സിറിയ രസാവ​ഹ​മായ ഗതകാ​ല​ത്തി​ന്റെ മാറ്റൊ​ലി​കൾ

പുരാതന ലോക​ത്തി​ന്റെ ഒരു നാൽക്ക​വ​ല​യി​ലാ​യി​രു​ന്നു അതിന്റെ സ്ഥാനം. മെഡി​റ്റ​റേ​നി​യ​നിൽനിന്ന്‌ ചൈന​യി​ലേ​ക്കും ഈജി​പ്‌തിൽനിന്ന്‌ ആനറ്റോ​ലി​യ​യി​ലേ​ക്കും യാത്രാ​സം​ഘങ്ങൾ കടന്നു​പോ​യി​രുന്ന പാതക​ളു​ടെ സംഗമ സ്ഥാനത്തു​തന്നെ. ആക്കാദ്‌, ബാബി​ലോൺ, ഈജി​പ്‌ത്‌, പേർഷ്യ, ഗ്രീസ്‌, റോം തുടങ്ങിയ നാടു​ക​ളി​ലെ സൈന്യ​ങ്ങൾ പടയോ​ട്ടം നടത്തി​യി​ട്ടുള്ള സ്ഥലം. നൂറ്റാ​ണ്ടു​കൾക്കു​ശേഷം, തുർക്കി​ക​ളും കുരി​ശു​യു​ദ്ധ​ക്കാ​രും ഇതുവഴി കടന്നു​പോ​യി​ട്ടുണ്ട്‌. ആധുനി​ക​നാ​ളു​ക​ളിൽ, ഫ്രഞ്ച്‌-ബ്രിട്ടീഷ്‌ സൈന്യ​ങ്ങൾ ഇതിന്റെ നിയ​ന്ത്രണം പിടി​ച്ചെ​ടു​ക്കാ​നാ​യി പൊരു​തി​യി​ട്ടുണ്ട്‌.

സഹസ്രാ​ബ്ദ​ങ്ങൾക്കു​മു​മ്പേ അതിനു ലഭിച്ച സിറിയ എന്ന പേരിൽ ഇപ്പോ​ഴും ആ പ്രദേ​ശ​ത്തി​ന്റെ ഒരു ഭാഗം അറിയ​പ്പെ​ടു​ന്നു. അനേകം വികാ​സ​പ​രി​ണാ​മ​ങ്ങൾക്ക്‌ ഈ നാട്‌ വിധേ​യ​മാ​യി​ട്ടു​ണ്ടെ​ങ്കി​ലും ഇന്നും ചരി​ത്ര​ത്തി​ന്റെ മാറ്റൊ​ലി​കൾ അവിടെ മുഴങ്ങി​ക്കേൾക്കാം. ബൈബിൾ വിദ്യാർഥി​കൾക്കു വിശി​ഷ്യാ താത്‌പ​ര്യ​മുള്ള നാടാ​ണിത്‌, ബൈബിൾ ചരി​ത്ര​ത്തിൽ സിറിയ വഹിച്ചി​ട്ടുള്ള പങ്കാണ്‌ അതിനു കാരണം.

ദമസ്‌കൊസ്‌—ഒരു പുരാതന നഗരം

ഉദാഹ​ര​ണ​ത്തിന്‌, സിറി​യ​യു​ടെ തലസ്ഥാ​ന​മായ ദമസ്‌കൊ​സി​ന്റെ (ദമ്മേ​ശെക്ക്‌) കാര്യം​തന്നെ എടുക്കാം. സ്ഥാപി​ത​മായ കാലം മുതൽ ഇന്നോളം ജനവാ​സ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ട്ടുള്ള ലോക​ത്തി​ലെ ഏറ്റവും പുരാതന നഗരങ്ങ​ളിൽ ഒന്നാണ്‌ ഇതെന്നു പറയ​പ്പെ​ടു​ന്നു. ആന്റി-ലബനോൻ പർവത​നി​ര​യു​ടെ അടിവാ​ര​ത്തിൽ, ബാരദ​പ്പു​ഴ​യു​ടെ തീരങ്ങ​ളിൽ, സിറിയൻ മഹാമ​രു​ഭൂ​മി​യു​ടെ അറ്റത്തായി സ്ഥിതി​ചെ​യ്യുന്ന ഈ മരുപ്പച്ച നഗരം നൂറ്റാ​ണ്ടു​ക​ളാ​യി സന്ദർശ​കരെ അവി​ടേക്കു മാടി​വി​ളി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്നു. ഗോ​ത്ര​പി​താ​വായ അബ്രാ​ഹാം തെക്ക്‌ കനാനി​ലേ​ക്കുള്ള തന്റെ യാത്രാ​മ​ധ്യേ സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ഈ പ്രദേ​ശ​ത്തു​കൂ​ടി കടന്നു​പോ​യി​ട്ടു​ണ്ടാ​കണം. തന്റെ കുടും​ബ​ത്തിൽ ഒരു ദാസനാ​യി “ദമ്മേ​ശെ​ക്കു​കാ​ര​നായ” എല്യേ​സ​റി​നെ അവൻ എടുക്കു​ക​യും ചെയ്‌തു.—ഉല്‌പത്തി 15:2.

ഏതാണ്ട്‌ ഒരു സഹസ്രാ​ബ്ദ​ത്തി​നു​ശേഷം സിറി​യ​യി​ലെ സോബാ​രാ​ജാ​ക്ക​ന്മാർ ഇസ്രാ​യേ​ലി​ലെ ആദ്യ രാജാ​വാ​യി​രുന്ന ശൗലിനു നേരെ യുദ്ധം ചെയ്‌തു. (1 ശമൂവേൽ 14:47) ഇസ്രാ​യേ​ലി​ലെ രണ്ടാമത്തെ രാജാ​വാ​യി​രുന്ന ദാവീ​ദും അരാമ്യ​രാ​ജാ​ക്ക​ന്മാ​രോ​ടു (സിറി​യ​യു​ടെ എബ്രായ പേരാണ്‌ അരാം) പോരാ​ടി. അവൻ അവരെ തോൽപ്പിച്ച്‌ “ദമ്മേ​ശെ​ക്കി​നോ​ടു ചേർന്ന അരാമിൽ കാവല്‌പ​ട്ടാ​ള​ങ്ങളെ പാർപ്പി​ച്ചു.” (2 ശമൂവേൽ 8:3-8) ഇസ്രാ​യേ​ലും സിറി​യ​യും അങ്ങനെ ചിരകാല ശത്രു​ക്ക​ളാ​യി​ത്തീർന്നു.—1 രാജാ​ക്ക​ന്മാർ 11:23-25.

പൊതു​യു​ഗം ഒന്നാം നൂറ്റാണ്ട്‌ ആയപ്പോ​ഴേ​ക്കും സിറി​യ​ക്കാ​രും യഹൂദ​ന്മാ​രും തമ്മിലുള്ള ശത്രുത മിക്കവാ​റും ആറിത്ത​ണു​ത്തി​രു​ന്നു. അന്ന്‌ ദമസ്‌കൊ​സിൽ നിരവധി യഹൂദ സിന​ഗോ​ഗു​കൾ പോലും ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. തർസൊ​സു​കാ​ര​നായ ശൗൽ (പിന്നീട്‌ പൗലൊസ്‌ ആയിത്തീർന്നു) യെരൂ​ശ​ലേ​മിൽനിന്ന്‌ ദമസ്‌കൊ​സി​ലേക്കു പോകു​മ്പോ​ഴാണ്‌ ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​ത്വ​ത്തി​ലേക്കു പരിവർത്തനം ചെയ്യ​പ്പെ​ട്ടത്‌ എന്നതു നിങ്ങൾ ഓർക്കു​ന്നു​ണ്ടാ​കും.—പ്രവൃ​ത്തി​കൾ 9:1-8.

അബ്രാ​ഹാം ആ പ്രദേ​ശ​ത്തു​കൂ​ടി കടന്നു​പോ​യ​തി​നോ ദാവീദ്‌ അതിനെ ജയിച്ച​ട​ക്കി​യ​തി​നോ ആധുനിക ദമസ്‌കൊ​സിൽ തെളി​വു​കൾ ഒന്നും അവശേ​ഷി​ച്ചി​ട്ടില്ല. എന്നാൽ പുരാതന റോമൻ നഗരത്തി​ന്റെ അവശി​ഷ്ട​ങ്ങ​ളും പുരാതന റോമൻ വിയാ റെക്‌റ്റാ (നേർവീ​ഥി) കടന്നു​പോ​യി​രുന്ന അതേ  സ്ഥാനത്ത്‌ ഒരു പ്രധാന വീഥി​യും ഇന്നു കാണാം. ശൗൽ ദമസ്‌കൊ​സിന്‌ അടുത്തു​വെച്ച്‌ അത്ഭുത​ക​ര​മാ​യി ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​ത്വ​ത്തി​ലേക്കു പരിവർത്തനം ചെയ്‌ത ശേഷം അനന്യാസ്‌ അവനെ കണ്ടുമു​ട്ടു​ന്നത്‌ ഈ തെരു​വി​ലു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന ഒരു വീട്ടിൽവെ​ച്ചാണ്‌. (പ്രവൃ​ത്തി​കൾ 9:10-19) ഇവി​ടെ​യാണ്‌ അപ്പൊ​സ്‌ത​ല​നായ പൗലൊസ്‌ ചരി​ത്ര​പ്ര​ധാ​ന​മായ തന്റെ ശുശ്രൂ​ഷ​യ്‌ക്കു തുടക്കം കുറി​ച്ചത്‌. എന്നാൽ റോമൻ കാലഘ​ട്ട​ത്തോ​ടുള്ള താരത​മ്യ​ത്തിൽ ഈ തെരു​വിന്‌ ഇന്നു പല മാറ്റങ്ങ​ളും സംഭവി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. റോമൻ ബാബ്‌-ഷാർക്കീ ഗേറ്റി​ലാണ്‌ നേർവീ​ഥി ചെന്ന്‌ അവസാ​നി​ക്കു​ന്നത്‌. നഗര മതിലി​ന്മേൽ പണിത വീടുകൾ കാണു​മ്പോൾ, ശിഷ്യ​ന്മാർ പൗലൊ​സി​നെ ഒരു കൊട്ട​യി​ലാ​ക്കി മതിൽവ​ഴി​യാ​യി ഇറക്കി​വിട്ട്‌ രക്ഷിച്ചത്‌ എങ്ങനെ​യെന്നു മനസ്സി​ലാ​ക്കാൻ നമുക്കു കഴിയും.—പ്രവൃ​ത്തി​കൾ 9:23-25; 2 കൊരി​ന്ത്യർ 11:32, 33.

പാൽമൈറ—ചരി​ത്ര​പ്ര​ധാ​ന​മായ ഒരു മരുപ്പച്ച

ദമസ്‌കൊ​സിൽനി​ന്നും മൂന്നു മണിക്കൂ​റോ​ളം വാഹന​ത്തിൽ യാത്ര​ചെ​യ്‌താൽ വടക്കു​കി​ഴ​ക്കാ​യി സ്ഥിതി​ചെ​യ്യുന്ന പുരാ​വ​സ്‌തു​ശാ​സ്‌ത്ര​പ​ര​മാ​യി പ്രാധാ​ന്യം അർഹി​ക്കുന്ന ഒരു സ്ഥലമുണ്ട്‌. ബൈബി​ളിൽ തദ്‌മോർ എന്നു വിളി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന പാൽമൈറ ആണത്‌. (2 ദിനവൃ​ത്താ​ന്തം 8:4) മെഡി​റ്റ​റേ​നി​യൻ കടലി​നും (മധ്യധ​ര​ണ്യാ​ഴി) യൂഫ്ര​ട്ടീസ്‌ നദിക്കും മധ്യത്തി​ലാണ്‌ ഇതിന്റെ സ്ഥാനം. വടക്കുള്ള പർവത​ങ്ങ​ളിൽ ഉത്ഭവിച്ച്‌ ഇവി​ടെ​യെ​ത്തു​മ്പോൾ നിർഗ​മി​ക്കുന്ന ഭൂഗർഭ നീരു​റ​വ​ക​ളാണ്‌ ഈ മരുപ്പ​ച്ച​യ്‌ക്കു ജീവൻ പകരു​ന്നത്‌. മെസൊ​പ്പൊ​ത്താ​മ്യ​യെ​യും പടിഞ്ഞാ​റൻ നാടു​ക​ളെ​യും തമ്മിൽ ബന്ധിപ്പി​ച്ചി​രുന്ന പുരാതന വാണിജ്യ പാത കടന്നു​പോ​യി​രു​ന്നത്‌ ഫെർട്ടൈൽ ക്രെസന്റ്‌ വഴിയാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ പാൽ​മൈ​റ​യിൽനിന്ന്‌ അങ്ങു വടക്കോ​ട്ടു​മാ​റി​യാ​യി​രു​ന്നു അതിന്റെ സ്ഥാനം. എന്നിരു​ന്നാ​ലും, പൊ.യു.മു. ഒന്നാം നൂറ്റാ​ണ്ടിൽ വടക്കു​ണ്ടായ രാഷ്‌ട്രീയ അസ്ഥിരത നിമിത്തം, തെക്കു​ഭാ​ഗ​ത്തു​കൂ​ടി കടന്നു​പോ​കുന്ന അൽപ്പം കൂടി ദൂരം കുറഞ്ഞ ഒരു പാതയാണ്‌ അഭികാ​മ്യം എന്ന നിലയാ​യി. അങ്ങനെ പാൽ​മൈ​റ​യു​ടെ സുവർണ​യു​ഗം പിറന്നു.

 റോമാ സാമ്രാ​ജ്യ​ത്തി​ന്റെ കിഴക്കേ അറ്റത്തുള്ള പ്രദേ​ശ​ങ്ങൾക്കു പ്രതി​രോ​ധം പ്രദാനം ചെയ്‌ത പാൽമൈറ റോമൻ പ്രവി​ശ്യ​യായ സിറി​യ​യു​ടെ ഭാഗമാ​യി സംയോ​ജി​പ്പി​ക്ക​പ്പെട്ടു. എങ്കിലും കാലാ​ന്ത​ര​ത്തിൽ അതൊരു സ്വതന്ത്ര നഗരമാ​യി പ്രഖ്യാ​പി​ക്ക​പ്പെട്ടു. സമദൂ​ര​ത്തിൽ സ്ഥാപി​ക്ക​പ്പെട്ട സ്‌തം​ഭ​ങ്ങ​ളാൽ അലങ്കൃ​ത​മായ മഹനീ​യ​മായ തെരു​വിന്‌ ഇരുവ​ശ​വും വലിയ ക്ഷേത്രങ്ങൾ, സ്‌മാരക കമാനങ്ങൾ, സ്‌നാ​ന​കേ​ന്ദ്രങ്ങൾ, ഒരു തിയേറ്റർ എന്നിവ നിർമി​ച്ചി​രു​ന്നു. വഴിക്ക്‌ ഇരുവ​ശ​വും കാൽന​ട​ക്കാർക്കു വേണ്ടി​യുള്ള കല്ലുപാ​കിയ നടപ്പാ​ത​ക​ളു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ മധ്യത്തി​ലുള്ള പ്രധാന വീഥി ഒട്ടക സവാരി​ക്കാ​രു​ടെ സൗകര്യാർഥം കല്ലുപാ​കാ​തെ ഇട്ടിരു​ന്നു. കിഴക്കുള്ള ഇന്ത്യ​യെ​യും ചൈന​യെ​യും പടിഞ്ഞാ​റുള്ള യവന-റോമൻ നാടു​ക​ളു​മാ​യി ബന്ധിപ്പി​ച്ചി​രുന്ന വാണിജ്യ പാതയിൽ നീങ്ങി​യി​രുന്ന വ്യാപാര യാത്രാ​സം​ഘ​ങ്ങ​ളു​ടെ ഇടത്താ​വളം ആയിരു​ന്നു പാൽമൈറ. പട്ടിനും സുഗന്ധ വ്യഞ്‌ജ​ന​ങ്ങൾക്കും മറ്റു ചരക്കു​കൾക്കും അവിടെ അവരിൽനി​ന്നും നിർബ​ന്ധിത ചുങ്കം പിരി​ച്ചി​രു​ന്നു.

പൊ.യു. മൂന്നാം നൂറ്റാ​ണ്ടിൽ പാൽമൈറ പ്രതാ​പ​ത്തി​ന്റെ കൊടു​മു​ടി​യിൽ ആയിരു​ന്ന​പ്പോൾ അതിന്റെ ജനസംഖ്യ 2,00,000-ത്തോളം ആയിരു​ന്നു. ആ കാലഘ​ട്ട​ത്തി​ലാണ്‌ വിജയാ​ഭി​ലാ​ഷം തലയ്‌ക്കു​പി​ടിച്ച സെനോ​ബിയ രാജ്ഞി റോമി​നെ​തി​രെ യുദ്ധം​ചെ​യ്‌ത്‌ ഒടുവിൽ പൊ.യു. 272-ൽ തോറ്റു തുന്നം​പാ​ടി​യത്‌. അങ്ങനെ ഏതാണ്ട്‌ 800 വർഷം മുമ്പ്‌ ദാനീ​യേൽ പ്രവാ​ചകൻ രേഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രുന്ന ഒരു പ്രവച​ന​ത്തി​ന്റെ ഭാഗം സെനോ​ബിയ താനറി​യാ​തെ നിവർത്തി​ച്ചു. a (ദാനീ​യേൽ 11-ാം അധ്യായം) സെനോ​ബി​യ​യു​ടെ പരാജ​യ​ത്തി​നു​ശേഷം, റോമൻ സാമ്രാ​ജ്യ​ത്തി​ന്റെ ഒരു യുദ്ധത​ന്ത്ര​പ്ര​ധാ​ന​മായ ഔട്ട്‌പോ​സ്റ്റാ​യി പാൽമൈറ കുറേ​നാൾ നില​കൊ​ണ്ടു. പക്ഷേ പഴയ പ്രഭാ​വ​വും പ്രതാ​പ​വും വീണ്ടെ​ടു​ക്കാൻ പിന്നീട്‌ ഒരിക്ക​ലും അതിനു സാധി​ച്ചില്ല.

യൂഫ്ര​ട്ടീസ്‌ നദിയി​ങ്ക​ലേക്ക്‌

പാൽ​മൈ​റ​യിൽനിന്ന്‌ മരുഭൂ​മി​യി​ലൂ​ടെ വടക്കു​കി​ഴ​ക്കാ​യി മൂന്നു മണിക്കൂർ വാഹന​ത്തിൽ യാത്ര​ചെ​യ്‌താൽ ഡെയ്‌റെസ്‌ സോർ എന്ന പട്ടണത്തിൽ എത്താം. ഇവി​ടെ​നി​ന്നു നോക്കി​യാൽ യൂഫ്ര​ട്ടീസ്‌ എന്ന മഹാനദി കാണാം. ചരി​ത്ര​പ്ര​ധാ​ന​മായ ഈ നദി കിഴക്കൻ ആനറ്റോ​ലി​യ​യി​ലെ (ഏഷ്യൻ ടർക്കി) പർവത​ങ്ങ​ളിൽനി​ന്നാണ്‌ ഉത്ഭവി​ക്കു​ന്നത്‌. കർക്കെ​മീ​ശിന്‌ അൽപ്പം വടക്കു​വെച്ച്‌ അത്‌ സിറി​യ​യിൽ പ്രവേ​ശിച്ച്‌ തെക്കു​കി​ഴ​ക്കാ​യി ഒഴുകി ഇറാഖിൽ എത്തുന്നു. ഇറാഖ്‌ അതിർത്തി​യിൽനി​ന്നും അധികം ദൂരെ​യ​ല്ലാ​തെ രണ്ടു പുരാതന സിറിയൻ നഗരങ്ങ​ളു​ടെ അവശി​ഷ്ടങ്ങൾ കാണാം.

നൂറു കിലോ​മീ​റ്റർ തെക്കു​കി​ഴ​ക്കാ​യി യൂഫ്ര​ട്ടീസ്‌ നദിയു​ടെ ഒരു തിരി​വിൽ കോട്ട​കെ​ട്ടിയ പുരാതന ദുര-യുറോ​പ്പസ്‌ നഗരത്തി​ന്റെ അവശി​ഷ്ടങ്ങൾ കിടപ്പുണ്ട്‌. പിന്നെ​യും 25 കിലോ​മീ​റ്റർ കൂടി തെക്കു​കി​ഴ​ക്കാ​യി നീങ്ങി​യാൽ, മാരി നഗരം സ്ഥിതി​ചെ​യ്‌തി​രു​ന്നി​ടത്ത്‌ എത്തി​ച്ചേ​രാം. തഴച്ചു വളരുന്ന ഒരു വാണി​ജ്യ​ന​ഗ​ര​മാ​യി​രുന്ന ഇതിനെ പൊ.യു.മു. 18-ാം നൂറ്റാ​ണ്ടിൽ ബാബി​ലോ​ണി​യൻ രാജാ​വായ ഹമുറാ​ബി നശിപ്പി​ക്കു​ക​യു​ണ്ടാ​യി. ഇവിടത്തെ രാജ​കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തി​ന്റെ രേഖാ സൂക്ഷിപ്പു മുറി​ക​ളിൽനിന്ന്‌ ആലേഖ​ന​ങ്ങ​ളോ​ടു കൂടിയ 15,000 കളിമൺ ഫലകങ്ങ​ളെ​ങ്കി​ലും കണ്ടെത്തി​യി​ട്ടുണ്ട്‌. ചരി​ത്ര​ത്തി​ലേക്കു വെളി​ച്ചം​വീ​ശുന്ന വിശി​ഷ്ട​രേ​ഖ​ക​ളാണ്‌ അവ.

ഹമുറാ​ബി​യു​ടെ സൈന്യ​ങ്ങൾ നഗരം നശിപ്പി​ച്ച​പ്പോൾ അവർ ഭിത്തി​ക​ളു​ടെ മുകൾഭാ​ഗം ഇടിച്ചു​ക​ള​ഞ്ഞ​തി​നാൽ താഴെ​യുള്ള മുറികൾ ഇഷ്ടിക​യും മണ്ണും കൊണ്ട്‌ നിറഞ്ഞു. തന്നിമി​ത്തം അതിന്റെ ചുവർചി​ത്ര​ങ്ങ​ളും പ്രതി​മ​ക​ളും മൺപാ​ത്ര​ങ്ങ​ളും അസംഖ്യം മറ്റു കരകൗ​ശ​ല​വ​സ്‌തു​ക്ക​ളും 1933-ൽ ഫ്രഞ്ചു​കാ​രായ ഒരു പുരാ​വ​സ്‌തു ഗവേഷണ സംഘം ഈ സ്ഥലം കണ്ടുപി​ടി​ക്കു​ന്ന​തു​വരെ അവിടെ സംരക്ഷി​ക്ക​പ്പെട്ടു. ദമസ്‌കൊസ്‌, അലെപ്പോ എന്നിവി​ട​ങ്ങ​ളി​ലെ മ്യൂസി​യ​ങ്ങ​ളി​ലും പാരീ​സി​ലെ ലൂവെർ മ്യൂസി​യ​ത്തി​ലും ഈ വസ്‌തു​ക്കൾ പ്രദർശി​പ്പി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌.

വടക്കു പടിഞ്ഞാ​റൻ സിറി​യ​യി​ലെ പൗരാ​ണിക നഗരങ്ങൾ

യൂഫ്ര​ട്ടീസ്‌ നദി​ക്കൊ​പ്പം വടക്കു പടിഞ്ഞാ​റു ദിശയിൽ നീങ്ങി​യാൽ അലെ​പ്പോ​യിൽ (ഹാലബ്‌) എത്തി​ച്ചേ​രും. ദമസ്‌കൊ​സി​നെ​പ്പോ​ലെ അലെ​പ്പോ​യും സ്ഥാപി​ത​മായ കാലം മുതൽ ഇന്നോളം ജനവാ​സ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ട്ടുള്ള ലോക​ത്തി​ലെ ഏറ്റവും പുരാതന നഗരങ്ങ​ളിൽ ഒന്നാണ്‌. അലെ​പ്പോ​യി​ലെ സൂക്കുകൾ അഥവാ കെട്ടി​മറച്ച അങ്ങാടി​കൾ മധ്യപൂർവ​ദേ​ശത്തെ ഏറ്റവും മനോ​ഹ​ര​മാ​യ​വ​യിൽ പെടുന്നു.

അലെ​പ്പോ​യ്‌ക്കു തെക്കു​മാ​റി​യാണ്‌ റ്റെൽ മർദിക്‌. പുരാതന നഗര-രാഷ്‌ട്ര​മായ എബ്ല ഇവി​ടെ​യാ​ണു സ്ഥിതി​ചെ​യ്‌തി​രു​ന്നത്‌. പൊ.യു.മു. മൂന്നാം സഹസ്രാ​ബ്ദ​ത്തി​ന്റെ രണ്ടാം പാദത്തിൽ വടക്കൻ സിറി​യയെ അടക്കി​വാ​ണി​രുന്ന ശക്തമായ ഒരു വാണി​ജ്യ​ന​ഗ​ര​മാ​യി​രു​ന്നു എബ്ല. ബാബി​ലോ​ണി​യൻ ദേവി​യാ​യി​രുന്ന ഇഷ്ടാറിന്‌ സമർപ്പി​ച്ചി​രുന്ന ഒരു ക്ഷേത്ര​ത്തി​ന്റെ അവശി​ഷ്ടങ്ങൾ അവി​ടെ​നിന്ന്‌ കുഴി​ച്ചെ​ടു​ക്കു​ക​യു​ണ്ടാ​യി. കൂടാതെ അവിടെ ഉണ്ടായി​രുന്ന ഒരു കൊട്ടാ​ര​ത്തി​ന്റെ രേഖാ സൂക്ഷിപ്പു മുറി​ക​ളിൽനിന്ന്‌ 17,000-ത്തിലേറെ കളിമൺ ഫലകങ്ങ​ളും കണ്ടെടു​ത്തി​ട്ടുണ്ട്‌. എബ്ലയിൽനി​ന്നുള്ള പുരാ​വ​സ്‌തു​ക്കൾ 25 കിലോ​മീ​റ്റർ അകലെ​യുള്ള ഇഡ്‌ലിബ്‌ എന്ന കൊച്ചു പട്ടണത്തി​ലെ മ്യൂസി​യ​ത്തിൽ സൂക്ഷി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌.

തെക്ക്‌ ദമസ്‌കൊ​സി​നുള്ള വഴിയിൽ ബൈബി​ളിൽ ഹാമാത്ത്‌ എന്നു പരാമർശി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ഹാമ സ്ഥിതി​ചെ​യ്യു​ന്നു. (സംഖ്യാ​പു​സ്‌തകം 13:21) ഹാമയി​ലൂ​ടെ വളഞ്ഞു പുളഞ്ഞ്‌ ഒഴുകുന്ന ഒറോ​ന്റിസ്‌ നദി അതിനെ സിറി​യ​യി​ലെ ഏറ്റവും മനോ​ഹ​ര​മായ നഗരങ്ങ​ളിൽ ഒന്നാക്കി​ത്തീർക്കു​ന്നു. പുരാതന നഗരമായ ഊഗറിറ്റ്‌ സ്ഥിതി​ചെ​യ്‌തി​രു​ന്നി​ട​മായ റാസ്‌ ഷാംറാ ആണ്‌ അടുത്തത്‌. പൊ.യു.മു. മൂന്നും രണ്ടും സഹസ്രാ​ബ്ദ​ങ്ങ​ളിൽ ഊഗറിറ്റ്‌ വാണിജ്യ പ്രാധാ​ന്യം അർഹി​ക്കുന്ന സമ്പൽസ​മൃ​ദ്ധ​മായ ഒരു തുറമുഖ നഗരമാ​യി​രു​ന്നു. നഗരവാ​സി​ക​ളിൽ അധിക​വും ബാലി​ന്റെ​യും ദാഗോ​ന്റെ​യും ആരാധ​ന​യിൽ മുഴു​കി​യി​രു​ന്നു. അവി​ടെ​യു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന അധഃപ​തിച്ച ബാലാ​രാ​ധ​ന​യു​ടെ സ്വഭാവം അനാവ​രണം ചെയ്യുന്ന നിരവധി കളിമൺ ഫലകങ്ങ​ളും ആലേഖ​ന​ങ്ങ​ളോ​ടു​കൂ​ടിയ വെള്ളോ​ട്ടിൻ ശിൽപ്പ​ങ്ങ​ളും കരകൗശല വസ്‌തു​ക്ക​ളും 1929 മുതൽ ഫ്രഞ്ച്‌ പുരാ​വ​സ്‌തു ഗവേഷകർ കുഴി​ച്ചെ​ടു​ത്തി​ട്ടുണ്ട്‌. ബാലാ​രാ​ധ​ക​രായ കനാന്യ​രെ നിർമൂ​ല​മാ​ക്കി​ക്ക​ള​യാൻ യഹോവ കൽപ്പി​ച്ച​തി​ന്റെ കാരണം വ്യക്തമാ​യി മനസ്സി​ലാ​ക്കാൻ ഈ വിവരങ്ങൾ നമ്മെ സഹായി​ക്കു​ന്നു.—ആവർത്ത​ന​പു​സ്‌തകം 7:1-4.

അതേ, ആധുനിക സിറി​യ​യിൽ രസാവ​ഹ​മായ ഗതകാ​ല​ത്തി​ന്റെ മാറ്റൊ​ലി​കൾ ഇന്നും മുഴങ്ങി​ക്കേൾക്കാം. (g03 2/08)

[അടിക്കു​റിപ്പ്‌]

 [24, 25 പേജു​ക​ളി​ലെ മാപ്പ്‌]

(പൂർണ​രൂ​പ​ത്തിൽ കാണു​ന്ന​തിന്‌ പ്രസി​ദ്ധീ​ക​രണം നോക്കുക)

മെഡിറ്ററേനിയൻ കടൽ

‐‐ തർക്കവി​ധേ​യ​മായ അതിർത്തി​കൾ

ഈജി​പ്‌ത്‌

ഇസ്രാ​യേൽ

യോർദ്ദാൻ

ലബനോൻ

സിറിയ

ദമസ്‌കൊസ്‌

ബാരദ

ഒറോ​ന്റിസ്‌

ഹാമ (ഹാമാത്ത്‌)

ഊഗറിറ്റ്‌ (റാസ്‌ ഷാംറാ)

എബ്ല (റ്റെൽ മർദിക്‌)

അലെപ്പോ (ഹാലബ്‌)

കർക്കെ​മീശ്‌ (ജെരാ​ബ്ലുസ്‌)

യൂഫ്ര​ട്ടീസ്‌

സെനോ​ബി​യ

ഡെയ്‌റെസ്‌ സോർ

ദുര-യുറോ​പ്പസ്‌

മാരി

പാൽമൈറ (തദ്‌മോർ)

ഇറാഖ്‌

ടർക്കി

[24-ാം പേജിലെ ചിത്രങ്ങൾ]

ദമസ്‌കൊസും (താഴെ) നേർവീ​ഥി​യും (മുകളിൽ)

[25-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

തേനീച്ചക്കൂടിന്റെ ആകൃതി​യി​ലുള്ള ഭവനങ്ങൾ

[25-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

ഊഗറിറ്റ്‌

[25-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

ഹാമ

[26-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

മാരി

[26-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

അലെപ്പോ

[കടപ്പാട്‌]

© Jean-Leo Dugast/Panos Pictures

[26-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

എബ്ലയിലെ രാജ​കൊ​ട്ടാ​രം

[26-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

സെനോബിയയിലെ ഇടയന്മാർ

[26-ാം പേജിലെ ചിത്രങ്ങൾ]

പാൽമൈറ

[26-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

യൂഫ്രട്ടീസ്‌ നദി ദുര-യുറോ​പ്പ​സിൽ

[25-ാം പേജിലെ ചിത്ര​ങ്ങൾക്ക്‌ കടപ്പാട്‌]

കുട്ടികൾ: © Jean-Leo Dugast/Panos Pictures; beehive homes: © Nik Wheele