ശമര്യ: യേശു​വി​ന്റെ കാലത്തെ ഒരു റോമൻ ജില്ലയു​ടെ പേര്‌. യേശു ഇടയ്‌ക്കൊ​ക്കെ ആ പ്രദേ​ശ​ത്തു​കൂ​ടെ യാത്ര ചെയ്‌തി​രു​ന്നു. പിൽക്കാ​ലത്ത്‌ യേശു​വി​ന്റെ ശിഷ്യ​ന്മാർ അവിടെ ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​ത്വം വ്യാപി​പ്പി​ച്ചു. ശമര്യ​യു​ടെ അതിർത്തി​കൾ ഇന്നു കൃത്യ​മാ​യി അറിയി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും, വടക്ക്‌ ഗലീല​യ്‌ക്കും തെക്ക്‌ യഹൂദ്യ​യ്‌ക്കും ഇടയി​ലാ​യി​രു​ന്നു അതിന്റെ സ്ഥാനം. കിഴക്ക്‌ യോർദാൻ നദിമു​തൽ പടിഞ്ഞാറ്‌ മെഡി​റ്റ​റേ​നി​യൻ കടലിന്റെ തീരത്തുള്ള സമതല​പ്ര​ദേ​ശം​വരെ അതു വ്യാപി​ച്ചു​കി​ടന്നു. ശമര്യ​യു​ടെ ഏറിയ ഭാഗവും, മുമ്പ്‌ എഫ്രയീം ഗോ​ത്ര​ത്തി​ന്റെ​യും മനശ്ശെ​യു​ടെ പാതി​ഗോ​ത്ര​ത്തി​ന്റെ​യും (യോർദാ​നു പടിഞ്ഞാറ്‌) പ്രദേ​ശ​ങ്ങ​ളാ​യി​രു​ന്നു. യരുശ​ലേ​മിൽ വന്നു​പോ​കു​മ്പോൾ യേശു പലപ്പോ​ഴും ശമര്യ​യി​ലൂ​ടെ കടന്നു​പോ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും (യോഹ 4:3-6; ലൂക്ക 9:51, 52; 17:11) ശമര്യ​ന​ഗ​ര​ങ്ങ​ളിൽ പ്രസം​ഗി​ക്കേ​ണ്ടെന്നു യേശു തന്റെ അപ്പോ​സ്‌ത​ല​ന്മാ​രോ​ടു പറഞ്ഞു. കാരണം ആ സമയത്ത്‌ അവരുടെ മുഖ്യ​നി​യ​മനം “ഇസ്രാ​യേൽഗൃ​ഹ​ത്തി​ലെ കാണാ​തെ​പോയ ആടുക​ളു​ടെ” അടുത്ത്‌, അതായത്‌ ജൂതന്മാ​രു​ടെ അടുത്ത്‌, പോയി പ്രസം​ഗി​ക്കുക എന്നതാ​യി​രു​ന്നു. (മത്ത 10:5, 6) എന്നാൽ കുറച്ച്‌ കാല​ത്തേക്കു മാത്ര​മുള്ള ഒരു നിർദേ​ശ​മാ​യി​രു​ന്നു ഇത്‌. കാരണം “ശമര്യ​യി​ലും” അതു​പോ​ലെ “ഭൂമി​യു​ടെ അതിവി​ദൂ​ര​ഭാ​ഗ​ങ്ങൾവ​രെ​യും” സന്തോ​ഷ​വാർത്ത പ്രസം​ഗി​ക്ക​ണ​മെന്നു സ്വർഗാ​രോ​ഹ​ണ​ത്തി​നു തൊട്ടു​മുമ്പ്‌ യേശു ശിഷ്യ​ന്മാ​രോ​ടു പറഞ്ഞതാ​യി കാണാം. (പ്രവൃ 1:8, 9) യരുശ​ലേ​മിൽ ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​കൾക്ക്‌ ഉപദ്രവം നേരി​ട്ട​പ്പോൾ ശിഷ്യ​ന്മാ​രിൽ ചിലർ, പ്രത്യേ​കിച്ച്‌ ഫിലി​പ്പോസ്‌, ശമര്യ​യി​ലേക്കു പോയി അവി​ടെ​യെ​ങ്ങും സന്തോ​ഷ​വാർത്ത പ്രസം​ഗി​ച്ചു. ശമര്യ​ക്കാർക്കു പരിശു​ദ്ധാ​ത്മാവ്‌ ലഭിക്കാൻവേണ്ടി പിന്നീടു പത്രോ​സി​നെ​യും യോഹ​ന്നാ​നെ​യും അങ്ങോട്ട്‌ അയയ്‌ക്കു​ക​യും ചെയ്‌തു.​—പ്രവൃ 8:1-17, 25; 9:31; 15:3.

സുഖാർ: ശമര്യ​യി​ലെ ഒരു നഗരം. അത്‌ ആധുനിക നാബ്ലസിന്‌ അടുത്തുള്ള അസ്‌കർ എന്ന ഗ്രാമ​മാ​ണെന്നു പൊതു​വേ കരുതി​പ്പോ​രു​ന്നു. ശെഖേ​മിന്‌ ഏതാണ്ട്‌ 1 കി.മീ. വടക്കു​കി​ഴ​ക്കാ​യി സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഈ ഗ്രാമ​ത്തി​ന്റെ സ്ഥാനം യാക്കോ​ബി​ന്റെ കിണറിന്‌ 0.7 കി.മീ. വടക്കു​കി​ഴ​ക്കാണ്‌. (അനു. ബി6-ഉം ബി10-ഉം കാണുക.) സുഖാ​റും ശെഖേ​മും ഒന്നാണെന്ന ഒരു അഭി​പ്രാ​യം നിലവി​ലുണ്ട്‌. പണ്ടുള്ള ബൈബി​ളെ​ഴു​ത്തു​കാ​ര​ല്ലാത്ത ചിലരു​ടെ എഴുത്തു​ക​ളും കോഡ​ക്‌സ്‌ സിറി​യാക്ക്‌ സൈനാ​റ്റി​ക്ക​സിൽ ഈ ഭാഗത്ത്‌ “സുഖേം” എന്ന്‌ എഴുതി​യി​രി​ക്കു​ന്ന​തും വെച്ചാണ്‌ ചിലർ അങ്ങനെ പറയു​ന്നത്‌. എന്നാൽ കൂടുതൽ ആധികാ​രി​ക​ത​യുള്ള ഗ്രീക്ക്‌ കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​ക​ളിൽ കാണു​ന്നതു “സുഖാർ” എന്നുത​ന്നെ​യാണ്‌. മാത്രമല്ല ഈ വിവര​ണ​ത്തിൽ പറഞ്ഞി​രി​ക്കുന്ന സംഭവം നടന്ന സമയത്ത്‌ ശെഖേ​മിൽ (തേൽ-ബാലാത്ത) ആൾത്താ​മസം ഇല്ലായി​രു​ന്നെന്നു പുരാ​വ​സ്‌തു​ശാ​സ്‌ത്ര​ജ്ഞ​ന്മാർ വ്യക്തമാ​ക്കി​യി​ട്ടു​മുണ്ട്‌.

യാക്കോ​ബി​ന്റെ കിണർ: ഇത്‌ ഇന്നത്തെ നാബ്ലസിന്‌ 2.5 കി.മീ. തെക്കു​കി​ഴ​ക്കാ​യി സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ബിർ യാക്കൂബ്‌ (ബീർ യാക്കോവ്‌) ആണെന്നു പൊതു​വേ കരുതു​ന്നു. ഇന്ന്‌ തേൽ-ബാലാത്ത എന്ന്‌ അറിയ​പ്പെ​ടുന്ന പണ്ടത്തെ ശെഖേം ഇതിന്‌ അടുത്താണ്‌. നല്ല ആഴമുള്ള ഈ കിണർ ഒരിക്ക​ലും നിറയാ​റില്ല. 19-ാം നൂറ്റാ​ണ്ടിൽ ഈ കിണറി​ന്റെ ആഴം അളന്ന​പ്പോൾ അത്‌ ഏതാണ്ട്‌ 23 മീ. (75 അടി) ആയിരു​ന്നു. അതിന്റെ അടിത്ത​ട്ടിൽ ഇപ്പോൾ ധാരാളം മണ്ണും ചെളി​യും ഒക്കെ അടിഞ്ഞു​കൂ​ടി​യി​ട്ടുണ്ട്‌. അതു​കൊണ്ട്‌ പണ്ട്‌ ഇതിന്‌ ഇതിലും ആഴമു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നെന്ന്‌ ഊഹി​ക്കാം. (യോഹ 4:11) ഏതാണ്ട്‌ മെയ്‌ അവസാ​നം​മു​തൽ ശരത്‌കാ​ലത്ത്‌ (ഒക്ടോ​ബ​റി​നോട്‌ അടുത്ത്‌) മഴ തുടങ്ങു​ന്ന​തു​വരെ ഇതിൽ വെള്ളമി​ല്ലാ​ത്ത​തു​കൊണ്ട്‌ മഴവെ​ള്ള​മോ മഴക്കാ​ലത്ത്‌ ഊറി​വ​രുന്ന വെള്ളമോ ആണ്‌ ഇതിന്റെ ജല​സ്രോ​ത​സ്സെന്നു ചിലർ അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ടു​ന്നു. എന്നാൽ ഈ കിണറ്റിൽ ഉറവയു​ണ്ടെ​ന്നും അഭി​പ്രാ​യ​മുണ്ട്‌. (ഈ വാക്യ​ത്തി​ലെ കിണർ എന്നതിന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) യാക്കോബ്‌ ആണ്‌ ഈ കിണർ കുഴി​ച്ച​തെന്നു ബൈബി​ളിൽ എവി​ടെ​യും പറഞ്ഞി​ട്ടി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും യാക്കോ​ബിന്‌ ഈ പ്രദേ​ശത്ത്‌ ഭൂസ്വത്ത്‌ ഉണ്ടായി​രു​ന്ന​താ​യി ബൈബി​ളിൽ സൂചന​യുണ്ട്‌. (ഉൽ 33:18-20; യോശ 24:32) തന്റെ വലിയ കുടും​ബ​ത്തി​നും ആടുമാ​ടു​കൾക്കും ആവശ്യ​മായ വെള്ളത്തി​നു​വേ​ണ്ടി​യാ​യി​രി​ക്കാം യാക്കോബ്‌ ഇവിടെ ഈ കിണർ കുഴി​ച്ചത്‌. യാക്കോബ്‌ അതു മറ്റ്‌ ആരെ​ക്കൊ​ണ്ടെ​ങ്കി​ലും കുഴി​പ്പി​ച്ച​താ​കാ​നും സാധ്യ​ത​യുണ്ട്‌. ആ പ്രദേ​ശത്തെ ജല​സ്രോ​ത​സ്സു​ക​ളെ​ല്ലാം അതി​നോ​ടകം മറ്റുള്ള​വ​രു​ടെ കൈവ​ശ​മാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ തന്റെ ആ അയൽക്കാ​രു​മാ​യി ഒരു വഴക്കു​ണ്ടാ​കേണ്ടാ എന്നു കരുതി​യാ​യി​രി​ക്കാം യാക്കോബ്‌ അങ്ങനെ ചെയ്‌തത്‌. അതല്ലെ​ങ്കിൽ ആ പ്രദേ​ശത്തെ മറ്റു കിണറു​ക​ളെ​ല്ലാം വറ്റിയ​പ്പോൾ യാക്കോബ്‌ ഇതു കുഴി​ച്ച​തു​മാ​കാം.

ക്ഷീണിച്ച യേശു: യേശു​വി​നു ‘ക്ഷീണം’ തോന്നി​യ​താ​യി തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ പറഞ്ഞി​രി​ക്കുന്ന ഒരേ ഒരു ഭാഗമാണ്‌ ഇത്‌. ഉച്ചയ്‌ക്ക്‌ ഏതാണ്ട്‌ 12 മണി​യോട്‌ അടുത്ത സമയമാ​യി​രു​ന്നു അത്‌. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ യേശു അപ്പോൾ യഹൂദ്യ​യി​ലെ യോർദാൻ താഴ്‌​വര​യിൽനിന്ന്‌ ശമര്യ​യി​ലെ സുഖാ​റി​ലേക്ക്‌ യാത്ര ചെയ്‌ത്‌ എത്തിയ​താ​യി​രു​ന്നു. യോർദാൻ താഴ്‌​വര​യെ​ക്കാൾ 900 മീറ്ററോ (3,000 അടി) അതിൽ അധിക​മോ ഉയരത്തിൽ സ്ഥിതി ചെയ്‌തി​രുന്ന സുഖാ​റി​ലെ​ത്താൻ കുത്ത​നെ​യുള്ള കയറ്റം കയറണ​മാ​യി​രു​ന്നു.​—യോഹ 4:3-5; അനു. എ7 കാണുക.

കിണർ: അഥവാ “നീരുറവ.” സുഖാ​റി​ലെ യാക്കോ​ബി​ന്റെ കിണറി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയുന്ന ഈ വിവര​ണ​ത്തിൽ രണ്ടു ഗ്രീക്കു​പ​ദങ്ങൾ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. അതിൽ ഒന്ന്‌, പീഗീ എന്ന പദമാണ്‌. ആ പദം മിക്ക​പ്പോ​ഴും ഒരു നീരു​റ​വ​യെ​യാ​ണു കുറി​ക്കു​ന്നത്‌. ഈ വാക്യ​ത്തിൽ രണ്ടു തവണ ആ പദത്തെ “കിണർ” എന്നാണു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ യാക്കോ​ബി​ന്റെ കിണറ്റി​ലെ വെള്ളത്തി​ന്റെ സ്രോ​തസ്സ്‌ ഒരു നീരു​റ​വ​യാ​യി​രു​ന്നു. ഇതേ ഗ്രീക്കു​പദം യാക്ക 3:11-ൽ കിണറി​നെയല്ല ഒരു ‘ഉറവയെ’ത്തന്നെയാ​ണു കുറി​ക്കു​ന്നത്‌. എന്നാൽ യോഹ 4:14-ൽ ഈ പദം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌ (“ഉറവ” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നു.) ആലങ്കാ​രി​കാർഥ​ത്തി​ലാണ്‌. ഇനി, യോഹ 4:12-ൽ യാക്കോ​ബി​ന്റെ കിണറി​നെ കുറി​ക്കാൻ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നതു ഫ്രെയർ എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​മാണ്‌. ആ പദത്തിനു കിണർ, ജലസം​ഭ​രണി, കുഴി എന്നൊക്കെ അർഥം​വ​രാം. (1ശമു 19:22, സെപ്‌റ്റു​വ​ജിന്റ്‌; ലൂക്ക 14:5; വെളി 9:1, അടിക്കു​റിപ്പ്‌) കിണറു​ക​ളു​ടെ പ്രധാന ജല​സ്രോ​തസ്സ്‌ നീരു​റ​വ​ക​ളാ​യി​രു​ന്നു. ഇനി, ഉറവയു​ള്ളി​ടത്ത്‌ അതിന്റെ വിസ്‌താ​ര​വും ആഴവും കൂട്ടി, ഒരു കിണർപോ​ലെ​യാ​ക്കുന്ന രീതി​യു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. അതു​കൊ​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കാം ഈ വിവര​ണ​ത്തിൽ ഒരേ ജല​സ്രോ​ത​സ്സി​നെ​ത്തന്നെ “കിണർ” എന്നും “ഉറവ” എന്നും മാറി​മാ​റി വിളി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.​—ഈ വാക്യ​ത്തി​ലെ യാക്കോ​ബി​ന്റെ കിണർ എന്നതിന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ഏകദേശം ആറാം മണി: അതായത്‌, ഉച്ചയ്‌ക്ക്‌ ഏകദേശം 12 മണി.​—മത്ത 20:3-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ജൂതന്മാർക്കു ശമര്യ​ക്കാ​രു​മാ​യി ഒരു സമ്പർക്ക​വു​മി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു: ബൈബി​ളിൽ “ശമര്യ​ക്കാർ” എന്ന പദം ആദ്യമാ​യി ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌, അസീറി​യ​ക്കാ​രു​ടെ അധിനി​വേ​ശ​ത്തി​നു മുമ്പ്‌ പത്തു-ഗോത്ര ഇസ്രാ​യേ​ലിൽ താമസി​ച്ചി​രുന്ന ജൂതന്മാ​രെ കുറി​ക്കാ​നാണ്‌. (2രാജ 17:29) പത്തു-ഗോത്ര രാജ്യത്ത്‌ യൊ​രോ​ബെ​യാം വിഗ്ര​ഹാ​രാ​ധന ആരംഭിച്ച കാലത്തു​തന്നെ ശമര്യ​ക്കാ​രും ബാക്കി ജൂതന്മാ​രും തമ്മിലുള്ള വേർതി​രിവ്‌ തുടങ്ങി​യി​രു​ന്നു. (1രാജ 12:26-30) എന്നാൽ അസീറി​യ​ക്കാർ ശമര്യയെ കീഴട​ക്കി​യ​തി​നു ശേഷം ‘ശമര്യ​ക്കാർ’ എന്ന പദത്തിനു മറ്റൊരു അർഥം കൈവന്നു. കാരണം പിൽക്കാ​ലത്ത്‌ ആ പ്രദേ​ശത്ത്‌, അസീറി​യ​ക്കാർ അവശേ​ഷി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്ന​വ​രു​ടെ പിൻത​ല​മു​റ​ക്കാർക്കു പുറമേ അസീറി​യ​ക്കാർ അവി​ടേക്കു കൊണ്ടു​വന്ന വിദേ​ശി​ക​ളും താമസ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. മനശ്ശെ​യു​ടെ​യും എഫ്രയീ​മി​ന്റെ​യും ഗോ​ത്ര​ത്തിൽപ്പെ​ട്ട​വ​രാ​ണു തങ്ങളെന്നു ശമര്യ​ക്കാർ അവകാ​ശ​പ്പെ​ട്ടെ​ങ്കി​ലും അവരിൽ ചിലർ വിദേ​ശി​കളെ വിവാഹം കഴിച്ചി​രു​ന്നു. അങ്ങനെ​യു​ണ്ടായ സമ്മി​ശ്ര​ജനത ശമര്യ​യി​ലെ സത്യാ​രാ​ധ​നയെ കൂടുതൽ ദുഷി​പ്പി​ച്ച​താ​യി തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​കൾ സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. (2രാജ 17:24-41) തങ്ങൾ യഹോ​വ​യെ​യാണ്‌ ആരാധി​ക്കു​ന്ന​തെന്നു ശമര്യ​ക്കാർ അവകാ​ശ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും ജൂതന്മാർ ബാബി​ലോ​ണി​ലെ അടിമ​ത്ത​ത്തിൽനിന്ന്‌ മടങ്ങി​വന്ന്‌ യരുശ​ലേ​മി​ലെ ദേവാ​ല​യ​വും നഗരമ​തി​ലു​ക​ളും പുതു​ക്കി​പ്പ​ണി​യാൻ തുടങ്ങി​യ​പ്പോൾ അവർ അതിനെ എതിർത്തു. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ബി.സി. നാലാം നൂറ്റാ​ണ്ടിൽ അവർ ഗരിസീം പർവത​ത്തിൽ സ്വന്തമാ​യി ഒരു ദേവാ​ല​യ​വും പണിതു. പിന്നീട്‌, ബി.സി. 128-ൽ ജൂതന്മാർ അതു നശിപ്പി​ച്ചു​ക​ള​ഞ്ഞെ​ങ്കി​ലും ശമര്യ​ക്കാർ ആ പർവത​ത്തിൽത്തന്നെ തങ്ങളുടെ ആരാധന തുടർന്നു. ഒന്നാം നൂറ്റാ​ണ്ടിൽ യഹൂദ്യ​യ്‌ക്കും ഗലീല​യ്‌ക്കും ഇടയി​ലുള്ള ശമര്യ എന്ന റോമൻ ജില്ലയിൽ താമസി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌ അവരാണ്‌. ബൈബി​ളി​ലെ ആദ്യത്തെ അഞ്ചു പുസ്‌ത​ക​ങ്ങ​ളും ഒരുപക്ഷേ യോശു​വ​യു​ടെ പുസ്‌ത​ക​വും മാത്രമേ അവർ അംഗീ​ക​രി​ച്ചി​രു​ന്നു​ള്ളൂ. എന്നാൽ അവരുടെ ദേവാ​ലയം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന സ്ഥലത്തിനു തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളു​ടെ പിന്തു​ണ​യു​ണ്ടെന്നു വരുത്താൻ ചില വാക്യ​ങ്ങ​ളിൽ അവർ മാറ്റം വരുത്തി. യേശു​വി​ന്റെ കാലമാ​യ​പ്പോ​ഴേ​ക്കും, ശമര്യ​ക്കാ​രെ ഒരു വംശം എന്നതിനു പുറമേ ഒരു മതമാ​യും ആളുകൾ കണ്ടിരു​ന്നു. ജൂതന്മാർ ശമര്യ​ക്കാ​രോ​ടു പുച്ഛ​ത്തോ​ടെ​യാ​ണു പെരു​മാ​റി​യി​രു​ന്നത്‌.​—യോഹ 8:48.

. . . ഒരു സമ്പർക്ക​വു​മി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു: ഈ വാക്യ​ത്തിൽ വലയങ്ങ​ളിൽ കൊടു​ത്തി​രി​ക്കുന്ന ഭാഗം ചില കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​ക​ളിൽ കാണു​ന്നി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും ആധികാ​രി​ക​മായ പല ആദ്യകാല കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​ക​ളും അത്‌ ഉൾപ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​തി​നെ​യാ​ണു പിന്താ​ങ്ങു​ന്നത്‌.

ജീവജലം: ഈ ഗ്രീക്ക്‌ പദപ്രയോഗത്തിന്റെ അക്ഷരാർഥം “ഒഴുക്കു​വെള്ളം; ഉറവജലം; കിണറ്റി​ലെ ശുദ്ധമായ ഉറവജലം” എന്നൊ​ക്കെ​യാണ്‌. ജലസം​ഭ​ര​ണി​യി​ലെ കെട്ടി​ക്കി​ട​ക്കുന്ന വെള്ളത്തെ കുറി​ക്കാൻ ഈ പദം ഉപയോ​ഗി​ക്കാ​റില്ല. ലേവ 14:5-ൽ “ഒഴുക്കു​വെള്ളം” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന എബ്രായപദപ്രയോഗത്തിന്റെ അക്ഷരാർഥം “ജീവജലം” എന്നാണ്‌. യിര 2:13-ലും 17:13-ലും യഹോ​വയെ ‘ജീവജലത്തിന്റെ ഉറവായി (അഥവാ “ഉറവയാ​യി”)’ വർണി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. ആ ജലം, ആളുകൾക്കു ജീവൻ നൽകുന്ന ആലങ്കാ​രി​ക​ജ​ല​മാണ്‌. ശമര്യ​ക്കാ​രി​യോ​ടു സംസാ​രി​ച്ച​പ്പോൾ യേശു “ജീവജലം” എന്നു പറഞ്ഞത്‌ ആലങ്കാ​രി​ക​മാ​യി​ട്ടാ​ണെ​ങ്കി​ലും ആ സ്‌ത്രീ ആദ്യം അതു മനസ്സി​ലാ​ക്കി​യത്‌ അക്ഷരാർഥ​ത്തി​ലാ​ണെന്നു തോന്നു​ന്നു.​—യോഹ 4:11; യോഹ 4:14-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

കിണറാ​ണെ​ങ്കിൽ ആഴമു​ള്ള​തും: യോഹ 4:6-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ഞങ്ങളുടെ പൂർവി​ക​നായ യാക്കോബ്‌: തങ്ങൾ യോ​സേ​ഫി​ന്റെ പിൻത​ല​മു​റ​യിൽപ്പെ​ട്ട​വ​രാ​ണെ​ന്നും അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ യാക്കോബ്‌ തങ്ങളുടെ പൂർവി​ക​നാ​ണെ​ന്നും ശമര്യ​ക്കാർ അവകാ​ശ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും അക്കാലത്തെ ജൂതന്മാ​രിൽ പലരും സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ആ അവകാ​ശ​വാ​ദത്തെ എതിർത്തി​രു​ന്നു. ശമര്യ​ക്കാർ വിദേ​ശ​ജ​ന​ത​ക​ളു​ടെ പിൻഗാ​മി​ക​ളാ​ണെന്നു സ്ഥാപി​ക്കാൻ ചില ജൂതന്മാർ അവരെ “കൂഥീം,” “കൂഥ്യർ” എന്നതു​പോ​ലുള്ള എബ്രാ​യ​വാ​ക്കു​കൾ (കൂഥ്‌, കൂഥ എന്നിവി​ട​ങ്ങ​ളി​ലെ ജനങ്ങൾ എന്ന്‌ അർഥം.) ഉപയോ​ഗി​ച്ചാ​ണു വിളി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌. ബി.സി. 740-ൽ ഇസ്രാ​യേൽ ജനത്തെ ബന്ദിക​ളാ​യി കൊണ്ടു​പോ​യ​ശേഷം അസീറി​യൻ രാജാവ്‌ ശമര്യ​ന​ഗ​ര​ങ്ങ​ളിൽ കൊണ്ടു​വന്ന്‌ താമസി​പ്പിച്ച ആളുക​ളു​ടെ ജന്മനാ​ടാ​ണു കൂഥും കൂഥയും. ബാബി​ലോ​ണിന്‌ ഏതാണ്ട്‌ 50 കി.മീ. വടക്കു​കി​ഴക്ക്‌ ആയിരു​ന്നു ഈ സ്ഥലങ്ങ​ളെന്നു കരുത​പ്പെ​ടു​ന്നു.​—2രാജ 17:23, 24, 30.

ഞാൻ കൊടു​ക്കുന്ന വെള്ളം: “വെള്ളം,” “ഉറവ” എന്നീ പദങ്ങൾ ഇവിടെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌ ആലങ്കാ​രി​കാർഥ​ത്തി​ലാണ്‌. ഈ ശമര്യ​ക്കാ​രി​യോ​ടു​തന്നെ യേശു കുറച്ചു​മുമ്പ്‌ ജീവജ​ല​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറഞ്ഞി​രു​ന്നു. (യോഹ 4:10-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) താൻ കൊടു​ക്കുന്ന വെള്ളം സ്വീക​രി​ക്കു​ന്ന​വർക്കെ​ല്ലാം അതു നിത്യ​ജീ​വ​നേ​കുന്ന ഒരു ഉറവയാ​യി മാറും എന്നു യേശു തുടർന്ന്‌ വിശദീ​ക​രി​ച്ചു. മനുഷ്യ​കു​ല​ത്തി​നു വീണ്ടും പൂർണ​ത​യുള്ള ജീവൻ നൽകാ​നാ​യി ദൈവം ചെയ്‌തി​രി​ക്കുന്ന കരുത​ലു​കളെ ബൈബി​ളിൽ വെള്ളം എന്നു വിളി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. ഈ ആലങ്കാ​രി​ക​ജ​ല​ത്തി​ന്റെ ഒരു പ്രധാ​ന​ഘ​ടകം യേശു​വി​ന്റെ മോച​ന​വി​ല​യാണ്‌. തന്റെ വാക്കുകൾ ശ്രദ്ധി​ക്കു​ക​യും തന്റെ ശിഷ്യ​ന്മാ​രാ​കു​ക​യും ചെയ്യു​ന്ന​വർക്കു ലഭിക്കുന്ന ആത്മീയ പ്രയോ​ജ​ന​ങ്ങ​ളി​ലാ​ണു യേശു ഇവിടെ പ്രധാ​ന​മാ​യും ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീ​ക​രി​ക്കു​ന്നത്‌. അവർ ദൈവ​മായ യഹോ​വ​യെ​യും യേശു​ക്രി​സ്‌തു​വി​നെ​യും ‘അറിയു​ക​യും’ വിശ്വാ​സ​ത്തോ​ടെ ആ അറിവി​നു ചേർച്ച​യിൽ പ്രവർത്തി​ക്കു​ക​യും ചെയ്യു​ന്നെ​ങ്കിൽ അവർക്കു നിത്യ​ജീ​വ​നി​ലേ​ക്കുള്ള വഴി തുറക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു. (യോഹ 17:3) ഇനി, ഈ ആലങ്കാ​രി​ക​ജലം സ്വീക​രി​ക്കുന്ന ഒരാൾക്ക്‌ ആ “ജീവജലം” മറ്റുള്ള​വ​രു​മാ​യി പങ്കു​വെ​ക്കാൻ പ്രേരണ തോന്നും എന്നതു​കൊ​ണ്ടും​കൂ​ടെ ആയിരി​ക്കാം അത്‌ അയാളിൽ “ഒരു ഉറവയാ​യി മാറും” എന്നു യേശു പറഞ്ഞത്‌.​—വെളി 21:6; 22:1, 17; യോഹ 7:38-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ഈ മല: അതായത്‌, ഗരിസീം പർവതം. (അനു. ബി10 കാണുക.) എബ്രാ​യ​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ ഈ പർവത​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ നാലി​ടത്ത്‌ പറയു​ന്നുണ്ട്‌. (ആവ 11:29; 27:12; യോശ 8:33; ന്യായ 9:7) യരുശ​ലേ​മിൽ ദേവാ​ലയം പണിത​തി​നുള്ള മറുപ​ടി​യെ​ന്നോ​ണം ശമര്യ​ക്കാർ ഗരിസീം പർവത​ത്തിൽ ഒരു ദേവാ​ലയം പണിക​ഴി​പ്പി​ച്ചു. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ബി.സി. നാലാം നൂറ്റാ​ണ്ടിൽ പണിത ആ ആലയം ബി.സി. 128-ൽ ജൂതന്മാർ നശിപ്പി​ച്ചു. ബൈബി​ളി​ലെ ആദ്യത്തെ അഞ്ച്‌ പുസ്‌ത​ക​ങ്ങ​ളും, സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ യോശു​വ​യു​ടെ പുസ്‌ത​ക​വും മാത്ര​മാ​ണു ശമര്യ​ക്കാർ അംഗീ​ക​രി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌. പക്ഷേ അവർ അതിൽ ചില മാറ്റങ്ങ​ളൊ​ക്കെ വരുത്തി​യി​രു​ന്നു. ശമര്യ പഞ്ചഗ്രന്ഥി എന്ന്‌ അറിയ​പ്പെ​ട്ടി​രുന്ന ഈ പുസ്‌തകം അവർ അവരുടെ സ്വന്തം ലിപി​യി​ലാണ്‌ (പുരാതന എബ്രാ​യ​ലി​പി​യിൽനിന്ന്‌ രൂപം​കൊ​ണ്ടത്‌.) എഴുതി​യി​രു​ന്നത്‌. എബ്രാ​യ​ബൈ​ബി​ളി​ന്റെ മാസൊ​രി​റ്റിക്ക്‌ പാഠവു​മാ​യി ഇതിന്‌ 6,000-ത്തോളം സ്ഥലങ്ങളിൽ വ്യത്യാ​സ​മുണ്ട്‌. ഇതിൽ മിക്കതും തീരെ നിസ്സാ​ര​മാ​ണെ​ങ്കി​ലും വളരെ പ്രധാ​ന​പ്പെട്ട ചില വ്യത്യാ​സ​ങ്ങ​ളും അവയിൽ കാണാം. മോശ​യു​ടെ നിയമം രേഖ​പ്പെ​ടു​ത്താ​നുള്ള കല്ലുകൾ നാട്ടേണ്ട സ്ഥലത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയുന്ന ആവ 27:4 അതിന്‌ ഉദാഹ​ര​ണ​മാണ്‌. ആ വാക്യ​ത്തിൽ “ഏബാൽ പർവതം” എന്ന പദപ്ര​യോ​ഗം ശമര്യ പഞ്ചഗ്ര​ന്ഥി​യിൽ “ഗരിസീം പർവതം” എന്നു മാറ്റി​യെ​ഴു​തി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. (ആവ 27:8) ദൈവ​ത്തി​ന്റെ വിശു​ദ്ധ​പർവതം ഗരിസീം ആണെന്ന ശമര്യ​ക്കാ​രു​ടെ വിശ്വാ​സ​ത്തി​നു പിൻബ​ല​മേ​കാ​നാണ്‌ ഇങ്ങനെ​യൊ​രു മാറ്റം വരുത്തി​യ​തെന്നു വ്യക്തം.

ജൂതന്മാ​രിൽനി​ന്നാ​ണു രക്ഷ തുടങ്ങു​ന്നത്‌: അഥവാ “രക്ഷ ഉത്ഭവി​ക്കു​ന്നതു ജൂതന്മാ​രിൽനി​ന്നാണ്‌.” ആളുകളെ രക്ഷയി​ലേക്കു നയിക്കുന്ന ദൈവ​വ​ച​ന​വും ശുദ്ധാ​രാ​ധ​ന​യും സത്യവും ജൂതജ​ന​ത​യെ​യാണ്‌ ഏൽപ്പി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌ എന്ന അർഥത്തി​ലാണ്‌ യേശു ഇതു പറഞ്ഞത്‌. (റോമ 3:1, 2) ഇനി, ദൈവം വാഗ്‌ദാ​നം ചെയ്‌ത മിശിഹ, അതായത്‌ അബ്രാ​ഹാ​മി​ന്റെ “സന്തതി” വരുന്നത്‌ അവരി​ലൂ​ടെ​യാ​യി​രി​ക്കു​മെ​ന്നും ദൈവം മുൻകൂ​ട്ടി​പ്പ​റ​ഞ്ഞി​രു​ന്നു. (ഉൽ 22:18; ഗല 3:16) യേശു ശമര്യ​ക്കാ​രി​യോ​ടു സംസാ​രിച്ച സമയത്ത്‌, ദൈവ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള സത്യം ഗ്രഹി​ക്കാ​നും ദൈവം നമ്മളിൽനിന്ന്‌ ആവശ്യ​പ്പെ​ടു​ന്നത്‌ എന്തെല്ലാ​മാ​ണെന്ന്‌ അറിയാ​നും മിശി​ഹ​യെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള വിശദാം​ശങ്ങൾ മനസ്സി​ലാ​ക്കാ​നും ഉള്ള ഒരേ ഒരു ഉപാധി ജൂതന്മാ​രാ​യി​രു​ന്നു. ഇസ്രാ​യേൽ അപ്പോ​ഴും ദൈവ​ത്തി​ന്റെ സരണി​യാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ യഹോ​വയെ സേവി​ക്കാൻ ആഗ്രഹി​ക്കുന്ന ഏതൊ​രാ​ളും ദൈവം തിര​ഞ്ഞെ​ടുത്ത ആ ജനത​യോ​ടൊ​പ്പം ചേരണ​മാ​യി​രു​ന്നു.

ദൈവം ഒരു ആത്മവ്യ​ക്തി​യാണ്‌: ഇവിടെ കാണുന്ന “ആത്മവ്യക്തി” എന്നതിന്റെ ഗ്രീക്കു​പദം ന്യൂമ ആണ്‌. (പദാവ​ലി​യിൽ “ആത്മാവ്‌” കാണുക.) ദൈവ​വും മഹത്ത്വീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെട്ട യേശു​വും ദൈവ​ദൂ​ത​ന്മാ​രും ആത്മവ്യ​ക്തി​ക​ളാ​ണെന്നു തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​കൾ സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. (1കൊ 15:45; 2കൊ 3:17; എബ്ര 1:14) ആത്മവ്യ​ക്തി​ക​ളു​ടെ ജീവരൂ​പം മനുഷ്യ​രു​ടേ​തിൽനിന്ന്‌ തികച്ചും വ്യത്യ​സ്‌ത​മാണ്‌. അതു മനുഷ്യ​നേ​ത്ര​ങ്ങൾക്കു കാണാ​നാ​കില്ല. ആത്മവ്യ​ക്തി​കൾക്കു ‘ഭൗതി​ക​ശ​രീ​ര​ത്തെ​ക്കാൾ’ വളരെ​വ​ളരെ ശ്രേഷ്‌ഠ​മായ ഒരു ‘ആത്മീയ​ശ​രീ​ര​മാ​ണു​ള്ളത്‌.’ (1കൊ 15:44; യോഹ 1:18) ദൈവ​ത്തി​നു മുഖവും കണ്ണും ചെവി​യും കൈയും ഒക്കെയു​ള്ള​താ​യി ബൈബി​ളെ​ഴു​ത്തു​കാർ വർണി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടെ​ങ്കി​ലും അതെല്ലാം ദൈവ​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ മനസ്സി​ലാ​ക്കാൻ മനുഷ്യ​രെ സഹായി​ക്കുന്ന അലങ്കാ​ര​പ്ര​യോ​ഗങ്ങൾ മാത്ര​മാണ്‌. എന്നാൽ ദൈവ​ത്തിന്‌ ഒരു വ്യക്തി​ത്വ​മു​ണ്ടെന്നു തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​കൾ വ്യക്തമാ​ക്കു​ന്നുണ്ട്‌. ഇനി, ദൈവം സ്ഥിതി ചെയ്യു​ന്നതു ഭൗതി​ക​മ​ണ്ഡ​ല​ത്തി​നു വെളി​യി​ലുള്ള ഒരു സ്ഥലത്താണ്‌. അതു​കൊ​ണ്ടാണ്‌ താൻ “പിതാ​വി​ന്റെ അടു​ത്തേക്കു മടങ്ങു​ക​യാണ്‌” എന്നു ക്രിസ്‌തു പറഞ്ഞത്‌. (യോഹ 16:28) ഇനി “നമുക്കു​വേണ്ടി ദൈവ​മു​മ്പാ​കെ ഹാജരാ​കാൻ” ക്രിസ്‌തു ‘സ്വർഗ​ത്തി​ലേക്കു പ്രവേ​ശി​ച്ചെന്ന്‌’ എബ്ര 9:24-ഉം പറയുന്നു.

ദൈവാ​ത്മാ​വോ​ടെ . . . ആരാധി​ക്കണം: ന്യൂമ എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തി​നു പല അർഥങ്ങൾ വരാം. പദാവ​ലി​യിൽ “ആത്മാവ്‌” എന്നതിനു കീഴിൽ അതെക്കു​റിച്ച്‌ വിശദീ​ക​രി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. ന്യൂമ എന്ന പദം ദൈവ​ത്തി​ന്റെ ചലനാ​ത്മ​ക​ശ​ക്തി​യായ പരിശു​ദ്ധാ​ത്മാവ്‌, ഒരാളെ പ്രചോ​ദി​പ്പി​ക്കുന്ന ശക്തി അഥവാ അയാളു​ടെ മാനസി​ക​ഭാ​വം എന്നിവ​യെ​യൊ​ക്കെ കുറി​ക്കു​ന്നെന്ന്‌ അതിൽ പറയുന്നു. “ആത്മാവ്‌” എന്ന പദത്തിന്റെ വിവിധ അർഥങ്ങ​ളെ​ടു​ത്താൽ അതി​ലെ​ല്ലാം പൊതു​വായ ഒരു കാര്യ​മു​ണ്ടെന്നു മനസ്സി​ലാ​കും. അവയെ​ല്ലാം മനുഷ്യ​നേ​ത്ര​ങ്ങൾക്ക്‌ അദൃശ്യ​മായ ഒന്നി​നെ​യാ​ണു കുറി​ക്കു​ന്നത്‌. ശമര്യ​യി​ലെ ഗരിസീം പർവത​മോ യരുശ​ലേ​മി​ലെ ദേവാ​ല​യ​മോ പോലെ അക്ഷരീ​യ​മായ ഒരു സ്ഥലത്തെ കേന്ദ്രീ​ക​രിച്ച്‌ തന്റെ പിതാ​വി​നെ ആരാധി​ക്കുന്ന രീതിക്കു മാറ്റം വരു​മെന്നു യോഹ 4:21-ൽ യേശു പറഞ്ഞി​രു​ന്നു. ദൈവ​ത്തിന്‌ ഒരു ഭൗതി​ക​ശ​രീ​രം ഇല്ലാത്ത​തു​കൊ​ണ്ടും ദൈവത്തെ കാണാ​നോ സ്‌പർശി​ക്കാ​നോ കഴിയാ​ത്ത​തു​കൊ​ണ്ടും മേലാൽ ഭൂമി​യി​ലെ ഒരു കെട്ടി​ട​ത്തെ​യോ (അതായത്‌, ദേവാ​ല​യ​ത്തെ​യോ) ഒരു പർവത​ത്തെ​യോ കേന്ദ്രീ​ക​രിച്ച്‌ ദൈവത്തെ ആരാധി​ക്കേ​ണ്ട​തി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. ദൈവം ഒരാളു​ടെ ആരാധന സ്വീക​രി​ക്ക​ണ​മെ​ങ്കിൽ അയാൾ ദൈവ​ത്തി​ന്റെ അദൃശ്യ​മായ പരിശു​ദ്ധാ​ത്മാ​വി​നാൽ നയിക്ക​പ്പെ​ട​ണ​മെന്നു മറ്റു ബൈബിൾവാ​ക്യ​ങ്ങ​ളിൽ യേശു വ്യക്തമാ​ക്കു​ന്നുണ്ട്‌. പരിശു​ദ്ധാ​ത്മാ​വി​നെ യേശു “സഹായി” എന്നും വിളിച്ചു. (യോഹ 14:16, 17; 16:13) അതു​കൊണ്ട്‌ ‘ദൈവാ​ത്മാ​വോ​ടെ ആരാധി​ക്കുക’ എന്ന പദപ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ അർഥം ദൈവാ​ത്മാവ്‌ നയിക്കുന്ന രീതി​യിൽ ആരാധി​ക്കുക എന്നായി​രി​ക്കാ​നാ​ണു സാധ്യത. അത്തരത്തിൽ ദൈവാ​ത്മാ​വി​നാൽ നയിക്ക​പ്പെ​ടുന്ന ഒരാൾ ദൈവ​വ​ചനം പഠിക്കു​ക​യും അതു പ്രവൃ​ത്തി​പ​ഥ​ത്തിൽ കൊണ്ടു​വ​രു​ക​യും ചെയ്യു​മ്പോൾ തന്റെ ചിന്തകളെ ദൈവ​ത്തി​ന്റേ​തു​പോ​ലെ​യാ​ക്കാൻ ദൈവാ​ത്മാവ്‌ അയാളെ സഹായി​ക്കും. ചുരു​ക്ക​ത്തിൽ, ദൈവത്തെ ആരാധി​ക്കുക എന്നാൽ ആത്മാർഥ​ത​യോ​ടെ​യും തീക്ഷ്‌ണ​ത​യോ​ടെ​യും ദൈവ​സേ​വനം ചെയ്യുക എന്നു മാത്രമല്ല അർഥം.

സത്യ​ത്തോ​ടെ ആരാധി​ക്കണം: വെറും ഭാവനാ​സൃ​ഷ്ടി​ക​ളെ​യോ കെട്ടു​ക​ഥ​ക​ളെ​യോ നുണക​ളെ​യോ അടിസ്ഥാ​ന​മാ​ക്കി​യുള്ള ആരാധന ദൈവം ഒരിക്ക​ലും സ്വീക​രി​ക്കില്ല. പകരം അതു വസ്‌തു​ത​കൾക്കു നിരക്കു​ന്ന​തും ദൈവം തന്നെക്കു​റി​ച്ചും തന്റെ ഉദ്ദേശ്യ​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചും തന്റെ വചനത്തി​ലൂ​ടെ വെളി​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന ‘സത്യങ്ങ​ളോ​ടു’ ചേരു​ന്ന​തും ആയിരി​ക്കണം. (യോഹ 17:17) ഇനി, ദൈവ​വ​ച​ന​ത്തി​ലൂ​ടെ വെളി​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന, ‘കണ്ടിട്ടി​ല്ലാത്ത യാഥാർഥ്യ​ങ്ങൾക്കു’ ചേർച്ച​യി​ലു​ള്ള​തും ആയിരി​ക്കണം അത്തരം ആരാധന.​—എബ്ര 9:24; 11:1; ഈ വാക്യ​ത്തി​ലെ ദൈവാ​ത്മാ​വോ​ടെ . . . ആരാധി​ക്കണം എന്നതിന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

മിശിഹ: മെശി​യാസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം (മാഷി​യാക്‌ എന്ന എബ്രാ​യ​പ​ദ​ത്തി​ന്റെ ലിപ്യ​ന്ത​രണം.) ഗ്രീക്കു തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ രണ്ടു പ്രാവ​ശ്യ​മേ കാണു​ന്നു​ള്ളൂ. (ഇവി​ടെ​യും യോഹ 1:41-ലും.) മാഷി​യാക്‌ എന്ന സ്ഥാന​പ്പേര്‌ വന്നിരി​ക്കു​ന്നതു മാഷഹ്‌ എന്ന എബ്രാ​യ​ക്രി​യ​യിൽനി​ന്നാണ്‌. ഈ ക്രിയാ​പ​ദ​ത്തി​ന്റെ അർഥം “(ഒരു ദ്രാവകം) പുരട്ടുക അല്ലെങ്കിൽ തേക്കുക,” “അഭി​ഷേകം ചെയ്യുക” എന്നൊ​ക്കെ​യാണ്‌. (പുറ 29:2, 7) ബൈബിൾക്കാ​ല​ങ്ങ​ളിൽ പുരോ​ഹി​ത​ന്മാ​രെ​യും ഭരണാ​ധി​കാ​രി​ക​ളെ​യും പ്രവാ​ച​ക​ന്മാ​രെ​യും ഒക്കെ ആചാര​പ​ര​മാ​യി തൈലം​കൊണ്ട്‌ അഭി​ഷേകം ചെയ്യുന്ന രീതി​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. (ലേവ 4:3; 1ശമു 16:3, 12, 13; 1രാജ 19:16) “മിശിഹ” എന്നതിനു തത്തുല്യ​മായ ക്രിസ്‌തു (ഗ്രീക്കിൽ, ക്രിസ്‌തോസ്‌) എന്ന സ്ഥാന​പ്പേര്‌ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ 500-ലേറെ പ്രാവ​ശ്യം കാണാം. ഈ രണ്ടു വാക്കു​ക​ളു​ടെ​യും അർഥം “അഭിഷി​ക്തൻ” എന്നാണ്‌.​—മത്ത 1:1-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

മിശിഹ വരു​മെന്ന്‌ എനിക്ക്‌ അറിയാം: ഇന്ന്‌ പഞ്ചഗ്ര​ന്ഥി​കൾ എന്ന്‌ അറിയ​പ്പെ​ടുന്ന, മോശ​യു​ടെ അഞ്ച്‌ പുസ്‌ത​ക​ങ്ങ​ളും സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ യോശു​വ​യു​ടെ പുസ്‌ത​ക​വും മാത്രമേ ശമര്യ​ക്കാർ അംഗീ​ക​രി​ച്ചി​രു​ന്നു​ള്ളൂ. എബ്രാ​യ​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളി​ലെ ബാക്കി പുസ്‌ത​ക​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം അവർ തള്ളിക്ക​ളഞ്ഞു. എങ്കിലും ശമര്യ​ക്കാർ മോശ​യു​ടെ പുസ്‌ത​കങ്ങൾ അംഗീ​ക​രി​ച്ചി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ മോശ​യെ​ക്കാൾ വലിയ പ്രവാ​ച​ക​നായ മിശി​ഹ​യു​ടെ വരവി​നു​വേണ്ടി അവർ കാത്തി​രു​ന്നു.​—ആവ 18:18, 19.

നിന്നോ​ടു സംസാ​രി​ക്കുന്ന ഞാൻത​ന്നെ​യാണ്‌ അത്‌: സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌, താൻ മിശിഹ അഥവാ ക്രിസ്‌തു ആണെന്നു യേശു തുറന്നു​പ​റ​യുന്ന ആദ്യസ​ന്ദർഭ​മാണ്‌ ഇത്‌. അതു പറയു​ന്ന​താ​കട്ടെ ഒരു ജൂതവം​ശ​ജ​പോ​ലു​മ​ല്ലാത്ത ഒരു ശമര്യ​ക്കാ​രി സ്‌ത്രീ​യോ​ടും. (യോഹ 4:9, 25) ജൂതന്മാർക്കു പൊതു​വേ ശമര്യ​ക്കാ​രോ​ടു പുച്ഛമാ​യി​രു​ന്നു. അവരെ അഭിവാ​ദനം ചെയ്യാൻപോ​ലും അവർ വിസമ്മ​തി​ച്ചി​രു​ന്നു. മിക്ക ജൂതന്മാ​രും അവജ്ഞ​യോ​ടെ​യാ​ണു സ്‌ത്രീ​കളെ കണ്ടിരു​ന്നത്‌. എന്നാൽ യേശു അങ്ങനെ​യ​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. ശമര്യ​ക്കാ​രി​യോട്‌ ആദരവ്‌ കാണിച്ച യേശു അതു​പോ​ലെ മറ്റു സ്‌ത്രീ​ക​ളെ​യും ആദരി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. ഉദാഹ​ര​ണ​ത്തിന്‌, പുനരു​ത്ഥാ​ന​പ്പെട്ട തന്നെ ആദ്യമാ​യി കാണാ​നുള്ള പദവി യേശു നൽകി​യതു സ്‌ത്രീ​കൾക്കാ​യി​രു​ന്നു.​—മത്ത 28:9, 10.

ഞാൻത​ന്നെ​യാണ്‌ അത്‌: അക്ഷ. “ഞാൻ ആകുന്നു.” ഗ്രീക്കിൽ, എഗോ എയ്‌മി. ഈ ഗ്രീക്കു​പ​ദ​പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​നു പുറ 3:14-ന്റെ സെപ്‌റ്റുവജിന്റ്‌ പരിഭാ​ഷ​യു​മാ​യി ബന്ധമു​ണ്ടെന്നു ചിലർ പറയുന്നു. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ യേശു ദൈവ​മാ​ണെന്നു സ്ഥാപി​ക്കാൻ അവർ ഈ വാക്യ​ഭാ​ഗം ഉപയോ​ഗി​ക്കാ​റുണ്ട്‌. എന്നാൽ പുറ 3:14-ൽ കാണുന്ന പദപ്ര​യോ​ഗമല്ല (“ഞാനാണ്‌ (അസ്‌തി​ത്വ​ത്തിൽ) ഉള്ളവൻ” എന്ന്‌ അർഥമുള്ള എഗോ എയ്‌മി ഹൊ ഓൺ.), യോഹ 4:26-ൽ കാണു​ന്നത്‌. ഇനി സെപ്‌റ്റുവജിന്റിൽ, അബ്രാ​ഹാ​മി​ന്റെ​യും എലെയാ​സ​രി​ന്റെ​യും യാക്കോ​ബി​ന്റെ​യും ദാവീ​ദി​ന്റെ​യും മറ്റും വാക്കുകൾ വരുന്നി​ട​ത്തും എഗോ എയ്‌മി എന്ന പദപ്ര​യോ​ഗം കാണാം. (ഉൽ 23:4; 24:34; 30:2; 1ദിന 21:17) ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ ഈ ഗ്രീക്ക്‌ പദപ്ര​യോ​ഗം കാണു​ന്നതു യേശു​വി​ന്റെ വാക്കുകൾ രേഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നി​ടത്ത്‌ മാത്രമല്ല എന്നതും ശ്രദ്ധേ​യ​മാണ്‌. ഉദാഹ​ര​ണ​ത്തിന്‌, യേശു സുഖ​പ്പെ​ടു​ത്തിയ ഒരാളു​ടെ വാക്കുകൾ കാണുന്ന യോഹ 9:9-ൽ ഇതേ പദപ്ര​യോ​ഗം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. “അതു ഞാനാണ്‌” എന്നൊരു അർഥം മാത്രമേ അയാളു​ടെ ആ വാക്കു​കൾക്കു​ള്ളൂ. ഇനി, ഗബ്രി​യേൽ ദൂതനും പത്രോ​സും പൗലോ​സും മറ്റുള്ള​വ​രും ഒക്കെ ഇതേ വാക്കുകൾ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. (ലൂക്ക 1:19; പ്രവൃ 10:21; 22:3) എന്തായാ​ലും ഈ പദപ്ര​യോ​ഗം ഉപയോ​ഗി​ച്ച​പ്പോൾ അവരു​ടെ​യൊ​ന്നും മനസ്സി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നത്‌ പുറ 3:14 അല്ലെന്നു വ്യക്തം. എഗോ എയ്‌മി എന്ന അതേ പദപ്ര​യോ​ഗം മത്ത 24:5-ലും മർ 13:6-ലും ലൂക്ക 21:8-ലും ഉള്ള യേശു​വി​ന്റെ വാക്കു​ക​ളി​ലു​മുണ്ട്‌. അവിട​ങ്ങ​ളിൽ അതു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നതു “ഞാൻ ക്രിസ്‌തു​വാണ്‌,” “ഞാനാണ്‌ ക്രിസ്‌തു” എന്നൊ​ക്കെ​യാണ്‌.

ഒരു സ്‌ത്രീ​യോ​ടു സംസാ​രി​ക്കു​ന്നതു കണ്ട്‌: മോശ​യു​ടെ നിയമം സ്‌ത്രീ​കൾക്ക്‌ ആദരവും പരിഗ​ണ​ന​യും നൽകി​യി​രു​ന്നു. പക്ഷേ പുരു​ഷ​ന്മാർ പൊതു​സ്ഥ​ല​ത്തു​വെച്ച്‌ സ്‌ത്രീ​ക​ളോ​ടു സംസാ​രി​ക്കു​ന്ന​തി​നെ ജൂതപാ​ര​മ്പ​ര്യം നിരു​ത്സാ​ഹ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ക​യാ​ണു ചെയ്‌തത്‌. യേശു​വി​ന്റെ കാലമാ​യ​പ്പോ​ഴേ​ക്കും ഈ ചിന്താ​ഗതി വളരെ പ്രചാരം നേടി​യി​രു​ന്നെന്നു തോന്നു​ന്നു. അതു​കൊ​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കാം, യേശു ശമര്യ​ക്കാ​രി സ്‌ത്രീ​യോ​ടു സംസാ​രി​ക്കു​ന്നതു കണ്ട്‌ ശിഷ്യ​ന്മാർക്കു​പോ​ലും ‘അതിശയം തോന്നി​യത്‌.’ ഒരു പണ്ഡിതൻ “വഴി​യോ​ര​ത്തു​വെച്ച്‌ ഒരു സ്‌ത്രീ​യോ​ടു സംസാ​രി​ക്ക​രുത്‌” എന്നു പുരാതന റബ്ബിമാർ പഠിപ്പി​ച്ചി​രു​ന്ന​താ​യി താൽമൂദിൽ പറയുന്നു. ഇനി, ഒരു റബ്ബി ഇങ്ങനെ പറഞ്ഞതാ​യി മിഷ്‌നാ പറയുന്നു: “സ്‌ത്രീ​ജ​ന​വു​മാ​യി അധികം സംസാ​ര​ത്തി​നു പോക​രുത്‌. . . . അവരു​മാ​യി അധികം സംസാ​രി​ക്കു​ന്നവൻ തന്റെ​മേൽത്തന്നെ ശാപം വരുത്തി​വെ​ക്കു​ക​യും മോശ​യു​ടെ നിയമത്തെ അവഗണി​ക്കു​ക​യും ആണ്‌. അയാൾക്ക്‌ ഒടുവിൽ ലഭിക്കു​ന്നതു ഗീഹെന്ന ആയിരി​ക്കും.”—അബോത്ത്‌ 1:5.

കൊയ്‌ത്തിന്‌ ഇനിയും നാലു മാസമുണ്ട്‌: ജൂതമാ​സ​മായ നീസാ​നിൽ (മാർച്ച്‌/ഏപ്രിൽ), ഏതാണ്ട്‌ പെസഹ​യോട്‌ അടുത്താ​ണു ബാർളി​ക്കൊ​യ്‌ത്ത്‌ തുടങ്ങു​ന്നത്‌. (അനു. ബി15 കാണുക.) അവി​ടെ​നിന്ന്‌ പുറ​കോ​ട്ടു നാലു മാസം എണ്ണിയാൽ കിസ്ലേവ്‌ മാസത്തി​ലെ​ത്തും (നവംബർ/ഡിസംബർ). അതു​കൊണ്ട്‌ യേശു ഈ വാക്കുകൾ പറഞ്ഞതു കിസ്ലേവ്‌ മാസമാ​യി​രി​ക്കാം. മഴയും തണുപ്പും കൂടി​ക്കൂ​ടി​വ​രുന്ന ഒരു സമയമാ​യി​രു​ന്നു അത്‌. അതു​കൊണ്ട്‌ ‘കൊയ്‌ത്ത്‌ തുടങ്ങി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞു’ എന്നു പറഞ്ഞ​പ്പോൾ സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ യേശു​വി​ന്റെ മനസ്സി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നത്‌, അക്ഷരാർഥ​ത്തി​ലുള്ള കൊയ്‌ത്തല്ല, പകരം ആളുകളെ ശേഖരി​ക്കുന്ന ആലങ്കാ​രിക കൊയ്‌ത്താണ്‌.​—യോഹ 4:36.

പാകമാ​യി​രി​ക്കു​ന്നു: അക്ഷ. “വെളു​ത്തി​രി​ക്കു​ന്നു.” ഇവിടെ കാണുന്ന ല്യൂ​കോസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം വെള്ള നിറ​ത്തെ​യും ഇളം മഞ്ഞ പോലുള്ള ഇളം നിറങ്ങ​ളെ​യും ആണ്‌ കുറി​ക്കു​ന്നത്‌. ധാന്യം വിളഞ്ഞ്‌, കൊയ്‌ത്തി​നു പാകമാ​യി​രി​ക്കു​ന്നു എന്നു സൂചി​പ്പി​ക്കുന്ന നിറങ്ങ​ളാണ്‌ അവ. എന്നാൽ കൊയ്‌ത്തിന്‌ ഇനിയും നാലു മാസമു​ണ്ടെന്നു യേശു പറഞ്ഞതു​കൊണ്ട്‌ അതു ബാർളി കിളിർത്തു​വ​രുന്ന, വയലു​ക​ളെ​ല്ലാം പച്ച പുതച്ചു​കി​ട​ക്കുന്ന, സമയമാ​യി​രു​ന്നി​രി​ക്കണം. അതു​കൊണ്ട്‌ വയൽ കൊയ്‌ത്തി​നു പാകമാ​യി​രി​ക്കു​ന്നു എന്നു പറഞ്ഞ​പ്പോൾ യേശു​വി​ന്റെ മനസ്സി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നത്‌, അക്ഷരാർഥ​ത്തി​ലുള്ള കൊയ്‌ത്തല്ല, ആത്മീയ​കൊ​യ്‌ത്ത്‌ ആയിരു​ന്നെന്നു വ്യക്തം. വയലി​ലേക്കു നോക്കുക എന്നു യേശു തന്റെ കേൾവി​ക്കാ​രോ​ടു പറഞ്ഞത്‌, അവി​ടേക്കു വരുക​യാ​യി​രുന്ന ശമര്യ​ക്കാ​രു​ടെ ഒരു കൂട്ടത്തെ നോക്കുക എന്ന അർഥത്തി​ലാ​ണെന്നു ചില പണ്ഡിത​ന്മാർ അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ടു​ന്നു. “വെളു​ത്തി​രി​ക്കു​ന്നു” എന്നു പറഞ്ഞത്‌, അവർ ധരിച്ചി​രുന്ന വെള്ള ഉടുപ്പു​കളെ ഉദ്ദേശി​ച്ചാ​യി​രി​ക്കാ​മെ​ന്നും അവർ പറയുന്നു. ഇനി, തന്റെ സന്ദേശം സ്വീക​രി​ക്കാൻ ശമര്യ​ക്കാർ ‘പാകമാ​യി​രി​ക്കു​ന്നു’ എന്ന അർഥത്തിൽ യേശു അത്‌ ഒരു അലങ്കാ​ര​പ്ര​യോ​ഗ​മാ​യി പറഞ്ഞതാ​യി​രി​ക്കാ​നും സാധ്യ​ത​യുണ്ട്‌.​—യോഹ 4:28-30.

ലോക​ര​ക്ഷകൻ: ഈ പദപ്ര​യോ​ഗം ഇവി​ടെ​യും 1യോഹ 4:14-ലും (‘ലോക​ത്തി​ന്റെ രക്ഷകൻ’) മാത്രമേ കാണു​ന്നു​ള്ളൂ. ഇവിടെ ‘ലോകം’ എന്നു പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നതു മനുഷ്യ​കു​ല​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചാണ്‌. അതു​കൊണ്ട്‌ “ലോക​ര​ക്ഷകൻ” എന്ന പദപ്ര​യോ​ഗം സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌, വിശ്വാ​സം പ്രകടി​പ്പി​ക്കുന്ന മനുഷ്യ​രെ യേശു പാപത്തിൽനിന്ന്‌ രക്ഷിക്കും എന്നാണ്‌.​—യോഹ 1:29; 3:17 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.

സ്വന്തം നാട്ടിൽ: അക്ഷ. “തന്റെ പിതാ​വി​ന്റെ ദേശത്ത്‌.” ഇവിടെ കാണുന്ന ഗ്രീക്കു​പദം മത്ത 13:54; മർ 6:1; ലൂക്ക 4:24 എന്നീ വാക്യ​ങ്ങ​ളി​ലും ‘സ്വന്തം നാട്‌’ എന്നുത​ന്നെ​യാ​ണു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. യേശു വളർന്നു​വന്ന നസറെ​ത്തി​നെ​യാണ്‌ ആ വാക്യ​ങ്ങ​ളിൽ അതു കുറി​ക്കു​ന്നത്‌. എന്നാൽ സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ഇവിടെ അതു ഗലീല​പ്ര​ദേ​ശത്തെ മുഴു​വ​നും കുറി​ക്കു​ന്നു.​—യോഹ 4:43.

ഗലീല​യി​ലെ കാനാ . . . കഫർന്ന​ഹൂം: കാനാ​യിൽനിന്ന്‌ (ഖിർബെത്‌ ഖാനാ) കഫർന്ന​ഹൂ​മി​ലേക്കു റോഡു​മാർഗ​മുള്ള ദൂരം ഏതാണ്ട്‌ 40 കി.മീ. വരും.​—യോഹ 2:1-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

രാജാ​വി​ന്റെ ഉദ്യോ​ഗസ്ഥൻ: അഥവാ “രാജാ​വി​ന്റെ ഭൃത്യൻ.” ഇവിടെ കാണുന്ന ബസിലി​കോസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തിന്‌, രാജാ​വു​മാ​യി (ബസില്യൂസ്‌) രക്തബന്ധ​മു​ള്ള​വ​രെ​യോ രാജാ​വി​ന്റെ കീഴിൽ ജോലി ചെയ്യു​ന്ന​വ​രെ​യോ കുറി​ക്കാ​നാ​കും. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ഇവിടെ അത്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നതു ഗലീല​യു​ടെ ജില്ലാ​ഭ​ര​ണാ​ധി​കാ​രി​യായ ഹെരോദ്‌ അന്തിപ്പാ​സി​ന്റെ ഒരു ഭൃത്യ​നെ​യോ അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ രാജസ​ദ​സ്സി​ലെ ഒരു അംഗ​ത്തെ​യോ കുറി​ക്കാ​നാണ്‌. ഹെരോദ്‌ അന്തിപ്പാ​സി​നെ “രാജാവ്‌” എന്നാണു പൊതു​വേ വിളി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌.​—മത്ത 14:9; മർ 6:14 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.

വന്ന്‌: അതായത്‌, കഫർന്ന​ഹൂ​മി​ലേക്കു വന്ന്‌. താരത​മ്യേന ഉയർന്ന സ്ഥലമായ ഖിർബെത്‌ ഖാനാ​യിൽനിന്ന്‌ (സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ബൈബി​ളി​ലെ കാനാ​ത​ന്നെ​യാണ്‌ ഇത്‌; യോഹ 2:1-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) ഗലീല​ക്ക​ട​ലി​ന്റെ തീര​പ്ര​ദേ​ശ​ത്തു​കൂ​ടെ കഫർന്ന​ഹൂ​മി​ലേക്കു പോകുന്ന ഒരു റോഡ്‌ പണ്ടുണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. സമു​ദ്ര​നി​ര​പ്പിന്‌ 200 മീ. (650 അടി) താഴെ​യാ​യി സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഒരു സ്ഥലമാ​യി​രു​ന്നു കഫർന്ന​ഹൂം. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ ഗ്രീക്കു​പാ​ഠ​ത്തിൽ ഈ ഭാഗത്ത്‌ കാണു​ന്നത്‌ “ഇറങ്ങി​വന്ന്‌” എന്നാണ്‌.

ഏഴാം മണി: അതായത്‌, ഉച്ച കഴിഞ്ഞ്‌ ഏകദേശം 1 മണി.​—മത്ത 20:3-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

രണ്ടാമത്തെ അടയാളം: യഹൂദ്യ​യിൽനിന്ന്‌ ഗലീല​യിൽ മടങ്ങി​യെ​ത്തി​യ​പ്പോൾ യേശു ചെയ്‌ത രണ്ട്‌ അത്ഭുത​ങ്ങ​ളിൽ രണ്ടാമ​ത്തേ​തി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചാണ്‌ ഇവിടെ പറയു​ന്നത്‌. അതിൽ ആദ്യ​ത്തേ​താ​ണു യോഹ 2:11-ൽ കാണു​ന്നത്‌. എന്നാൽ ഗലീല​യിൽവെച്ച്‌ ഈ രണ്ടാമത്തെ അടയാളം കാണി​ക്കു​ന്ന​തി​നു മുമ്പ്‌ യേശു യരുശ​ലേ​മിൽവെച്ച്‌ മറ്റ്‌ അത്ഭുതങ്ങൾ ചെയ്‌തി​രു​ന്നു.​—യോഹ 2:23.