മോശ​യു​ടെ ഇരിപ്പി​ട​ത്തിൽ ഇരിക്കു​ന്നു: അഥവാ “തങ്ങളെ​ത്തന്നെ മോശ​യു​ടെ സ്ഥാനത്ത്‌ പ്രതി​ഷ്‌ഠി​ക്കു​ന്നു.” മോശ​യു​ടെ അധികാ​രം തങ്ങൾക്കു​ണ്ടെന്നു ധിക്കാ​ര​ത്തോ​ടെ അവകാ​ശ​പ്പെ​ട്ടു​കൊണ്ട്‌ അവർ ദൈവ​നി​യ​മ​ത്തി​നു വ്യാഖ്യാ​നങ്ങൾ നൽകി.

ഭാരമുള്ള ചുമടു​കൾ: സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ഇത്‌ അർഥമാ​ക്കു​ന്നത്‌, ജനങ്ങൾക്കു പാലി​ക്കാൻ ബുദ്ധി​മു​ട്ടാ​യി​രുന്ന നിയമ​ങ്ങ​ളെ​യും വാമൊ​ഴി​യാ​യി കൈമാ​റി​വന്ന പാരമ്പ​ര്യ​ങ്ങ​ളെ​യും ആണ്‌.

ചെറു​വി​രൽകൊ​ണ്ടു​പോ​ലും അതൊന്ന്‌ അനക്കാൻ: മതനേ​താ​ക്ക​ന്മാർ ആളുക​ളു​ടെ മേൽ കെട്ടി​വെ​ച്ചതു താങ്ങാ​നാ​കാത്ത ചുമടു​ക​ളാണ്‌. എന്നാൽ ചെറിയ ഒരു ചട്ടം​പോ​ലും എടുത്തു​മാ​റ്റാ​നോ അങ്ങനെ ആളുകൾക്കു കാര്യങ്ങൾ എളുപ്പ​മാ​ക്കി​ക്കൊ​ടു​ക്കാ​നോ അവർ മനസ്സു​കാ​ണി​ക്കാ​തി​രു​ന്ന​തി​നെ​യാ​യി​രി​ക്കാം ഇത്‌ അർഥമാ​ക്കി​യത്‌.

അവർ രക്ഷയായി കെട്ടി​ക്കൊ​ണ്ടു​ന​ട​ക്കുന്ന വേദവാ​ക്യ​ച്ചെ​പ്പു​കൾ: ദൈവം മോശ​യി​ലൂ​ടെ കൊടുത്ത നിയമ​ത്തി​ലെ നാലു ഭാഗങ്ങൾ (പുറ 13:1-16; ആവ 6:4-9; 11:13-21) അടങ്ങിയ ചെറിയ തുകൽച്ചെ​പ്പു​ക​ളാ​യി​രു​ന്നു ഇവ. ജൂതപു​രു​ഷ​ന്മാർ തങ്ങളുടെ നെറ്റി​യി​ലും ഇടത്തേ കൈയി​ലും അവ അണിഞ്ഞി​രു​ന്നു. പുറ 13:9, 16; ആവ 6:8; 11:18 എന്നീ വാക്യ​ങ്ങ​ളിൽ കാണുന്ന, ദൈവം ഇസ്രാ​യേ​ല്യർക്കു കൊടുത്ത നിർദേ​ശ​ങ്ങളെ അക്ഷരാർഥ​ത്തിൽ എടുത്ത​തു​കൊ​ണ്ടാണ്‌ ഇങ്ങനെ ഒരു ആചാരം ഉടലെ​ടു​ത്തത്‌. മതനേ​താ​ക്ക​ന്മാർ ഈ വേദവാ​ക്യ​ച്ചെ​പ്പു​ക​ളു​ടെ വലുപ്പം കൂട്ടി മറ്റുള്ള​വ​രിൽ മതിപ്പു​ള​വാ​ക്കാൻ ശ്രമി​ച്ച​താ​ണു യേശു അവരെ കുറ്റ​പ്പെ​ടു​ത്താ​നു​ളള ഒരു കാരണം. ഇനി, ആ ചെപ്പു​കൾക്ക്‌ ഏലസ്സോ രക്ഷയോ പോലെ അവരെ സംരക്ഷി​ക്കാ​നുള്ള മന്ത്രശ​ക്തി​യു​ണ്ടെന്ന തെറ്റി​ദ്ധാ​ര​ണ​യും അവർക്കു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.

വസ്‌ത്ര​ങ്ങ​ളു​ടെ തൊങ്ങൽ വലുതാ​ക്കു​ക​യും: ഇസ്രാ​യേ​ല്യ​രു​ടെ വസ്‌ത്ര​ത്തിൽ തൊങ്ങ​ലു​കൾ ഉണ്ടായി​രി​ക്ക​ണ​മെന്നു സംഖ 15:38-40 വരെയുള്ള വാക്യ​ങ്ങ​ളിൽ കല്‌പ​ന​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ ശാസ്‌ത്രി​മാ​രും പരീശ​ന്മാ​രും മറ്റുള്ള​വരെ കാണി​ക്കാൻവേണ്ടി തങ്ങളുടെ വസ്‌ത്ര​ത്തി​ലെ തൊങ്ങ​ലു​കൾക്കു മറ്റുള്ള​വ​രു​ടേ​തി​ലും നീളം കൂട്ടി.

മുൻനിര: അഥവാ “ഏറ്റവും നല്ല ഇരിപ്പി​ടങ്ങൾ.” തെളി​വ​നു​സ​രിച്ച്‌ സിന​ഗോ​ഗി​ന്റെ അധ്യക്ഷ​ന്മാ​രും വിശി​ഷ്ടാ​തി​ഥി​ക​ളും സിന​ഗോ​ഗിൽ ഏറ്റവും മുന്നി​ലാ​യി, തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ചു​രു​ളു​കൾ വെച്ചി​രു​ന്ന​തിന്‌ അടുത്താണ്‌ ഇരുന്നി​രു​ന്നത്‌. സിന​ഗോ​ഗിൽ കൂടി​വ​ന്നി​രുന്ന എല്ലാവർക്കും അവരെ കാണാ​മാ​യി​രു​ന്നു. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ആദരണീ​യ​മായ ആ ഇരിപ്പി​ടങ്ങൾ അത്തരം പ്രമു​ഖ​വ്യ​ക്തി​കൾക്കു​വേണ്ടി വേർതി​രി​ച്ചി​രു​ന്നു.

ചന്തസ്ഥലങ്ങൾ: അഥവാ “കൂടി​വ​രാ​നുള്ള സ്ഥലങ്ങൾ.” ഗ്രീക്കിൽ അഗോറ. പുരാ​ത​ന​കാ​ലത്ത്‌ മധ്യപൂർവ​ദേ​ശ​ത്തെ​യും ഗ്രീക്ക്‌, റോമൻ സ്വാധീ​ന​മു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന പ്രദേ​ശ​ങ്ങ​ളി​ലെ​യും നഗരങ്ങ​ളി​ലും പട്ടണങ്ങ​ളി​ലും, കച്ചവട​കേ​ന്ദ്ര​മാ​യോ പൊതു​ജ​ന​ങ്ങൾക്കു കൂടി​വ​രാ​നുള്ള സ്ഥലമാ​യോ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രുന്ന തുറസ്സായ സ്ഥലങ്ങ​ളെ​യാണ്‌ അതു കുറി​ക്കു​ന്നത്‌.

റബ്ബി: അക്ഷരാർഥം “എന്റെ ശ്രേഷ്‌ഠൻ.” “ശ്രേഷ്‌ഠ​മായ” എന്ന്‌ അർഥമുള്ള റവ്‌ എന്ന എബ്രാ​യ​പ​ദ​ത്തിൽനിന്ന്‌ വന്നത്‌. സാധാ​ര​ണ​യാ​യി “ഗുരു” എന്ന അർഥത്തി​ലാ​ണു “റബ്ബി” എന്ന പദം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രു​ന്ന​തെ​ങ്കി​ലും (യോഹ 1:38) അതു പിൽക്കാ​ലത്ത്‌ ആദരസൂ​ച​ക​മായ ഒരു സ്ഥാന​പ്പേ​രാ​യി മാറി. അഭ്യസ്‌ത​വി​ദ്യ​രായ ശാസ്‌ത്രി​മാ​രെ​യും നിയമാ​ധ്യാ​പ​ക​രെ​യും പോലുള്ള ചിലർക്ക്‌, ആളുകൾ തങ്ങളെ ഈ സ്ഥാന​പ്പേര്‌ ഉപയോ​ഗിച്ച്‌ അഭിസം​ബോ​ധന ചെയ്യണ​മെന്നു നിർബ​ന്ധ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.

പിതാവ്‌: മനുഷ്യ​രോ​ടുള്ള ആദരവി​നെ സൂചി​പ്പി​ക്കാൻ ഔപചാ​രി​ക​മോ മതപര​മോ ആയ സ്ഥാന​പ്പേ​രാ​യി ഈ പദം ഉപയോ​ഗി​ക്കു​ന്ന​തി​നെ​യാ​ണു യേശു വിലക്കി​യത്‌.

നേതാ​ക്ക​ന്മാർ: ഇവിടെ കാണുന്ന ഗ്രീക്കു​പദം 8-ാം വാക്യ​ത്തി​ലെ “ഗുരു” എന്നതിന്റെ ഒരു പര്യാ​യ​പ​ദ​മാണ്‌. വഴിന​ട​ത്തി​പ്പും മാർഗ​നിർദേ​ശ​വും കൊടു​ക്കുന്ന ആത്മീയ​നേ​താ​ക്ക​ന്മാ​രെ​യാണ്‌ ഇവിടെ അതു കുറി​ക്കു​ന്നത്‌. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ഇതു മതപര​മായ ഒരു സ്ഥാന​പ്പേ​രാ​യി ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രു​ന്നു.

നേതാവ്‌: അപൂർണ​മ​നു​ഷ്യ​രിൽ ആർക്കും സത്യ​ക്രി​സ്‌ത്യാ​നി​ക​ളു​ടെ ആത്മീയ​നേ​താ​വാ​യി​രി​ക്കാൻ സാധി​ക്കാ​ത്ത​തു​കൊണ്ട്‌ യേശു മാത്ര​മാണ്‌ ഈ സ്ഥാന​പ്പേ​രി​നു യോഗ്യൻ.​—ഈ വാക്യ​ത്തി​ലെ, നേതാ​ക്ക​ന്മാർ എന്നതിന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ക്രിസ്‌തു: “അഭിഷി​ക്തൻ” എന്ന്‌ അർഥമുള്ള “ക്രിസ്‌തു” എന്ന സ്ഥാന​പ്പേ​രി​നു മുമ്പ്‌ ഗ്രീക്കിൽ ഒരു നിശ്ചായക ഉപപദം (definite article) ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. മുൻകൂ​ട്ടി​പ്പറഞ്ഞ മിശിഹ അഥവാ അഭിഷി​ക്തൻ യേശു​വാ​ണെന്ന്‌ അതു സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. ഒരു പ്രത്യേ​ക​സ്ഥാ​നം വഹിക്കാൻ അഭി​ഷേകം ചെയ്യ​പ്പെ​ട്ട​വ​നാ​യി​രു​ന്നു യേശു.​—മത്ത 1:1; 2:4 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.

ശുശ്രൂഷ ചെയ്യു​ന്നവൻ: അഥവാ “സേവകൻ; ജോലി​ക്കാ​രൻ.”​—മത്ത 20:26-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

കപടഭക്തർ: മത്ത 6:2-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

നിങ്ങളു​ടെ കാര്യം കഷ്ടം!: തന്റെ നാളിലെ മതനേ​താ​ക്ക​ന്മാ​രെ​ക്കു​റിച്ച്‌ യേശു തുടർച്ച​യാ​യി ഏഴു തവണ ഇങ്ങനെ പറഞ്ഞതിൽ ആദ്യ​ത്തേ​താണ്‌ ഇത്‌. അവർ കപടഭ​ക്ത​രും അന്ധരായ വഴികാ​ട്ടി​ക​ളും ആണെന്നു യേശു പറഞ്ഞു.

സ്വർഗ​രാ​ജ്യം അടച്ചു​ക​ള​യു​ന്നു: അഥവാ “സ്വർഗ​രാ​ജ്യ​ത്തി​ലേ​ക്കുള്ള വാതിൽ അടയ്‌ക്കു​ന്നു.” അതായത്‌, അവി​ടേക്കു പ്രവേ​ശി​ക്കു​ന്ന​തിൽനിന്ന്‌ ആളുകളെ തടയുന്നു.

ചില കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​കൾ ഇവിടെ ഇങ്ങനെ കൂട്ടി​ച്ചേർത്തി​ട്ടുണ്ട്‌: “കപടഭ​ക്ത​രായ ശാസ്‌ത്രി​മാ​രേ, പരീശ​ന്മാ​രേ, നിങ്ങളു​ടെ കാര്യം കഷ്ടം! കാരണം നിങ്ങൾ വിധവ​മാ​രു​ടെ വീടുകൾ വിഴു​ങ്ങു​ക​യും ആളുകളെ കാണി​ക്കാൻവേണ്ടി നീണ്ട പ്രാർഥ​നകൾ നടത്തു​ക​യും ചെയ്യുന്നു. ഇതിന്റെ പേരിൽ നിങ്ങൾക്കു കടുത്ത ശിക്ഷാ​വി​ധി കിട്ടും.” പക്ഷേ ഏറ്റവും പഴക്കമു​ള്ള​തും പ്രധാ​ന​പ്പെ​ട്ട​തും ആയ കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​ക​ളിൽ ഈ വാക്യം കാണു​ന്നില്ല. എന്നാൽ സമാന​മായ വാക്കുകൾ മർ 12:40; ലൂക്ക 20:47 എന്നീ വാക്യ​ങ്ങ​ളിൽ കാണാം. അവ ദൈവ​പ്ര​ചോ​ദി​ത​മാ​യി രേഖ​പ്പെ​ടു​ത്തിയ തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളു​ടെ ഭാഗമാ​ണു​താ​നും.​—അനു. എ3 കാണുക.

മതത്തിൽ ചേർക്കാൻ: അഥവാ “മതപരി​വർത്തനം നടത്താൻ.” ഇവിടെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന പ്രൊ​സീ​ല്യൂ​ടൊസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം മറ്റു ജനതക​ളിൽനിന്ന്‌ ജൂതമതം സ്വീക​രി​ച്ച​വരെ കുറി​ക്കു​ന്നു. ഇത്തരത്തിൽ ജൂതമതം സ്വീക​രി​ക്കുന്ന പുരു​ഷ​ന്മാർ പരി​ച്ഛേ​ദ​ന​യേൽക്കു​ക​യും ചെയ്യണ​മാ​യി​രു​ന്നു.

ഗീഹെ​ന്ന​യ്‌ക്കു . . . അർഹനാ​ക്കു​ന്നു: അക്ഷ. “ഗീഹെ​ന്ന​യു​ടെ പുത്ര​നാ​ക്കു​ന്നു.” അതായത്‌, ഒരാളെ നിത്യ​നാ​ശ​ത്തിന്‌ അർഹനാ​ക്കു​ന്നു.​—പദാവ​ലി​യിൽ “ഗീഹെന്ന” കാണുക.

വിഡ്‌ഢി​ക​ളേ, അന്ധന്മാരേ: അഥവാ “അന്ധന്മാ​രായ വിഡ്‌ഢി​കളേ.” ബൈബി​ളിൽ “വിഡ്‌ഢി” എന്ന പദം സാധാ​ര​ണ​ഗ​തി​യിൽ അർഥമാ​ക്കു​ന്നതു വിവേ​കത്തെ പുച്ഛി​ച്ചു​തള്ളി ധാർമി​ക​ത​യ്‌ക്കു നിരക്കാത്ത കാര്യങ്ങൾ ചെയ്യു​ന്ന​വ​രെ​യാണ്‌. അവരുടെ വഴികൾ ദൈവ​ത്തി​ന്റെ നീതി​യുള്ള നിലവാ​ര​ങ്ങ​ളോ​ടു യോജി​ക്കു​ന്നില്ല.

പുതിന, ചതകുപ്പ, ജീരകം എന്നിവ​യു​ടെ പത്തി​ലൊന്ന്‌: ദൈവം മോശ​യി​ലൂ​ടെ കൊടുത്ത നിയമ​മ​നു​സ​രിച്ച്‌ ഇസ്രാ​യേ​ല്യർ തങ്ങളുടെ വിളവി​ന്റെ പത്തി​ലൊന്ന്‌ അഥവാ ദശാംശം കൊടു​ക്ക​ണ​മാ​യി​രു​ന്നു. (ലേവ 27:30; ആവ 14:22) പുതിന, ചതകുപ്പ, ജീരകം പോലുള്ള സസ്യങ്ങ​ളു​ടെ പത്തി​ലൊ​ന്നു കൊടു​ക്ക​ണ​മെന്നു നിയമ​ത്തിൽ പ്രത്യേ​കം വ്യവസ്ഥ ചെയ്‌തി​രു​ന്നി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും ജൂതപാ​ര​മ്പ​ര്യ​മ​നു​സ​രിച്ച്‌ അവർ അതു ചെയ്‌ത​തി​നെ യേശു എതിർത്തില്ല. എന്നാൽ, മോശ​യി​ലൂ​ടെ കൊടുത്ത നിയമ​ത്തി​ന്റെ അടിസ്ഥാ​ന​ത​ത്ത്വ​ങ്ങ​ളാ​യി​രുന്ന നീതി, കരുണ, വിശ്വ​സ്‌തത എന്നിവ അവഗണി​ച്ചിട്ട്‌ നിയമ​ത്തി​ലെ ചെറി​യ​ചെ​റിയ കാര്യ​ങ്ങൾക്കു പ്രാധാ​ന്യം കൊടു​ത്ത​തി​നാ​ണു യേശു ശാസ്‌ത്രി​മാ​രെ​യും പരീശ​ന്മാ​രെ​യും ശാസി​ച്ചത്‌.

കൊതു​കി​നെ അരി​ച്ചെ​ടു​ക്കു​ന്നു, പക്ഷേ ഒട്ടകത്തെ വിഴു​ങ്ങി​ക്ക​ള​യു​ന്നു: ഇസ്രാ​യേ​ല്യർക്കു പരിചി​ത​മാ​യി​രുന്ന അശുദ്ധ​ജീ​വി​ക​ളിൽ ഏറ്റവും ചെറിയ ഒന്നായി​രു​ന്നു കൊതുക്‌, ഒട്ടകമാ​കട്ടെ ഏറ്റവും വലിയ​വ​യിൽ ഒന്നും. (ലേവ 11:4, 21-24) യേശു ഇവിടെ അതിശ​യോ​ക്തി​യും അല്‌പം വിരോ​ധാ​ഭാ​സ​വും കൂട്ടി​ക്ക​ലർത്തി സംസാ​രി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ആചാര​പ​ര​മാ​യി അശുദ്ധ​രാ​കാ​തി​രി​ക്കാൻ തങ്ങളുടെ പാനീ​യ​ങ്ങ​ളിൽനിന്ന്‌ കൊതു​കി​നെ അരിച്ചു​മാ​റ്റി​യി​രുന്ന മതനേ​താ​ക്ക​ന്മാർ നിയമ​ത്തി​ലെ പ്രാധാ​ന്യ​മേ​റിയ കാര്യ​ങ്ങളെ പൂർണ​മാ​യും അവഗണി​ച്ചു. അതാകട്ടെ ഒരു ഒട്ടകത്തെ വിഴു​ങ്ങു​ന്ന​തു​പോ​ലെ​യാ​യി​രു​ന്നു.

വെള്ള പൂശിയ ശവക്കല്ല​റകൾ: ശവക്കല്ല​റ​കൾക്കു വെള്ള പൂശു​ന്നത്‌ ഇസ്രാ​യേ​ലി​ലെ ഒരു രീതി​യാ​യി​രു​ന്നു. വഴി​പോ​ക്ക​രായ ആരെങ്കി​ലും അബദ്ധത്തിൽ ഒരു കല്ലറയിൽ തൊട്ട്‌ ആചാര​പ​ര​മാ​യി അശുദ്ധ​രാ​കാ​തി​രി​ക്കാൻ ഒരു മുന്നറി​യി​പ്പാ​യി​ട്ടാണ്‌ അങ്ങനെ ചെയ്‌തി​രു​ന്നത്‌. (സംഖ 19:16) വർഷത്തിൽ ഒരിക്കൽ, പെസഹ​യ്‌ക്ക്‌ ഒരു മാസം മുമ്പ്‌ ആണ്‌ ഇത്തരത്തിൽ വെള്ള പൂശി​യി​രു​ന്നത്‌ എന്ന്‌ ജൂതമി​ഷ്‌നാ (ഷെക്കാ​ലിം 1:1) പറയുന്നു. യേശു ഈ പദപ്ര​യോ​ഗം ഉപയോ​ഗി​ച്ചതു കാപട്യ​ത്തി​ന്റെ പ്രതീ​ക​മാ​യി​ട്ടാണ്‌.

ധിക്കാരം: അഥവാ “നിയമ​ലം​ഘനം.” മത്ത 24:12-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

കല്ലറകൾ: അഥവാ “സ്‌മാ​ര​ക​ക​ല്ല​റകൾ.”​—പദാവ​ലി​യിൽ “സ്‌മാ​ര​ക​ക്കല്ലറ” കാണുക.

നിങ്ങളു​ടെ പൂർവി​ക​രു​ടെ പാപത്തി​ന്റെ അളവു​പാ​ത്രം നിങ്ങൾ നിറച്ചു​കൊ​ള്ളൂ: അഥവാ “നിങ്ങളു​ടെ പൂർവി​കർ തുടങ്ങി​വെച്ച കാര്യങ്ങൾ നിങ്ങൾ പൂർത്തി​യാ​ക്കൂ.” ഈ പ്രയോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ അക്ഷരാർഥം, “മറ്റാ​രെ​ങ്കി​ലും നിറയ്‌ക്കാൻ തുടങ്ങിയ അളവു​പാ​ത്രം നിങ്ങൾ മുഴു​വ​നാ​യി നിറയ്‌ക്കുക” എന്നാണ്‌. പൂർവി​കർ തുടങ്ങി​വെ​ച്ചതു പൂർത്തി​യാ​ക്കാൻ യേശു ഇവിടെ ജൂത​നേ​താ​ക്ക​ന്മാർക്ക്‌ ഒരു കല്‌പന നൽകു​ക​യാ​യി​രു​ന്നില്ല. മറിച്ച്‌, മുൻകാ​ലത്ത്‌ അവരുടെ പൂർവി​കർ ദൈവ​ത്തി​ന്റെ പ്രവാ​ച​ക​ന്മാ​രെ കൊന്നു​ക​ള​ഞ്ഞ​തു​പോ​ലെ, തന്നെ അവർ കൊന്നു​ക​ള​യു​മെന്നു യേശു പരിഹാ​സ​ധ്വ​നി​യോ​ടെ മുൻകൂ​ട്ടി​പ്പ​റ​യു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു.

സർപ്പങ്ങളേ, അണലി​സ​ന്ത​തി​കളേ: ‘പഴയ പാമ്പായ’ സാത്താൻ (വെളി 12:9) ഒരു ആത്മീയാർഥ​ത്തിൽ സത്യാ​രാ​ധ​നയെ എതിർക്കു​ന്ന​വ​രു​ടെ പിതാ​വാണ്‌. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ യേശു ഈ മതനേ​താ​ക്ക​ന്മാ​രെ “സർപ്പങ്ങളേ, അണലി​സ​ന്ത​തി​കളേ” എന്നു വിളി​ച്ചതു തികച്ചും ഉചിത​മാണ്‌. (യോഹ 8:44; 1യോഹ 3:12) അവരുടെ കുടി​ല​ത​യു​ടെ സ്വാധീ​ന​വ​ല​യ​ത്തി​ലാ​യ​വർക്ക്‌ അവർ ഗുരു​ത​ര​മായ ആത്മീയ​ഹാ​നി വരുത്തി. സ്‌നാ​പ​ക​യോ​ഹ​ന്നാ​നും “അണലി​സ​ന്ത​തി​കളേ” എന്ന പദപ്ര​യോ​ഗം ഉപയോ​ഗി​ച്ചു.​—മത്ത 3:7.

ഗീഹെന്ന: മത്ത 5:22-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പും പദാവ​ലി​യും കാണുക.

ഉപദേ​ഷ്ടാ​ക്കൾ: അഥവാ “പഠിപ്പു​ള്ളവർ.” ഗ്രമ്മറ്റ്യൂസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​മാണ്‌ ഇവിടെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. മോശ​യി​ലൂ​ടെ കൊടുത്ത നിയമ​ത്തിൽ പാണ്ഡി​ത്യ​മു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന ജൂതാ​ധ്യാ​പ​ക​രെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയു​മ്പോൾ ഈ പദം “ശാസ്‌ത്രി” എന്നാണു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. എന്നാൽ യേശു ഇവിടെ സംസാ​രി​ക്കു​ന്നതു മറ്റുള്ള​വരെ പഠിപ്പി​ക്കാ​നാ​യി പറഞ്ഞയ​യ്‌ക്കാ​നി​രി​ക്കുന്ന തന്റെ ശിഷ്യ​ന്മാ​രെ​ക്കു​റി​ച്ചാണ്‌.

സിന​ഗോ​ഗു​കൾ: പദാവ​ലി​യിൽ “സിന​ഗോഗ്‌” കാണുക.

നീതി​മാ​നാ​യ ഹാബേ​ലി​ന്റെ രക്തംമു​തൽ . . . സെഖര്യ​യു​ടെ രക്തംവരെ: കൊല ചെയ്യ​പ്പെ​ട്ട​താ​യി എബ്രാ​യ​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ പറഞ്ഞി​രി​ക്കുന്ന യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളിൽ എല്ലാവ​രും യേശു​വി​ന്റെ ആ പ്രസ്‌താ​വ​ന​യിൽ ഉൾപ്പെടും—അതായത്‌ ആദ്യപു​സ്‌ത​ക​ത്തിൽ പറഞ്ഞി​രി​ക്കുന്ന ഹാബേൽ (ഉൽ 4:8) മുതൽ 2ദിന 24:20-ൽ (പരമ്പരാ​ഗത ജൂതകാ​നോ​നി​ലെ അവസാ​ന​പു​സ്‌തകം ദിനവൃ​ത്താ​ന്ത​മാണ്‌.) പറഞ്ഞി​രി​ക്കുന്ന സെഖര്യ വരെയുള്ള എല്ലാവ​രും. അതു​കൊണ്ട്‌ ‘ഹാബേൽ മുതൽ സെഖര്യ വരെ’ എന്നു പറഞ്ഞ​പ്പോൾ യേശു ഉദ്ദേശി​ച്ചത്‌ “ഏറ്റവും ആദ്യത്തെ ആൾമുതൽ ഏറ്റവും അവസാ​നത്തെ ആൾവരെ” എന്നാണ്‌.

വിശു​ദ്ധ​മ​ന്ദി​ര​ത്തി​നും യാഗപീ​ഠ​ത്തി​നും ഇടയ്‌ക്കു​വെച്ച്‌: സെഖര്യ കൊല്ല​പ്പെ​ട്ടത്‌ “യഹോ​വ​യു​ടെ ഭവനത്തി​ന്റെ മുറ്റത്തു​വെച്ച്‌” ആണെന്നു 2ദിന 24:21 പറയുന്നു. വിശു​ദ്ധ​മ​ന്ദി​ര​ത്തി​ന്റെ പ്രവേ​ശ​ന​ക​വാ​ട​ത്തി​നു പുറത്ത്‌, അതിനു മുന്നി​ലാ​യി, അകത്തെ മുറ്റത്താ​യി​രു​ന്നു ദഹനയാ​ഗ​ത്തി​നുള്ള യാഗപീ​ഠം. (അനു. ബി8 കാണുക.) സെഖര്യ കൊല്ല​പ്പെ​ട്ട​താ​യി യേശു പറഞ്ഞ സ്ഥലം ഇതുമാ​യി യോജി​പ്പി​ലാണ്‌.

നിങ്ങൾ കൊന്നു​കളഞ്ഞ: ഈ ജൂതമ​ത​നേ​താ​ക്ക​ന്മാ​രല്ല സെഖര്യ​യെ കൊന്ന​തെ​ങ്കി​ലും അവരുടെ പൂർവി​കർക്ക്‌ ഉണ്ടായി​രുന്ന അതേ ഹിംസാ​ത്മ​ക​മ​നോ​ഭാ​വം അവരും കാണിച്ചു. അതു​കൊ​ണ്ടാണ്‌ സെഖര്യ​യെ കൊന്ന​തി​നു യേശു അവരെ ഉത്തരവാ​ദി​ക​ളാ​ക്കി​യത്‌.​—വെളി 18:24.

ബരെഖ്യ​യു​ടെ മകൻ: 2ദിന 24:20-ൽ ഈ സെഖര്യ​യെ​ക്കു​റിച്ച്‌ “പുരോ​ഹി​ത​നായ യഹോ​യാ​ദ​യു​ടെ മകൻ” എന്നാണു പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. ഒന്നുകിൽ, ബൈബി​ളിൽ പറഞ്ഞി​രി​ക്കുന്ന മറ്റു പലരു​ടെ​യും കാര്യ​ത്തി​ലെ​ന്ന​പോ​ലെ യഹോ​യാ​ദ​യ്‌ക്കും രണ്ടു പേര്‌ ഉണ്ടായി​രു​ന്നി​രി​ക്കാം. (മത്ത 9:9-നെ മർ 2:14-ഉം ആയി താരത​മ്യം ചെയ്യുക.) അല്ലെങ്കിൽ ബരെഖ്യ സെഖര്യ​യു​ടെ മുത്തച്ഛ​നോ പൂർവി​ക​രിൽ ഒരാളോ ആയിരു​ന്നി​രി​ക്കാം.

സത്യമാ​യി: മത്ത 5:18-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ഭവനത്തെ: അതായത്‌, ദേവാ​ല​യത്തെ.

ഇതാ: മത്ത 1:23-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ഉപേക്ഷി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു: ചില പുരാതന കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​ക​ളിൽ “ആൾപ്പാർപ്പി​ല്ലാത്ത നിലയിൽ” എന്നുകൂ​ടി ചേർത്തി​ട്ടുണ്ട്‌.

യഹോവ: ഇതു സങ്ക 118:26-ൽനിന്നുള്ള ഉദ്ധരണി​യാണ്‌. അതിന്റെ മൂല എബ്രാ​യ​പാ​ഠ​ത്തിൽ ദൈവ​ത്തി​ന്റെ പേരിനെ പ്രതി​നി​ധാ​നം ചെയ്യുന്ന നാല്‌ എബ്രാ​യ​വ്യ​ഞ്‌ജ​നാ​ക്ഷ​രങ്ങൾ (അതിന്റെ ലിപ്യ​ന്ത​രണം യ്‌ഹ്‌വ്‌ഹ്‌ എന്നാണ്‌.) കാണാം.​—അനു. സി കാണുക.