ഇരട്ട ഗോപു​രങ്ങൾ നിലം​പൊ​ത്തിയ ദിനം

രണ്ടായി​ര​ത്തൊന്ന്‌ സെപ്‌റ്റം​ബർ 11. ദശലക്ഷ​ങ്ങ​ളു​ടെ, ഒരുപക്ഷേ ശതകോ​ടി​ക​ളു​ടെ തന്നെ മനസ്സിൽനിന്ന്‌ ഒരിക്ക​ലും മാഞ്ഞു​പോ​കി​ല്ലാത്ത സംഭവ​ങ്ങ​ളാണ്‌ ന്യൂ​യോർക്ക്‌ നഗരത്തി​ലും വാഷി​ങ്‌ടൺ ഡി.സി.-യിലും പെൻസിൽവേ​നി​യ​യി​ലും അന്ന്‌ അരങ്ങേ​റി​യത്‌. ന്യൂ​യോർക്കി​ലെ വേൾഡ്‌ ട്രേഡ്‌ സെന്ററും വാഷി​ങ്‌ട​ണി​ലെ പെന്റഗ​ണും ആക്രമി​ക്ക​പ്പെട്ടു എന്ന വാർത്ത അറിഞ്ഞ​പ്പോൾ നിങ്ങൾ എവി​ടെ​യാ​യി​രു​ന്നു?

ഏതാനും നിമി​ഷ​ങ്ങൾകൊണ്ട്‌ വൻ നാശനഷ്ടം വിതച്ച, അതിലു​പരി അനേക​രു​ടെ ജീവ​നൊ​ടു​ക്കിയ ആ ദുരന്തം മനുഷ്യ​നു ചിന്തി​ക്കാൻ വക നൽകി​യി​രി​ക്കു​ന്നു.

നമ്മുടെ മുൻഗ​ണ​ന​കളെ കുറിച്ച്‌, ജീവി​ത​ത്തി​ലെ തിര​ഞ്ഞെ​ടു​പ്പു​കളെ കുറിച്ച്‌ ഇതു നമ്മെ എന്തു പഠിപ്പി​ച്ചു? ആത്മത്യാ​ഗം, അനുകമ്പ, സഹനം, നിസ്വാർഥത എന്നിങ്ങനെ മനുഷ്യ​നി​ലെ ചില നല്ല ഗുണങ്ങളെ ഈ ദുരന്തം പുറത്തു കൊണ്ടു​വ​ന്നത്‌ എങ്ങനെ? ഈ രണ്ടാമത്തെ ചോദ്യ​ത്തിന്‌ ഉത്തരം നൽകാ​നാണ്‌ ഈ ലേഖന​ത്തി​ലൂ​ടെ​യും അടുത്ത ലേഖന​ത്തി​ലൂ​ടെ​യും ഞങ്ങൾ ശ്രമി​ക്കു​ന്നത്‌.

അതിജീ​വകർ തങ്ങളുടെ കഥ പറയുന്നു

ന്യൂ​യോർക്കി​ലെ ദുരന്തത്തെ തുടർന്ന്‌ ഉടൻ ഭൂഗർഭ തീവണ്ടി സർവീ​സു​കൾ നിറു​ത്ത​ലാ​ക്കി​യതു മൂലം ആയിര​ക്ക​ണ​ക്കി​നാ​ളു​കൾക്ക്‌ മാൻഹ​ട്ടന്റെ തെക്കൻ മേഖല​യിൽനി​ന്നു പുറത്തു കടക്കു​ന്ന​തി​നു നടക്കേണ്ടി വന്നു. അവരിൽ പലരും ബ്രുക്ലിൻ, മാൻഹട്ടൻ പാലങ്ങൾ വഴിയാണ്‌ അപ്പുറം കടന്നത്‌. യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളു​ടെ ലോകാ​സ്ഥാ​ന​ത്തി​ന്റെ ഓഫീസ്‌ കെട്ടി​ട​ങ്ങ​ളും ഫാക്ടറി​യും അവർക്കു വ്യക്തമാ​യി കാണാൻ കഴിഞ്ഞു. സംഭവ സ്ഥലത്തു​നിന്ന്‌ രക്ഷപ്പെട്ട്‌ ഓടിയ ചിലർ അവിടെ അഭയം തേടി.

ആദ്യം എത്തിയ​വ​രിൽ ഒരാൾ ആലിഷാ (താഴെ വലത്ത്‌) ആയിരു​ന്നു. അവളുടെ അമ്മ യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളിൽ ഒരാളാണ്‌. പൊടി​യി​ലും ചാരത്തി​ലും കുളി​ച്ചാണ്‌ ആലിഷാ അവിടെ എത്തിയത്‌. a അവൾ വിശദീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു: “ഞാൻ ജോലി സ്ഥലത്തേക്കു പോകവേ ട്രെയി​നിൽ ഇരുന്നു​തന്നെ വേൾഡ്‌ ട്രേഡ്‌ സെന്ററിൽനി​ന്നു പുക ഉയരു​ന്നതു കണ്ടു. സംഭവ സ്ഥലത്ത്‌ വന്നിറ​ങ്ങു​മ്പോൾ അവിട​യെ​ങ്ങും കുപ്പി​ച്ചി​ല്ലു​കൾ ചിതറി​ക്കി​ട​ന്നി​രു​ന്നു, ഭയങ്കര ചൂടും. ജനങ്ങൾ പരി​ഭ്രാ​ന്ത​രാ​യി നാലു​പാ​ടും ഓടു​ന്നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. പ്രദേ​ശ​ത്തു​നിന്ന്‌ ആളുക​ളെ​യെ​ല്ലാം ഒഴിപ്പി​ക്കാൻ പോലീസ്‌ ശ്രമി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രു​ന്നു. ശരിക്കു​മൊ​രു യുദ്ധക്ക​ള​ത്തി​ന്റെ പ്രതീ​തി​യാ​യി​രു​ന്നു അവി​ടെ​ങ്ങും.

“ഞാൻ ജീവര​ക്ഷാർഥം അടുത്തുള്ള ഒരു കെട്ടി​ട​ത്തി​ലേക്ക്‌ ഓടി​ക്ക​യറി. പെട്ടെ​ന്നൊ​രു സ്‌ഫോ​ടന ശബ്ദം കേട്ടു. രണ്ടാമത്തെ വിമാനം സൗത്ത്‌ ടവറിൽ വന്നിടി​ച്ച​താ​യി​രു​ന്നു അത്‌. ആ രംഗം വർണി​ക്കുക ബുദ്ധി​മു​ട്ടാണ്‌, എങ്ങും കറുത്ത പുക. അപകട മേഖല വിട്ടു​പോ​കാൻ ഞങ്ങളോട്‌ ആവശ്യ​പ്പെട്ടു. ഈസ്റ്റ്‌ നദി കടന്ന്‌ ബ്രുക്ലി​നി​ലേക്കു പോകു​ക​യാ​യി​രുന്ന ഒരു ബോട്ടിൽ എന്നെ കയറ്റി​വി​ട്ടു. മറുവ​ശത്ത്‌  എത്തിയ​പ്പോൾ ‘വാച്ച്‌ടവർ’ എന്നു വലിയ അക്ഷരത്തിൽ എഴുതി​വെ​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌ ഞാൻ കണ്ടു. എന്റെ അമ്മയുടെ മതത്തിന്റെ ഹെഡ്‌ക്വാർട്ടേ​ഴ്‌സ്‌! ഉടനെ ഞാൻ അതിന്റെ ഓഫീസ്‌ കെട്ടി​ട​ത്തി​ലേക്കു പോയി. പോകാൻ അതി​നെ​ക്കാൾ നല്ലൊ​രി​ടം ഇല്ലെന്ന്‌ എനിക്ക്‌ അറിയാ​മാ​യി​രു​ന്നു. പെട്ടെന്നു മേലൊ​ക്കെ കഴുകി വൃത്തി​യാ​ക്കി​യ​ശേഷം ഞാൻ എന്റെ മാതാ​പി​താ​ക്കൾക്കു ഫോൺ ചെയ്‌തു.”

രണ്ടു ഗോപു​ര​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും ഇടയി​ലാ​യി സ്ഥിതി​ചെ​യ്‌തി​രുന്ന മറിയറ്റ്‌ ഹോട്ട​ലി​ലെ ജോലി​ക്കാ​ര​നാ​യി​രു​ന്നു വെൻഡൽ (വലത്ത്‌). അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു: “ആദ്യ സ്‌ഫോ​ടനം നടക്കു​മ്പോൾ ഞാൻ ഹോട്ട​ലി​ലെ ലോബി​യിൽ [സന്ദർശ​കർക്കു വാതിൽ തുറന്നു​കൊ​ടു​ക്കുന്ന] ജോലി​യി​ലാ​യി​രു​ന്നു. തകർന്ന കെട്ടിട ഭാഗങ്ങ​ളും മറ്റും ചുറ്റും വന്നു വീഴു​ന്നതു ഞാൻ കണ്ടു. എതിർ വശത്തുള്ള റോഡി​ലേക്കു നോക്കി​യ​പ്പോൾ കണ്ടത്‌ ആളിക്ക​ത്തുന്ന ശരീര​വു​മാ​യി നിലത്തു കിടക്കുന്ന ഒരു മനുഷ്യ​നെ​യാണ്‌. ഞാൻ എന്റെ കോട്ടും ഷർട്ടും വലിച്ചൂ​രി ഓടി അങ്ങോ​ട്ടു​ചെന്നു തീ കെടു​ത്താൻ ശ്രമിച്ചു. ഒരു വഴിയാ​ത്രി​ക​നും സഹായി​ക്കാൻ ഒപ്പമെത്തി. ഷൂസും സോക്‌സും ഒഴിച്ച്‌ ആ മനുഷ്യ​ന്റെ ദേഹത്തു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന വസ്‌ത്ര​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം കത്തിക്ക​രി​ഞ്ഞു. അപ്പോൾ അഗ്നിശമന പ്രവർത്ത​ക​രെത്തി വൈദ്യ​സ​ഹാ​യം നൽകു​ന്ന​തിന്‌ അദ്ദേഹത്തെ കൊണ്ടു​പോ​യി.

“ഏറെ കഴിയു​ന്ന​തി​നു മുമ്പ്‌ സിബി​എസ്‌ ടിവി ന്യൂസ്‌ കേന്ദ്ര​ത്തിൽനിന്ന്‌ ബ്രൈ​യന്റ്‌ ഗംബെൽ ഫോണിൽ വിളിച്ച്‌ സംഭവ​ങ്ങ​ളു​ടെ ദൃക്‌സാ​ക്ഷി വിവരണം നൽകാൻ ആവശ്യ​പ്പെട്ടു. ആ വിവരണം ടിവി​യിൽ കേട്ടതു​കൊണ്ട്‌ വെർജിൻ ദ്വീപു​ക​ളി​ലെ എന്റെ കുടും​ബ​ത്തിന്‌ ഞാൻ ജീവ​നോ​ടി​രി​ക്കു​ന്നു എന്ന്‌ അറിയാൻ കഴിഞ്ഞു.”

ഇരട്ട ഗോപു​ര​ങ്ങൾക്കും മറിയറ്റ്‌ ഹോട്ട​ലി​നും നേരെ എതിർവ​ശ​ത്തുള്ള വേൾഡ്‌ ഫിനാൻഷ്യൽ സെന്ററി​ലെ ഒരു തൊഴി​ലാ​ളി​യാ​യി​രു​ന്നു ഡോണൾഡ്‌. സംഭവം നടക്കു​മ്പോൾ  കെട്ടി​ട​ത്തി​ന്റെ 31-ാം നിലയിൽ ആയിരു​ന്നു അദ്ദേഹം. 6 അടി 5 ഇഞ്ച്‌ ഉയരവും ഒത്ത വണ്ണവു​മുള്ള ആ മനുഷ്യൻ തന്റെ അനുഭവം വിവരി​ക്കു​ന്നു: “ആ ഭയാനക കാഴ്‌ച കണ്ട്‌ ഞാൻ പകച്ചു​പോ​യി. നോർത്ത്‌ ടവറിന്റെ ജനാല​ക​ളിൽനിന്ന്‌ ആളുകൾ താഴേക്കു വീഴു​ന്ന​തും ചാടു​ന്ന​തും ഞാൻ കണ്ടു. എനിക്കു സമചിത്തത നഷ്ടപ്പെട്ടു. കഴിയു​ന്നത്ര വേഗത്തിൽ ഞാൻ എന്റെ കെട്ടി​ട​ത്തിൽനിന്ന്‌ ഇറങ്ങി​യോ​ടി.”

മറ്റൊരു അനുഭവം 60 വയസ്സി​നു​മേൽ പ്രായ​മുള്ള ഒരു അമ്മയു​ടെ​യും 40-കളിലുള്ള അവരുടെ രണ്ടു പെൺമ​ക്ക​ളു​ടേ​തു​മാണ്‌. രൂത്തും അനുജത്തി ജോനി​യും അമ്മ ജാനി​സി​നോ​ടൊ​പ്പം ഇരട്ട ഗോപു​ര​ങ്ങൾക്ക്‌ അടുത്തുള്ള ഒരു ഹോട്ട​ലിൽ താമസി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ഒരു രജി​സ്റ്റേർഡ്‌ നഴ്‌സായ രൂത്ത്‌ സംഭവം വിവരി​ക്കു​ന്നു: “ഞാൻ കുളി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. വേഗം ഇറങ്ങി​വ​രാൻ എന്റെ അമ്മയും അനുജ​ത്തി​യും വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. ഞങ്ങൾ 16-ാം നിലയി​ലാ​യി​രു​ന്നു. കെട്ടി​ടാ​വ​ശി​ഷ്ട​ങ്ങ​ളും മറ്റും താഴെ വീഴു​ന്നത്‌ ജനാല​യി​ലൂ​ടെ അവർക്കു കാണാ​മാ​യി​രു​ന്നു. എവി​ടെ​നി​ന്നോ എടു​ത്തെ​റി​ഞ്ഞതു പോലെ ഒരു മനുഷ്യ ശരീരം അടുത്തുള്ള മേൽക്കൂ​ര​യു​ടെ മുകളി​ലൂ​ടെ തെറിച്ചു പോകു​ന്നത്‌ അമ്മ കണ്ടു.

“ഞാൻ ഉടനെ വസ്‌ത്രം ധരിച്ചു. ഞങ്ങൾ വേഗം ഗോവ​ണി​പ്പടി വഴി താഴേ​ക്കി​റങ്ങി. ആളുകൾ നിലവി​ളി​ക്കു​ക​യും അലറി​ക്ക​ര​യു​ക​യും ചെയ്യു​ന്നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. തെരു​വി​ലേ​ക്കി​റ​ങ്ങി​യ​പ്പോൾ സ്‌ഫോ​ടന ശബ്ദങ്ങൾ കേട്ടു, ഒപ്പം തീയും കണ്ടു. വേഗം തെക്കുള്ള ബാറ്ററി പാർക്കി​ലേക്കു പോകാൻ ഞങ്ങൾക്കു നിർദേശം ലഭിച്ചു. സ്റ്റേറ്റൻ ഐലൻഡി​ലേ​ക്കുള്ള കടത്തു ബോട്ടു കാത്തു​കി​ട​ക്കു​ന്നത്‌ അവി​ടെ​യാ​യി​രു​ന്നു. അങ്ങോട്ടു പോകുന്ന വഴിക്ക്‌ എങ്ങനെ​യോ അമ്മയെ കാണാ​താ​യി. എങ്ങും പൊടി​യും പുകയും ചാരവും നിറഞ്ഞി​രു​ന്നു. അമ്മയാ​ണെ​ങ്കിൽ കടുത്ത ആസ്‌തമാ രോഗി​യും. അര മണിക്കൂർ ഞങ്ങൾ അമ്മയെ അവി​ടെ​യെ​ല്ലാം തിര​ഞ്ഞെ​ങ്കി​ലും ഫലമു​ണ്ടാ​യില്ല. എന്നിരു​ന്നാ​ലും, അമ്മയ്‌ക്കു നല്ല കാര്യ​പ്രാ​പ്‌തി​യും സമചി​ത്ത​ത​യും ഉള്ളതി​നാൽ ആദ്യ​മൊ​ന്നും ഞങ്ങൾക്കു വലിയ വിഷമം തോന്നി​യില്ല.

“ഒടുവിൽ ബ്രുക്ലിൻ പാലം കടന്ന്‌ അപ്പുറ​ത്തേക്കു പോകാൻ ഞങ്ങൾക്കു നിർദേശം ലഭിച്ചു. അപ്പുറം കടന്ന​പ്പോൾ ‘വാച്ച്‌ടവർ’ എന്ന്‌ വലിയ അക്ഷരത്തിൽ എഴുതി​വെ​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നതു കണ്ട ഞങ്ങൾക്ക്‌ എത്ര ആശ്വാസം തോന്നി​യെ​ന്നോ! അവിടെ ഞങ്ങൾ സുരക്ഷി​ത​രാ​യി​രി​ക്കു​മെന്ന്‌ ഞങ്ങൾക്ക്‌ അറിയാ​മാ​യി​രു​ന്നു.

“അവിടെ ഞങ്ങളെ ഊഷ്‌മ​ള​മാ​യി സ്വീക​രി​ക്കു​ക​യും വേണ്ട താമസ സൗകര്യം നൽകു​ക​യും ചെയ്‌തു. ഞങ്ങളുടെ കൈവശം മാറാൻ വസ്‌ത്ര​ങ്ങ​ളൊ​ന്നും ഇല്ലായി​രു​ന്നു. അതും ഞങ്ങൾക്ക്‌ അവി​ടെ​നി​ന്നു നൽകി. എന്നാൽ അമ്മ എവി​ടെ​യാ​യി​രു​ന്നു? അമ്മ ഏതെങ്കി​ലും ആശുപ​ത്രി​യിൽ എത്തി​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടു​ണ്ടോ എന്നറി​യാ​നാ​യി രാത്രി മുഴു​വ​നും ഞങ്ങൾ അന്വേ​ഷി​ച്ചു. എന്നാൽ ഒരു വിവര​വും ലഭിച്ചില്ല. പിറ്റേന്ന്‌ രാവിലെ പതി​നൊ​ന്ന​ര​യോ​ടെ ഞങ്ങൾക്ക്‌ ഒരു സന്ദേശം ലഭിച്ചു. അമ്മ താഴെ ലോബി​യിൽ വന്നിട്ടു​ണ്ട​ത്രേ! അമ്മയ്‌ക്ക്‌ എന്തായി​രു​ന്നു സംഭവി​ച്ചത്‌?”

അമ്മ കഥ തുടരു​ന്നു: “ഹോട്ട​ലിൽനി​ന്നു തിടു​ക്ക​ത്തിൽ ഇറങ്ങി​യോ​ടു​മ്പോൾ ഞങ്ങളോ​ടൊ​പ്പം പോരാൻ കഴിയാഞ്ഞ, പ്രായ​മായ ഒരു സുഹൃ​ത്തി​നെ കുറി​ച്ചോർത്ത്‌ എനിക്കു വലിയ വിഷമം തോന്നി. തിരിച്ചു ചെന്ന്‌ അവരെ എടു​ത്തോ​ണ്ടു പോന്നാ​ലോ എന്നു ഞാൻ ചിന്തിച്ചു. എന്നാൽ അത്‌ അങ്ങേയറ്റം അപകട​ക​ര​മാ​യി​രു​ന്നു. ആ ബഹളത്തി​നി​ട​യിൽ ഞാനെ​ങ്ങ​നെ​യോ എന്റെ മക്കളിൽനിന്ന്‌ ഒറ്റപ്പെട്ടു പോയി. എന്നാൽ അവരെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ഓർത്ത്‌ എനിക്കു വലിയ വേവലാ​തി​യൊ​ന്നും തോന്നി​യില്ല. അവർ സ്വന്തം കാര്യം നോക്കാൻ പ്രാപ്‌ത​രാ​ണെന്ന്‌ എനിക്ക്‌ അറിയാം. കൂടാതെ രൂത്താ​ണെ​ങ്കിൽ ഒരു നഴ്‌സും.

“നോക്കു​ന്നി​ട​ത്തെ​ല്ലാം ആളുകൾക്കു സഹായം ആവശ്യ​മാ​യി​രു​ന്നു—പ്രത്യേ​കി​ച്ചും കൊച്ചു കുട്ടി​കൾക്ക്‌. ആവുന്നത്ര പേരെ ഞാൻ സഹായി​ച്ചു. പരിക്കു​ക​ളു​ടെ ഗൗരവം അനുസ​രിച്ച്‌ ആളുകളെ തരംതി​രി​ക്കു​ക​യും അവർക്ക്‌ ആവശ്യ​മായ വൈദ്യ​സ​ഹാ​യം നൽകു​ക​യും ചെയ്‌തു​കൊ​ണ്ടി​രുന്ന സ്ഥലത്തേക്ക്‌ ഞാൻ പോയി. കരിയും പൊടി​യും​കൊ​ണ്ടു മൂടിയ പോലീ​സു​കാ​രെ​യും  അഗ്നിശമന പ്രവർത്ത​ക​രെ​യും കൈയും മുഖവു​മെ​ല്ലാം കഴുകി വൃത്തി​യാ​ക്കാൻ ഞാൻ സഹായി​ച്ചു. വെളു​പ്പിന്‌ ഏതാണ്ട്‌ 3:00 മണി വരെ ഞാൻ അവിടെ തങ്ങി. പിന്നെ അവസാ​നത്തെ ബോട്ടിൽ ഞാൻ സ്റ്റേറ്റൻ ഐലൻഡി​ലേക്കു പോയി. മക്കൾ അവിടെ കാണു​മെ​ന്നാ​ണു ഞാൻ വിചാ​രി​ച്ചത്‌. എന്നാൽ അവർ അവിടെ ഉണ്ടായി​രു​ന്നില്ല.

“രാവിലെ ആദ്യത്തെ ബോട്ടിൽ തിരിച്ചു മാൻഹ​ട്ട​നി​ലേക്കു വരാൻ ഞാൻ ശ്രമിച്ചു. എന്നാൽ ഞാൻ അടിയ​ന്തിര രക്ഷാ​പ്ര​വർത്ത​ക​രിൽപ്പെട്ട ഒരാൾ അല്ലായി​രു​ന്ന​തി​നാൽ അതിന്‌ എന്നെ അനുവ​ദി​ച്ചില്ല. അപ്പോൾ ഞാൻ സഹായിച്ച ഒരു പോലീ​സു​കാ​രനെ കണ്ടു. ‘ജോൺ! എനിക്കു മാൻഹ​ട്ട​നി​ലേക്കു തിരി​ച്ചു​പോ​ക​ണ​മ​ല്ലോ’ എന്നു ഞാൻ വിളിച്ചു പറഞ്ഞ​പ്പോൾ ‘എന്റെ കൂടെ പോരൂ’ എന്ന്‌ അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു.

“മാൻഹ​ട്ട​നിൽ എത്തിയ ഉടനെ ഞാൻ വീണ്ടും മറിയറ്റ്‌ ഹോട്ട​ലി​ലേക്കു പോയി. പ്രായ​മായ എന്റെ സുഹൃ​ത്തി​നെ ഒരുപക്ഷേ സഹായി​ക്കാൻ കഴി​ഞ്ഞേ​ക്കും എന്നു ഞാൻ കരുതി. എന്നാൽ അവി​ടെ​യെ​ത്തിയ ഞാൻ കണ്ടത്‌ ആ ഹോട്ടൽ തകർന്നു തരിപ്പ​ണ​മാ​യി കിടക്കു​ന്ന​താണ്‌! നഗരത്തി​ന്റെ ഹൃദയ​ഭാ​ഗം നിശ്ചല​മാ​യി​രു​ന്നു. മാൻഹട്ടൻ തരിച്ചു​നിൽക്കു​ന്നതു പോലെ തോന്നി. മുഖത്ത്‌ ദുഃഖം നിഴലി​ക്കുന്ന അവശരായ പോലീ​സു​കാ​രെ​യും അഗ്നിശമന സേനാം​ഗ​ങ്ങ​ളെ​യും മാത്രമേ കാണാൻ ഉണ്ടായി​രു​ന്നു​ള്ളൂ.

“ഞാൻ ബ്രുക്ലിൻ പാലത്തി​ന്റെ ഭാഗ​ത്തേക്കു നടന്നു. പാലം കടന്ന്‌ അപ്പുറത്ത്‌ എത്താറാ​യ​പ്പോൾ ‘വാച്ച്‌ടവർ’ എന്ന്‌ എഴുതി​യി​രി​ക്കുന്ന പരിചി​ത​മായ കെട്ടിടം കണ്ടു. മക്കൾ ഒരുപക്ഷേ അവിടെ കാണു​മെന്നു കരുതി ഞാൻ അങ്ങോട്ടു പോയി. എന്റെ ഊഹം ശരിയാ​യി​രു​ന്നു. ലോബി​യിൽ കാത്തി​രുന്ന എന്റെയ​ടു​ത്തേക്ക്‌ അവർ ഇറങ്ങിവന്ന ആ നിമിഷം . . . ഞങ്ങൾ പരസ്‌പരം കെട്ടി​പ്പി​ടിച്ച്‌ എത്ര കരഞ്ഞെ​ന്നോ!

“ഇത്രയ​ധി​കം പൊടി​യും പുകയു​മെ​ല്ലാം അടിച്ചി​ട്ടും എനിക്ക്‌ ആ സമയത്ത്‌ ഒരു പ്രാവ​ശ്യം പോലും വലിവു​ണ്ടാ​യില്ല എന്നതാണ്‌ അതിശയം. ഞാൻ മുഴു​സ​മ​യ​വും പ്രാർഥി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. മറ്റുള്ള​വർക്ക്‌ ഒരു ഭാരമാ​യി​രി​ക്കാ​നല്ല അവരെ സഹായി​ക്കാ​നാ​ണു ഞാൻ ആഗ്രഹി​ച്ചത്‌.”

“വിമാനം ഇറക്കാൻ പറ്റിയ സ്ഥലമൊ​ന്നും ഇവിടെ ഇല്ലല്ലോ!”

ഇരുപ​ത്തി​നാ​ലു​കാ​രി​യായ റേച്ചൽ ഒരു ഉണരുക! ലേഖക​നോ​ടു പറഞ്ഞു: “ഞാൻ മാൻഹ​ട്ട​നി​ലെ എന്റെ ബ്ലോക്കിൽനിന്ന്‌ നടന്നു വരിക​യാ​യി​രു​ന്നു. മുകളിൽ ഒരു വിമാനം പറക്കുന്ന ശബ്ദം കേട്ടു. അതിഭ​യങ്കര ശബ്ദം ആയിരു​ന്ന​തി​നാൽ ഞാൻ തല ഉയർത്തി നോക്കി. എനിക്ക്‌ എന്റെ കണ്ണുകളെ വിശ്വ​സി​ക്കാ​നാ​യില്ല—ഒരു കൂറ്റൻ ജെറ്റ്‌ വിമാനം താഴേ​ക്കി​റ​ക്കുക ആയിരു​ന്നു. അത്‌ ഇത്ര വേഗത്തിൽ ഇത്ര താഴ്‌ന്നു പറക്കു​ന്നത്‌ എന്തു​കൊ​ണ്ടാ​ണെന്ന്‌ എനിക്കു മനസ്സി​ലാ​യില്ല. വിമാനം ഇറക്കാൻ പറ്റിയ സ്ഥലമൊ​ന്നും ഇവിടെ ഇല്ലല്ലോ! ഇനി, പൈല​റ്റിന്‌ നിയ​ന്ത്രണം നഷ്ടപ്പെ​ട്ട​താ​യി​രി​ക്കു​മോ എന്നു ഞാൻ ചിന്തിച്ചു. അപ്പോൾ, ‘ആ വിമാനം കെട്ടി​ട​ത്തിൽ ഇടിച്ചു!’ എന്ന്‌ ഒരു സ്‌ത്രീ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു. നോർത്ത്‌ ടവറിൽ ഒരു വലിയ അഗ്നി​ഗോ​ളം രൂപ​പ്പെട്ടു. ആ കൂറ്റൻ കെട്ടി​ട​ത്തിൽ കറുപ്പു നിറത്തിൽ ഒരു വലിയ ദ്വാരം പ്രത്യ​ക്ഷ​പ്പെട്ടു.

“എന്റെ ജീവി​ത​ത്തി​ലെ ഏറ്റവും ഭയാന​ക​മായ കാഴ്‌ച​യാ​യി​രു​ന്നു അത്‌. അതു ശരിക്കും നടക്കു​ക​യാ​ണെന്നു വിശ്വ​സി​ക്കാ​നാ​യില്ല. ഞാൻ അന്തംവി​ട്ടു നോക്കി​നി​ന്നു. അൽപ്പം കഴിഞ്ഞ​പ്പോൾ രണ്ടാമ​തൊ​രു വിമാനം അടുത്ത ടവറി​ലും വന്നിടി​ച്ചു. തുടർന്ന്‌ രണ്ടു കെട്ടി​ട​ങ്ങ​ളും തകർന്നു വീണു. എനിക്ക്‌ സമചിത്തത നഷ്ടപ്പെട്ടു. എനിക്കു താങ്ങാ​വു​ന്ന​തി​നും അപ്പുറ​മാ​യി​രു​ന്നു അത്‌!”

“നീന്തേണ്ടി വന്നാൽ നീന്താം”

പതിനാ​റു വയസ്സുള്ള ഡെനിസ്‌ വേൾഡ്‌ ട്രേഡ്‌ സെന്ററിൽനിന്ന്‌ മൂന്നു ബ്ലോക്ക്‌ തെക്കു മാറി സ്ഥിതി​ചെ​യ്യുന്ന അമേരി​ക്കൻ സ്റ്റോക്ക്‌ എക്‌സ്‌ചേ​ഞ്ചി​ന​ടു​ത്തുള്ള തന്റെ സ്‌കൂ​ളിൽ എത്തിയതേ ഉണ്ടായി​രു​ന്നു​ള്ളൂ. “9:00 മണി കഴിഞ്ഞ സമയം. കാര്യ​മാ​യിട്ട്‌ എന്തോ സംഭവി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടെന്ന്‌ എനിക്കു മനസ്സി​ലാ​യി. എന്നാൽ അത്‌ എന്താ​ണെന്ന്‌ അറിയി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. ഞാൻ സ്‌കൂ​ളി​ന്റെ 11-ാം നിലയി​ലാ​യി​രു​ന്നു. ഞങ്ങൾക്ക്‌ ചരി​ത്ര​ത്തി​ന്റെ ക്ലാസ്സ്‌ നടക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. കുട്ടി​ക​ളെ​ല്ലാം ആകെ പേടി​ച്ച​ര​ണ്ടി​രു​ന്നു. എന്നിട്ടും ഞങ്ങളുടെ ടീച്ചർ ഒരു പരീക്ഷ നടത്താ​നുള്ള ഒരുക്ക​ത്തി​ലാ​യി​രു​ന്നു. ഞങ്ങൾക്കാ​കട്ടെ, എങ്ങനെ​യെ​ങ്കി​ലു​മൊ​ന്നു വീട്ടിൽ എത്തിയാൽ മതി​യെ​ന്നും.

“തുടർന്ന്‌ രണ്ടാമത്തെ വിമാനം സൗത്ത്‌ ടവറിൽ വന്നിടി​ച്ച​പ്പോൾ ഞങ്ങളുടെ കെട്ടിടം കുലുങ്ങി. എന്നിട്ടും എന്താണു സംഭവി​ച്ച​തെന്നു ഞങ്ങൾക്കു മനസ്സി​ലാ​യില്ല. പെട്ടെന്നു ടീച്ചറു​ടെ വാക്കി-ടോക്കി​യി​ലൂ​ടെ കേട്ടു: ‘രണ്ടു വിമാ​നങ്ങൾ ഇരട്ട ഗോപു​ര​ങ്ങ​ളിൽ ഇടിച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു!’ ഞാൻ ചിന്തിച്ചു, ‘ഇവിടെ ഇങ്ങനെ​യി​രു​ന്നാൽ ശരിയാ​വില്ല. ഇത്‌ ഭീകര​പ്ര​വർത്ത​ന​മാണ്‌. അടുത്തത്‌ സ്റ്റോക്ക്‌ എക്‌സ്‌ചേഞ്ച്‌ ആയിരി​ക്കും.’ അതു​കൊണ്ട്‌ ഞങ്ങൾ അവി​ടെ​നി​ന്നും പുറത്തു കടന്നു.

“ഞങ്ങൾ ബാറ്ററി പാർക്കി​ലേക്ക്‌ ഓടി. അതിനി​ടെ, എന്താണു സംഭവി​ക്കു​ന്ന​തെന്നു കാണാൻ ഞാൻ ഒന്നു തിരിഞ്ഞു നോക്കി. സൗത്ത്‌ ടവർ ഏതു നിമി​ഷ​വും വീഴു​മെന്ന്‌ എനിക്കു മനസ്സി​ലാ​യി. ഒരുപക്ഷേ അതേത്തു​ടർന്ന്‌ ഉയർന്ന കെട്ടി​ട​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം ഒന്നൊ​ന്നാ​യി നിലം​പൊ​ത്തി​യേ​ക്കു​മോ എന്നു ഞാൻ ഭയന്നു. മൂക്കി​ലും തൊണ്ട​യി​ലു​മെ​ല്ലാം ചാരവും പൊടി​യും നിറഞ്ഞ​തി​നാൽ എനിക്കു ശ്വാസം​മു​ട്ടി. ‘നീന്തേണ്ടി വന്നാൽ നീന്താം’ എന്നു വിചാ​രിച്ച്‌ ഞാൻ ഈസ്റ്റ്‌ നദിയു​ടെ ഭാഗ​ത്തേക്ക്‌ ഓടി. ‘എന്നെ രക്ഷിക്കണേ’ എന്ന്‌ ഓട്ടത്തി​നി​ട​യിൽ ഞാൻ യഹോ​വ​യോ​ടു പ്രാർഥി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.

“ഒടുവിൽ, ന്യൂ​ജേ​ഴ്‌സി​യി​ലേ​ക്കുള്ള ഒരു ബോട്ടിൽ എന്നെ കയറ്റി. അഞ്ചി​ലേറെ മണിക്കൂർ കഴിഞ്ഞാണ്‌  എന്റെ അമ്മയ്‌ക്ക്‌ എന്റെ അടു​ത്തെ​ത്താൻ സാധി​ച്ചത്‌, എന്തായാ​ലും എനിക്കു കുഴപ്പ​മൊ​ന്നും സംഭവി​ച്ചില്ല!”

“ഇത്‌ എന്റെ ജീവി​ത​ത്തി​ലെ അവസാ​നത്തെ ദിവസ​മാ​ണോ?”

ന്യൂ​ജേ​ഴ്‌സി​യി​ലെ പ്രിൻസ്റ്റ​ണിൽനി​ന്നുള്ള 28 വയസ്സു​കാ​ര​നായ ജോഷ്വ നോർത്ത്‌ ടവറിന്റെ 40-ാം നിലയിൽ ഒരു ക്ലാസ്സ്‌ എടുത്തു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. അദ്ദേഹം പറയുന്നു: “പൊടു​ന്നനേ ഒരു ബോംബ്‌ സ്‌ഫോ​ടനം നടന്നതു​പോ​ലെ തോന്നി. കെട്ടിടം വിറച്ച​പ്പോൾ ഞാൻ വിചാ​രി​ച്ചു, ‘അല്ല, അത്‌ ഒരു ഭൂമി​കു​ലു​ക്കം ആയിരു​ന്നു.’ പുറ​ത്തേക്കു നോക്കി​യ​പ്പോൾ ഞാൻ ഞെട്ടി​പ്പോ​യി—പുക ഉയരുന്നു, കെട്ടിട ഭാഗങ്ങൾ നാലു​പാ​ടും ചിതറി​ത്തെ​റി​ക്കു​ന്നു. ഞാൻ കുട്ടി​ക​ളോ​ടു പറഞ്ഞു, ‘എല്ലാവ​രും വേഗം പുറത്തു കടക്കൂ, സാധന​ങ്ങ​ളൊ​ന്നും എടുക്കേണ്ട!’

“ഞങ്ങൾ ഗോവ​ണി​പ്പ​ടി​യി​റങ്ങി ഓടി. അവിട​മെ​ങ്ങും പുക നിറയു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. സ്‌പ്രി​ങ്ക​ള​റു​ക​ളിൽനിന്ന്‌ വെള്ളവും വരുന്നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ ആരും വെപ്രാ​ള​പ്പെ​ട്ടില്ല. തീയു​മാ​യി മുഖാ​മു​ഖം വരരുതേ എന്നതാ​യി​രു​ന്നു എന്റെ പ്രാർഥന മുഴു​വ​നും.

“ഗോവ​ണി​പ്പ​ടി​യി​ലൂ​ടെ താഴേക്ക്‌ ഓടു​മ്പോൾ ഞാൻ ചിന്തിച്ചു ‘ഇത്‌ എന്റെ ജീവി​ത​ത്തി​ലെ അവസാ​നത്തെ ദിവസ​മാ​ണോ?’ ഞാൻ യഹോ​വ​യോ​ടു പ്രാർഥി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടേ​യി​രു​ന്നു. പെട്ടെന്ന്‌ എനിക്ക്‌ എന്തെന്നി​ല്ലാത്ത ഒരു സമാധാ​നം അനുഭ​വ​പ്പെട്ടു. അത്തരം സമാധാ​നം ഞാൻ മുമ്പൊ​രി​ക്ക​ലും അനുഭ​വി​ച്ചി​ട്ടില്ല. ആ നിമിഷം ഞാൻ ഒരിക്ക​ലും മറക്കില്ല.

“ഒടുവിൽ ഞങ്ങൾ കെട്ടി​ട​ത്തി​നു പുറ​ത്തെ​ത്തി​യ​പ്പോൾ പോലീസ്‌ എല്ലാവ​രെ​യും അവി​ടെ​നിന്ന്‌ ഒഴിപ്പി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ഞാൻ തിരിഞ്ഞ്‌ ആ കെട്ടി​ട​ങ്ങ​ളി​ലേക്കു നോക്കി. രണ്ടു ഗോപു​ര​ങ്ങ​ളും പിളർന്നി​രി​ക്കു​ന്നതു കണ്ടു. അത്‌ അവിശ്വ​സ​നീ​യ​മാ​യി​രു​ന്നു.

“ഒരു ശ്‌മശാന മൂകത അവിട​യെ​ങ്ങും തളം​കെട്ടി—ആയിര​ക്ക​ണ​ക്കി​നാ​ളു​കൾ ഒരുമി​ച്ചു ശ്വാസ​മ​ടക്കി നിന്നാ​ലെ​ന്ന​തു​പോ​ലെ. ന്യൂ​യോർക്ക്‌ നഗരം വിറങ്ങ​ലി​ച്ചു നിൽക്കു​ന്നതു പോലെ തോന്നി. തുടർന്ന്‌ ഒരു കൂട്ടനി​ല​വി​ളി ഉയർന്നു. സൗത്ത്‌ ടവർ നിലം​പ​തി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു! പുകയും ചാരവും പൊടി​യു​മൊ​ക്കെ ഞങ്ങൾ നിന്നി​രുന്ന ഭാഗ​ത്തേക്ക്‌ ആഞ്ഞടിച്ചു. സിനി​മ​യി​ലും മറ്റും കാണുന്ന സ്‌പെഷൽ ഇഫക്ടുകൾ പോ​ലെ​യാ​യി​രു​ന്നു അത്‌. ഒരു വ്യത്യാ​സം മാത്രം, ഇതു ശരിക്കും സംഭവി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. പൊടി​പ​ടലം കൊണ്ട്‌ അവിട​മാ​കെ മൂടി​യ​തി​നെ തുടർന്ന്‌ ഞങ്ങൾക്ക്‌ ശ്വസി​ക്കാൻ പോലും കഴിയാ​താ​യി.

“മാൻഹട്ടൻ പാലത്തി​ന​ടുത്ത്‌ എത്തിയ​പ്പോൾ ഞാൻ തിരിഞ്ഞു നോക്കി. നോർത്ത്‌ ടവർ അതിന്റെ വലിയ ടിവി ആന്റിന​യോ​ടൊ​പ്പം തകർന്നു വീഴു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. പാലം കടക്കവേ, ബെഥേ​ലിൽ, യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളു​ടെ ലോക ഹെഡ്‌ക്വാർട്ടേ​ഴ്‌സിൽ സുരക്ഷി​ത​നാ​യി എത്തണേ എന്നായി​രു​ന്നു എന്റെ പ്രാർഥന. ആ കെട്ടിടം കണ്ട്‌ ഇത്രയ​ധി​കം സന്തോഷം തോന്നി​യി​ട്ടുള്ള വേറൊ​രു അവസരം മുമ്പ്‌ ഉണ്ടായി​ട്ടില്ല. അവിടത്തെ ഫാക്ടറി മതിലിൽ ആയിര​ങ്ങൾക്കു ദിവസ​വും വായി​ക്കാൻ പാകത്തിൽ ‘ദൈവ​വ​ച​ന​മായ വിശുദ്ധ ബൈബിൾ ദിവസ​വും വായി​ക്കുക!’ എന്ന്‌ വലുതാ​യിട്ട്‌ എഴുതി വെച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. അതു കണ്ടപ്പോൾ ഞാൻ ചിന്തിച്ചു: ‘അവിടെ എത്താറാ​യി. തളർന്നു പോക​രുത്‌.’

“ആ സംഭവ​ങ്ങളെ കുറിച്ചു ചിന്തി​ക്കു​മ്പോൾ, ശരിയായ മുൻഗ​ണ​നകൾ വെക്കേ​ണ്ടത്‌ എത്ര പ്രധാ​ന​മാ​ണെന്ന്‌ എനിക്കു കാണാൻ കഴിയു​ന്നു. ജീവി​ത​ത്തി​ലെ ഏറ്റവും പ്രധാ​ന​പ്പെട്ട കാര്യ​ങ്ങൾക്കു​തന്നെ പ്രഥമ സ്ഥാനം നൽകാൻ നാം ശ്രദ്ധി​ക്കണം.”

“ആളുകൾ ടവറിൽനിന്ന്‌ എടുത്തു​ചാ​ടു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു”

ഒരു ഭൂഗർഭ തീവണ്ടി സ്റ്റേഷനിൽനി​ന്നു പുറത്തു വന്നപ്പോ​ഴാണ്‌ 22 വയസ്സുള്ള ജെസിക്ക ആ രംഗം കാണു​ന്നത്‌. “ചാരവും കെട്ടി​ടാ​വ​ശി​ഷ്ട​ങ്ങ​ളും ലോഹ​ക്ക​ഷ​ണ​ങ്ങ​ളു​മൊ​ക്കെ താഴേക്കു വീഴു​ന്നതു ഞാൻ കണ്ടു. പബ്ലിക്ക്‌ ടെലി​ഫോൺ ഉപയോ​ഗി​ക്കാൻ ആളുകൾ കാത്തു​നിൽക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. കാലതാ​മസം നിമിത്തം എല്ലാവ​രും കൂടുതൽ കൂടുതൽ പരി​ഭ്രാ​ന്ത​രാ​കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ശാന്തമാ​യി​രി​ക്കാൻ എന്നെ സഹായി​ക്കണേ എന്നു ഞാൻ പ്രാർഥി​ച്ചു. തുടർന്ന്‌ മറ്റൊരു സ്‌ഫോ​ട​ന​മു​ണ്ടാ​യി. ആകാശ​ത്തു​നിന്ന്‌ ഉരുക്കും കുപ്പി​ച്ചി​ല്ലും വന്നു വീഴാൻ തുടങ്ങി. ‘അതു മറ്റൊരു വിമാ​ന​മാ​യി​രു​ന്നു!’ എന്ന്‌ ആളുകൾ വിളി​ച്ചു​പ​റ​യു​ന്നതു ഞാൻ കേട്ടു.

“ഞാൻ മുകളി​ലേക്കു നോക്കി. അതിഭീ​ക​ര​മാ​യി​രു​ന്നു ആ കാഴ്‌ച—തീയും പുകയും​കൊ​ണ്ടു നിറഞ്ഞ മുകളി​ലത്തെ നിലക​ളിൽനിന്ന്‌ ആളുകൾ എടുത്തു ചാടു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ഒരു സ്‌ത്രീ​യും പുരു​ഷ​നും വീഴുന്ന രംഗം, അത്‌ ഇപ്പോ​ഴും എന്റെ കൺമു​മ്പിൽ മായാതെ നിൽക്കു​ന്നു. കുറച്ചു നേരം ഒരു ജനാല​യിൽ തൂങ്ങി​ക്കി​ടന്ന അവർ പിന്നീടു പിടി​വിട്ട്‌ താഴേക്കു വീണു. അങ്ങേയറ്റം ഹൃദയ​ഭേ​ദ​ക​മാ​യി​രു​ന്നു ആ കാഴ്‌ച.

“ഒടുവിൽ ഞാൻ ബ്രുക്ലിൻ പാലത്തി​ന​ടുത്ത്‌ എത്തി. ഷൂസ്‌ ഇട്ടു​കൊണ്ട്‌ ഓടാൻ ബുദ്ധി​മു​ട്ടാ​യി​രു​ന്ന​തി​നാൽ അവിടെ എത്തിയ​പ്പോൾ അത്‌ ഊരി​മാ​റ്റി​യിട്ട്‌, ഞാൻ നദിയു​ടെ മറുക​ര​യി​ലേക്ക്‌ ഓടി. എന്നിട്ടു നേരെ വാച്ച്‌ടവർ ഓഫീസ്‌ കെട്ടി​ട​ത്തി​ലേക്കു ചെന്നു. സമനില കൈവ​രി​ക്കാൻ അവിടെ എനിക്ക്‌ ഉടനെ സഹായം ലഭിച്ചു.

“അന്നു രാത്രി വീട്ടി​ലെ​ത്തി​യ​പ്പോൾ ഞാൻ 2001 ആഗസ്റ്റ്‌ 22 ലക്കം ഉണരുക!യിലെ (ഇംഗ്ലീഷ്‌) ‘മാനസി​കാ​ഘാ​താ​നന്തര സമ്മർദ​വു​മാ​യി പൊരു​ത്ത​പ്പെ​ടുക’ എന്ന ലേഖന​പ​രമ്പര വായിച്ചു. എനിക്ക്‌ അതിലെ വിവരങ്ങൾ അത്യാ​വ​ശ്യ​മാ​യി​രു​ന്നു!”

ദുരന്ത​ത്തി​ന്റെ വ്യാപ്‌തി, തങ്ങളാ​ലാ​വുന്ന വിധങ്ങ​ളി​ലെ​ല്ലാം മറ്റുള്ള​വരെ സഹായി​ക്കാൻ ആളുകളെ പ്രേരി​പ്പി​ച്ചു. അടുത്ത ലേഖനം സംഭവ​ത്തി​ന്റെ ആ വശത്തെ കുറിച്ചു ചർച്ച ചെയ്യുന്നു. (g02 1/8)

[അടിക്കു​റി​പ്പു​കൾ]

 [8, 9 പേജു​ക​ളി​ലെ രേഖാ​ചി​ത്രം/ചിത്രങ്ങൾ]

(പൂർണ​രൂ​പ​ത്തിൽ കാണു​ന്ന​തിന്‌ പ്രസി​ദ്ധീ​ക​രണം നോക്കുക)

 നശിപ്പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടത്‌

1 നോർത്ത്‌ ടവർ 1 വേൾഡ്‌ ട്രേഡ്‌ സെന്റർ

2 സൗത്ത്‌ ടവർ 2 വേൾഡ്‌ ട്രേഡ്‌ സെന്റർ

3 മറിയറ്റ്‌ ഹോട്ടൽ 3 വേൾഡ്‌ ട്രേഡ്‌ സെന്റർ

7 7 വേൾഡ്‌ ട്രേഡ്‌ സെന്റർ

കനത്ത കേടു​പാ​ടു​കൾ സംഭവി​ച്ചത്‌

4 4 വേൾഡ്‌ ട്രേഡ്‌ സെന്റർ

5 5 വേൾഡ്‌ ട്രേഡ്‌ സെന്റർ

L വൺ ലിബർട്ടി പ്ലാസ

D ഡോയിഷ്‌ ബാങ്ക്‌ 130 ലിബർട്ടി സ്‌ട്രീറ്റ്‌

6 യു.എസ്‌. കസ്റ്റംസ്‌ ഹൗസ്‌ 6 വേൾഡ്‌ ട്രേഡ്‌ സെന്റർ

N S കാൽന​ട​ക്കാർക്കാ​യുള്ള നോർത്ത്‌, സൗത്ത്‌ പാലങ്ങൾ

ഭാഗികമായ കേടു​പാ​ടു​കൾ സംഭവി​ച്ചത്‌

2F 2 ലോക സാമ്പത്തിക കേന്ദ്രം

3F 3 ലോക സാമ്പത്തിക കേന്ദ്രം

W വിന്റർ ഗാർഡൻ

[കടപ്പാട്‌]

As of October 4, 2001 3D Map of Lower Manhattan by Urban Data Solutions, Inc.

[ചിത്രങ്ങൾ]

ഏറ്റവും മുകളിൽ: സൗത്ത്‌ ടവർ ആദ്യം തകർന്നു​വീ​ണു

തൊട്ടു മുകളിൽ: ചിലർ വാച്ച്‌ടവർ കെട്ടി​ട​ങ്ങ​ളിൽ അഭയം പ്രാപി​ച്ചു

വലത്ത്‌: നൂറു​ക​ണ​ക്കിന്‌ അഗ്നിശമന സേനാം​ഗ​ങ്ങ​ളും രക്ഷാ​പ്ര​വർത്ത​ക​രും സംഭവ​സ്ഥ​ലത്ത്‌ അക്ഷീണം പ്രവർത്തി​ച്ചു

[കടപ്പാട്‌]

AP Photo/Jerry Torrens

Andrea Booher/FEMA News Photo

[3-ാം പേജിലെ ചിത്ര​ങ്ങൾക്ക്‌ കടപ്പാട്‌]

AP Photo/Marty Lederhandler

[4-ാം പേജിലെ ചിത്ര​ങ്ങൾക്ക്‌ കടപ്പാട്‌]

AP Photo/Suzanne Plunkett