ഒരിക്ക​ലും മരിക്കാ​തി​രി​ക്കുക—എന്റെ ആജീവ​നാന്ത പ്രത്യാശ

ഹെക്ടർ ആർ. പ്രീസ്‌ററ്‌ പറഞ്ഞ​പ്ര​കാ​രം

“ഈ കാൻസർ ഭേദ​പ്പെ​ടു​ത്താ​നാ​വാ​ത്ത​താണ്‌” എന്നു ഡോക്ടർ പറഞ്ഞു. “നിങ്ങൾക്കു​വേണ്ടി ഇതിൽക്കൂ​ടു​ത​ലൊ​ന്നും ചെയ്യാൻ ഞങ്ങൾക്കാ​വില്ല.” പത്തില​ധി​കം വർഷങ്ങൾക്കു മുമ്പാണ്‌ ആ രോഗ​നിർണയം ചെയ്യ​പ്പെ​ട്ടത്‌. എന്നിരു​ന്നാ​ലും ഒരിക്ക​ലും മരിക്കാ​തെ എന്നേക്കും ഭൂമി​യിൽ ജീവി​ക്കാ​നുള്ള ആ ബൈബി​ള​ധി​ഷ്‌ഠിത പ്രത്യാശ ഞാൻ ഇന്നും താലോ​ലി​ക്കു​ന്നു.—യോഹ​ന്നാൻ 11:26.

എന്റെ മാതാ​പി​താ​ക്കൾ ആത്മാർഥ​ത​യുള്ള മെഥഡി​സ്‌റ​റു​കാ​രാ​യി​രു​ന്നു. ഞങ്ങളുടെ കുടുംബ കൃഷി​യി​ട​ത്തിൽനി​ന്നു വളരെ അകലെ​യ​ല്ലാത്ത ഒരു കൊച്ചു ഗ്രാമീണ പട്ടണത്തി​ലുള്ള പള്ളിയിൽ അവർ ക്രമമാ​യി ഹാജരാ​യി​രു​ന്നു. ന്യൂസി​ലൻഡി​ലെ വെല്ലി​ങ്‌ട​ണിൽനിന്ന്‌ ഏതാണ്ടു 130 കിലോ​മീ​റ്റർ വടക്കു​കി​ഴ​ക്കാ​യുള്ള വൈരാ​രാ​പ്പ​യി​ലെ മനോ​ജ്ഞ​മായ കാർഷിക താഴ്‌വാ​ര​ത്തി​ലാണ്‌ എന്റെ ജനനം. അവിടെ ഹിമാ​വൃ​ത​ങ്ങ​ളായ പർവത​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും പർവത​ങ്ങ​ളി​ലെ സ്വച്ഛജല നദിക​ളു​ടെ​യും നിമ്‌നോ​ന്ന​ത​ങ്ങ​ളായ കുന്നും​പു​റ​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും ഫലഭൂ​യി​ഷ്‌ഠ​മായ സമഭൂ​മി​യു​ടെ​യും ആ ദൃശ്യം ഞങ്ങൾ ആസ്വദി​ച്ചു.

എല്ലാ നല്ല ആളുക​ളും സ്വർഗ​ത്തിൽ പോകു​മെ​ന്നും ചീത്തയാ​ളു​കൾ നരകത്തിൽ, ഒരു അഗ്നിദ​ണ്ഡ​ന​സ്ഥ​ലത്ത്‌, പോകു​മെ​ന്നും മെഥഡിസ്റ്റ്‌ പള്ളിയിൽ ഞങ്ങളെ പഠിപ്പി​ച്ചി​രു​ന്നു. മനുഷ്യർ സ്വർഗ​ത്തിൽ ജീവി​ക്കാ​നാ​ണു ദൈവം ആഗ്രഹി​ച്ചി​രു​ന്ന​തെ​ങ്കിൽ എന്തു​കൊണ്ട്‌ ആരംഭ​ത്തിൽ തന്നെ അവരെ അവിടെ സൃഷ്ടി​ച്ചാ​ക്കി​യില്ല എന്നത്‌ എനിക്കു മനസ്സി​ലാ​യില്ല. ഞാൻ എപ്പോ​ഴും മരണത്തെ ഭയപ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു. നാം മരിക്കു​ന്ന​തി​ന്റെ കാരണ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു മിക്ക​പ്പോ​ഴും അതിശ​യി​ക്കു​ക​യും ചെയ്‌തി​രു​ന്നു. 1927-ൽ എനിക്ക്‌ 16 വയസ്സു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​പ്പോൾ ഞങ്ങളുടെ കുടും​ബ​ത്തിൽ ഒരു ദുരന്തം ഉണ്ടായി. അതാണ്‌ എന്റെ ചോദ്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ ഉത്തരങ്ങൾക്കാ​യുള്ള ഒരു അന്വേ​ഷ​ണ​ത്തി​ലേക്ക്‌ എന്നെ നയിച്ചത്‌.

റെജ്‌ മരിച്ച​തെ​ന്തു​കൊണ്ട്‌?

എന്റെ സഹോ​ദ​ര​നായ റെജിന്‌ 11 വയസ്സു​ള്ള​പ്പോൾ അവൻ ഗുരു​ത​ര​മായ രോഗാ​വ​സ്ഥ​യി​ലാ​യി. അവന്റെ രോഗം എന്താ​ണെന്നു കണ്ടുപി​ടി​ക്കു​ന്ന​തി​നോ അവനെ സഹായി​ക്കു​ന്ന​തി​നോ ഡോക്ടർക്കു കഴിഞ്ഞില്ല. അമ്മ മെഥഡി​സ്‌ററ്‌ ശുശ്രൂ​ഷ​കനെ വിളി​പ്പി​ച്ചു. അദ്ദേഹം റെജി​നു​വേണ്ടി പ്രാർഥി​ച്ചു, എങ്കിലും ഇത്‌ അമ്മയ്‌ക്ക്‌ ആശ്വാസം പ്രദാനം ചെയ്‌തില്ല. വാസ്‌ത​വ​ത്തിൽ അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ പ്രാർഥ​നകൾ നിഷ്‌പ്ര​യോ​ജ​ന​ക​ര​മാ​ണെന്ന്‌ അമ്മ ശുശ്രൂ​ഷ​ക​നോ​ടു പറഞ്ഞു.

റെജ്‌ മരിച്ച​പ്പോൾ, തന്റെ മകൻ മരി​ക്കേ​ണ്ടി​യി​രു​ന്നത്‌ എന്തു​കൊണ്ട്‌ എന്നതു സംബന്ധിച്ച സത്യസ​ന്ധ​മായ ഉത്തരങ്ങൾക്കു​വേ​ണ്ടി​യുള്ള ദാഹം ശമിപ്പി​ക്കു​ന്ന​തി​നു​വേണ്ടി അമ്മ കാണു​ന്ന​വ​രോ​ടും കേൾക്കു​ന്ന​വ​രോ​ടും ഒക്കെ സംസാ​രി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു. പട്ടണത്തി​ലെ ഒരു വ്യവസാ​യി​യോ​ടു സംസാ​രി​ക്കു​ക​യിൽ മരിച്ച​വ​രു​ടെ അവസ്ഥസം​ബ​ന്ധിച്ച്‌ അദ്ദേഹ​ത്തിന്‌ എന്തെങ്കി​ലും അറിയാ​മോ എന്ന്‌ അവർ ചോദി​ച്ചു. അദ്ദേഹ​ത്തിന്‌ അതു സംബന്ധിച്ച്‌ ഒന്നുമ​റി​യി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ “നിങ്ങൾക്കു സ്വീക​രി​ക്കാ​വുന്ന ഒരു പുസ്‌തകം ആരോ ഇവിടെ തന്നിട്ടുണ്ട്‌” എന്നദ്ദേഹം പറഞ്ഞു.

അമ്മ പുസ്‌തകം വീട്ടിൽ കൊണ്ടു​പോ​യി വായി​ക്കാൻ തുടങ്ങി. അവർക്കതു താഴെ​വ​യ്‌ക്കാൻ കഴിഞ്ഞില്ല. ക്രമേണ അവരുടെ സ്വഭാവം ആകെ മാറി. “ഇതാണത്‌; ഇതാണു സത്യം” എന്ന്‌ അവർ കുടും​ബ​ത്തോ​ടു പറഞ്ഞു. വേദാ​ധ്യ​യ​ന​പ​ത്രി​ക​യു​ടെ ഒന്നാം വാല്യ​മായ യുഗങ്ങ​ളു​ടെ ദൈവിക നിർണയം ആയിരു​ന്നു ആ പുസ്‌തകം. ആദ്യ​മൊ​ക്കെ ഞാനൽപ്പം സംശയാ​ലു​വാ​യി​രു​ന്നു, സ്രഷ്ടാ​വി​ന്റെ ഉദ്ദേശ്യം സംബന്ധിച്ച്‌ ആ പുസ്‌ത​ക​ത്തിൽ പ്രതി​പാ​ദി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​തി​നെ​തി​രെ വാദി​ക്കാ​നും ശ്രമിച്ചു. ക്രമേണ എന്റെ വാഗ്വാ​ദങ്ങൾ കെട്ടടങ്ങി.

ബൈബിൾ സത്യം സ്വീക​രി​ക്കു​ന്നു

‘ഒരിക്ക​ലും മരി​ക്കേ​ണ്ട​തി​ല്ലാ​തെ എന്നേക്കും ജീവി​ക്കു​ന്ന​തി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ഒന്നു ചിന്തിക്കൂ!’ ഞാൻ  വിചാ​രി​ച്ചു. സ്‌നേ​ഹ​വാ​നായ ഒരു ദൈവ​ത്തിൽനിന്ന്‌ ഒരുവൻ പ്രതീ​ക്ഷി​ക്കു​ന്നത്‌ അത്തര​മൊ​രു പ്രത്യാ​ശ​യാണ്‌. ഒരു പറുദീസ ഭൂമി! അതെ, അതെനി​ക്കു​വേ​ണ്ടി​യാ​യി​രു​ന്നു.

അത്ഭുത​ക​ര​മാ​യ ഈ സത്യങ്ങൾ മനസ്സി​ലാ​ക്കി​യ​ശേഷം അമ്മയും വെല്ലി​ങ്‌ട​ണിൽനി​ന്നുള്ള മൂന്നു ക്രിസ്‌തീയ സഹോ​ദ​രി​മാ​രും—തോംസൺ, ബാർടൺ, ജോൺസ്‌ എന്നീ സഹോ​ദ​രി​മാർ—ഗ്രാമ​പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളിൽ വ്യാപ​ക​മാ​യി രാജ്യ​വി​ത്തു​കൾ വിതറി​ക്കൊണ്ട്‌ ഒരുമിച്ച്‌ പല ദിവസ​ങ്ങ​ളോ​ളം തന്നെ ദൂരെ ആയിരി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു. പിതാ​വിന്‌ അമ്മയുടെ അത്ര മിഷനറി ആത്മാവ്‌ ഇല്ലായി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും അദ്ദേഹം അവരുടെ പ്രവർത്ത​നത്തെ പിന്തു​ണച്ചു.

സത്യ​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ എനിക്കു ബോധ്യ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും കുറേ​ക്കാ​ല​ത്തേക്കു വിശ്വാ​സം സംബന്ധി​ച്ചു ഞാൻ കാര്യ​മാ​യി​ട്ടൊ​ന്നും​തന്നെ ചെയ്‌തില്ല. 1935-ൽ ഞാൻ റോവേന കാർലെ​റ്റി​നെ വിവാഹം ചെയ്‌ തു. ക്രമേണ ഞങ്ങൾ ഈനഡ്‌ എന്ന പുത്രി​യു​ടെ​യും ബാരി എന്ന പുത്ര​ന്റെ​യും ജനനത്താൽ അനു​ഗ്ര​ഹി​ക്ക​പ്പെട്ടു. ചുറ്റു​മുള്ള കർഷക​രിൽനിന്ന്‌ ആയിര​ക്ക​ണ​ക്കിന്‌ ഉരുക്കളെ വാങ്ങി​ക്കൊണ്ട്‌ ഞാൻ വളർത്തു​മൃ​ഗ​ങ്ങളെ വാങ്ങുന്ന ഒരാളാ​യി ജോലി ചെയ്‌തു. ഈ കർഷകർ രാഷ്ട്രീ​യ​കാ​ര്യ​ങ്ങൾ ചർച്ച​ചെ​യ്യു​മ്പോൾ “ഈ മാനു​ഷ​ശ്ര​മ​ങ്ങ​ളൊ​ന്നും വിജയി​ക്കു​ക​യില്ല. ഫലകര​മായ ഏക ഗവൺമെൻറ്‌ ദൈവ​രാ​ജ്യ​മാണ്‌” എന്ന്‌ അവരോ​ടു പറയു​ന്നത്‌ എനിക്കു സന്തോഷം കൈവ​രു​ത്തു​മാ​യി​രു​ന്നു.

ദുഃഖ​ക​ര​മെ​ന്നു പറയട്ടെ, ഞാൻ പുകയി​ലക്ക്‌ അടിമ​യാ​യി; എന്റെ വായിൽ എപ്പോ​ഴും ഒരു ചുരുട്ട്‌ ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. ക്രമേണ എന്റെ ആരോ​ഗ്യം ക്ഷയിച്ചു. വേദനാ​ക​ര​മായ ഉദര​രോ​ഗം നിമിത്തം ഞാൻ ആശുപ​ത്രി​യി​ലാ​യി. പുകവലി നിമിത്തം എനിക്കു കലശലായ ആന്ത്രവീ​ക്കം ഉണ്ടായി​ട്ടു​ണ്ടെന്ന്‌ എന്നോടു പറഞ്ഞു. ഞാൻ ആ ശീലം ഉപേക്ഷി​ച്ചെ​ങ്കി​ലും ഒരിക്ക​ലും തീരു​ക​യി​ല്ലാത്ത ഒരു ചുരു​ട്ടോ അല്ലെങ്കിൽ സിഗര​റ്റോ വലിക്കു​ന്ന​താ​യി സ്വപ്‌നം കാണുക എന്നത്‌ എന്നെ സംബന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം സർവസാ​ധാ​ര​ണ​മാ​യി​രു​ന്നു. പുകയി​ലക്ക്‌ എത്ര ഘോര​മായ ആസക്തി​യാണ്‌ ഉളവാ​ക്കാൻ കഴിയു​ന്നത്‌!

പുകവ​ലി​ശീ​ലം ഉപേക്ഷി​ച്ച​ശേഷം ഞാൻ മറ്റു സുപ്ര​ധാന മാറ്റങ്ങ​ളും വരുത്തി. 1939-ൽ എന്റെ 28-ാമത്തെ വയസ്സിൽ നാട്ടിലെ ഞങ്ങളുടെ വീടി​ന​ടു​ത്തുള്ള മാങ്കറ്റൈ നദിയിൽ ഞാൻ സ്‌നാ​പ​ന​മേറ്റു. ന്യൂസി​ലൻഡി​ലെ പ്രസം​ഗ​വേ​ല​യ്‌ക്കു പിന്നീടു നേതൃ​ത്വം വഹിച്ച റോബർട്ട ലേസൻബീ ഞങ്ങളുടെ വീട്ടിൽവച്ചു പ്രസംഗം നടത്തി എന്നെ സ്‌നാ​ന​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​തി​നാ​യി വെല്ലി​ങ്‌ട​ണിൽനിന്ന്‌ ആ ദൂര​മെ​ല്ലാം താണ്ടി അവിടെ എത്തി. അന്നുമു​തൽ ഞാൻ യഹോ​വ​യു​ടെ ഒരു ധീരസാ​ക്ഷി​യാ​യി​ത്തീർന്നു.

പ്രസം​ഗ​വേല സംഘടി​പ്പി​ക്കൽ

സ്‌നാ​പ​നത്തെ തുടർന്ന്‌ എക്കറ്റാ​ഹൂന സഭയുടെ മേൽവി​ചാ​ര​ക​നാ​യി ഞാൻ നിയമി​ത​നാ​യി. എന്റെ ഭാര്യ​യായ റോവേന അപ്പോ​ഴും ബൈബിൾ സത്യം സ്വീക​രി​ച്ചി​രു​ന്നില്ല. എന്നിരു​ന്നാ​ലും, വീടു​തോ​റും എങ്ങനെ ഉചിത​മാ​യി സാക്ഷീ​ക​രി​ക്കാ​മെന്നു കാണി​ച്ചു​ത​രാൻ പാഹീ​യാ​റ്റ്വ​യിൽനിന്ന്‌ അവി​ടെ​വരെ ഒന്നുവ​രാൻ ആൽഫ്‌ ബ്രൈൻറി​നെ ക്ഷണിക്കാൻ പോകു​ക​യാ​ണെന്നു ഞാൻ അവളോ​ടു പറഞ്ഞു. പ്രസം​ഗ​വേല സംഘടി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തി​നും പ്രദേശം വ്യവസ്ഥാ​പി​ത​മാ​യി പ്രവർത്തി​ച്ചു തീർക്കു​ന്ന​തി​നും ഞാൻ ആഗ്രഹി​ച്ചു.

“ഹെക്ടർ, നിങ്ങൾ വീടു​തോ​റും സാക്ഷീ​ക​രി​ക്കാൻ പോയാൽ മടങ്ങി​വ​രു​മ്പോ​ഴേ​ക്കും ഞാനി​വി​ടെ ഉണ്ടാവില്ല. ഞാനി​വി​ടെ​നി​ന്നു പോകു​ക​യാണ്‌. നിങ്ങളു​ടെ ഉത്തരവാ​ദി​ത്വം ഇവി​ടെ​യാണ്‌—വീട്ടിൽ, കുടും​ബ​ത്തോ​ടൊത്ത്‌,” റോവേന പറഞ്ഞു.

എന്തു​ചെ​യ്യ​ണ​മെന്ന്‌ എനിക്ക​റി​യി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. മടിച്ചു​മ​ടിച്ച്‌ ഞാൻ പോകാ​നൊ​രു​ങ്ങി. ‘ഞാനിതു ചെയ്‌തേ പറ്റൂ. എന്റെ ജീവൻ ഇതിനെ ആശ്രയി​ച്ചാ​ണി​രി​ക്കു​ന്നത്‌, അതു​പോ​ലെ എന്റെ കുടും​ബ​ത്തി​ന്റെ​യും,’ ഞാൻ മനസ്സിൽ ചിന്തി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടേ​യി​രു​ന്നു. അതു​കൊണ്ട്‌, യാതൊ​രു​പ്ര​കാ​ര​ത്തി​ലും റോ​വേ​നയെ വ്രണ​പ്പെ​ടു​ത്താൻ താൻ ആഗ്രഹി​ക്കു​ന്നി​ല്ലെന്നു ഞാൻ അവൾക്ക്‌ ഉറപ്പു​കൊ​ടു​ത്തു. അവളെ എത്ര ആഴമായി സ്‌നേ​ഹി​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്നും എന്നാൽ യഹോ​വ​യു​ടെ നാമവും പരമാ​ധി​കാ​ര​വും അതു​പോ​ലെ ഞങ്ങളുടെ തന്നെ ജീവനും ഉൾപ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നതു നിമിത്തം എനിക്ക്‌ ഇപ്രകാ​രം പ്രസം​ഗി​ച്ചേ മതിയാ​വൂ എന്നും ഞാനവ​ളോ​ടു പറഞ്ഞു.

ആൽഫും ഞാനും​കൂ​ടി ആദ്യത്തെ വീട്ടു​വാ​തിൽക്കൽ എത്തി, അദ്ദേഹ​മാ​ണു സംഭാ​ഷണം തുടങ്ങി​യത്‌. എന്നാൽ, നോഹ​യു​ടെ നാളിൽ സംഭവി​ച്ചത്‌ നമ്മുടെ നാളിൽ സംഭവി​ക്കു​ന്ന​തി​ന്റെ ഒരു സമാന്ത​ര​മാ​ണെ​ന്നും രക്ഷ ഉറപ്പാ​ക്കു​ന്ന​തിന്‌ നാം ചിലതു ചെയ്യേ​ണ്ട​തു​ണ്ടെ​ന്നും വീട്ടു​കാ​ര​നോ​ടു പറഞ്ഞു​കൊ​ണ്ടു ഞാൻ സംഭാ​ഷണം ഏറ്റെടു​ത്തു. (മത്തായി 24:37-39) ഞാൻ ചില ചെറു​പു​സ്‌ത​കങ്ങൾ അവിടെ കൊടു​ത്തു.

അവി​ടെ​നി​ന്നു പോന്ന ഉടനെ, “നിങ്ങൾക്ക്‌ ഈ വിവര​മെ​ല്ലാം എവി​ടെ​നി​ന്നു കിട്ടി? നിങ്ങൾക്ക്‌ എന്റെ ആവശ്യ​മില്ല. നിങ്ങൾ ഒറ്റക്കു പോകൂ, നമുക്ക്‌ ഇരട്ടി പ്രദേശം പ്രവർത്തി​ച്ചു​തീർക്കാം,” എന്ന്‌ ആൽഫ്‌ പറഞ്ഞു. അതു​കൊണ്ട്‌ അതാണു ഞങ്ങൾ ചെയ്‌തത്‌.

ഞങ്ങൾ മടങ്ങി​ച്ചെ​ല്ലു​മ്പോൾ വീട്ടിലെ സ്ഥിതി എന്തായി​രി​ക്കു​മെന്ന്‌ എനിക്ക​റി​യി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ റോവേന ഞങ്ങൾക്കാ​യി ഓരോ കപ്പു ചായ തയ്യാറാ​ക്കി വച്ചിരു​ന്നു. അതെന്നെ അതിശ​യി​പ്പി​ക്ക​യും സന്തോ​ഷി​പ്പി​ക്ക​യും ചെയ്‌തു. രണ്ടാഴ്‌ച കഴിഞ്ഞ​പ്പോൾ പരസ്യ​ശു​ശ്രൂ​ഷ​യിൽ എന്റെ ഭാര്യ​യും കൂടെ​ചേർന്നു. ക്രിസ്‌തീയ തീക്ഷ്‌ണ​ത​യു​ടെ ഒരു ഉത്തമ ദൃഷ്ടാ​ന്ത​മാ​യി​ത്തീർന്നു അവൾ.

ഞങ്ങളുടെ കാർഷിക താഴ്‌വാ​ര​ത്തിൽനിന്ന്‌ യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളാ​യി​ത്തീർന്ന ആദ്യത്ത​വ​രിൽപെ​ടു​ന്നു മോഡ്‌ മൻസർ, അവരുടെ പുത്രൻ വില്ല്യം, പുത്രി റൂബി എന്നിവർ. പുറമേ ഒരു പരുക്കൻ ശല്യക്കാ​ര​നാ​യി​രു​ന്നു മോഡി​ന്റെ ഭർത്താവ്‌. ഒരു ദിവസം മോഡി​നെ ശുശ്രൂ​ഷക്കു കൂട്ടി​ക്കൊ​ണ്ടു​പോ​കു​ന്ന​തി​നാ​യി റോ​വേ​ന​യും ഞാനും കൂടി അവരുടെ കൃഷി​യി​ട​ത്തിൽ എത്തി. പയ്യനായ വില്ല്യം ഞങ്ങൾക്ക്‌ അവന്റെ കാർ ഉപയോ​ഗി​ക്ക​ത്ത​ക്ക​വണ്ണം എല്ലാം ക്രമീ​ക​രി​ച്ചി​രു​ന്നു, എന്നാൽ അവന്റെ പിതാ​വിന്‌ മറ്റുചില ആശയങ്ങൾ ഉണ്ടായി​രു​ന്നു.

അവസ്ഥ പ്രക്ഷു​ബ്ധ​മാ​യി​രു​ന്നു. റോ​വേ​ന​യോ​ടു ഞങ്ങളുടെ കുഞ്ഞു​മകൾ ഈനഡി​നെ പിടി​ക്കാൻ ഞാനാ​വ​ശ്യ​പ്പെട്ടു. ഞാൻ വില്ല്യ​മി​ന്റെ കാറിൽ ചാടി​ക്ക​യറി പെട്ടെ​ന്നു​തന്നെ അതു ഗരാജി​നു വെളി​യി​ലേക്ക്‌ ഓടി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു​വന്നു. ഞങ്ങൾ വെളി​യിൽ വരുന്ന​തി​നു​മുമ്പ്‌ ഗരാജി​ന്റെ വാതി​ല​ട​യ്‌ക്കാൻ ശ്രീ. മൻസർ  ധൃതി​പ്പെ​ട്ടെ​ങ്കി​ലും അദ്ദേഹ​ത്തി​ന​തി​നു കഴിഞ്ഞില്ല. സ്വകാ​ര്യ​പാ​ത​യിൽ അല്‌പം മുമ്പോ​ട്ടു​പോ​യിട്ട്‌ ഞങ്ങൾ നിർത്തി, എന്നിട്ട്‌ കോപ​ത്താൽ ജ്വലിച്ചു നിൽക്കുന്ന ശ്രീ. മൻസറെ കാണു​ന്ന​തി​നാ​യി ഞാൻ കാറിൽനി​ന്നി​റങ്ങി. “ഞങ്ങൾ വയൽ ശുശ്രൂ​ഷ​ക്കാ​യി പോകു​ക​യാണ്‌, ശ്രീമതി മൻസർ ഞങ്ങളോ​ടൊ​പ്പം വരുന്നുണ്ട്‌,” എന്നു ഞാൻ അദ്ദേഹ​ത്തോ​ടു പറഞ്ഞു. ഞാൻ കെഞ്ചി​യ​പേ​ക്ഷി​ച്ചു, അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ കോപം അല്‌പ​മൊ​ന്നു കുറഞ്ഞു. പിന്തി​രി​ഞ്ഞു​നോ​ക്കു​മ്പോൾ, ഒരുപക്ഷേ വ്യത്യ​സ്‌ത​മായ ഒരു രീതി​യിൽ ഞാൻ ആ സാഹച​ര്യ​ത്തെ കൈകാ​ര്യം ചെയ്യേ​ണ്ട​താ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ ഒരിക്ക​ലും ഒരു സാക്ഷി​യാ​യി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും അദ്ദേഹം പിന്നീട്‌ യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളോ​ടു കൂടുതൽ അനുകൂ​ല​ഭാ​വ​മു​ള്ള​യാ​ളാ​യി​ത്തീർന്നു.

ആ വർഷങ്ങ​ളിൽ യഹോ​വ​യു​ടെ ജനം എണ്ണത്തിൽ നന്നേ കുറവാ​യി​രു​ന്നു. കൃഷി​യി​ട​ത്തിൽ ഞങ്ങളോ​ടൊ​പ്പം താമസിച്ച മുഴു​സമയ ശുശ്രൂ​ഷ​ക​രു​ടെ സന്ദർശനം ഞങ്ങൾ നന്നായി ആസ്വദി​ക്കു​ക​യും അതിൽനി​ന്നു പ്രയോ​ജനം അനുഭ​വി​ക്കു​ക​യും ചെയ്‌തു. ഈ സന്ദർശ​ക​രിൽപെ​ടു​ന്ന​വ​രാണ്‌ ആഡ്രീയൻ റ്റോം​സ​ണും അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ സഹോ​ദരി മോളി​യും. അവർ രണ്ടു​പേ​രും മിഷന​റി​മാർക്കു​വേ​ണ്ടി​യുള്ള വാച്ച്‌ടവർ ബൈബിൾ സ്‌കൂൾ ഓഫ്‌ ഗിലെ​യാ​ദി​ന്റെ ആദ്യ ക്ലാസു​ക​ളിൽ പങ്കെടു​ക്കു​ക​യും ജപ്പാനി​ലും പാകി​സ്ഥാ​നി​ലു​മാ​യി വിദേ​ശ​നി​യ​മ​ന​ങ്ങ​ളിൽ സേവി​ക്ക​യും ചെയ്‌തു.

യുദ്ധകാല അനുഭ​വ​ങ്ങൾ

1939 സെപ്‌റ്റം​ബ​റിൽ രണ്ടാം ലോക​മ​ഹാ​യു​ദ്ധം തുടങ്ങി. 1940 ഒക്ടോ​ബ​റിൽ ന്യൂസി​ലൻഡ്‌ ഗവൺമെൻറ്‌ യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളു​ടെ പ്രവർത്തനം നിരോ​ധി​ച്ചു. നമ്മുടെ സഹോ​ദ​ര​ങ്ങ​ളിൽ പലരും ദേശത്തെ കോട​തി​യിൽ ഹാജരാ​കാൻ നിർബ​ന്ധി​ത​രാ​യി. ചിലരെ തങ്ങളുടെ ഭാര്യ​മാ​രിൽനി​ന്നും കുട്ടി​ക​ളിൽനി​ന്നും വേർപെ​ടു​ത്തി തടങ്കൽപാ​ള​യ​ങ്ങ​ളിൽ ജോലി ചെയ്യാൻ ആക്കി. യുദ്ധം കൊടു​മ്പി​രി​കൊ​ണ്ട​പ്പോൾ, ഞങ്ങൾക്ക്‌ ഒരു കന്നുകാ​ലി വളർത്തൽകേ​ന്ദ്രം ഉണ്ടെങ്കിൽതന്നെ എന്നെയും നിർബ​ന്ധിത സൈനി​ക​സേ​വ​ന​ത്തി​നാ​യി വിളി​ച്ചേ​ക്കു​മോ​യെന്നു ഞാൻ സംശയി​ച്ചു. അപ്പോ​ഴാണ്‌ സൈനി​ക​സേ​വ​ന​ത്തി​നാ​യി കർഷകരെ മേലാൽ എടുക്കു​ന്നില്ല എന്ന പ്രഖ്യാ​പ​ന​മു​ണ്ടാ​യത്‌.

പ്രസം​ഗ​വേ​ല​യിൽ മാസം​തോ​റും 60-ലധികം മണിക്കൂ​റു​കൾ വീതം ചെലവ​ഴി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു റോ​വേ​ന​യും ഞാനും ഞങ്ങളുടെ ക്രിസ്‌തീയ ശുശ്രൂഷ തുടർന്നു. ഇക്കാലത്ത്‌, തങ്ങളുടെ ക്രിസ്‌തീയ നിഷ്‌പക്ഷത നിലനിർത്തുന്ന യുവസാ​ക്ഷി​കളെ സഹായി​ക്കു​ന്ന​തി​നുള്ള പദവി​യും എനിക്കു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. അവർക്കു​വേണ്ടി ഞാൻ വെല്ലി​ങ്‌ടൺ, പാമർസ്റ്റൺ നോർത്ത്‌, പഹ്യാ​റ്റ്വാ, മാസ്റ്റർടൺ എന്നിവി​ട​ങ്ങ​ളി​ലെ കോട​തി​ക​ളിൽ ഔദ്യോ​ഗി​ക​മാ​യി ഹാജരാ​യി. സാധാ​ര​ണ​മാ​യി പുരോ​ഹി​തൻമാ​രി​ലൊ​രാൾ സൈന്യ​ത്തിൽ ആളെടു​ക്കുന്ന സംഘത്തി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. യുദ്ധയ​ത്‌ന​ങ്ങൾക്കു​വേ​ണ്ടി​യുള്ള അവരുടെ ക്രിസ്‌തീ​യ​വി​രുദ്ധ പിന്തു​ണയെ തുറന്നു​കാ​ട്ടു​ന്നത്‌ ഒരു രസമാ​യി​രു​ന്നു.—1 യോഹ​ന്നാൻ 3:10-12.

ഒരു രാത്രി​യിൽ റോ​വേ​ന​യും ഞാനും​കൂ​ടി വീക്ഷാ​ഗോ​പു​രം പഠിച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​മ്പോൾ രഹസ്യ​പ്പൊ​ലീസ്‌ ഞങ്ങളുടെ വീട്ടിൽ മിന്നൽപ​രി​ശോ​ധന നടത്തി. ഞങ്ങളുടെ വീട്ടിൽ ബൈബിൾ സാഹി​ത്യ​ങ്ങ​ളു​ണ്ടെന്നു പരി​ശോ​ധന വെളി​പ്പെ​ടു​ത്തി. “ഇതി​ന്റെ​പേ​രിൽ നിങ്ങൾക്കു ജയിലിൽ പോകാം” എന്നു ഞങ്ങളോ​ടു പറഞ്ഞു. രഹസ്യ​പ്പൊ​ലീസ്‌ പോകാ​നാ​യി തങ്ങളുടെ കാറിൽ കയറി​യ​പ്പോൾ ബ്രേക്കു​കൾ മുറു​കി​പ്പോ​യ​താ​യി അവർ കണ്ടെത്തി. കാർ ഓടു​മാ​യി​രു​ന്നില്ല. അതു നന്നാക്കു​ന്ന​തി​നു വില്ല്യം മൻസർ സഹായി​ച്ചു, അവരെ​ക്കു​റി​ച്ചു പിന്നെ യാതൊ​രു വിവര​വു​മില്ല.

നിരോ​ധന കാലത്ത്‌, കൃഷി​യി​ട​ത്തി​ന്റെ ഒഴിഞ്ഞ​മൂ​ല​ക്കുള്ള ഒരു കെട്ടി​ട​ത്തിൽ ഞങ്ങൾ ബൈബിൾ സാഹി​ത്യ​ങ്ങൾ ഒളിച്ചു​വെ​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു. അർധരാ​ത്രിക്ക്‌ ഞാൻ ന്യൂസി​ലൻഡ്‌ ബ്രാഞ്ച്‌ ഓഫീസ്‌ സന്ദർശി​ച്ചു കാറിൽ സാഹി​ത്യം നിറക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു. എന്നിട്ട്‌ അതു വീട്ടിൽ കൊണ്ടു​വന്നു കൃഷി​യി​ട​ത്തി​ലുള്ള ആ ഒറ്റപ്പെട്ട സ്ഥലത്തു സൂക്ഷി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു. ഒരു രാത്രി​യിൽ രഹസ്യ​ച​രക്ക്‌ എടുക്കു​ന്ന​തി​നാ​യി ഞാൻ ബ്രാഞ്ചി​ലെ​ത്തി​യ​പ്പോൾ പെട്ടെന്നു ലൈറ്റു​ക​ളെ​ല്ലാം തെളിഞ്ഞു! “നിന്നെ ഞങ്ങൾക്കു കിട്ടി!” എന്നു പൊലീസ്‌ അലറി. എന്നാൽ അതിശ​യ​ക​ര​മെ​ന്നു​പ​റ​യട്ടെ, വലിയ എതിർപ്പു കൂടാതെ തന്നെ അവർ എന്നെ പോകാൻ അനുവ​ദി​ച്ചു.

1949-ൽ റോ​വേ​ന​യും ഞാനും ഞങ്ങളുടെ കൃഷി​യി​ടം വിറ്റു. പണം തീരു​ന്ന​തു​വരെ പയനി​യ​റിങ്‌ നടത്താൻ ഞങ്ങൾ തീരു​മാ​നി​ച്ചു. മാസ്റ്റർട​ണി​ലുള്ള ഒരു വീട്ടി​ലേക്കു ഞങ്ങൾ താമസം മാറ്റി മാസ്റ്റർടൺ സഭയോ​ടൊ​ത്തു പയനി​യ​റിങ്‌ നടത്തി. വെറും രണ്ടുവർഷ​ത്തി​നു​ള്ളിൽ 24 സജീവ പ്രസാ​ധ​ക​ര​ട​ങ്ങിയ ഫെതർസ്റ്റൺ സഭ സ്ഥാപി​ക്ക​പ്പെട്ടു, ഞാൻ അവിടെ അധ്യക്ഷ​മേൽവി​ചാ​ര​ക​നാ​യി സേവിച്ചു. 1953-ൽ ന്യൂ​യോർക്ക്‌ നഗരത്തി​ലെ യാങ്കീ സ്റ്റേഡി​യ​ത്തിൽ വച്ചു നടന്ന യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളു​ടെ അഷ്‌ഠ​ദിന സാർവ​ദേ​ശീയ കൺ​വെൻ​ഷ​നിൽ സംബന്ധി​ക്കു​ന്ന​തി​നാ​യി ഐക്യ​നാ​ടു​ക​ളിൽ പോകു​ന്ന​തി​നുള്ള പദവി ഞാൻ ആസ്വദി​ച്ചു. റോ​വേ​ന​യ്‌ക്ക്‌ എന്റെകൂ​ടെ പോരാൻ കഴിഞ്ഞില്ല. അവൾക്ക്‌ മസ്‌തിഷ്‌ക ക്ഷതം പിടി​പെട്ട ഞങ്ങളുടെ പുത്രി ഈനഡി​നെ ശുശ്രൂ​ഷി​ക്കേ​ണ്ട​തു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.

ന്യൂസി​ലൻഡി​ലേക്കു മടങ്ങിവന്ന ശേഷം എനിക്കു ലൗകിക തൊഴിൽ ചെയ്യേ​ണ്ട​തു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ഞങ്ങൾ തിരിച്ചു മാസ്റ്റർടൺ സഭയി​ലേക്കു പോയി. അവിടെ ഞാൻ അധ്യക്ഷ​മേൽവി​ചാ​ര​ക​നാ​യി നിയമി​ത​നാ​യി.  ഏതാണ്ട്‌ ഈ സമയത്ത്‌ വില്ല്യം മൻസർ മാസ്റ്റർട​ണി​ലെ ലിറ്റിൽ തിയേറ്റർ വിലയ്‌ക്കു​വാ​ങ്ങി. അത്‌ വൈരാ​രാ​പ്പ​യി​ലെ ആദ്യത്തെ രാജ്യ​ഹാ​ളാ​യി​ത്തീർന്നു. 1950-കളിൽ ഞങ്ങളുടെ സഭ ആത്മീയ​മാ​യും സംഖ്യാ​പ​ര​മാ​യും നല്ല പുരോ​ഗതി ആസ്വദി​ച്ചു. അതു​കൊണ്ട്‌ സർക്കിട്ട്‌ മേൽവി​ചാ​രകൻ സന്ദർശി​ച്ച​പ്പോൾ, രാജ്യ​ത്തി​ന്റെ മറ്റു ഭാഗങ്ങ​ളി​ലും പ്രസം​ഗ​വേ​ലക്കു സഹായം നൽകു​ന്ന​തി​നാ​യി അവി​ടേക്കു മാറു​ന്ന​തി​നു പക്വത​യു​ള്ള​വരെ മിക്ക​പ്പോ​ഴും പ്രോ​ത്സാ​ഹി​പ്പി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു. പലരും അപ്രകാ​രം ചെയ്‌തു.

ഞങ്ങളുടെ കുടും​ബം മാസ്റ്റർട​ണിൽ തന്നെ കഴിഞ്ഞു. തുടർന്നുള്ള ദശകങ്ങ​ളിൽ എനിക്കു സഭയിൽ പല പദവി​ക​ളും ഉണ്ടായി​രു​ന്നെന്നു മാത്രമല്ല ദേശീ​യ​വും സാർവ​ദേ​ശീ​യ​വു​മായ കൺ​വെൻ​ഷ​നു​ക​ളിൽ നിയമ​നങ്ങൾ ആസ്വദി​ക്കു​ന്ന​തി​നും കഴിഞ്ഞു. റോവേന വയൽസേ​വ​ന​ത്തിൽ ഉത്സാഹ​പൂർവം പങ്കെടു​ത്തു, അപ്രകാ​രം ചെയ്യു​ന്ന​തി​നു നിരന്തരം മറ്റുള്ള​വരെ സഹായി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ.

വിശ്വാ​സ​ത്തി​ന്റെ പരി​ശോ​ധ​ന​യിൽ സഹിച്ചു​നിൽക്കൽ

പ്രാരം​ഭ​ത്തിൽ പരാമർശി​ച്ച​പ്ര​കാ​രം, 1985-ൽ എനിക്കു ഭേദ​പ്പെ​ടു​ത്താ​നാ​വാത്ത കാൻസർ പിടി​പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്ന​താ​യി കണ്ടുപി​ടി​ച്ചു. എന്റെ വിശ്വസ്‌ത ഭാര്യ​യായ റോ​വേ​ന​യും ഞാനും ഞങ്ങളുടെ കുട്ടി​ക​ളോ​ടൊത്ത്‌ ഇപ്പോൾ ജീവി​ക്കുന്ന ഒരിക്ക​ലും മരിക്ക​യി​ല്ലാത്ത ലക്ഷങ്ങ​ളോ​ടൊ​പ്പം ആയിരി​ക്കാൻ എത്രമാ​ത്രം ആഗ്രഹി​ച്ച​താണ്‌! എന്നാൽ മരിക്കു​ന്ന​തി​നാ​യി ഡോക്ടർമാർ എന്നെ വീട്ടി​ലേ​ക്ക​യച്ചു. എന്നിരു​ന്നാ​ലും അതിനു​മുമ്പ്‌, രോഗ​നിർണ​യ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു ഞാൻ എന്തു വിചാ​രി​ക്കു​ന്നു എന്ന്‌ അവർ ചോദി​ച്ചു.

“ഞാൻ ശാന്തമാ​ന​സ്സ​നും ശുഭാ​പ്‌തി​വി​ശ്വാ​സ​മു​ള്ള​വ​നും ആയിരി​ക്കും,” ഞാൻ മറുപടി പറഞ്ഞു. വാസ്‌ത​വ​ത്തിൽ, “ശാന്തമ​നസ്സു ദേഹത്തി​ന്നു ജീവൻ” എന്ന ബൈബിൾ സദൃശ​വാ​ക്യം എനിക്കു ദൃഢത പകർന്നു.—സദൃശ​വാ​ക്യ​ങ്ങൾ 14:30.

കാൻസർ വിദഗ്‌ധർ ആ ബൈബി​ളു​പ​ദേ​ശത്തെ പ്രകീർത്തി​ച്ചു. “കാൻസർ രോഗി​ക​ളി​ലെ 90 ശതമാനം രോഗ​ശ​മനം ആ മാനസിക വീക്ഷണ​ഗ​തി​യാണ്‌” എന്നവർ പറഞ്ഞു. ഏഴാഴ്‌ച​ത്തേക്ക്‌ റേഡിയം രശ്‌മി ഉപയോ​ഗി​ച്ചുള്ള ചികി​ത്സ​യും അവർ ശുപാർശ ചെയ്‌തു. സന്തോ​ഷ​ക​ര​മെന്നു പറയട്ടെ, കാൻസ​റി​നെ​തി​രെ പോരാ​ടു​ന്ന​തിൽ ഞാൻ ഒടുവിൽ വിജയം കൈവ​രി​ച്ചു.

ഈ പ്രയാസ ഘട്ടത്തിൽ എനിക്കു മറ്റൊരു കനത്ത പ്രഹര​മേ​ററു. എന്റെ സുന്ദരി​യായ വിശ്വസ്‌ത ഭാര്യ മസ്‌തിഷ്‌ക രക്തസ്രാ​വം മൂലം മരിച്ചു. തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ രേഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന വിശ്വ​സ്‌ത​രു​ടെ ദൃഷ്ടാ​ന്ത​ത്തിൽനി​ന്നും അവർ നിർമലത പാലി​ച്ച​പ്പോൾ യഹോവ പ്രശ്‌നങ്ങൾ പരിഹ​രിച്ച വിധത്തിൽനി​ന്നും ഞാൻ ആശ്വാസം കണ്ടെത്തി. അങ്ങനെ, പുതി​യ​ലോ​ക​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള എന്റെ പ്രത്യാശ ശോഭ​ന​മാ​യി നിലനി​ന്നു.—റോമർ 15:4.

എന്നിരു​ന്നാ​ലും, ഞാൻ വിഷാ​ദ​ചി​ത്ത​നാ​യി, ഒരു മൂപ്പനാ​യി സേവി​ക്കു​ന്നതു നിർത്താൻ ആഗ്രഹി​ച്ചു. കൈകാ​ര്യം​ചെ​യ്യാ​നുള്ള ശക്തി വീണ്ടെ​ടു​ക്കു​ന്ന​തു​വരെ തദ്ദേശ സഹോ​ദ​രങ്ങൾ എന്നെ പ്രോ​ത്സാ​ഹി​പ്പി​ച്ചു. തത്‌ഫ​ല​മാ​യി, കഴിഞ്ഞ 57 വർഷങ്ങ​ളിൽ തുടർച്ച​യാ​യി ഒരു ക്രിസ്‌തീയ മൂപ്പനും മേൽവി​ചാ​ര​ക​നു​മാ​യി സേവി​ക്കു​ന്ന​തിന്‌ എനിക്കു കഴിഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു.

ആത്മവി​ശ്വാ​സ​ത്തോ​ടെ ഭാവിയെ അഭിമു​ഖീ​ക​രി​ക്കൽ

ഈ വർഷങ്ങ​ളി​ലെ​ല്ലാം യഹോ​വയെ സേവി​ക്കാൻ കഴിഞ്ഞത്‌ അമൂല്യ​മായ പദവി​യാ​യി​രു​ന്നു. എന്തെല്ലാം അനു​ഗ്ര​ഹ​ങ്ങ​ളാണ്‌ എനിക്കു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ട്ടു​ള്ളത്‌! ഒരു 16 വയസ്സു​കാ​ര​നാ​യി​രു​ന്ന​പ്പോൾ, “ഇതാണത്‌; ഇതാണു സത്യം” എന്ന അമ്മയുടെ ഉദ്‌ഘോ​ഷം കേട്ടിട്ട്‌ അധിക​നാ​ളാ​യ​തു​പോ​ലെ തോന്നു​ന്നില്ല. 1979-ലെ തന്റെ മരണം​വരെ അമ്മ വിശ്വ​സ്‌ത​യായ, ഉത്സാഹ​മുള്ള ഒരു സാക്ഷി​യാ​യി നിലനി​ന്നു. അപ്പോൾ അവർക്കു നൂറി​ലേറെ വയസ്സു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. അവരുടെ പുത്രി​യും ആറു പുത്രൻമാ​രും വിശ്വസ്‌ത സാക്ഷി​ക​ളാ​യി​ത്തീർന്നു.

യഹോ​വ​യു​ടെ നാമം എല്ലാ നിന്ദക​ളിൽനി​ന്നും വിമു​ക്ത​മാ​കു​ന്നതു കാണാൻ ജീവി​ച്ചി​രി​ക്കുക എന്നതാണ്‌ എന്റെ അതിയായ ആഗ്രഹം. ഒരിക്ക​ലും മരിക്കാ​തി​രി​ക്കാ​നുള്ള എന്റെ ആയുഷ്‌കാല പ്രത്യാശ സാക്ഷാ​ത്‌ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ടു​മോ? അതിനി​യും കാത്തി​രു​ന്നു കാണേ​ണ്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. എന്നിരു​ന്നാ​ലും അനേകർ, അതേ ദശലക്ഷങ്ങൾ ഒടുവിൽ ആ അനു​ഗ്രഹം ആസ്വദി​ക്കു​മെന്ന്‌ എനിക്കു​റ​പ്പുണ്ട്‌. അതു​കൊണ്ട്‌ ജീവി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നി​ട​ത്തോ​ളം കാലം ഒരിക്ക​ലും മരിക്കു​ക​യി​ല്ലാ​ത്ത​വ​രോ​ടൊ​പ്പം എണ്ണപ്പെ​ടു​ന്ന​തി​നുള്ള പ്രതീ​ക്ഷയെ ഞാൻ വിലമ​തി​ക്കും.—യോഹ​ന്നാൻ 11:26.

[28-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

എന്റെ അമ്മ

[28-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

ഭാര്യയോടും മക്കളോ​ടു​മൊ​പ്പം