ത്തിൽ യേശു കാണിച്ച തീക്ഷ്‌ണത ദേവാ​ലയം ശുദ്ധീ​ക​രി​ക്കു​ന്ന​തിൽ മാത്രം ഒതുങ്ങി​നി​ന്നി​ല്ലെ​ന്നും തന്റെ അടുത്ത്‌ വന്ന അന്ധരെ​യും മുടന്ത​രെ​യും സുഖ​പ്പെ​ടു​ത്തുന്ന കാര്യ​ത്തി​ലും അതു പ്രകട​മാ​യി​രു​ന്നെ​ന്നും ഉള്ള സൂചന​യാ​കാം മത്തായി​യു​ടെ വിവരണം തരുന്നത്‌.

ദാവീ​ദു​പു​ത്രനു രക്ഷ നൽകണേ: മത്ത 21:9-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ബഥാന്യ: ഒലിവു​മ​ല​യു​ടെ തെക്കു​കി​ഴക്കൻ ചെരി​വി​ലുള്ള ഒരു ഗ്രാമം. യരുശ​ലേ​മിൽനിന്ന്‌ ഏകദേശം 3 കി.മീ. (2 മൈ.) അകലെ​യാ​യി​രു​ന്നു ആ സ്ഥലം. (യോഹ 11:18) മാർത്ത​യു​ടെ​യും മറിയ​യു​ടെ​യും ലാസറി​ന്റെ​യും വീട്‌ ഈ ഗ്രാമ​ത്തി​ലാ​യി​രു​ന്നു. യഹൂദ്യ​യിൽ യേശു​വി​ന്റെ താവളം ഈ വീടാ​യി​രു​ന്നി​രി​ക്കാം. (യോഹ 11:1) ഇന്ന്‌ അവിടെ ചെറിയ ഒരു ഗ്രാമ​മുണ്ട്‌. അറബി​യിൽ “ലാസറി​ന്റെ സ്ഥലം” എന്ന്‌ അർഥം​വ​രുന്ന ഒരു പേരാണ്‌ അതിന്‌.

അതിൽ ഇലയല്ലാ​തെ ഒന്നും കണ്ടില്ല: വർഷത്തി​ലെ ആ സമയത്ത്‌ സാധാ​ര​ണ​യാ​യി അത്തിയിൽ കായ്‌കൾ കാണാ​റില്ല. എന്നാൽ ഈ അത്തിയിൽ ഇലകൾ വന്നിരു​ന്നു. സാധാ​ര​ണ​ഗ​തി​യിൽ വർഷത്തി​ലെ ആദ്യവി​ളവ്‌ ഉണ്ടാകു​മ്പോ​ഴാണ്‌ അത്തിയിൽ ഇലകൾ വരുന്നത്‌. പക്ഷേ ആ മരത്തിൽ ഇലയല്ലാ​തെ കായ്‌കൾ ഇല്ലായി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ അത്‌ ഇനി കായ്‌ക്കാൻ പോകു​ന്നി​ല്ലെ​ന്നും അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ അതിന്റെ ബാഹ്യ​രൂ​പം വഞ്ചകമാ​ണെ​ന്നും യേശു​വി​നു മനസ്സി​ലാ​യി. അതു​കൊ​ണ്ടാണ്‌ അതു കായ്‌ക്കാ​തി​രി​ക്കട്ടെ എന്നു യേശു ശപിച്ച​തും അത്‌ ഉണങ്ങി​പ്പോ​യ​തും.

സത്യമാ​യി: മത്ത 5:18-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

മൂപ്പന്മാർ: മത്ത 16:21-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

‘എനിക്കു പറ്റില്ല’ എന്ന്‌ അവൻ പറഞ്ഞെ​ങ്കി​ലും: ചില ഗ്രീക്കു കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​ക​ളിൽ ഈ ദൃഷ്ടാ​ന്ത​ക​ഥ​യി​ലെ (മത്ത 21:28-31) രണ്ട്‌ ആൺമക്ക​ളു​ടെ മറുപ​ടി​ക​ളും പ്രവൃ​ത്തി​ക​ളും വേറൊ​രു ക്രമത്തി​ലാ​ണു കൊടു​ത്തി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. (പുതിയ ലോക ഭാഷാ​ന്ത​ര​ത്തി​ന്റെ മുൻപ​തി​പ്പു കാണുക.) മൊത്ത​ത്തി​ലുള്ള ആശയം ഒന്നുത​ന്നെ​യാ​ണെ​ങ്കി​ലും ഇപ്പോ​ഴത്തെ പരിഭാ​ഷ​യ്‌ക്കാ​ണു കൂടുതൽ കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​ക​ളു​ടെ പിന്തു​ണ​യു​ള്ളത്‌.

നികു​തി​പി​രി​വു​കാർ: മത്ത 5:46-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ദൃഷ്ടാന്തം: അഥവാ “ദൃഷ്ടാ​ന്തകഥ.”​—മത്ത 13:3-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

കാവൽഗോ​പു​രം: കള്ളന്മാ​രിൽനി​ന്നും മൃഗങ്ങ​ളിൽനി​ന്നും മുന്തി​രി​ത്തോ​ട്ട​ങ്ങളെ സംരക്ഷി​ക്കാൻ ആളുകൾ ഇതിന്റെ മുകളിൽ കയറി നിന്ന്‌ ചുറ്റു​പാ​ടും നിരീ​ക്ഷി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു.​—യശ 5:2.

പാട്ടത്തി​നു കൊടു​ത്തിട്ട്‌: ഒന്നാം നൂറ്റാ​ണ്ടിൽ ഇസ്രാ​യേ​ലി​ലെ ഒരു സാധാ​ര​ണ​രീ​തി​യാ​യി​രു​ന്നു ഇത്‌. ഇവിടെ ഉടമസ്ഥൻതന്നെ പ്രാരം​ഭ​ജോ​ലി​ക​ളു​ടെ ഭൂരി​ഭാ​ഗ​വും ചെയ്‌തു​തീർത്തി​രു​ന്നു. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ അദ്ദേഹം ഇതിൽനിന്ന്‌ ഒരു ആദായം പ്രതീ​ക്ഷി​ക്കു​ന്നതു തികച്ചും ന്യായ​മാ​യി​രു​ന്നു.

അവർ ദുഷ്ടന്മാ​രാ​യ​തു​കൊണ്ട്‌ അയാൾ അവരെ കൊന്നു​ക​ള​യും: “കൊന്നു​ക​ള​യും” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന മൂലഭാ​ഷാ​പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ അക്ഷരാർഥം “ദുഷ്ടമാ​യൊ​രു നാശം വരുത്തും” എന്നാണ്‌. അതനു​സ​രിച്ച്‌ ആ വാചകം ഇങ്ങനെ പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താം: “അവർ ദുഷ്ടന്മാ​രാ​യ​തു​കൊണ്ട്‌ അയാൾ അവർക്കു ദുഷ്ടമാ​യൊ​രു നാശം വരുത്തും.” ഗ്രീക്കു​പാ​ഠ​ത്തിൽ ഇവിടെ ഒരേ മൂലപ​ദ​ത്തി​ന്റെ വ്യത്യ​സ്‌ത​രൂ​പങ്ങൾ ആവർത്തി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നതു ന്യായ​വി​ധി​സ​ന്ദേ​ശ​ത്തി​ന്റെ തീവ്രത കൂട്ടാ​നാണ്‌.

മുഖ്യ മൂലക്കല്ല്‌: അഥവാ “ഏറ്റവും പ്രധാ​ന​പ്പെട്ട കല്ല്‌.” സങ്ക 118:22-ലെ എബ്രാ​യ​പ​ദ​പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ​യും ഇവിടെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ​യും അക്ഷരാർഥം “മൂലയു​ടെ തല” എന്നാണ്‌. ഇതിനെ പല രീതി​യിൽ മനസ്സി​ലാ​ക്കാ​മെ​ങ്കി​ലും സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ രണ്ടു ഭിത്തി​കളെ ഒന്നിപ്പി​ച്ചു​നി​റു​ത്താൻവേണ്ടി അവ തമ്മിൽ ചേരു​ന്നി​ടത്ത്‌ ഏറ്റവും മുകളി​ലാ​യി സ്ഥാപി​ക്കുന്ന കല്ലായി​രു​ന്നി​രി​ക്കാം ഇത്‌. ഈ പ്രവചനം ഉദ്ധരിച്ച യേശു അതിലെ “മുഖ്യ മൂലക്കല്ല്‌” എന്ന പ്രയോ​ഗം തന്നെ ഉദ്ദേശി​ച്ചാ​ണെന്നു വ്യക്തമാ​ക്കി. ഒരു കെട്ടി​ട​ത്തി​ന്റെ ഏറ്റവും മുകളി​ലെ കല്ല്‌ എളുപ്പം എല്ലാവ​രു​ടെ​യും ശ്രദ്ധയിൽപ്പെ​ടു​ന്ന​തു​പോ​ലെ യേശു​ക്രി​സ്‌തു എന്ന കല്ല്‌ അഭിഷി​ക്ത​ക്രി​സ്‌ത്യാ​നി​കൾ ചേർന്ന ക്രിസ്‌തീ​യ​സ​ഭ​യ്‌ക്കു (ഇതിനെ ഒരു ആത്മീയാ​ല​യ​ത്തോ​ടാ​ണു താരത​മ്യം ചെയ്‌തി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.) മകുടം ചാർത്തു​ന്നു.

യഹോവ: ഇതു സങ്ക 118:22, 23 വാക്യ​ങ്ങ​ളിൽനി​ന്നുള്ള ഉദ്ധരണി​യാണ്‌. അതിന്റെ മൂല എബ്രാ​യ​പാ​ഠ​ത്തിൽ ദൈവ​ത്തി​ന്റെ പേരിനെ പ്രതി​നി​ധാ​നം ചെയ്യുന്ന നാല്‌ എബ്രാ​യ​വ്യ​ഞ്‌ജ​നാ​ക്ഷ​രങ്ങൾ (അതിന്റെ ലിപ്യ​ന്ത​രണം യ്‌ഹ്‌വ്‌ഹ്‌ എന്നാണ്‌.) കാണാം.​—അനു. സി കാണുക.

തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ: ദൈവ​പ്ര​ചോ​ദി​ത​മാ​യി എഴുതിയ എബ്രാ​യ​ലി​ഖി​ത​ങ്ങളെ മുഴു​വ​നാ​യി കുറി​ക്കാ​നാ​ണു പൊതു​വേ ഈ പദം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.