സാന്റേ​റിയ ഒരുക്കുന്ന കെണി

മെക്‌സിക്കോയിലെ ഉണരുക! ലേഖകൻ

അനേക വർഷങ്ങ​ളാ​യി ക്യൂബ​യി​ലെ ഒരു പ്രമുഖ മതമാണ്‌ സാന്റേ​റിയ. എന്നിരു​ന്നാ​ലും, ഈ മതം ക്രമേണ മറ്റുപല രാജ്യ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കും വ്യാപി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. ഉദാഹ​ര​ണ​ത്തിന്‌, മോസ്‌കോ നഗരത്തി​ന്റെ വാണി​ജ്യ​കേ​ന്ദ്ര​ത്തി​ലെ പ്രധാന ചന്തസ്ഥല​ങ്ങ​ളി​ലൊ​ന്നിൽ സാന്റേ​റിയ മതവു​മാ​യി ബന്ധപ്പെട്ട വസ്‌തു​ക്ക​ളായ കുരി​ശു​കൾ, മെഴു​കു​തി​രി​കൾ, ഏലസ്സുകൾ, തകിടു​കൾ എന്നിവ​യു​ടെ പ്രത്യേ​കം കടകൾത​ന്നെ​യുണ്ട്‌. ഇത്തരം കടകളിൽ മിക്കവ​യും അറിയ​പ്പെ​ടു​ന്നത്‌ ബൊട്ടാ​ണി​ക്കകൾ എന്നാണ്‌, അമേരി​ക്ക​ക​ളി​ലെ മറ്റു വലിയ പട്ടണങ്ങ​ളി​ലും അത്തരം കടകളുണ്ട്‌. ന്യൂ​യോർക്ക്‌ പട്ടണത്തി​ലെ ടെലി​ഫോൺ ഡയറക്ട​റി​ക​ളിൽ ബൊട്ടാ​ണി​ക്ക​കളെ കുറി​ച്ചുള്ള അനേകം പരസ്യങ്ങൾ കാണാം. മറ്റു മതങ്ങ​ളോ​ടു ബന്ധപ്പെട്ട വസ്‌തു​ക്കൾ വിൽക്കുന്ന കടകളെ കുറി​ച്ചൊ​ന്നും അത്രയ​ധി​കം പരസ്യ​ങ്ങ​ളില്ല.

സാന്റേ​റി​യ​യു​ടെ വൈചി​ത്ര്യ​വും നിഗൂ​ഢ​ത​യും അനേകരെ അതി​ലേക്ക്‌ ആകർഷി​ക്കു​ന്നു. സാന്റേ​റി​യ​യു​ടെ സ്വാധീ​നം ജനപ്രീ​തി​യാർജിച്ച ചില ലാറ്റിൻ സംഗീ​ത​ത്തി​ലും സാഹി​ത്യ​ത്തി​ലും കാണാൻ കഴിയും. ഒരു മതമായ സാന്റേ​റിയ ഇപ്പോൾ മതേത​ര​വും സാംസ്‌കാ​രി​ക​വു​മായ ഒരു ഭാവം കൈവ​രി​ക്കു​ക​യാണ്‌. അത്‌ ആഫ്രോ-കരീബി​യൻ സംഗീ​ത​ത്തി​ന്റെ​യും സാംസ്‌കാ​രിക പരിപാ​ടി​ക​ളു​ടെ​യും ഭാഗമാ​യി​ത്തീർന്നി​രി​ക്കു​ന്നു.

ജന്മം പുരാതന ആഫ്രി​ക്ക​യിൽ

നൈജീ​രി​യ​യി​ലെ യോരു​ബ​ക്കാർ ആചരി​ച്ചു​വ​രുന്ന ഒരു പുരാതന ആഫ്രിക്കൻ മതത്തിന്റെ അടിസ്ഥാ​ന​പ​ര​മായ സവി​ശേ​ഷ​ത​ക​ളും പാരമ്പ​ര്യ​ങ്ങ​ളു​മാണ്‌ സാന്റേ​റി​യ​യ്‌ക്കു​ള്ളത്‌. 1770-കൾക്കും 1840-കൾക്കും ഇടയി​ലാ​യി യോരു​ബ​ക്കാ​രെ അടിമ​ക​ളാ​യി കരീബി​യൻ ദ്വീപി​ലേക്കു കൊണ്ടു​പോ​യ​പ്പോൾ അവർ തങ്ങളുടെ മതവും കൂടെ​ക്കൊ​ണ്ടു​പോ​യി. പശ്ചിമാർധ ഗോള​ത്തിൽ എത്തിയ​പ്പോൾ അവർ കത്തോ​ലി​ക്കാ മതത്തിൽ ചേരാൻ നിർബ​ന്ധി​ത​രാ​യി, എങ്കിലും തങ്ങളുടെ മാമൂ​ലു​കൾ അപ്പാടെ ഉപേക്ഷി​ക്കാൻ അവർ തയ്യാറാ​യില്ല. അതു​കൊണ്ട്‌, രണ്ടു മതങ്ങളി​ലെ​യും ആശയങ്ങൾ ലയിപ്പി​ച്ചു​കൊണ്ട്‌ അവർ പുതി​യൊ​രു ആരാധ​ന​ക്ര​മ​ത്തി​നു രൂപം കൊടു​ത്തു. മതാനു​ഷ്‌ഠാ​ന​ങ്ങളെ അപ്രകാ​രം കൂട്ടി​യി​ണ​ക്കു​ന്ന​തി​നെ സിൻ​ക്രെ​റ്റി​സം (syncretism) എന്നാണു വിളി​ക്കു​ന്നത്‌.

തങ്ങളുടെ പുരാതന വിശ്വാ​സ​ങ്ങൾക്കു ചേർച്ച​യിൽ ആരാധന നടത്താ​നുള്ള ശ്രമത്തിൽ അടിമകൾ, പ്രത്യേക ഗുണവി​ശേ​ഷ​ങ്ങ​ളും ശക്തിയു​മു​ള്ള​താ​യി കരുത​പ്പെ​ട്ടി​രുന്ന ആഫ്രിക്കൻ ദേവന്മാ​രു​ടെ സ്ഥാനത്ത്‌ കത്തോ​ലി​ക്കാ വിശു​ദ്ധ​ന്മാ​രെ പ്രതി​ഷ്‌ഠി​ച്ചു​കൊണ്ട്‌ അവർക്ക്‌ ഇരട്ട അസ്‌തി​ത്വം നൽകി. അങ്ങനെ ഒറിഷാ എന്നു വിളി​ക്ക​പ്പെ​ടുന്ന ആഫ്രിക്കൻ ദേവീ​ദേ​വ​ന്മാർക്ക്‌ കത്തോ​ലി​ക്കാ വിശു​ദ്ധ​ന്മാ​രു​ടെ പേരു​ക​ളും രൂപങ്ങ​ളും കൈവന്നു. എന്നിരു​ന്നാ​ലും, ചടങ്ങു​ക​ളും ആചാര​ങ്ങ​ളും വിശ്വാ​സ​ങ്ങ​ളും പണ്ട്‌ ആഫ്രി​ക്ക​യിൽ ആയിരു​ന്ന​പ്പോ​ഴ​ത്തെ​പ്പോ​ലെ​തന്നെ തുടർന്നു. ക്യൂബ​യി​ലെ  ഒരു സാന്റേ​റിയ പുരോ​ഹി​തൻ പറയുന്നു: “കത്തോ​ലി​ക്കാ ദൈവത്തെ അൾത്താ​ര​യിൽ ആരാധി​ക്കാൻ സിൻ​ക്രെ​റ്റി​സം മൂലം സാധി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടെ​ങ്കി​ലും ഫലത്തിൽ ആഫ്രിക്കൻ ദേവനാണ്‌ ആരാധി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നത്‌.”

കത്തോ​ലി​ക്കാ ആരാധ​ന​ക്രമം, കൂദാ​ശകൾ, വിശുദ്ധ വസ്‌തു​ക്കൾ എന്നിവ​യു​മാ​യി ആഫ്രി​ക്ക​യി​ലെ ആത്മവി​ദ്യാ നടപടി​കൾ കൂടി​ച്ചേർന്നാണ്‌ വൂഡൂ, ഒബെ, മാകുമ്പ എന്നിങ്ങ​നെ​യുള്ള മതങ്ങൾ രൂപം​കൊ​ണ്ടത്‌. ലാറ്റിൻ അമേരി​ക്ക​യി​ലെ കത്തോ​ലി​ക്കാ സഭ ആഫ്രിക്കൻ മതങ്ങളെ നിരോ​ധി​ച്ചി​രു​ന്ന​തി​നാൽ, വളരെ​ക്കാ​ല​ത്തേക്ക്‌ സാന്റേ​റിയ മതം രഹസ്യ​മാ​യി ആചരി​ക്കേ​ണ്ടി​വന്നു. ക്രമേണ കത്തോ​ലി​ക്കാ സഭ അടിമ​കൾക്ക്‌ സിൻ​ക്രെ​റ്റി​സം അനുവ​ദി​ച്ചു​കൊ​ടു​ത്തു.

സാന്റേ​റി​യ​യു​ടെ സവി​ശേ​ഷ​ത​കൾ

ഈ മതാരാ​ധ​ന​യു​ടെ സവി​ശേ​ഷ​തകൾ എന്തെല്ലാ​മാണ്‌? ഇപ്പോൾ സാന്റേ​റോസ്‌ എന്നറി​യ​പ്പെ​ടുന്ന സാന്റേ​റിയ മതക്കാർ, ഒരു സർവശ​ക്ത​നി​ലും യോരുബ ദേവഗ​ണ​മായ ഒറിഷാ എന്ന ഒരു കൂട്ടം ദൈവ​ങ്ങ​ളി​ലും വിശ്വ​സി​ക്കു​ന്നു. സാന്റേ​റിയ പുരോ​ഹി​ത​ന്മാർ ഭാവി​ക​ഥ​ന​വി​ദ്യ​യി​ലൂ​ടെ ഒറിഷാ​ക​ളു​ടെ ഹിതം വ്യാഖ്യാ​നി​ക്കു​ന്നു. ചില സമയങ്ങ​ളിൽ ഒറിഷാ​കൾ തങ്ങളുടെ ഉപദേ​ശങ്ങൾ പ്രഖ്യാ​പി​ക്കാ​നാ​യി ഭക്തരുടെ ശരീര​ത്തിൽ കടക്കാ​റു​ണ്ടെന്നു പറയ​പ്പെ​ടു​ന്നു. ആരാധ​കർക്ക്‌ പ്രാർഥ​ന​ക​ളി​ലൂ​ടെ​യും സംഗീ​ത​ത്തി​ലൂ​ടെ​യും നല്ല പെരു​മാ​റ്റ​ത്തി​ലൂ​ടെ​യും യാഗങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ​യും ഒറിഷാ​ക​ളോട്‌ അപേക്ഷി​ക്കാ​നാ​കും. ബലിപീ​ഠങ്ങൾ ആരാധ​ന​യിൽ ഒരു പ്രമുഖ പങ്കു വഹിക്കു​ന്നു. സാന്റേ​റോ​കൾ തങ്ങളുടെ വീടി​നു​ള്ളിൽ ബലിപീ​ഠങ്ങൾ പണിയു​ക​യും ദൈവ​ങ്ങളെ പ്രസാ​ദി​പ്പി​ക്കാ​നും സഹായം ലഭിക്കാ​നും അതിന്മേൽ പുഷ്‌പങ്ങൾ, റം, കേക്ക്‌, സിഗര​റ്റു​കൾ എന്നിവ നിവേ​ദി​ക്കു​ക​യും ചെയ്യുന്നു.

സാന്റേ​റി​യ തത്ത്വശാ​സ്‌ത്ര​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ന്യൂ​യോർക്ക്‌ ടൈം​സിൽവന്ന ഒരു ലേഖന​ത്തിൽ ലിസെറ്റ്‌ അൽവാ​റെസ്‌ ഇങ്ങനെ വിശദീ​ക​രി​ച്ചു: “ഈ മതം മരണാ​നന്തര ജീവി​ത​ത്തെ​ക്കാൾ ഏതൽക്കാല ജീവി​ത​ത്തി​നാണ്‌ ഊന്നൽ നൽകു​ന്നത്‌, അത്‌ പ്രകൃതി ശക്തികൾക്കു പ്രാധാ​ന്യം കൽപ്പി​ക്കു​ന്നു. ഓരോ ദേവനും പ്രകൃ​തി​യു​ടെ ഒരു വശത്തെ​യും (ഉദാഹ​ര​ണ​ത്തിന്‌, ഇടിമു​ഴക്കം) ഒരു മാനു​ഷിക ഗുണ​ത്തെ​യും (ഉദാഹ​ര​ണ​ത്തിന്‌, ശക്തി) പ്രതി​നി​ധീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു.” ഒറിഷാ​ക​ളു​ടെ ഉപദേശം തേടി​ക്കൊണ്ട്‌ അനുദിന പ്രശ്‌നങ്ങൾ പരിഹ​രി​ക്കാൻ പുരോ​ഹി​ത​ന്മാർ ആളുകളെ സഹായി​ക്കു​ന്നു. അവർ കത്തോ​ലി​ക്കാ പുരോ​ഹി​ത​ന്മാ​രല്ല. മാത്രമല്ല, സാധാരണ ഗതിയി​ലുള്ള സാന്റേ​റിയ ആചരണങ്ങൾ വീടു​ക​ളിൽവെ​ച്ചാ​ണു നടത്തു​ന്നത്‌, ക്ഷേത്ര​ങ്ങ​ളിൽവെച്ചല്ല.

സാന്റേ​റി​യ മതം ഒരു സാമു​ദാ​യിക ബോധ​വും കൂട്ടു​കു​ടും​ബ​വ്യ​വ​സ്ഥ​യും പ്രദാനം ചെയ്യു​ന്ന​തി​നാൽ വൈകാ​രി​ക​വും ഭൗതി​ക​വു​മായ പിന്തുണ ആവശ്യ​മു​ള്ളവർ അതി​ലേക്ക്‌ ആകർഷി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു. നിർധ​ന​രാ​യി​ത്തീർന്ന​വ​രും സാന്റേ​റിയ മതം നിലവി​ലി​രി​ക്കുന്ന രാജ്യ​ങ്ങ​ളി​ലേക്കു കുടി​യേ​റി​പ്പാർക്കു​ന്ന​വ​രു​മാണ്‌ ഇതി​ലേക്ക്‌ ഏറ്റവു​മ​ധി​കം ആകർഷി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നത്‌. ഒരു പ്രത്യേക സമുദാ​യ​ത്തിൽപ്പെ​ടുന്ന ഈ മതാനു​സാ​രി​കൾക്ക്‌ തങ്ങളുടെ തലതൊ​ട്ട​പ്പ​നും ബുദ്ധി​യു​പ​ദേ​ശ​ക​നും പുരോ​ഹി​ത​നു​മാ​യി ഒരാൾ ഉണ്ടായി​രി​ക്കും. അത്‌ ഒരു സ്‌ത്രീ​യോ പുരു​ഷ​നോ ആകാം. സംഗീതം,  നൃത്തം, മൃഗബ​ലി​കൾ എന്നിവ ഉൾപ്പെ​ടുന്ന ഒരു ചടങ്ങി​ലൂ​ടെ പുരോ​ഹി​തൻ നവാഗ​തരെ മതത്തി​ലേക്കു സ്വാഗതം ചെയ്യുന്നു. ജനനം, വിവാഹം, മരണം എന്നിവ ആഘോ​ഷി​ക്കാ​നും മൃഗങ്ങളെ ബലി​ചെ​യ്യാ​റുണ്ട്‌. കോഴി, ആട്‌, പലതരം പ്രാവു​കൾ, കടലാമ എന്നിവ​യെ​യൊ​ക്കെ​യാണ്‌ അവർ അതിനാ​യി ഉപയോ​ഗി​ക്കു​ന്നത്‌.

സാന്റേ​റിയ സംഗീതം

സാന്റേ​റിയ ആരാധ​ന​യിൽ സംഗീ​ത​ത്തിന്‌ ഒരു സുപ്ര​ധാന പങ്കാണു​ള്ളത്‌. ബെംബി​സി​ന്റെ സമയത്ത്‌, അതായത്‌ ദൈവ​ങ്ങളെ ആവാഹി​ക്കാ​നാ​യി ചെണ്ടയ​ടി​ക്കുന്ന ചടങ്ങുകൾ നടക്കു​മ്പോൾ, സംഗീതം ഉപയോ​ഗി​ക്കു​ന്നു. ഓരോ ദേവ​നെ​യും വിളി​ച്ചു​വ​രു​ത്താ​നാ​യി ഓരോ പ്രത്യേക താളത്തി​ലാണ്‌ ചെണ്ടയ​ടി​ക്കു​ന്നത്‌. വളരെ​യ​കലെ കേൾക്ക​ത്ത​ക്ക​വി​ധം ഉച്ചത്തി​ലാണ്‌ അതിന്റെ ശബ്ദം.

ചെണ്ട, സൈ​ലോ​ഫോൺ, മരിമ്പ എന്നിങ്ങ​നെ​യുള്ള വാദ്യോ​പ​ക​ര​ണങ്ങൾ പശ്ചിമാ​ഫ്രി​ക്ക​യിൽ നൂറ്റാ​ണ്ടു​ക​ളാ​യി മതപര​മായ കാര്യ​ങ്ങൾക്ക്‌ ഉപയോ​ഗി​ക്കു​ന്നു. അടിമകൾ അവ അമേരി​ക്ക​യിൽ എത്തിച്ച​പ്പോൾ അതിന്‌ അവി​ടെ​യും വ്യാപ​ക​മായ പ്രാധാ​ന്യം ലഭിച്ചു. ബ്രസീ​ലിൽ, വിശുദ്ധ ചെണ്ടയ്‌ക്കി​ടുന്ന തോൽ ആചാര​പ​ര​മാ​യി ബലി​ചെയ്‌ത മൃഗങ്ങ​ളു​ടേ​താണ്‌. കൂടാതെ പുതിയ ഉപകര​ണ​ങ്ങളെ സ്‌നാ​പ​ന​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നു, മിക്ക​പ്പോ​ഴും ഒരു കത്തോ​ലി​ക്കാ പള്ളിയിൽനി​ന്നുള്ള “വിശുദ്ധ” ജലം ഉപയോ​ഗിച്ച്‌. മറ്റു ചെണ്ടകൾ ഹെയ്‌റ്റി​യി​ലെ ആഫ്രോ-കരീബി​യൻ സംസ്‌കാ​ര​ത്തിൽ കാണു​ന്ന​തു​പോ​ലുള്ള ഒരു പ്രത്യേക ദൈവ​ത്തെ​യാ​ണു പ്രതി​നി​ധീ​ക​രി​ക്കു​ന്നത്‌.

സാന്റേ​റി​യ​യു​ടെ ഭക്തിഗാന കോം​പാക്ട്‌ ഡിസ്‌കു​കൾ സാന്റേ​റിയ ഭക്തിഗാ​നങ്ങൾ എന്ന പേരിൽത്തന്നെ മാർക്ക​റ്റിൽ സുലഭ​മാണ്‌. ചെണ്ട​കൊ​ണ്ടുള്ള താളങ്ങ​ളാണ്‌ മുഖ്യ​മാ​യും ഉപയോ​ഗി​ക്കു​ന്നത്‌. അവയിൽ ചിലതി​ന്റെ പേരു​കൾതന്നെ സാന്റേ​റിയ ദൈവ​ങ്ങ​ളു​ടെ​യോ ആ മതത്തിലെ ആചാര​ങ്ങ​ളു​ടെ​യോ പേരു​ക​ളാണ്‌. ഈ താളങ്ങൾ ക്രമേണ ചില ലാറ്റിൻ സംഗീ​ത​ത്തി​ലേ​ക്കും കടന്നു​വ​ന്നി​രി​ക്കു​ന്നു. ചില സംഗീ​ത​ങ്ങ​ളിൽ സാന്റേ​റിയ പദാവലി ഉൾപ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടുണ്ട്‌.

ബൈബിൾ പറയു​ന്നത്‌

ബൈബി​ളിൽ കുറ്റം​വി​ധി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ഒരു ആരാധനാ രൂപമായ ആത്മവി​ദ്യ​യു​മാ​യി അടുത്തു ബന്ധമു​ള്ള​താണ്‌ സാന്റേ​റി​യ​മതം. (ലേവ്യ​പു​സ്‌തകം 19:31, NW) ദൈവ​രാ​ജ്യം അവകാ​ശ​മാ​ക്കു​ന്ന​തിൽനിന്ന്‌ ഒരു വ്യക്തിയെ തടയുന്ന “ജഡത്തിന്റെ പ്രവൃത്തി”കളുടെ കൂടെ​യാണ്‌ ദൈവ​വ​ചനം “ആത്മവിദ്യ”യെ പട്ടിക​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. (ഗലാത്യർ 5:19-21, NW) മാത്ര​വു​മല്ല, ‘വിഗ്ര​ഹാ​രാ​ധന വിട്ടോ​ടി’ ‘പിതാ​വി​നെ ആത്മാവി​ലും സത്യത്തി​ലും ആരാധി​ക്കാൻ’ ദൈവാം​ഗീ​കാ​രം ആഗ്രഹി​ക്കു​ന്ന​വ​രോട്‌ തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​കൾ കൽപ്പി​ക്കു​ന്നു.—1 കൊരി​ന്ത്യർ 10:14; യോഹ​ന്നാൻ 4:23, 24.

സാന്റേ​റി​യ ആചാര​ങ്ങ​ളും സംഗീ​ത​വും കൂടുതൽ ലൗകി​ക​മാ​യി​ത്തീ​രു​ന്ന​തി​നാൽ ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​കൾ ജാഗ്ര​ത​യു​ള്ള​വ​രാ​യി​രി​ക്കണം. പല തരത്തി​ലുള്ള വിനോ​ദ​രൂ​പ​ങ്ങ​ളി​ലും ലാറ്റിൻ-അമേരി​ക്കൻ സംസ്‌കാ​ര​ത്തി​ന്റെ ചില വശങ്ങളി​ലും സാന്റേ​റി​യ​യു​ടെ ഘടകങ്ങൾ കടന്നു​കൂ​ടി​യി​ട്ടുണ്ട്‌. കൂടുതൽ ജനപ്രീ​തി​യാർജി​ക്കുന്ന ഇവ നിരു​പ​ദ്ര​വ​ക​ര​മെന്നു കരുത​പ്പെ​ടു​ക​യും ചെയ്യുന്നു. എന്നിരു​ന്നാ​ലും, എത്രമാ​ത്രം ജനപ്രീ​തി​യു​ള്ള​തോ നിരു​പ​ദ്ര​വ​ക​ര​മോ ആയി തോന്നി​യാ​ലും ബൈബിൾ തത്ത്വങ്ങളെ വ്യക്തമാ​യി ലംഘി​ക്കുന്ന എന്തും ഒഴിവാ​ക്കാൻ ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​കൾ ബുദ്ധി​യു​പ​ദേ​ശി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു.—2 കൊരി​ന്ത്യർ 6:14-18.

[25-ാം പേജിലെ ചതുരം/ചിത്രം]

സാന്റേറിയ ഉപയോ​ഗി​ക്കുന്ന പദങ്ങൾ

ബാബലൂ-ആയ്‌: രോഗം സുഖ​പ്പെ​ടു​ത്തുന്ന ദൈവ​മാ​യി ആരാധി​ക്ക​പ്പെ​ടുന്ന “വിശുദ്ധ” ലാസറോ.

ചാൻഗോ: അഗ്നിയു​ടെ​യും ഇടിയു​ടെ​യും മിന്നലി​ന്റെ​യും യുദ്ധാ​യു​ധ​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും ദൈവ​മാ​യി ആരാധി​ക്ക​പ്പെ​ടുന്ന കത്തോ​ലി​ക്കാ വിശ്വാ​സ​ത്തി​ലെ “വിശുദ്ധ” ബാർബറാ.

ഈഫാ കോർപസ്‌: സാന്റേ​റിയ പാരമ്പ​ര്യ​ത്തെ പ്രതി​നി​ധീ​ക​രി​ക്കുന്ന 256 പ്രതീ​ക​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ​യുള്ള നിയമ​വ്യ​വസ്ഥ.

ഈകോളെ ഓറൺ: മരണാ​ന​ന്തരം സകലരും പോകുന്ന “സ്വർഗം.” എങ്കിലും, ദുഷ്ടർ ഭൂമി​യി​ലെ നരകത്തിൽ ജീവി​ക്കു​ക​യും ഐകൊൾ ഒറണിൽ യാതന അനുഭ​വി​ക്കു​ക​യും ചെയ്യുന്നു.

ഓബാറ്റാലാ: ഭൗമപ​ദാർഥം ഉപയോ​ഗിച്ച്‌ മനുഷ്യ​ജീ​വ​നെ​യും മനസ്സാ​ക്ഷി​യെ​യും സൃഷ്ടിച്ച ദൈവം.

ഓച്യൂൺ: നദിയു​ടെ​യും സ്‌നേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ​യും വിവാ​ഹ​ത്തി​ന്റെ​യും പണത്തി​ന്റെ​യും സന്തോ​ഷ​ത്തി​ന്റെ​യും സമൃദ്ധി​യു​ടെ​യും ദേവത. വെർജെൻ ഡി ലാ കാരി​ഡാഡ എന്ന പേരിൽ ക്യൂബ​യു​ടെ പാലക പുണ്യ​വ​തി​യാ​യും സേവി​ക്കു​ന്നു.

ഓഗൂൺ: “വിശുദ്ധ” പത്രൊ​സാ​യി ആരാധി​ക്ക​പ്പെ​ടുന്ന, ഖനി​ത്തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളു​ടെ​യും തൊഴി​ലാ​ളി​ക​ളു​ടെ​യും പാലക​ദേവൻ.

ഓലോഡ്യൂമാറെ: പ്രപഞ്ചത്തെ സൃഷ്ടിച്ച സർവശക്തൻ.

ഒരുമീളാ: ഒരു വ്യക്തി​യു​ടെ വിധി നിർണ​യി​ക്കുന്ന ദൈവം.

യെമായാ അല്ലെങ്കിൽ ഷമായാ: സമു​ദ്ര​ത്തി​ന്റെ​യും ഫലപു​ഷ്ടി​യു​ടെ​യും ദേവത, ക്യൂബ​യി​ലെ കന്യാ​മ​റി​യ​ത്തോട്‌ അഥവാ വെർജെൻ ഡി റെഗ്‌ല​യോട്‌ സമാനം.

[24-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

ഒരു ബൊട്ടാ​ണി​ക്ക​യിൽ പ്രദർശി​പ്പി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന സാന്റേ​റിയ സാമ​ഗ്രി​കൾ