ജീവൻ: അഥവാ “ദേഹി.”​—പദാവലിയിൽ “ദേഹി” കാണുക.

ജീവൻ രക്ഷിക്കുന്നതോ നശിപ്പിക്കുന്നതോ: അഥവാ “ഒരു ദേഹിയെ രക്ഷിക്കുന്നതോ കൊല്ലുന്നതോ.”​—പദാവലിയിൽ “ദേഹി” കാണുക.

മനസ്സു നൊന്ത്‌, ദേഷ്യത്തോടെ: ഈ അവസരത്തിൽ മതനേതാക്കന്മാരുടെ ഹൃദയകാഠിന്യം കണ്ടപ്പോഴത്തെ യേശുവിന്റെ പ്രതികരണം മർക്കോസ്‌ മാത്രമേ രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുള്ളൂ. (മത്ത 12:13; ലൂക്ക 6:10) യേശുവിന്റെ വികാരങ്ങളെക്കുറിച്ച്‌ ഇത്ര വ്യക്തമായൊരു ചിത്രം മർക്കോസിനു ലഭിച്ചത്‌, തീവ്രവികാരങ്ങളുള്ള വ്യക്തിയായിരുന്ന പത്രോസിൽനിന്നായിരിക്കാം.​—“മർക്കോസ്‌: ആമുഖം” കാണുക.

ഹെരോദിന്റെ അനുയായികൾ: പദാവലി കാണുക.

കൂടിയാലോചിച്ചു: പരസ്‌പരം ശത്രുതയിലായിരുന്ന പരീശന്മാരും ഹെരോദിന്റെ അനുയായികളും യേശുവിനെ വകവരുത്താൻ കൂടിയാലോചിച്ചതിനെക്കുറിച്ച്‌ ബൈബിൾ എടുത്തുപറഞ്ഞിരിക്കുന്ന രണ്ടു സന്ദർഭങ്ങളിൽ ആദ്യത്തേതാണ്‌ ഇത്‌. രണ്ടാമത്തേത്‌ ഏതാണ്ട്‌ രണ്ടു വർഷത്തിനു ശേഷമായിരുന്നു, അതായത്‌ യേശു കൊല്ലപ്പെടുന്നതിനു മൂന്നു ദിവസം മുമ്പ്‌. ഇതു സൂചിപ്പിക്കുന്നത്‌ ഇരുകൂട്ടരും ചേർന്ന്‌ യേശുവിന്‌ എതിരെ കുറെ കാലത്തേക്കു ഗൂഢാലോചന നടത്തി എന്നാണ്‌.​—മത്ത 22:15-22.

കടപ്പുറം: അതായത്‌ ഗലീലക്കടലിന്റെ തീരം.​—മത്ത 4:​18-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

ഇദുമയ: യേശുവിന്റെ ഭൗമിക ശുശ്രൂഷക്കാലത്ത്‌ യഹൂദ്യ എന്ന റോമൻ സംസ്ഥാനത്തിന്റെ തെക്കേ അറ്റത്തുള്ള പ്രദേശമായിരുന്നു ഇദുമയ. (അനു. ബി10 കാണുക.) ഗ്രീക്കിൽ ആ പേരിന്റെ അർഥം “ഏദോമ്യരുടെ (നാട്‌)” എന്നാണ്‌. ഏദോമ്യർ ആദ്യം താമസിച്ചിരുന്നത്‌ ചാവുകടലിനു തെക്കുള്ള പ്രദേശത്താണ്‌. (അനു. ബി3-ഉം ബി4-ഉം കാണുക.) ബി.സി. ആറാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ബാബിലോൺരാജാവായ നബോണീഡസ്‌ അവരെ കീഴടക്കി. ബി.സി. നാലാം നൂറ്റാണ്ടായപ്പോഴേക്കും നബറ്റിയൻ അറബികൾ അവരുടെ ദേശം കൈവശപ്പെടുത്തിയതുകൊണ്ട്‌ ഏദോമ്യർക്ക്‌ അവിടെനിന്ന്‌ വടക്കോട്ടു മാറിത്താമസിക്കേണ്ടി വന്നു. അങ്ങനെ നെഗെബ്‌ മുതൽ ഹെബ്രോനു ചുറ്റുമുള്ള പ്രദേശംവരെ അവർ താമസമാക്കി. ആ സ്ഥലമാണ്‌ ഇദുമയ എന്ന്‌ അറിയപ്പെട്ടത്‌. പിന്നീട്‌ ഹാസ്‌മോണിയർ (മക്കബായർ) അവരെ കീഴടക്കിയപ്പോൾ, പരിച്ഛേദനയേൽക്കാനും ജൂതനിയമമനുസരിച്ച്‌ ജീവിക്കാനും അവർ നിർബന്ധിതരായി. വഴങ്ങാത്തവരെയെല്ലാം അവർ നാടുകടത്തി. ഇത്തരത്തിൽ ജൂതനിയമവും ആചാരങ്ങളും പാലിക്കാൻ തയ്യാറായ ചിലരായിരുന്നു ഹെരോദുമാരുടെ പൂർവികർ.

യോർദാന്‌ അക്കരെനിന്നും: തെളിവനുസരിച്ച്‌ യോർദാനു കിഴക്കുള്ള പ്രദേശത്തെ കുറിക്കുന്നു. പെരിയ (“മറുവശം; അപ്പുറം” എന്ന്‌ അർഥം വരുന്ന പെരാൻ എന്ന ഗ്രീക്കുപദത്തിൽനിന്നുള്ളത്‌.) എന്നും ഇത്‌ അറിയപ്പെട്ടിരുന്നു.

തന്നെക്കുറിച്ച്‌ വെളിപ്പെടുത്തരുത്‌: താൻ ആരാണെന്നു വെളിപ്പെടുത്തരുത്‌ എന്നാണു യേശു ഉദ്ദേശിച്ചത്‌. യേശുവാണു ‘ദൈവപുത്രൻ’ എന്ന്‌ അറിയാമായിരുന്ന അശുദ്ധാത്മാക്കൾ യേശുവിനെ അങ്ങനെ വിളിച്ചെങ്കിലും (11-ാം വാക്യം) ഭൂതങ്ങൾ തന്നെക്കുറിച്ച്‌ സാക്ഷി പറയാൻ ആഗ്രഹിക്കാഞ്ഞ യേശു അവയെ തടഞ്ഞു. കാരണം അവർ ഭ്രഷ്ടു കല്‌പിക്കപ്പെട്ടവരും ധിക്കാരികളും വിശുദ്ധമായതിനെ വെറുക്കുന്നവരും ദൈവത്തിന്റെ ശത്രുക്കളും ആണ്‌. (മർ 1:​25-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.) അതുപോലെ പൗലോസും, ‘ഭാവിഫലം പറയാൻ സഹായിക്കുന്ന ഒരു ഭൂതത്തെ’ ഒരു പെൺകുട്ടിയിൽനിന്ന്‌ പുറത്താക്കി. പൗലോസും ശീലാസും ‘അത്യുന്നതനായ ദൈവത്തിന്റെ ദാസന്മാരും രക്ഷയ്‌ക്കുള്ള വഴി അറിയിക്കുന്നവരും’ ആണെന്ന്‌ ആ അശുദ്ധാത്മാവ്‌ അവളെക്കൊണ്ട്‌ പറയിച്ചപ്പോഴാണു പൗലോസ്‌ അങ്ങനെ ചെയ്‌തത്‌.​—പ്രവൃ 16:16-18.

അപ്പോസ്‌തലന്മാർ: അഥവാ “അയയ്‌ക്കപ്പെട്ടവർ.” ഇതിന്റെ ഗ്രീക്കുപദമായ അപ്പോസ്‌തൊലൊസ്‌ വന്നിരിക്കുന്നത്‌ അപ്പോസ്‌തെലൊ എന്ന ഗ്രീക്കുക്രിയയിൽനിന്നാണ്‌. ആ ക്രിയാപദം ഈ വാക്യത്തിന്റെ അവസാനഭാഗത്ത്‌ വരുന്നുണ്ട്‌. അതു പരിഭാഷപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നത്‌ “പറഞ്ഞയയ്‌ക്കുമ്പോൾ” എന്നാണ്‌.​—മത്ത 10:2-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

പത്രോസ്‌ എന്നു യേശു പേര്‌ നൽകിയ: ശിമോനു യേശു നൽകിയ പേരിന്റെ അർഥം “പാറക്കഷണം” എന്നാണ്‌. (യോഹ 1:42) നഥനയേൽ “ഒരു കാപട്യവുമില്ലാത്ത” മനുഷ്യനാണെന്നു തിരിച്ചറിയാൻ കഴിഞ്ഞ യേശുവിനു (യോഹ 1:47) പത്രോസിന്റെ പ്രകൃതവും മനസ്സിലാക്കിയെടുക്കാൻ കഴിഞ്ഞു. പത്രോസ്‌ പിൽക്കാലത്ത്‌, പ്രത്യേകിച്ച്‌ യേശുവിന്റെ മരണത്തിനും പുനരുത്ഥാനത്തിനും ശേഷം, പാറസമാനമായ ഗുണങ്ങൾ പ്രകടിപ്പിക്കുകതന്നെ ചെയ്‌തു.​—മത്ത 10:2-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

എന്ന്‌ അർഥമുള്ള: ജൂതന്മാരായ വായനക്കാർക്കു സുപരിചിതമായ പദപ്രയോഗങ്ങൾപോലും മർക്കോസ്‌ വിശദീകരിക്കുകയോ പരിഭാഷപ്പെടുത്തുകയോ ചെയ്‌തിട്ടുണ്ട്‌. പ്രധാനമായും ജൂതന്മാരല്ലാത്തവരെ മനസ്സിൽക്കണ്ടാണു മർക്കോസ്‌ ഈ വിവരണം എഴുതിയതെന്ന്‌ ഇതു സൂചിപ്പിക്കുന്നു.

ബൊവനേർഗെസ്‌: മർക്കോസിന്റെ വിവരണത്തിൽ മാത്രം കാണുന്ന ഒരു സെമിറ്റിക്‌ പദപ്രയോഗം. യാക്കോബിനും യോഹന്നാനും യേശു ഈ പേര്‌ നൽകിയത്‌ അവരുടെ അത്യുത്സാഹവും ആവേശവും കണ്ടിട്ടാകാം.​—ലൂക്ക 9:54.

ബർത്തൊലൊമായി: അർഥം: “തൊൽമായിയുടെ മകൻ.” യോഹന്നാൻ പറഞ്ഞ നഥനയേൽതന്നെയാണ്‌ ഇതെന്നു കരുതപ്പെടുന്നു. (യോഹ 1:45, 46) മത്തായിയും ലൂക്കോസും ബർത്തൊലൊമായിയെ ഫിലിപ്പോസുമായി ബന്ധപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്ന അതേ വിധത്തിലാണു യോഹന്നാൻ നഥനയേലിനെ ഫിലിപ്പോസുമായി ബന്ധപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നതെന്നു സുവിശേഷവിവരണങ്ങൾ താരതമ്യം ചെയ്യുമ്പോൾ മനസ്സിലാകും.​—മത്ത 10:3; ലൂക്ക 6:14.

അൽഫായിയുടെ മകനായ യാക്കോബ്‌: തെളിവനുസരിച്ച്‌ മർ 15:40-ൽ ‘ചെറിയ യാക്കോബ്‌ ’ എന്നു വിളിച്ചിരിക്കുന്ന അതേ ശിഷ്യനാണ്‌ ഇത്‌. ഇവിടെ കാണുന്ന അൽഫായിയും ക്ലോപ്പാസും ഒരേ ആളാണെന്നു പൊതുവേ കരുതപ്പെടുന്നു. (യോഹ 19:25) അങ്ങനെയെങ്കിൽ അദ്ദേഹംതന്നെയാണു ‘മറ്റേ മറിയയുടെ’ ഭർത്താവ്‌. (മത്ത 27:56; 28:1; മർ 15:40; 16:1; ലൂക്ക 24:10) എന്നാൽ ഈ വാക്യത്തിൽ പറഞ്ഞിരിക്കുന്ന അൽഫായിയും മർ 2:14-ലെ ലേവിയുടെ അപ്പനായ അൽഫായിയും ഒരാളല്ല എന്നു തെളിവുകൾ സൂചിപ്പിക്കുന്നു.

തദ്ദായി: അപ്പോസ്‌തലന്മാരുടെ പേരുകൾ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്ന ലൂക്ക 6:16-ലും പ്രവൃ 1:13-ലും തദ്ദായിയുടെ പേരു കാണുന്നില്ല. പകരം “യാക്കോബിന്റെ മകനായ യൂദാസ്‌ ” എന്നാണു കാണുന്നത്‌. ഇതിൽനിന്ന്‌ “യൂദാസ്‌ ഈസ്‌കര്യോത്ത്‌ അല്ലാത്ത മറ്റേ യൂദാസ്‌ ” എന്ന്‌ യോഹന്നാൻ വിളിച്ച അപ്പോസ്‌തലന്റെ മറ്റൊരു പേരാണ്‌ തദ്ദായി എന്നു നമുക്കു നിഗമനം ചെയ്യാം. (യോഹ 14:22) ഈ യൂദാസിനെ ഒറ്റുകാരനായ യൂദാസ്‌ ഈസ്‌കര്യോത്തായി തെറ്റിദ്ധരിച്ചേക്കും എന്നതുകൊണ്ടായിരിക്കാം തദ്ദായി എന്ന പേര്‌ ചിലയിടങ്ങളിൽ ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്നത്‌.

കനാനേയൻ: അപ്പോസ്‌തലനായ ശിമോനെ അപ്പോസ്‌തലനായ ശിമോൻ പത്രോസിൽനിന്ന്‌ വേർതിരിച്ചുകാണിക്കുന്ന ഒരു വിശേഷണം. (മർ 10:4) “തീവ്രനിലപാടുകാരൻ; ഉത്സാഹി” എന്നൊക്കെ അർഥമുള്ള ഒരു എബ്രായ അല്ലെങ്കിൽ അരമായ പദത്തിൽനിന്നായിരിക്കാം ഇതിന്റെ ഉത്ഭവം. “തീക്ഷ്‌ണതയുള്ളവൻ” എന്നു ശിമോനെ വിശേഷിപ്പിക്കാൻ ലൂക്കോസ്‌ ഉപയോഗിച്ച സെലോറ്റേസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കുപദത്തിനും “തീവ്രനിലപാടുകാരൻ; ഉത്സാഹി” എന്നൊക്കെയാണ്‌ അർഥം. (ലൂക്ക 6:15; പ്രവൃ 1:13) മുമ്പ്‌ ശിമോൻ, റോമാക്കാരെ എതിർത്തിരുന്ന തീവ്രനിലപാടുകാരായ ഒരു ജൂതവിഭാഗത്തിൽപ്പെട്ട ആളായിരിക്കാൻ സാധ്യതയുണ്ടെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിന്റെ തീക്ഷ്‌ണതയും ഉത്സാഹവും കാരണമായിരിക്കാം ഇങ്ങനെയൊരു പേരു കിട്ടിയത്‌.

ഈസ്‌കര്യോത്ത്‌: മത്ത 10:4-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

യേശുവിന്റെ ബന്ധുക്കൾ: യേശുവിന്റെ അർധസഹോദരന്മാരായ യാക്കോബും യൂദാസും (യൂദ) അക്കൂട്ടത്തിലുണ്ടായിരുന്നിരിക്കാം. രണ്ടു പേരും ഓരോ ബൈബിൾപുസ്‌തകം എഴുതിയിട്ടുണ്ട്‌. യേശുവിന്റെ നാല്‌ അർധസഹോദരന്മാരുടെ പേരുകൾ മത്ത 13:55-ലും മർ 6:3-ലും കാണാം.​—മത്ത 13:55-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

ബയെത്‌സെബൂബ്‌: സാത്താനെ കുറിക്കാനാണ്‌ ഈ പേര്‌ പൊതുവേ ഉപയോഗിക്കുന്നത്‌.​—മത്ത 10:25-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

ദൃഷ്ടാന്തങ്ങൾ: മത്ത 13:3-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

വീട്‌: അതായത്‌, ഒരു കുടുംബം. “വീട്‌ ” എന്നതിന്റെ മൂലഭാഷാപദത്തിന്‌ ഒരു കുടുംബത്തെയോ ഒരു വീട്ടിൽ താമസിക്കുന്ന എല്ലാവരെയുമോ കുറിക്കാനാകും. ആ പദത്തിന്‌, ഒരു കൊട്ടാരത്തിൽ അഥവാ രാജാവിന്റെ വീട്ടിൽ താമസിക്കുന്ന എല്ലാ ആളുകളെയുംപോലും അർഥമാക്കാനാകും. (പ്രവൃ 7:10; ഫിലി 4:22) ആഭ്യന്തരകലഹങ്ങൾ സർവസാധാരണമായിരുന്ന രാജവംശങ്ങളെ (ഹെരോദുമാരുടെയും സീസറുമാരുടെയും രാജവംശങ്ങൾ ഇതിന്‌ ഉദാഹരണങ്ങളാണ്‌.) കുറിക്കാനും ഈ പദം ഉപയോഗിച്ചിട്ടുണ്ട്‌. അത്തരം രാജവംശങ്ങളുടെ തകർച്ചയ്‌ക്കുപോലും വഴിവെക്കുന്നതരം കലഹങ്ങളായിരുന്നു അവ.

നിലനിൽക്കില്ല: അഥവാ “നശിച്ചുപോകും (ഒരുമിച്ചുനിൽക്കില്ല).”​—ഈ വാക്യത്തിലെ വീട്‌ എന്നതിന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

പരിശുദ്ധാത്മാവിനെ നിന്ദിച്ചാൽ: “നിന്ദിച്ചാൽ” എന്നു പരിഭാഷപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്ന മൂലഭാഷാപദം, ദൈവത്തെയോ വിശുദ്ധകാര്യങ്ങളെയോ അപമാനിക്കുന്നതോ അപകീർത്തിപ്പെടുത്തുന്നതോ അധിക്ഷേപിക്കുന്നതോ ആയ സംസാരത്തെയാണു കുറിക്കുന്നത്‌. പരിശുദ്ധാത്മാവ്‌ ദൈവത്തിൽനിന്ന്‌ പുറപ്പെടുന്നതായതുകൊണ്ട്‌ അതിന്റെ പ്രവർത്തനത്തെ മനഃപൂർവം എതിർക്കുന്നതോ നിഷേധിക്കുന്നതോ ദൈവത്തെ നിന്ദിക്കുന്നതിനു തുല്യമായിരുന്നു. മത്ത 12:24, 28-ലും മർ 3:22-ലും കാണുന്നതുപോലെ, യേശു അത്ഭുതങ്ങൾ ചെയ്‌തപ്പോൾ ദൈവാത്മാവ്‌ പ്രവർത്തിക്കുന്നതു ജൂതമതനേതാക്കന്മാർ കണ്ടതാണ്‌; എന്നിട്ടും പിശാചായ സാത്താന്റെ ശക്തിയാലാണ്‌ യേശു അതു ചെയ്‌തതെന്ന്‌ അവർ പറഞ്ഞു.

ആ പാപം . . . എന്നേക്കുമായി കണക്കിടും: നിത്യമായ ഭവിഷ്യത്തുകളുള്ള മനഃപൂർവപാപത്തെയായിരിക്കാം ഇതു കുറിക്കുന്നത്‌. ഒരു ബലിക്കും അത്തരം പാപത്തെ മറയ്‌ക്കാനാകില്ല.​—ഈ വാക്യത്തിലെ പരിശുദ്ധാത്മാവിനെ നിന്ദിച്ചാൽ എന്നതിന്റെ പഠനക്കുറിപ്പും സമാന്തരവിവരണമായ മത്ത 12:31-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പും കാണുക.

യേശുവിന്റെ . . . സഹോദരന്മാരും: അതായത്‌, യേശുവിന്റെ അർധസഹോദരന്മാർ. അവരുടെ പേരുകൾ മത്ത 13:55-ലും മർ 6:3-ലും കാണാം.​—“സഹോദരൻ” എന്ന പദത്തിന്റെ അർഥം വിശദീകരിക്കുന്ന, മത്ത 13:55-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

ഇതാ, എന്റെ അമ്മയും സഹോദരന്മാരും!: തന്റെ ജഡികസഹോദരന്മാരും (സാധ്യതയനുസരിച്ച്‌ ഇവരിൽ ചിലർക്കു യേശുവിൽ വിശ്വാസമില്ലായിരുന്നു.) (യോഹ 7:5) ആത്മീയസഹോദരന്മാരും (അതായത്‌ ശിഷ്യന്മാരും.) തമ്മിലുള്ള വ്യത്യാസമാണു യേശു ചൂണ്ടിക്കാണിച്ചത്‌. കുടുംബാംഗങ്ങളുമായി തനിക്കുള്ള ബന്ധം എത്ര വിലയേറിയതാണെങ്കിലും “ദൈവത്തിന്റെ ഇഷ്ടം” ചെയ്യുന്നവരുമായുള്ള ബന്ധം അതിനെക്കാൾ വിലയേറിയതാണെന്നു സൂചിപ്പിക്കുകയായിരുന്നു യേശു.​—മർ 3:35.