എന്റെ അച്ഛൻ ജോൺ മിൽസ്‌ 1913-ൽ, തന്റെ 25-ാമത്തെ വയസ്സിൽ, ന്യൂ​യോർക്ക്‌ സിറ്റി​യിൽവെച്ച്‌ സ്‌നാ​ന​മേറ്റു. റസ്സൽ സഹോ​ദ​ര​നാ​ണു സ്‌നാ​ന​പ്ര​സം​ഗം നടത്തി​യത്‌. കുറച്ച്‌ നാളുകൾ കഴിഞ്ഞ്‌ ട്രിനി​ഡാ​ഡി​ലേക്കു പോയ അച്ഛൻ അവി​ടെ​വെച്ച്‌ കോൺസ്റ്റൻസ്‌ ഫാർമർ എന്ന തീക്ഷ്‌ണ​ത​യുള്ള ഒരു ബൈബിൾവി​ദ്യാർഥി​യെ വിവാഹം കഴിച്ചു. ആളുകളെ “സൃഷ്ടി​പ്പിൻ ഫോട്ടോ-നാടകം” കാണി​ക്കാൻ അച്ഛൻ സുഹൃ​ത്തായ വില്യം ആർ. ബ്രൗൺ സഹോ​ദ​രനെ സഹായി​ച്ചു. 1923-ൽ ബ്രൗൺ സഹോ​ദ​ര​നെ​യും സഹോ​ദ​രി​യെ​യും പശ്ചിമാ​ഫ്രി​ക്ക​യി​ലേക്കു നിയമി​ക്കു​ന്ന​തു​വരെ അവർ അങ്ങനെ ചെയ്‌തു​പോ​ന്നു. സ്വർഗീ​യ​പ്ര​ത്യാ​ശ​യു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന അച്ഛനും അമ്മയും ട്രിനി​ഡാ​ഡിൽത്തന്നെ തുടർന്നു.

അച്ഛനും അമ്മയ്‌ക്കും ഞങ്ങൾ ഒമ്പതു മക്കളാ​യി​രു​ന്നു. ആദ്യത്തെ മകന്‌ അവർ റഥർഫോർഡ്‌ എന്നു പേരിട്ടു. വാച്ച്‌ ടവർ ബൈബിൾ ആൻഡ്‌ ട്രാക്‌റ്റ്‌ സൊ​സൈ​റ്റി​യു​ടെ അന്നത്തെ പ്രസി​ഡ​ന്റി​നെ അനുസ്‌മ​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു ആ പേരി​ട്ടത്‌. 1922 ഡിസംബർ 30-നാണു ഞാൻ ജനിച്ചത്‌. സുവർണ​യു​ഗം (ഇപ്പോ​ഴത്തെ ഉണരുക!) മാസി​ക​യു​ടെ എഡിറ്റ​റാ​യി​രുന്ന ക്ലെയ്‌റ്റൺ ജെ. വുഡ്‌വർത്ത്‌ സഹോ​ദ​രന്റെ പേരാണ്‌ എനിക്കി​ട്ടത്‌. മാതാ​പി​താ​ക്കൾ ഞങ്ങൾക്ക്‌ അടിസ്ഥാ​ന​വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സം തന്നു. എന്നാൽ ആത്മീയ​ല​ക്ഷ്യ​ങ്ങൾക്കാണ്‌ അവർ എപ്പോ​ഴും പ്രാധാ​ന്യം കൊടു​ത്തത്‌. തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽനിന്ന്‌ ബോധ്യം​വ​രു​ത്തുന്ന വിധത്തിൽ ന്യായ​വാ​ദം ചെയ്യാൻ അമ്മയ്‌ക്കു നല്ല കഴിവാ​യി​രു​ന്നു. അച്ഛനാ​ണെ​ങ്കിൽ നല്ല രസകര​മാ​യി, ആംഗ്യ​ങ്ങ​ളൊ​ക്കെ കാണിച്ച്‌ ഞങ്ങൾക്കു ബൈബിൾക​ഥകൾ പറഞ്ഞു​ത​രു​മാ​യി​രു​ന്നു.

അവരുടെ ശ്രമങ്ങൾക്കു നല്ല ഫലമു​ണ്ടാ​യി. അവരുടെ അഞ്ച്‌ ആൺമക്ക​ളിൽ മൂന്നു പേർ ഗിലെ​യാദ്‌ സ്‌കൂ​ളിൽ പങ്കെടു​ത്തു. ഞങ്ങളുടെ മൂന്നു പെങ്ങന്മാർ അനേക​വർഷങ്ങൾ ട്രിനി​ഡാഡ്‌-ടൊബാ​ഗൊ​യിൽ മുൻനി​ര​സേ​വനം ചെയ്‌തു. പഠിപ്പി​ക്കു​ക​യും നല്ല മാതൃക കാണി​ച്ചു​ത​രു​ക​യും ചെയ്‌തു​കൊണ്ട്‌ മാതാ​പി​താ​ക്കൾ ഞങ്ങളെ “യഹോ​വ​യു​ടെ ഭവനത്തിൽ” നട്ടു. ‘ദൈവ​ത്തി​ന്റെ തിരു​മു​റ്റ​ത്തു​തന്നെ’ നിൽക്കാ​നും ‘തഴച്ചു​വ​ള​രാ​നും’ അവരുടെ പ്രോ​ത്സാ​ഹനം ഞങ്ങളെ സഹായി​ച്ചു.—സങ്കീ. 92:13.

പ്രസം​ഗ​പ്ര​വർത്ത​ന​ത്തി​ന്റെ ഒരു കേന്ദ്ര​മാ​യി​രു​ന്നു ഞങ്ങളുടെ വീട്‌. മുൻനി​ര​സേ​വകർ അവിടെ ഒരുമി​ച്ചു​കൂ​ടി ജോർജ്‌ യങ്‌ സഹോ​ദ​ര​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ സംസാ​രി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു. ട്രിനി​ഡാഡ്‌ സന്ദർശിച്ച കാനഡ​ക്കാ​ര​നായ ഒരു മിഷന​റി​യാ​യി​രു​ന്നു അദ്ദേഹം. മുമ്പ്‌ തങ്ങളുടെ പങ്കാളി​ക​ളാ​യി​രുന്ന, പശ്ചിമാ​ഫ്രി​ക്ക​യി​ലേക്കു പോയ ബ്രൗൺ സഹോ​ദ​ര​നെ​യും സഹോ​ദ​രി​യെ​യും കുറിച്ച്‌ എന്റെ മാതാ​പി​താ​ക്കൾ  ആവേശ​ത്തോ​ടെ സംസാ​രി​ച്ചു. പത്താമത്തെ വയസ്സിൽ വയൽസേ​വനം തുടങ്ങാൻ ഇതെല്ലാം എന്നെ പ്രചോ​ദി​പ്പി​ച്ചു.

അക്കാലത്ത്‌ നമ്മുടെ മാസി​ക​ക​ളിൽ ശക്തമായ ഭാഷയാണ്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌. വ്യാജ​മ​ത​ങ്ങ​ളു​ടെ കാപട്യ​ത്തെ​യും വാണി​ജ്യ​ലോ​ക​ത്തി​ന്റെ അത്യാർത്തി​യെ​യും രാഷ്‌ട്രീ​യ​ത്തി​ലെ കൊള്ള​രു​താ​യ്‌മ​ക​ളെ​യും കുറി​ച്ചൊ​ക്കെ അവ തുറന്ന​ടി​ച്ചി​രു​ന്നു. പുരോ​ഹി​ത​ന്മാർ തിരി​ച്ച​ടി​ച്ചു. 1936-ൽ അവർ ട്രിനി​ഡാ​ഡി​ന്റെ ഗവർണറെ സ്വാധീ​നിച്ച്‌ നമ്മുടെ പ്രസി​ദ്ധീ​ക​ര​ണ​ങ്ങൾക്കു നിരോ​ധനം കൊണ്ടു​വന്നു. പ്രസി​ദ്ധീ​ക​ര​ണങ്ങൾ ഞങ്ങൾ ഒളിപ്പി​ച്ചു​വെച്ചു, അതു തീരു​ന്ന​തു​വരെ ഉപയോ​ഗി​ക്കു​ക​യും ചെയ്‌തു. നോട്ടീ​സു​ക​ളും പ്ലക്കാർഡു​ക​ളും ഉപയോ​ഗി​ച്ചു​കൊണ്ട്‌ ഞങ്ങൾ വിജ്ഞാ​പ​ന​ജാ​ഥ​ക​ളും സൈക്കി​ളിൽ പരേഡു​ക​ളും നടത്തി. സൗണ്ട്‌ കാറു​മാ​യി ട്യൂണ​പ്യൂ​ണ​യിൽനി​ന്നെ​ത്തിയ ഒരു കൂട്ടം സഹോ​ദ​ര​ങ്ങ​ളോ​ടൊ​പ്പം ഞങ്ങൾ ട്രിനി​ഡാ​ഡി​ലെ അതിവി​ദൂ​ര​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽപ്പോ​ലും പോയി പ്രസം​ഗി​ച്ചു. ശരിക്കും ആവേശം നിറഞ്ഞ ദിവസ​ങ്ങ​ളാ​യി​രു​ന്നു അത്‌! ഞാൻ വളർന്നു​വന്ന ആത്മീയാ​ന്ത​രീ​ക്ഷം 16-ാമത്തെ വയസ്സിൽ സ്‌നാ​ന​പ്പെ​ടാൻ എന്നെ പ്രേരി​പ്പി​ച്ചു.

എന്റെ കുടും​ബ​ത്തി​ന്റെ ആത്മീയ​പൈ​തൃ​ക​വും ആ ആദ്യകാല അനുഭ​വ​ങ്ങ​ളും ഒരു മിഷന​റി​യാ​കാ​നുള്ള ആഗ്രഹം എന്നിൽ ജ്വലി​പ്പി​ച്ചു. 1944-ൽ ഞാൻ അരുബ​യി​ലേക്കു പോയി അവിടെ എഡ്‌മണ്ട്‌ ഡബ്ല്യൂ. കുമി​ങ്‌സ്‌ സഹോ​ദ​ര​ന്റെ​കൂ​ടെ പ്രവർത്തി​ക്കാൻ തുടങ്ങി. അപ്പോ​ഴും മിഷനറി സ്വപ്‌നം എന്റെ മനസ്സിൽനിന്ന്‌ മാഞ്ഞി​രു​ന്നില്ല. അരുബ​യിൽ 1945-ലെ സ്‌മാ​ര​ക​ത്തി​നു പത്തു പേർ വന്നതു കണ്ടപ്പോൾ ഞങ്ങൾ ശരിക്കും ആവേശ​ഭ​രി​ത​രാ​യി. അടുത്ത വർഷം ആ ദ്വീപി​ലെ ആദ്യത്തെ സഭ രൂപം​കൊ​ണ്ടു.

അധികം കഴിയു​ന്ന​തി​നു മുമ്പ്‌, എന്റെ കൂടെ ജോലി ചെയ്‌തി​രുന്ന ഓറിസ്‌ വില്യം​സി​നോ​ടു ഞാൻ അനൗപ​ചാ​രി​ക​മാ​യി സാക്ഷീ​ക​രി​ച്ചു. അവളെ പഠിപ്പി​ച്ചി​രുന്ന കാര്യങ്ങൾ ശരിയാ​ണെന്നു സ്ഥാപി​ക്കാൻ അവൾ മറുവാ​ദ​ങ്ങ​ളു​മാ​യി വന്നു. എന്നാൽ ദൈവ​വ​ചനം യഥാർഥ​ത്തിൽ എന്താണു പറയു​ന്ന​തെന്ന്‌ ഒരു ബൈബിൾപ​ഠ​ന​ത്തി​ലൂ​ടെ അവൾ മനസ്സി​ലാ​ക്കി. 1947 ജനുവരി 5-നു സ്‌നാ​ന​പ്പെട്ടു. പിന്നീടു ഞങ്ങൾ പ്രണയ​ത്തി​ലാ​യി, വിവാ​ഹി​ത​രാ​യി. 1950 നവംബ​റിൽ ഓറിസ്‌ മുൻനി​ര​സേ​വനം തുടങ്ങി. ഓറി​സി​നോ​ടൊ​പ്പം എന്റെ ജീവിതം വീണ്ടും ‘തഴച്ചു​വ​ള​രാൻ’ തുടങ്ങി.

1955-ൽ ഞങ്ങളെ ഗിലെ​യാദ്‌ സ്‌കൂ​ളി​ന്റെ 27-ാമത്തെ ക്ലാസി​ലേക്കു ക്ഷണിച്ചു. അതിനുള്ള തയ്യാ​റെ​ടു​പ്പി​ന്റെ ഭാഗമാ​യി ഞാനും ഓറി​സും ജോലി രാജി​വെച്ചു, വീടും മറ്റു വസ്‌തു​വ​ക​ക​ളും വിറ്റു, അരുബ​യോ​ടു വിടപ​റഞ്ഞു. 1956 ജൂലൈ 29-നു ഞങ്ങൾക്കു ഗിലെ​യാ​ദിൽനിന്ന്‌ ബിരുദം ലഭിച്ചു. ഞങ്ങളെ നൈജീ​രി​യ​യി​ലേ​ക്കാ​ണു നിയമി​ച്ചത്‌.

ഇനി ഓറിസ്‌ അവളുടെ ഓർമകൾ പറയട്ടെ: “മിഷന​റി​ജീ​വി​ത​ത്തിൽ സന്തോ​ഷ​ത്തി​ന്റെ വേളക​ളും ദുഃഖ​ത്തി​ന്റെ സമയങ്ങ​ളും ഉണ്ട്‌, ആ മാറ്റങ്ങ​ളു​മാ​യി പൊരു​ത്ത​പ്പെ​ട്ടു​പോ​കാൻ യഹോ​വ​യു​ടെ ആത്മാവ്‌ ഒരു വ്യക്തിയെ സഹായി​ക്കും. ഭർത്താ​വിൽനിന്ന്‌ വ്യത്യ​സ്‌ത​യാ​യി, മിഷന​റി​യാ​കാ​നുള്ള ആഗ്രഹ​മൊ​ന്നും ആദ്യ​മൊ​ന്നും എനിക്കി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. കുടും​ബ​വും കുട്ടി​ക​ളും ഒക്കെയാ​യി ഒരു വീട്ടിൽ ഒതുങ്ങി​ക്കൂ​ടാ​നാ​യി​രു​ന്നു എനിക്കു താത്‌പ​ര്യം. എന്നാൽ പ്രസം​ഗ​പ്ര​വർത്തനം എത്ര അടിയ​ന്തി​ര​മാ​യി ചെയ്യേ​ണ്ട​താ​ണെന്നു മനസ്സി​ലാ​ക്കി​യ​പ്പോൾ ഞാൻ ആ കാഴ്‌ച​പ്പാ​ടു മാറ്റി. ഗിലെ​യാ​ദിൽനിന്ന്‌ ബിരുദം കിട്ടി​യ​പ്പോ​ഴേ​ക്കും ഒരു മിഷന​റി​യാ​യി പ്രവർത്തി​ക്കാൻ ഞാൻ പൂർണ​മാ​യി ഒരുങ്ങി​യി​രു​ന്നു. നൈജീ​രി​യ​യി​ലേക്കു പോകാ​നാ​യി ഞങ്ങൾ ക്വീൻ മേരി എന്ന കപ്പലിൽ കയറി​യ​പ്പോൾ ഞങ്ങളെ യാത്ര​യാ​ക്കാൻ നോർ സഹോ​ദ​രന്റെ ഓഫീ​സിൽനിന്ന്‌ വർത്ത്‌ തോംടൺ സഹോ​ദരൻ വന്നു. ബഥേലി​ലേ​ക്കാ​ണു ഞങ്ങളെ നിയമി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​തെന്ന്‌ അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു. എനിക്ക്‌ അൽപ്പം നിരാശ തോന്നി. പക്ഷേ പെട്ടെ​ന്നു​തന്നെ ഞാൻ കാര്യ​ങ്ങ​ളു​മാ​യി ഇണങ്ങി, ബഥേൽസേ​വനം ഞാൻ ഇഷ്ടപ്പെ​ട്ടു​തു​ടങ്ങി. അവിടെ ഞാൻ പല നിയമ​ന​ങ്ങ​ളും ചെയ്‌തു. പക്ഷേ എനിക്ക്‌ ഏറ്റവും ഇഷ്ടപ്പെ​ട്ടത്‌ റിസപ്‌ഷ​നി​സ്റ്റാ​യുള്ള നിയമ​ന​മാ​യി​രു​ന്നു. ആളുക​ളോ​ടു സംസാ​രി​ക്കു​ന്നത്‌ എനിക്ക്‌ ഇഷ്ടമാ​യി​രു​ന്നു. ഈ നിയമനം നൈജീ​രി​യ​യി​ലെ സഹോ​ദ​ര​ങ്ങ​ളു​മാ​യി അടുത്ത്‌ ഇടപഴ​കാൻ എനിക്ക്‌ അവസരം തന്നു. മിക്കവ​രും ദേഹമാ​സ​കലം പൊടി പിടിച്ച്‌ ആകെ വിശന്ന്‌ തളർന്നാ​യി​രി​ക്കും പുറത്തു​നിന്ന്‌ വരുന്നത്‌. അവരുടെ ഉന്മേഷം വീണ്ടെ​ടു​ക്കാ​നും ആശ്വസി​പ്പി​ക്കാ​നും ഓരോ കാര്യങ്ങൾ ചെയ്യു​ന്നത്‌ എനിക്കു വളരെ ഇഷ്ടമാ​യി​രു​ന്നു. ഇതെല്ലാം യഹോ​വ​യ്‌ക്കുള്ള വിശു​ദ്ധ​സേ​വ​ന​ത്തി​ന്റെ ഭാഗമാ​യി​രു​ന്നു. എല്ലാം എനിക്കു വളരെ​യ​ധി​കം സന്തോ​ഷ​വും സംതൃ​പ്‌തി​യും തരുക​യും ചെയ്‌തു.” അതെ, എല്ലാ നിയമ​ന​ങ്ങ​ളും ‘തഴച്ചു​വ​ള​രാൻ’ ഞങ്ങൾക്ക്‌ അവസര​മേകി.

ട്രിനി​ഡാ​ഡിൽ, 1961-ൽ കുടും​ബാം​ഗ​ങ്ങ​ളും സുഹൃ​ത്തു​ക്ക​ളും എല്ലാം ഒന്നിച്ചു​കൂ​ടിയ സമയത്ത്‌ ബ്രൗൺ സഹോ​ദരൻ ആഫ്രി​ക്ക​യിൽവെച്ച്‌ അദ്ദേഹ​ത്തി​നു​ണ്ടായ ആവേശ​ക​ര​മായ ചില അനുഭ​വങ്ങൾ പറഞ്ഞു. നൈജീ​രി​യ​യി​ലെ വളർച്ച​യെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ഞാനും പറഞ്ഞു. സ്‌നേ​ഹ​ത്തോ​ടെ എന്റെ തോളത്ത്‌ കൈയിട്ട്‌ സഹോ​ദരൻ അച്ഛനോ​ടു പറഞ്ഞു: “ജോണീ, നീ ആഫ്രി​ക്ക​യി​ലേക്കു വന്നില്ല. പക്ഷേ വുഡ്‌വർത്ത്‌ അതു ചെയ്‌തു.” ഇതു കേട്ട​പ്പോൾ അച്ഛൻ പറഞ്ഞു: “കൊള്ളാം വർത്ത്‌, കൊള്ളാം.” അനുഭ​വ​സ​മ്പ​ന്ന​രായ ആ ആത്മീയ​പു​രു​ഷ​ന്മാ​രു​ടെ പ്രോ​ത്സാ​ഹ​ന​വാ​ക്കു​കൾ ശുശ്രൂഷ സമഗ്ര​മാ​യി ചെയ്യാ​നുള്ള എന്റെ ആഗ്രഹം തീവ്ര​മാ​ക്കി.

1962-ൽ കൂടുതൽ പരിശീ​ലനം നേടു​ന്ന​തി​നു​വേണ്ടി എന്നെ ഗിലെ​യാ​ദി​ന്റെ 37-ാമത്തെ ക്ലാസി​ലേക്കു ക്ഷണിച്ചു. പത്തു മാസത്തെ കോഴ്‌സാ​യി​രു​ന്നു അത്‌. നൈജീ​രി​യ​യി​ലെ ബ്രാഞ്ച്‌ മേൽവി​ചാ​ര​ക​നാ​യി​രുന്ന വിൽ​ഫ്രെഡ്‌ ഗൂച്ച്‌ സഹോ​ദരൻ ഗിലെ​യാ​ദി​ന്റെ 38-ാമത്തെ ക്ലാസിൽ പങ്കെടു​ത്തു. അദ്ദേഹ​ത്തിന്‌ ഇംഗ്ലണ്ടി​ലേ​ക്കാ​ണു നിയമനം കിട്ടി​യത്‌. അപ്പോൾ നൈജീ​രിയ ബ്രാഞ്ചി​ന്റെ മേൽനോ​ട്ടം  എന്റെ ചുമലി​ലാ​യി. ബ്രൗൺ സഹോ​ദ​രനെ അനുക​രി​ച്ചു​കൊണ്ട്‌ ഞാൻ നൈജീ​രി​യ​യിൽ അങ്ങോ​ള​മി​ങ്ങോ​ളം സഞ്ചരിച്ചു, നൈജീ​രി​യ​യി​ലെ പ്രിയ​പ്പെട്ട സഹോ​ദ​ര​ങ്ങളെ മനസ്സി​ലാ​ക്കാ​നും അവരു​മാ​യി അടുക്കാ​നും എനിക്ക്‌ അതുവഴി കഴിഞ്ഞു. വികസി​ത​രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളി​ലെ ആളുകൾക്കുള്ള പലതും അവർക്കി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. പക്ഷേ അവരുടെ മുഖത്തെ സന്തോ​ഷ​വും സംതൃ​പ്‌തി​യും ഒരു കാര്യം വ്യക്തമാ​യി കാണി​ച്ചു​തന്നു: അർഥവ​ത്തായ ഒരു ജീവി​ത​ത്തി​ന്റെ താക്കോൽ പണമോ വസ്‌തു​വ​ക​ക​ളോ അല്ല. അവർ എല്ലാവ​രും നന്നായി ഒരുങ്ങി, അന്തസ്സോ​ടെ​യാ​ണു മീറ്റി​ങ്ങു​കൾക്കു വന്നിരു​ന്നത്‌. അവരുടെ സാഹച​ര്യ​ങ്ങൾ കണക്കി​ലെ​ടു​ത്താൽ, അങ്ങനെ ചെയ്യു​ന്ന​തിന്‌ അവരെ അഭിന​ന്ദി​ക്കാ​തെ തരമില്ല. പലരും കൺ​വെൻ​ഷ​നു​കൾക്കു വന്നിരു​ന്നതു ലോറി​ക​ളി​ലും തദ്ദേശീ​യ​മാ​യി നിർമി​ച്ചി​രുന്ന, തുറന്ന വശങ്ങളുള്ള ബസുക​ളി​ലും ആയിരു​ന്നു. * മിക്ക​പ്പോ​ഴും ഈ ബസുക​ളിൽ ഉദ്വേ​ഗ​ജ​ന​ക​മായ മുദ്രാ​വാ​ക്യ​ങ്ങൾ എഴുതി​യി​രു​ന്നു, ഉദാഹ​ര​ണ​ത്തിന്‌, “ചെറി​യ​ചെ​റിയ ജലകണങ്ങൾ ചേർന്നാ​ണു വലിയ ഒരു സമു​ദ്ര​മു​ണ്ടാ​കു​ന്നത്‌.”

ആ വാക്കുകൾ എത്ര സത്യമാ​യി​രു​ന്നു! ഓരോ വ്യക്തി​യു​ടെ​യും കൊച്ചു​കൊ​ച്ചു ശ്രമങ്ങൾക്കു വിലയുണ്ട്‌. ഞങ്ങളുടെ പങ്കു ഞങ്ങളും ചെയ്‌തു. അങ്ങനെ 1974 ആയപ്പോ​ഴേ​ക്കും ഐക്യ​നാ​ടു​കൾക്കു ശേഷം 1 ലക്ഷം പ്രചാ​രകർ എന്ന നേട്ടം കൈവ​രിച്ച രാജ്യ​മാ​യി നൈജീ​രിയ മാറി. പ്രവർത്തനം തഴച്ചു​വ​ള​രു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു!

അതി​വേ​ഗ​ത​യി​ലുള്ള ഈ വളർച്ച​യ്‌ക്കി​ടെ​യാണ്‌ നൈജീ​രി​യ​യിൽ ആഭ്യന്ത​ര​യു​ദ്ധം പൊട്ടി​പ്പു​റ​പ്പെ​ട്ടത്‌. 1967 മുതൽ 1970 വരെ അതു നീണ്ടു​നി​ന്നു. നൈജർ നദിയു​ടെ അക്കരെ​യുള്ള ബയാഫ്രൻ പ്രദേ​ശത്തെ സഹോ​ദ​ര​ങ്ങൾക്കു ബ്രാ​ഞ്ചോ​ഫീ​സു​മാ​യുള്ള എല്ലാ ബന്ധവും മാസങ്ങ​ളോ​ളം നഷ്ടപ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു. അവർക്കു വേണ്ട ആത്മീയാ​ഹാ​രം അവരുടെ അടുത്ത്‌ കൊണ്ടു​ചെന്ന്‌ കൊടു​ക്ക​ണ​മാ​യി​രു​ന്നു. തുടക്ക​ത്തിൽ പറഞ്ഞതു​പോ​ലെ, യഹോ​വ​യോ​ടു പ്രാർഥി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടും യഹോ​വ​യിൽ ആശ്രയി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടും ഞങ്ങൾ പല വട്ടം നൈജർ നദി കുറുകെ കടന്നു.

അപകടം പിടിച്ച ആ യാത്രകൾ ഇന്നും എന്റെ ഓർമ​ക​ളിൽ തെളി​ഞ്ഞു​നിൽക്കു​ന്നുണ്ട്‌. എപ്പോൾ വേണ​മെ​ങ്കി​ലും മരണം സംഭവി​ക്കാം. അതു ചില​പ്പോൾ കാഞ്ചി വലിക്കാൻ തയ്യാറാ​യി നിൽക്കുന്ന പട്ടാള​ക്കാ​രു​ടെ കൈ​കൊ​ണ്ടാ​കാം, അല്ലെങ്കിൽ രോഗ​ങ്ങ​ളോ മറ്റ്‌ കാരണ​ങ്ങ​ളോ മൂലമാ​യി​രി​ക്കാം. സംശയ​ദൃ​ഷ്ടി​യോ​ടെ നോക്കി​യി​രുന്ന നൈജീ​രി​യൻ സൈന്യ​ത്തെ മറിക​ടന്നു വേണമാ​യി​രു​ന്നു ഞങ്ങൾക്ക്‌ അക്കരെ കടക്കാൻ. ഇനി അക്കരെ കടന്നാ​ലോ? ബയാഫ്രൻ പ്രദേ​ശത്ത്‌ പ്രവേ​ശി​ക്കു​ന്നത്‌ അതിലും ഭീതി​ജ​ന​ക​മാ​യി​രു​ന്നു. ഒരു അവസര​ത്തിൽ, ഞാൻ ഒരു ചെറിയ വള്ളത്തിൽ കുതി​ച്ചൊ​ഴു​കുന്ന നൈജർ നദി അസബാ​യിൽനിന്ന്‌ ഒനിട്‌ഷ​യി​ലേക്കു കുറുകെ കടന്ന്‌, എനുഗു​വിൽ എത്തി മേൽവി​ചാ​ര​ക​ന്മാ​രെ പ്രോ​ത്സാ​ഹി​പ്പി​ച്ചു. മറ്റൊ​രി​ക്കൽ, നിർബ​ന്ധിത നിശാ​നി​യമം ഏർപ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രുന്ന അബായിൽ ചെന്ന്‌ അവിടത്തെ മൂപ്പന്മാ​രെ ബലപ്പെ​ടു​ത്തി. പോർട്ട്‌ ഹാൻകോർട്ടിൽ, നൈജീ​രി​യൻ സൈന്യം ബയാഫ്രൻ സൈന്യ​ത്തെ കീഴടക്കി മുന്നേ​റി​വ​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ ഞങ്ങൾക്കു പെട്ടെന്നു പ്രാർഥിച്ച്‌ മീറ്റിങ്ങ്‌ അവസാ​നി​പ്പി​ക്കേ​ണ്ടി​വന്നു.

യഹോ​വ​യു​ടെ സ്‌നേ​ഹ​ത്തോ​ടെ​യുള്ള കരുതൽ സംബന്ധിച്ച്‌ ഉറപ്പു കൊടു​ക്കാ​നും നിഷ്‌പ​ക്ഷ​ത​യോ​ടും ഐക്യ​ത്തോ​ടും ബന്ധപ്പെട്ട്‌ ആവശ്യ​മായ ബുദ്ധി​യു​പ​ദേശം കൊടു​ക്കാ​നും അത്തരം കൂടി​വ​ര​വു​കൾ അനിവാ​ര്യ​മാ​യി​രു​ന്നു. നൈജീ​രി​യ​യി​ലെ സഹോ​ദ​രങ്ങൾ അങ്ങേയറ്റം ദുർഘ​ട​മായ ആ സമയങ്ങൾ വിജയ​ക​ര​മാ​യി അതിജീ​വി​ച്ചു. ഗോ​ത്ര​ങ്ങ​ളു​ടെ പേരി​ലുള്ള തരംതി​രി​വു​ക​ളു​ടെ വേലി​ക്കെ​ട്ടു​ക​ളെ​യെ​ല്ലാം മറിക​ട​ക്കുന്ന സ്‌നേഹം അവർ പ്രകട​മാ​ക്കി. ക്രിസ്‌തീയ ഐക്യം കാത്തു​സൂ​ക്ഷി​ക്കു​ക​യും ചെയ്‌തു. പരി​ശോ​ധ​ന​ക​ളു​ടെ ആ കാലത്ത്‌ അവരു​ടെ​കൂ​ടെ​യാ​യി​രി​ക്കാൻ കഴിഞ്ഞത്‌ ശരിക്കും ഒരു വലിയ പദവി​യാ​യി​രു​ന്നു!

ന്യൂ​യോർക്കി​ലെ യാങ്കീ സ്റ്റേഡി​യ​ത്തിൽ 1969-ൽ നടന്ന “ഭൂമി​യിൽ സമാധാ​നം” അന്താരാ​ഷ്‌ട്ര​സ​മ്മേ​ള​ന​ത്തി​ന്റെ അധ്യക്ഷ​നാ​യി​രു​ന്നു മിൽട്ടൻ ജി. ഹെൻഷൽ സഹോ​ദരൻ. ഞാൻ അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ സഹായി​യാ​യി സേവിച്ചു. അതിലൂ​ടെ എനിക്കു പല കാര്യ​ങ്ങ​ളും പഠിക്കാൻ സാധിച്ചു. വേണ്ട സമയത്താണ്‌ എനിക്ക്‌ ആ പരിശീ​ലനം കിട്ടി​യത്‌. കാരണം, 1970-ൽ ഞങ്ങൾ നൈജീ​രി​യ​യി​ലെ ലാഗോ​സിൽ “ദൈവ​പ്ര​സാ​ദ​മുള്ള മനുഷ്യർ” അന്താരാ​ഷ്‌ട്ര​സ​മ്മേ​ളനം നടത്തി. ആഭ്യന്ത​ര​യു​ദ്ധം അവസാ​നി​ച്ചതേ ഉണ്ടായി​രു​ന്നു​ള്ളൂ, യഹോ​വ​യു​ടെ അനു​ഗ്രഹം ഒന്നു​കൊണ്ട്‌ മാത്ര​മാണ്‌ ആ പരിപാ​ടി വിജയി​ച്ചത്‌. കൺ​വെൻ​ഷൻ 17 ഭാഷക​ളിൽ നടന്നു എന്നത്‌ ഒരു റെക്കോർഡാ​യി​രു​ന്നു. 1,21,128 പേർ പങ്കെടു​ത്തു. നോർ സഹോ​ദ​ര​നും ഹെൻഷൽ സഹോ​ദ​ര​നും ഉൾപ്പെടെ ഐക്യ​നാ​ടു​ക​ളിൽനി​ന്നും ഇംഗ്ലണ്ടിൽനി​ന്നും വന്ന പ്രതി​നി​ധി​കൾക്ക്‌ 3,775 പേരുടെ സ്‌നാ​ന​ത്തി​നു സാക്ഷ്യം വഹിക്കാൻ കഴിഞ്ഞു. ഒരുപക്ഷേ പെന്തി​ക്കോ​സ്‌തി​നു ശേഷം ഇത്രയ​ധി​കം ആളുകൾ ഒരുമിച്ച്‌ സ്‌നാ​ന​മേ​റ്റത്‌ അന്നായി​രി​ക്കാം! ആ പരിപാ​ടി സംഘടി​പ്പിച്ച സമയമാ​യി​രു​ന്നു ഒരുപക്ഷേ എന്റെ ജീവി​ത​ത്തി​ലെ ഏറ്റവും തിരക്കു പിടിച്ച സമയം. പ്രചാ​ര​ക​രു​ടെ എണ്ണം കുതി​ച്ചു​യ​രു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു.

30 വർഷത്തി​ല​ധി​കം ഞാൻ നൈജീ​രി​യ​യി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. അക്കാലത്ത്‌ ഇടയ്‌ക്കി​ടെ ഞാൻ ഒരു സഞ്ചാര മേൽവി​ചാ​ര​ക​നാ​യും പശ്ചിമാ​ഫ്രി​ക്ക​യിൽ ഒരു മേഖലാ മേൽവി​ചാ​ര​ക​നാ​യും സേവിച്ചു. മിഷന​റി​മാ​രെ നേരിൽക്കണ്ട്‌ പ്രോ​ത്സാ​ഹി​പ്പി​ച്ച​തിന്‌ അവർ എത്ര നന്ദിയു​ള്ള​വ​രാ​യി​രു​ന്നെ​ന്നോ! അവരെ അവഗണി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ലെന്ന്‌ ഉറപ്പു കൊടു​ക്കാൻ കഴിഞ്ഞതു ശരിക്കും സന്തോഷം തരുന്ന കാര്യ​മാ​യി​രു​ന്നു! ഈ പ്രവർത്തനം എന്നെ ഒരു കാര്യം പഠിപ്പി​ച്ചു: സഹോ​ദ​രങ്ങൾ തഴച്ചു​വ​ള​രാൻ സഹായി​ക്ക​ണ​മെ​ങ്കിൽ, സംഘട​ന​യു​ടെ ഐക്യ​വും ശക്തിയും കാത്തു​സൂ​ക്ഷി​ക്ക​ണ​മെ​ങ്കിൽ, നമ്മൾ സഹോ​ദ​ര​ങ്ങ​ളോ​ടു വ്യക്തി​പ​ര​മായ താത്‌പ​ര്യം കാണി​ക്കണം.

 യഹോ​വ​യു​ടെ സഹായ​ത്താൽ മാത്ര​മാണ്‌ ആഭ്യന്ത​ര​യു​ദ്ധ​ത്തി​ന്റെ​യും രോഗ​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും കെടു​തി​ക​ളിൽ പിടി​ച്ചു​നിൽക്കാൻ ഞങ്ങൾക്കു കഴിഞ്ഞത്‌. യഹോ​വ​യു​ടെ അനു​ഗ്രഹം ഞങ്ങൾക്ക്‌ എപ്പോ​ഴും കാണാൻ കഴിഞ്ഞു. ഓറിസ്‌ പറയുന്നു:

“ഞങ്ങൾക്കു പല വട്ടം മലമ്പനി പിടി​പെട്ടു. ഒരു അവസര​ത്തിൽ, വർത്തിനെ ലാഗോ​സി​ലെ ഒരു ആശുപ​ത്രി​യിൽ എത്തിച്ച​പ്പോൾ അദ്ദേഹ​ത്തി​നു ബോധ​മി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. രക്ഷപ്പെ​ടാൻ സാധ്യ​ത​യി​ല്ലെന്ന്‌ അധികൃ​തർ എന്നോടു പറഞ്ഞു, പക്ഷേ സന്തോ​ഷ​ക​ര​മെന്നു പറയട്ടെ, അദ്ദേഹം രക്ഷപ്പെട്ടു. ബോധം വന്നപ്പോൾ അദ്ദേഹം, തന്നെ ശുശ്രൂ​ഷി​ച്ചി​രുന്ന നഴ്‌സി​നോ​ടു ദൈവ​രാ​ജ്യ​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ സംസാ​രി​ച്ചു. പിന്നീട്‌ ഞാനും വർത്തും ആ നഴ്‌സി​നു മടക്കസ​ന്ദർശനം നടത്തി. വാംബി​വേ എന്നായി​രു​ന്നു അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ പേര്‌. അദ്ദേഹം സത്യം സ്വീക​രി​ക്കു​ക​യും അബായി​ലെ സഭയിൽ ഒരു മൂപ്പനാ​കു​ക​യും ചെയ്‌തു. എനിക്കും യാഥാ​സ്ഥി​തി​ക​രായ മുസ്ലീങ്ങൾ ഉൾപ്പെടെ പലരെ​യും സത്യം പഠിപ്പി​ക്കാ​നും യഹോ​വ​യു​ടെ ആരാധ​ക​രാ​കാൻ സഹായി​ക്കാ​നും കഴിഞ്ഞു. നൈജീ​രി​യ​ക്കാ​രെ അടുത്ത്‌ അറിയാൻ കഴിഞ്ഞ​തും ഞങ്ങളെ സന്തോ​ഷി​പ്പി​ച്ചു. ഞങ്ങൾ അവരെ സ്‌നേ​ഹി​ച്ചു, ആളുകൾ മാത്രമല്ല അവരുടെ സംസ്‌കാ​ര​വും രീതി​ക​ളും ഭാഷയും എല്ലാം ഞങ്ങൾക്കു പ്രിയ​പ്പെ​ട്ട​താ​യി.”

ഞങ്ങൾ പഠിച്ച വേറൊ​രു പാഠം ഇതാണ്‌: വിദേ​ശ​നി​യ​മ​ന​ത്തിൽ തഴച്ചു​വ​ള​ര​ണ​മെ​ങ്കിൽ, സഹോ​ദ​ര​ങ്ങളെ നമ്മൾ സ്‌നേ​ഹി​ക്കാൻ പഠിക്കണം, അവരുടെ സംസ്‌കാ​രം നമ്മു​ടേ​തിൽനിന്ന്‌ എത്ര വ്യത്യ​സ്‌ത​മാ​ണെ​ങ്കി​ലും ശരി.

നൈജീ​രി​യ​യി​ലെ ബഥേലിൽ സേവി​ച്ച​ശേഷം 1987-ൽ ഞങ്ങളെ കരീബി​യൻ ദ്വീപു​ക​ളി​ലെ സെന്റ്‌ ലൂസിയ എന്ന മനോ​ഹ​ര​മായ ദ്വീപി​ലേക്കു മിഷന​റി​മാ​രാ​യി നിയമി​ച്ചു. സന്തോ​ഷ​ക​ര​മായ ഒരു നിയമ​ന​മാ​യി​രു​ന്നു അത്‌. എന്നാൽ പുതിയ ചില പ്രശ്‌നങ്ങൾ നേരിട്ടു. ഒരു പുരു​ഷനു പല ഭാര്യ​മാ​രുണ്ട്‌ എന്നതാ​യി​രു​ന്നു ആഫ്രി​ക്ക​യി​ലെ പ്രശ്‌ന​മെ​ങ്കിൽ, വിവാഹം കഴിക്കാ​തെ പുരു​ഷ​നും സ്‌ത്രീ​യും ഒരുമിച്ച്‌ ജീവി​ക്കും എന്നതാ​യി​രു​ന്നു ഇവിടത്തെ പ്രശ്‌നം. മാറ്റങ്ങൾ വരുത്താൻ ദൈവ​വ​ച​ന​ത്തി​ലെ ശക്തമായ സന്ദേശം ഞങ്ങളുടെ ബൈബിൾവി​ദ്യാർഥി​കളെ സഹായി​ച്ചു.

പ്രായം കൂടി​വ​ന്ന​ത​നു​സ​രിച്ച്‌ ഞങ്ങളുടെ ശക്തി ക്ഷയിച്ചു​വന്നു. അതു​കൊണ്ട്‌ ഭരണസം​ഘം സ്‌നേ​ഹ​പൂർവം 2005-ൽ ഞങ്ങളെ ഐക്യ​നാ​ടു​ക​ളി​ലെ ന്യൂ​യോർക്കി​ലെ ബ്രൂക്‌ലി​നി​ലുള്ള ലോകാ​സ്ഥാ​ന​ത്തേക്കു നിയമി​ച്ചു. ഓറി​സി​നെ തന്നതിനു ഞാൻ ഇപ്പോ​ഴും എല്ലാ ദിവസ​വും യഹോ​വ​യ്‌ക്കു നന്ദി പറയുന്നു. 2015-ൽ മരണം അവളെ എന്നിൽനിന്ന്‌ കവർന്നെ​ടു​ത്തു. അവളി​ല്ലാ​ത്ത​തി​ന്റെ വേദന എനിക്കു പറഞ്ഞറി​യി​ക്കാ​നാ​കില്ല. ഏറ്റവും നല്ല ഒരു സുഹൃത്ത്‌, സ്‌നേ​ഹ​മ​യി​യായ, സ്‌നേഹം തോന്നുന്ന ഒരു ഭാര്യ, അങ്ങനെ എല്ലാ​മെ​ല്ലാ​മാ​യി​രു​ന്നു അവൾ. ഞങ്ങൾ ഒരുമി​ച്ചുള്ള 68 വർഷവും ഞാൻ അവളെ ജീവനു തുല്യം സ്‌നേ​ഹി​ച്ചു. കുടും​ബ​ത്തി​ലാ​യാ​ലും സഭയി​ലാ​യാ​ലും സന്തോ​ഷ​ത്തി​നുള്ള സൂത്ര​വാ​ക്യം ഞങ്ങൾ കണ്ടുപി​ടി​ച്ചു: അധികാ​രത്തെ ആദരി​ക്കുക, ഉദാര​മാ​യി ക്ഷമിക്കുക, എപ്പോ​ഴും താഴ്‌മ​യു​ള്ള​വ​രാ​യി​രി​ക്കുക, ആത്മാവി​ന്റെ ഫലം പ്രകട​മാ​ക്കുക.

നിരാ​ശ​യ്‌ക്കും നിരു​ത്സാ​ഹ​ത്തി​നും ഇടയാ​ക്കുന്ന കാര്യ​ങ്ങ​ളു​ണ്ടാ​യ​പ്പോൾ, സഹായ​ത്തി​നാ​യി ഞങ്ങൾ യഹോ​വ​യി​ലേക്കു നോക്കി. അങ്ങനെ ചെയ്‌തി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കിൽ ഞങ്ങളുടെ ത്യാഗ​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം പാഴാ​യി​പ്പോ​യേനേ. അതുമാ​യി പൊരു​ത്ത​പ്പെ​ട്ടു​പോ​യ​പ്പോൾ കാര്യങ്ങൾ മെച്ച​പ്പെ​ടു​ന്ന​താ​യി ഞങ്ങൾ കണ്ടു, ഏറ്റവും നല്ലത്‌ ഇനിയും വരാനി​രി​ക്കു​ന്നതേ ഉള്ളൂ!—യശ. 60:17; 2 കൊരി. 13:11.

ട്രിനി​ഡാഡ്‌-ടൊബാ​ഗൊ​യിൽ യഹോവ എന്റെ മാതാ​പി​താ​ക്ക​ളു​ടെ​യും മറ്റുള്ള​വ​രു​ടെ​യും ശ്രമങ്ങളെ അനു​ഗ്ര​ഹി​ച്ചു. അതിന്റെ ഫലമായി, ഏറ്റവും പുതിയ റിപ്പോർട്ട​നു​സ​രിച്ച്‌ 9,892 പേരാണു സത്യാ​രാ​ധന സ്വീക​രി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. അരുബ​യിൽ, ഞാൻ സഹവസി​ച്ചി​രുന്ന സഭ വളർന്ന്‌ ഇപ്പോൾ ആ ദ്വീപിൽ 14 സഭകളുണ്ട്‌. പലരു​ടെ​യും അധ്വാനം അതിനു പിന്നി​ലുണ്ട്‌. ഇനി നൈജീ​രി​യ​യു​ടെ കാര്യം: അവിടത്തെ പ്രചാ​ര​ക​രു​ടെ എണ്ണം വർധിച്ച്‌ ഇപ്പോൾ 3,81,398 ആയിരി​ക്കു​ക​യാണ്‌. സെന്റ്‌ ലൂസി​യ​യിൽ 783 പ്രചാ​ര​ക​രാ​ണു യഹോ​വ​യു​ടെ രാജ്യ​ത്തി​ന്റെ വക്താക്ക​ളാ​യി പ്രവർത്തി​ക്കു​ന്നത്‌.

ഞാൻ എന്റെ 90-കളുടെ മധ്യത്തി​ലാണ്‌. യഹോ​വ​യു​ടെ ഭവനത്തിൽ നട്ടിരി​ക്കു​ന്ന​വ​രെ​ക്കു​റിച്ച്‌ സങ്കീർത്തനം 92:14 പറയുന്നു: “വാർധ​ക്യ​ത്തി​ലും അവർ തഴച്ചു​വ​ള​രും; അവർ അപ്പോ​ഴും ഉണർവും ഓജസ്സും ഉള്ളവരാ​യി​രി​ക്കും.” യഹോ​വ​യു​ടെ സേവന​ത്തിൽ ചെലവിട്ട എന്റെ ജീവി​ത​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ചിന്തി​ക്കു​മ്പോൾ എനിക്കു സന്തോ​ഷ​മുണ്ട്‌. എന്റെ മഹത്തായ ക്രിസ്‌തീ​യ​പൈ​തൃ​കം സമയവും ശക്തിയും മുഴുവൻ യഹോ​വ​യ്‌ക്കാ​യി ചെലവി​ടാൻ എന്നെ പ്രോ​ത്സാ​ഹി​പ്പി​ച്ചു. ‘(എന്റെ) ദൈവ​ത്തി​ന്റെ തിരു​മു​റ്റത്ത്‌ തഴച്ചു​വ​ള​രാൻ’ തന്റെ അചഞ്ചല​സ്‌നേ​ഹ​ത്തിൽ യഹോവ എന്നെ അനുവ​ദി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു.—സങ്കീ. 92:13.