ബഥാന്യ: മത്ത 21:17-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ലാസർ: ലൂക്ക 16:20-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

യഹൂദ്യ​യി​ലു​ള്ളവർ: അഥവാ “ജൂതന്മാർ.” ഇവിടെ കാണുന്ന ഗ്രീക്കു​പദം (യോഹ 10:31-ൽ കാണു​ന്ന​തു​പോ​ലെ) “ജൂതന്മാർ” എന്നു പരിഭാഷ ചെയ്‌താ​ലും തെറ്റില്ല. എന്നാൽ യേശു തൊട്ടു​മു​മ്പാ​ണു തന്റെ ശിഷ്യ​ന്മാ​രോട്‌, “നമുക്കു വീണ്ടും യഹൂദ്യ​യി​ലേക്കു പോകാം” എന്നു പറഞ്ഞത്‌. അതു​കൊണ്ട്‌ യേശു​വി​നെ കല്ലെറി​യാൻ നോക്കിയ ജൂതന്മാർ യഹൂദ്യ​യിൽനി​ന്നു​ള്ള​വ​രാ​ണെന്നു കാണി​ക്കാ​നാ​യി​രി​ക്കാം ആ ഗ്രീക്കു​പ​ദത്തെ “യഹൂദ്യ​യി​ലു​ള്ളവർ” എന്നു പരിഭാഷ ചെയ്‌തി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.​—യോഹ 11:7.

ഉറങ്ങു​ക​യാണ്‌: ബൈബി​ളിൽ പലപ്പോ​ഴും മരണത്തെ ഉറക്ക​ത്തോ​ടു താരത​മ്യ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടുണ്ട്‌. (സങ്ക 13:3; മർ 5:39; പ്രവൃ 7:60; 1കൊ 7:39; 15:51; 1തെസ്സ 4:13) യേശു ലാസറി​നു വീണ്ടും ജീവൻ നൽകാൻപോ​കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. അതു​കൊണ്ട്‌ മരിച്ച ഒരാളെ ജീവനി​ലേക്കു കൊണ്ടു​വ​രു​ന്നത്‌, ഗാഢനി​ദ്ര​യിൽനിന്ന്‌ ഒരാളെ ഉണർത്തു​ന്ന​തു​പോ​ലെ​യാ​ണെന്നു സൂചി​പ്പി​ക്കാ​നാ​യി​രി​ക്കാം “ലാസർ ഉറങ്ങു​ക​യാണ്‌” എന്നു യേശു പറഞ്ഞത്‌. ലാസറി​നെ ഉയിർപ്പി​ക്കാ​നുള്ള ശക്തി യേശു​വി​നു ലഭിച്ച​താ​കട്ടെ, “മരിച്ച​വരെ ജീവി​പ്പി​ക്കു​ക​യും ഇല്ലാത്ത​വയെ ഉള്ളവ​യെ​പ്പോ​ലെ വിളി​ക്കു​ക​യും ചെയ്യുന്ന” പിതാ​വിൽനി​ന്നാണ്‌.​—റോമ 4:17.

തോമസ്‌: ഈ ഗ്രീക്കു​പേര്‌ “ഇരട്ട” എന്ന്‌ അർഥമുള്ള ഒരു അരമാ​യ​പ​ദ​ത്തിൽനിന്ന്‌ വന്നതാണ്‌. അപ്പോ​സ്‌ത​ല​നായ തോമ​സി​നു ദിദി​മോസ്‌ എന്ന മറ്റൊരു ഗ്രീക്കു​പേ​രും ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. (ചില മലയാളം ബൈബി​ളു​ക​ളിൽ “ദിദി​മൊസ്‌” എന്നാണു കാണു​ന്നത്‌.) അതിന്റെ അർഥവും ഇരട്ട എന്നുത​ന്നെ​യാണ്‌.

കല്ലറ: അഥവാ “സ്‌മാ​ര​ക​ക്കല്ലറ.”​—പദാവ​ലി​യിൽ “സ്‌മാ​ര​ക​ക്കല്ലറ” കാണുക.

ഏകദേശം മൂന്നു കിലോ​മീ​റ്റർ: ഏകദേശം രണ്ടു മൈൽ. അക്ഷ. “ഏകദേശം 15 സ്റ്റേഡിയം.” സ്റ്റേഡി​യോൻ (ഇത്‌ ഏകവച​ന​ത്തി​ലാണ്‌.) എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം നീളത്തി​ന്റെ ഒരു അളവാണ്‌. 185 മീറ്റർ (606.95 അടി) ആണ്‌ ഒരു സ്റ്റേഡി​യോൻ. ഒരു റോമൻ മൈലിന്റെ എട്ടി​ലൊ​ന്നു വരും ഇത്‌.​—പദാവ​ലി​യിൽ “മൈൽ” എന്നതും അനു. ബി14-ഉം കാണുക.

ലാസർ എഴു​ന്നേ​റ്റു​വ​രു​മെന്ന്‌ എനിക്ക്‌ അറിയാം: യേശു പറഞ്ഞത്‌ അവസാ​ന​നാ​ളിൽ സംഭവി​ക്കാ​നി​രുന്ന ഒരു ഭാവി​പു​ന​രു​ത്ഥാ​ന​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ആണെന്നാ​ണു മാർത്ത വിചാ​രി​ച്ചത്‌. (യോഹ 6:39-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) എങ്കിലും മാർത്ത​യ്‌ക്ക്‌ ആ ഉപദേ​ശ​ത്തി​ലു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന വിശ്വാ​സം വളരെ ശ്രദ്ധേ​യ​മാണ്‌. പുനരു​ത്ഥാ​ന​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ദൈവ​പ്ര​ചോ​ദി​ത​മായ തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​കൾ വളരെ വ്യക്തമാ​യി പഠിപ്പി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടെ​ങ്കി​ലും സദൂക്യർ എന്ന്‌ അറിയ​പ്പെട്ട അന്നത്തെ ചില മതനേ​താ​ക്ക​ന്മാർ പുനരു​ത്ഥാ​ന​മു​ണ്ടാ​കില്ല എന്നാണു വാദി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌. (ദാനി 12:13; മർ 12:18) അതേസ​മയം ദേഹി അമർത്യ​മാ​ണെന്ന പക്ഷക്കാ​രാ​യി​രു​ന്നു പരീശ​ന്മാർ. എന്നാൽ യേശു പുനരു​ത്ഥാ​ന​പ്ര​ത്യാ​ശ​യെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പഠിപ്പി​ച്ചി​രു​ന്നെ​ന്നും മരിച്ചു​പോയ ചിലരെ ഉയിർപ്പി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടെ​ന്നു​പോ​ലും മാർത്ത​യ്‌ക്ക്‌ അറിയാ​മാ​യി​രു​ന്നു. പക്ഷേ ലാസറി​നെ​പ്പോ​ലെ മരിച്ചിട്ട്‌ ഇത്രയും നേരമായ ഒരാളെ യേശു ഉയിർപ്പി​ച്ച​തി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ മാർത്ത കേട്ടി​ട്ടി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു.

ഞാനാണു പുനരു​ത്ഥാ​ന​വും ജീവനും: യേശുവിന്റെതന്നെ മരണവും പുനരു​ത്ഥാ​ന​വും ആണ്‌ മരിച്ച​വർക്കു ജീവനി​ലേക്കു മടങ്ങി​വ​രാ​നുള്ള വഴി തുറന്നത്‌. പുനരു​ത്ഥാ​ന​ത്തി​നു ശേഷം യേശു​വിന്‌, മരിച്ച​വരെ ഉയിർപ്പി​ക്കാ​നുള്ള ശക്തിക്കു പുറമേ ആളുകൾക്കു നിത്യ​ജീ​വൻ നൽകാ​നുള്ള അധികാ​ര​വും യഹോവ നൽകി. (യോഹ 5:26-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) വെളി 1:18-ൽ യേശു തന്നെത്തന്നെ, ‘ജീവി​ക്കു​ന്നവൻ’ എന്നും “മരണത്തിന്റെയും ശവക്കു​ഴി​യു​ടെ​യും താക്കോ​ലു​കൾ” കൈയി​ലു​ള്ളവൻ എന്നും വിശേ​ഷി​പ്പി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ ജീവി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​വ​രു​ടെ​യും മരിച്ച​വ​രു​ടെ​യും പ്രത്യാ​ശാ​കേ​ന്ദ്ര​മാ​ണു യേശു. താൻ കല്ലറകൾ തുറന്ന്‌, മരിച്ച​വർക്കു ജീവൻ നൽകു​മെന്നു യേശു വാഗ്‌ദാ​നം ചെയ്‌തി​ട്ടുണ്ട്‌. അതിൽ ചിലർ സ്വർഗ​ത്തിൽ യേശുവിന്റെ സഹഭര​ണാ​ധി​കാ​രി​ക​ളാ​യി വാഴും. മറ്റുള്ളവർ ആ സ്വർഗീയഗവൺമെന്റിന്റെ ഭരണ​പ്ര​ദേ​ശ​മായ പുതിയ ഭൂമി​യിൽ ജീവി​ക്കും.​—യോഹ 5:28, 29; 2പത്ര 3:13.

ഒരിക്ക​ലും മരിക്കു​ക​യു​മില്ല: ഒരിക്ക​ലും മരിക്കില്ല അഥവാ എന്നെന്നും ജീവി​ക്കും എന്നു യേശു പറഞ്ഞത്‌ അക്ഷരാർഥ​ത്തിൽ എടു​ക്കേ​ണ്ട​ത​ല്ലെന്നു വ്യക്തം. അന്ന്‌ അവിടെ കൂടി​യി​രു​ന്നവർ ഒരിക്ക​ലും മരിക്കില്ല എന്നല്ല, തന്നിൽ വിശ്വ​സി​ച്ചാൽ അവർക്കു നിത്യ​ജീ​വൻ കിട്ടും എന്നാണു യേശു ഉദ്ദേശി​ച്ചത്‌. യോഹ 6-ാം അധ്യാ​യ​ത്തി​ലെ യേശു​വി​ന്റെ വാക്കു​ക​ളും ആ നിഗമ​നത്തെ പിന്താ​ങ്ങു​ന്നു. വിശ്വ​സി​ക്കു​ന്ന​വർക്കു നിത്യ​ജീ​വൻ കിട്ടു​മെന്ന്‌ അവിടെ യേശു പറഞ്ഞി​രു​ന്നു.​—യോഹ 6:39-44, 54.

കല്ലറ: അഥവാ “സ്‌മാ​ര​ക​ക്കല്ലറ.”​—പദാവ​ലി​യിൽ “സ്‌മാ​ര​ക​ക്കല്ലറ” കാണുക.

കരയു​ന്നത്‌: “കരയു​ന്നത്‌” എന്ന്‌ ഇവിടെ പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്കു​പദം, ശബ്ദം പുറത്ത്‌ വരുന്ന രീതി​യിൽ കരയു​ന്ന​തി​നെ​യാ​ണു പൊതു​വേ കുറി​ക്കു​ന്നത്‌. യരുശ​ലേ​മി​നു വരാൻപോ​കുന്ന നാശ​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറഞ്ഞ​പ്പോൾ യേശു കരഞ്ഞതാ​യി പറയു​ന്നി​ടത്ത്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​തും ഇതേ ക്രിയ​യാണ്‌.​—ലൂക്ക 19:41.

മനസ്സ്‌: അക്ഷ. “ആത്മാവ്‌.” സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ഇവിടെ ന്യൂമ എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം, ഒരാ​ളെ​ക്കൊണ്ട്‌ എന്തെങ്കി​ലും പറയാ​നോ പ്രവർത്തി​ക്കാ​നോ തോന്നി​പ്പി​ക്കുന്ന പ്രേര​ക​ശ​ക്തി​യെ ആണ്‌ കുറി​ക്കു​ന്നത്‌. അയാളു​ടെ ആലങ്കാ​രി​ക​ഹൃ​ദ​യ​മാണ്‌ അതിന്റെ ഉറവിടം.​—പദാവലിയിൽ “ആത്മാവ്‌” കാണുക.

മനസ്സു നൊന്ത്‌ . . . വല്ലാതെ അസ്വസ്ഥ​നാ​യി: മൂലഭാ​ഷ​യിൽ ഈ രണ്ടു പദപ്ര​യോ​ഗങ്ങൾ ഒന്നിച്ച്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌, യേശുവിന്റെ മനസ്സിലെ വികാ​ര​വി​ക്ഷോ​ഭം അപ്പോൾ എത്ര ശക്തമാ​യി​രു​ന്നു എന്നാണു സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌. ഇവിടെ “മനസ്സു നൊന്ത്‌” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്കു​ക്രിയ (എംബ്രി​മാ​യോ​മയ്‌) പൊതു​വേ ഉപയോ​ഗി​ക്കു​ന്നത്‌ ഒരാളു​ടെ മാനസി​ക​വി​കാ​രങ്ങൾ എത്ര ശക്തമാ​ണെന്നു കാണി​ക്കാ​നാണ്‌. എന്നാൽ ഈ വാക്യ​ത്തിൽ ആ പദം നൽകുന്ന സൂചന, യേശുവിന്റെ മനസ്സിനു തോന്നിയ വിഷമം വളരെ ശക്തമാ​യി​ത്തീർന്നിട്ട്‌ യേശു ഞരങ്ങു​ക​പോ​ലും ചെയ്‌തു​കാ​ണും എന്നാണ്‌. ഇനി, “വല്ലാതെ അസ്വസ്ഥ​നാ​യി” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്കുപദത്തിന്റെ (ടറാസ്സോ) അക്ഷരാർഥം “കലങ്ങുക” എന്നാ​ണെ​ങ്കി​ലും, ഇവിടെ ആ പദത്തിന്റെ അർഥം “മനസ്സ്‌ ഇളകി​മ​റി​യുക; വളരെ​യ​ധി​കം വേദന​യോ സങ്കടമോ തോന്നുക” എന്നൊ​ക്കെ​യാ​ണെന്ന്‌ ഒരു പണ്ഡിതൻ അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ടു​ന്നു. യൂദാസ്‌ തന്നെ ഒറ്റി​ക്കൊ​ടു​ക്കു​മെന്നു ചിന്തി​ച്ച​പ്പോ​ഴത്തെ യേശുവിന്റെ മനോ​വി​കാ​രം വർണി​ക്കാൻ യോഹ 13:21-ൽ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​തും ഇതേ ക്രിയ​യാണ്‌.​—യോഹ 11:35-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

കണ്ണു നിറ​ഞ്ഞൊ​ഴു​കി: ഇവിടെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ഡാക്രി​യോ എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം, ലൂക്ക 7:38; പ്രവൃ 20:19, 31; എബ്ര 5:7; വെളി 7:17; 21:4 എന്നതു​പോ​ലുള്ള തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ “കണ്ണീർ” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്കുനാമത്തിന്റെ ക്രിയാ​രൂ​പ​മാണ്‌. കരയു​മ്പോൾ ഉണ്ടാകുന്ന ശബ്ദത്തെ​ക്കാൾ സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ഇവിടെ ഊന്നൽ നൽകി​യി​രി​ക്കു​ന്നതു കണ്ണു നിറ​ഞ്ഞൊ​ഴു​കു​ന്ന​തി​നാണ്‌. ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ ഇവിടെ മാത്രമേ ഈ ഗ്രീക്കു​ക്രിയ കാണു​ന്നു​ള്ളൂ. എന്നാൽ മറിയ​യും ജൂതന്മാ​രും കരയു​ന്ന​താ​യി പറയുന്ന യോഹ 11:33-ൽ (പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) മറ്റൊരു പദമാണ്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. താൻ ലാസറി​നെ ഉയിർപ്പി​ക്കാൻപോ​കു​ക​യാ​ണെന്നു യേശു​വിന്‌ അറിയാ​മാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും തന്റെ പ്രിയ​സ്‌നേ​ഹി​ത​രു​ടെ ദുഃഖം കണ്ടപ്പോൾ യേശു​വിന്‌ ആകെ സങ്കടമാ​യി. തന്റെ സുഹൃ​ത്തു​ക്ക​ളോട്‌ ആഴമായ സ്‌നേ​ഹ​വും അനുക​മ്പ​യും തോന്നിയ യേശു​വി​ന്റെ കണ്ണുകൾ നിറ​ഞ്ഞൊ​ഴു​കി. അവി​ടെ​യു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന എല്ലാവ​രു​ടെ​യും മുന്നിൽവെ​ച്ചാ​ണു യേശു കണ്ണീ​രൊ​ഴു​ക്കി​യത്‌. ഈ വിവരണം ഒരു കാര്യം വ്യക്തമാ​ക്കു​ന്നു: ആദാമിൽനിന്ന്‌ കൈമാ​റി​ക്കി​ട്ടിയ മരണം നമ്മുടെ പ്രിയ​പ്പെ​ട്ട​വരെ കവർന്നെ​ടു​ക്കു​മ്പോൾ നമുക്ക്‌ എത്ര​ത്തോ​ളം ദുഃഖം തോന്നു​ന്നു​ണ്ടെന്നു യേശു​വി​നു നന്നായി മനസ്സി​ലാ​കും.

കല്ലറ: അഥവാ “സ്‌മാ​ര​ക​ക്കല്ലറ.”​—പദാവ​ലി​യിൽ “സ്‌മാ​ര​ക​ക്കല്ലറ” കാണുക.

നാലു ദിവസ​മാ​യ​ല്ലോ: അക്ഷ. “നാലാ​മ​ത്തേ​താണ്‌.” ഇവിടെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്കു​പദം വാസ്‌ത​വ​ത്തിൽ ഒരു ക്രമസൂ​ച​ക​സം​ഖ്യ​യെ സൂചി​പ്പി​ക്കുന്ന പദമാണ്‌. എന്നാൽ ആ സംഖ്യ ‘ദിവസ​ത്തെ​യാ​ണു’ കുറി​ക്കു​ന്ന​തെന്നു സന്ദർഭം വ്യക്തമാ​ക്കു​ന്നുണ്ട്‌. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ അപ്പോ​ഴേ​ക്കും മൂന്നു പൂർണ​ദി​വ​സ​ങ്ങ​ളും നാലാം ദിവസ​ത്തി​ന്റെ ഒരു ഭാഗവും കഴിഞ്ഞു​പോ​യി​രു​ന്നു.

ദുർഗന്ധം കാണും: മാർത്ത​യു​ടെ വാക്കുകൾ സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌, ഒരു മൃതശ​രീ​രം വിപു​ല​മായ തോതിൽ സുഗന്ധ​ദ്ര​വ്യ​ങ്ങ​ളൊ​ക്കെ ഇട്ട്‌, ദീർഘ​കാ​ല​ത്തേക്കു സൂക്ഷി​ച്ചു​വെ​ക്കുന്ന രീതി ജൂതന്മാർക്കി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു എന്നാണ്‌. അഥവാ ലാസറി​ന്റെ കാര്യ​ത്തിൽ അങ്ങനെ ചെയ്‌തി​രു​ന്നെ​ങ്കിൽ ശരീര​ത്തിൽനിന്ന്‌ ദുർഗന്ധം വരു​മെന്നു മാർത്ത പറയി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. ലാസറി​ന്റെ കൈകാ​ലു​കൾ തുണി​കൊണ്ട്‌ ചുറ്റു​ക​യും ‘മുഖം ഒരു തുണി​കൊണ്ട്‌ മൂടു​ക​യും’ ചെയ്‌തി​രു​ന്നു എന്നതു ശരിയാണ്‌. അതു പക്ഷേ ശരീരം കേടാ​കാ​തെ സൂക്ഷി​ക്കു​ന്ന​തി​നാ​യി​രി​ക്കാൻ തീരെ സാധ്യ​ത​യില്ല.​—യോഹ 11:44.

ലാസർ: ലൂക്ക 16:20-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

മുഖം ഒരു തുണി​കൊണ്ട്‌ മൂടി​യി​രു​ന്നു: ശവസം​സ്‌കാ​ര​ത്തി​നാ​യി, സുഗന്ധ​ദ്ര​വ്യ​ങ്ങൾ ഇട്ട്‌ ശരീരം വൃത്തി​യുള്ള ഒരു ലിനൻ തുണി​യിൽ പൊതി​യുന്ന രീതി ജൂതന്മാർക്കു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ഇതു പക്ഷേ ഈജി​പ്‌തു​കാർ ചെയ്‌തി​രു​ന്ന​തു​പോ​ലെ ശവശരീ​രം അഴുകാ​തെ സൂക്ഷി​ക്കാ​നാ​യി​രു​ന്നില്ല. (ഉൽ 50:3; മത്ത 27:59; മർ 16:1; യോഹ 19:39, 40) ലാസറി​ന്റെ മുഖം മൂടി​യി​രുന്ന തുണി, അദ്ദേഹം ഉയിർത്തെ​ഴു​ന്നേറ്റ്‌ കല്ലറയിൽനിന്ന്‌ പുറത്തു​വ​ന്ന​പ്പോ​ഴും ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. ഇവിടെ “തുണി” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന സൗദാ​രി​യൊൻ എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം, ഒരു തൂവാ​ല​യെ​യോ മുഖവും ശരീര​വും ഒക്കെ തേച്ചു​കു​ളി​ക്കാൻ ഉപയോ​ഗി​ക്കുന്ന ചെറിയ തുണി​ക്ക​ഷ​ണ​ത്തെ​യോ ആണ്‌ കുറി​ക്കു​ന്നത്‌. യോഹ 20:7-ൽ ‘യേശു​വി​ന്റെ തലയി​ലു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന തുണി​യെ​ക്കു​റിച്ച്‌’ പറയു​ന്നി​ട​ത്തും ഇതേ ഗ്രീക്കു​പദം കാണാം.

നമ്മുടെ സ്ഥലം: അതായത്‌, നമ്മുടെ ആരാധ​നാ​സ്ഥലം; അഥവാ വിശു​ദ്ധ​സ്ഥലം. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌, യരുശ​ലേ​മി​ലെ ദേവാ​ല​യ​ത്തെ​യാണ്‌ ഇതു കുറി​ക്കു​ന്നത്‌.​—പ്രവൃ 6:13, 14 താരത​മ്യം ചെയ്യുക.

മഹാപു​രോ​ഹി​തൻ: ഇസ്രാ​യേൽ ഒരു സ്വത​ന്ത്ര​ജ​ന​ത​യാ​യി​രു​ന്ന​പ്പോൾ മഹാപു​രോ​ഹി​തൻ ജീവി​താ​വ​സാ​നം​വരെ ആ സ്ഥാനത്ത്‌ തുടർന്നി​രു​ന്നു. (സംഖ 35:25) എന്നാൽ ഇസ്രാ​യേൽ റോമൻ അധീന​ത​യി​ലാ​യ​പ്പോൾ അതിനു മാറ്റം​വന്നു. റോമാ​ക്കാർ നിയമിച്ച ഭരണാ​ധി​കാ​രി​കൾക്കു മഹാപു​രോ​ഹി​തനെ നിയമി​ക്കാ​നും നീക്കാ​നും അധികാ​ര​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. (പദാവലി കാണുക.) ഇത്തരത്തിൽ റോമാ​ക്കാർ നിയമിച്ച മഹാപു​രോ​ഹി​ത​നാ​യി​രു​ന്നു കയ്യഫ. വിദഗ്‌ധ​നായ ഒരു നയത​ന്ത്ര​ജ്ഞ​നാ​യി​രുന്ന അദ്ദേഹം, തൊട്ടു​മു​മ്പു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന മഹാപു​രോ​ഹി​ത​ന്മാ​രെ​ക്കാ​ളെ​ല്ലാം കൂടുതൽ കാലം ആ സ്ഥാനം വഹിച്ചു. എ.ഡി. 18-ഓടെ നിയമി​ത​നായ അദ്ദേഹം ഏതാണ്ട്‌ എ.ഡി. 36 വരെ ആ സ്ഥാനത്ത്‌ തുടർന്നു. എന്നാൽ കയ്യഫ ആ വർഷത്തെ മഹാപു​രോ​ഹി​ത​നാ​യി​രു​ന്നു എന്നു യോഹ​ന്നാൻ പറഞ്ഞത്‌ എന്തു​കൊ​ണ്ടാണ്‌? കയ്യഫ മഹാപു​രോ​ഹി​ത​നാ​യി​രുന്ന സമയത്ത്‌ നടന്ന വളരെ ശ്രദ്ധേ​യ​മായ ഒരു സംഭവം ആയിരു​ന്നു എ.ഡി. 33-ൽ (അഥവാ ‘ആ വർഷം’) നടന്ന യേശുവിന്റെ മരണം. അതു വളരെ​യ​ധി​കം ശ്രദ്ധേ​യ​മായ ഒരു വർഷമാ​യ​തു​കൊ​ണ്ടാ​കാം യോഹ​ന്നാൻ കയ്യഫയെ അത്തരത്തിൽ വിശേ​ഷി​പ്പി​ച്ചത്‌.​—കയ്യഫയുടെ വീടു സ്ഥിതി ചെയ്‌തി​രു​ന്നി​രി​ക്കാൻ സാധ്യ​ത​യുള്ള സ്ഥലം അറിയാൻ അനു. ബി12 കാണുക.

എഫ്രയീം: ഇസ്രാ​യേൽരാ​ജാ​വായ യൊ​രോ​ബെ​യാ​മിൽനിന്ന്‌ യഹൂദാ​രാ​ജാ​വായ അബീയ പിടി​ച്ചെ​ടുത്ത എഫ്രോൻ എന്ന നഗരമാ​യി​രി​ക്കാം ഇത്‌. (2ദിന 13:19) ഈ നഗരം സ്ഥിതി ചെയ്‌തി​രു​ന്നത്‌ ഇന്നത്തെ എറ്റ്‌-ടായിബ (എറ്റ്‌-ടായിബെ എന്നും അറിയ​പ്പെ​ടു​ന്നു.) ഗ്രാമ​ത്തി​ന്റെ സ്ഥാനത്താ​ണെന്നു പൊതു​വേ കരുത​പ്പെ​ടു​ന്നു. ഈ ഗ്രാമം ബഥേലിന്‌ ഏതാണ്ട്‌ 6 കി.മീ. വടക്കു​കി​ഴ​ക്കും ബാൽഹാ​സോർ സ്ഥിതി ചെയ്‌തി​രു​ന്ന​താ​യി കരുത​പ്പെ​ടുന്ന സ്ഥലത്തിനു 3 കി.മീ. തെക്കു​കി​ഴ​ക്കും ആണ്‌. (2ശമു 13:23) വിജന​ഭൂ​മി​ക്ക​രി​കെ, യരീ​ഹൊ​മ​രു​പ്ര​ദേ​ശ​ത്തിന്‌ അഭിമു​ഖ​മാ​യാണ്‌ ഇതിന്റെ സ്ഥാനം. അതിനു തെക്കു​കി​ഴ​ക്കാ​ണു ചാവു​കടൽ. റോമൻ സൈന്യാ​ധി​പ​നായ വെസ്‌പേ​ഷ്യൻ യരുശ​ലേ​മി​നെ ആക്രമി​ക്കാൻ വന്നപ്പോൾ അദ്ദേഹം എഫ്രയീം പിടി​ച്ച​ട​ക്കി​യ​താ​യി ജൂതച​രി​ത്ര​കാ​ര​നായ ജോസീ​ഫസ്‌ പറയു​ന്നുണ്ട്‌.​—ജൂതയു​ദ്ധം, IV, (ഇംഗ്ലീഷ്‌) 551, (ix, 9)

പെസഹ: അതായത്‌, എ.ഡി. 33-ലെ പെസഹ. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌, യോഹ​ന്നാ​ന്റെ സുവി​ശേ​ഷ​ത്തിൽ പറഞ്ഞി​രി​ക്കുന്ന നാലാ​മത്തെ പെസഹ​യാണ്‌ ഇത്‌.​—യോഹ 2:13; 5:1; 6:4 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.