Yaka dhowinjhivadhene amwaana Ezarayeli yoopeleka korowa wihina ekaviherena webedha webaribari. Mbwenye oliva musoko yaali ethu yorusa ni kayali yokweya wa maJudewu malabo yale a Yesu.

Wihina ekavihere webedha wa Mulugu weriwesana mutabernakulu, mudhidhi nuuvira mutempulu, apogo atene a maJudewu yoopeleka mwana sikulu obe korowa (bili dha darakima). Malabo a Yesu musoko ola woolabihedhiwa wihina esamaleliwegena tempulu yaamagiwe ni Erodi, ni mukutho dheriwesana mwemune. AJudewu amodha omukoha Peduru akala Yesu olivesa musoko ola. Kiristu owoga wi kiyaali yabure oliva musoko, bumwahaya adhe amwaddelege Peduru mburo afuniye ofwanya korowa yagwinjhigwinjhi wihina alive musoko ole. — Mat. 17:24-27.

Nlogo na Mulugu nahikanna musoko dhimodha yapelekiwa, dhithaniwa neekumi, aliwa yothapavo dhohadda dhewa ni korowa yalabeliwa kadda labo dhiwanana neekumi akukusiwa. (Lev. 27:30-32; Núm. 18:26-28) Anamaholela gereja yowaddihedha nlogo oopeleka neekumi atene ninga, “ortela edro ni cominyu.” Yesu kaakoddiha athu ompeleka neekumi embwenye oliye wawithana Mafarizewu ni Maskiriba wi yaali agwalamgwambi mwaha aliwa kiyahara nlamulo nawoga wodhela neekumi. — Mat. 23:23.

Mudhidhi yole maJudewu yalamuliwa ni akudda Roma, bumwahaya yowaliva musoko dhowinjhiva. Ale yanna mundda yoliva musoko wa dhoolima dhewa obe wa korowa. Mudhidhi yoyo wera dhapimiwa dhowakwana 20 obe 25% ohiya eyo kadda muJudewu ohowela opeleka musoko wayene. Mwaha wa musoko ola maFarizewu omukoha Yesu, mbwenye oliye owoga ethu emodha baahi enanikavihera okanna monelo wapama wodhela opeleka musoko wera: ‘Mmulive Sezare ele eli ya Sezare mbwenye mmulive Mulugu ele eli ya Mulugu.’ — Mat. 22:15-22.

Ni dhahikalawo musoko dhaliveliwa malondda. Musoko nda dhakukusiwesa mmaportuni, mmapontini, mmakakanoni, mudila, mmaforonterani, ni mmaferani.

Musoko nda akudda Roma yakukusiwa nlogo dhothabwa okwima. Namawoga thalako ooRoma Tasitu ohuwoga egi: Mumweneni wa Tiberiyu Yesu agali velaboni yavati “Akudda siriya ni akudda Juda mwaha wogomana mutholo ole wonyemela aliwa waloba wihina evugule korowa yapelekiwa.”

Makalelo dhakukusiwa musoko nde dhokathamiha egumi yaathu. Ofuru wokukusa musoko wogulihedhiwa ole alive korowa dhowinjhivadhene. Agula oneti ola afuna ere wawithana athu amodha wi emwakelege okukusa musoko nda, atene yala yaparege mabasa ala ookukusa musoko yokannawo mwana nyomorelaya. Podi wera Zakeyo ahikanna athu amodha yamwakelesa okukusa musoko. (Luc. 19:1, 2) Enowoneleyamo mwahaya bwaddi malabo owinjhivene nlogo nakalesiwa notakaleliwanene ni nathukulela wawidda anamakukusa musoko.