Olupe wihina wone muselu dhilimo

Olupele muselu wogwaddela

OHUDHERA 33

Ohudhere ni yotajhiha ya Daniyeli

Ohudhere ni yotajhiha ya Daniyeli

We oli athima vanlubale. — DAN. 9:23.

JHIBO 73 Munivahe oliba murima

DHITHU NNAAHUDHERIHU a

1. Mwahaya bwaddi aBabiloniyu edhe etikinege vanlubale ni namavuhulela Daniyeli?

 NAMAVUHULELA Daniyeli aathukuleliwe oBabiloniya agaali muzombwene. Mbwenye naarive agaali muzombwe, ahatikiniha vanlubale amusadoro ooBabiloniya. Aliwa yahona wihina Daniyeli ‘kanna nihonya, aali oowoma’ ni adheela emudhi yathima. (1 Sam. 16:7) Bumwahaya aBabiloniyu edhe emuxagihege wihina alabege opalasiyu. — Dan. 1:3, 4, 6.

2. Yehova amoona aavi Daniyeli? (Ezequiel 14:14)

2 Yehova oomudhivela Daniyeli. Ethu yamuthukulela Yehova omudhivela Daniyeli kawali owoma waye obe olaba opalasiyu, mbwenye dhaali dhikalelo dhapama anniyena. Podi wera, Daniyeli anna yaka 20 Yehova nuwoga wihina oliye aali ninga Nowe ni Jo. Eyo enatapulela wi wa Yehova, Daniyeli aali owogowa ninga Nowe ni Jo; yamulabenle Yehova muwari mwa yakadhene. (Gén. 5:32; 6:9, 10; Jó 42:16, 17; omwileri Ezequiel 14:14.) Daniyeli ahikanna egumi yohagalasa amulabelaga Yehova, teto ahikalawo yaka dhowinjhivadhene. Yehova oomudhivela mudhidhi wamuteene. — Dan. 10:11, 19.

3. Ohudhera wula, nnaasuze ddi?

3 Ohudhera wula, nnere woona dhikalelo biili dhamuthukulenle Daniyeli okala muthu athima vamentoni va Yehova. Vobajha, nnere woona dhikalelo ndha biili ni mudhidhi Daniyeli ahoweliye woniha dhikalelo ndha. Voharela, nnere woona ethu yamukavihere Daniyeli okanna dhikalelo ndha. Omakuthulowa nnere woona makalelo oomutajhiha Daniyeli. Ebaribari wihina ohudhera wula wegeredhiwe wihina wakavihere azombwe. Naarive dhigaali ndo, iyo aatene podi ohudhera ni yotajhiha ya Daniyeli.

OTAJHIHE OLIBA MURIMA WA DANIYELI

4. Daniyeli onihile aavi oliba murima? Owoge yotajhiha.

4 Daniyeli aali muzombwe ooliba murima. Kabeni noone dhithu biili dhaamuthukulele Daniyeli wooniha oliba murima. Yobajha epadduwile dhigavinre yaka biili Jeruzale nugujhuliwa ni aBabiloniyu. Nuuvira mudhidhi, Nabukodonozori, mwene ooBabiloniya, ahikanna yoroha yowoopiha wodhela ekwamuthu. Nuwindo oliye wawithana adhaari aye a thotho wihina emwaddele yoroha ni yotapulelaya. Yahere yahiwoga, oliye eere wapa aatene vamodha ni Daniyeliya. (Dan. 2:3-5) Daniyeli ohowela werana ethu-siithu mowaguva wihina aavuluse athu owinjhiva. Oliye odhowa waali mwene ni omuloba ‘mudhidhi wihina ande otapulela yorohaya.’ (Dan. 2:16) Wihina ande werana eyo, oliye ohowela oliba murima ni okanna nroromelo. Ofiyedha mudhidhi yole, Daniyeli aali ahinatapulelege yoroha. Vano oliye waloba akwaye Sadaraki, Mezaki ni Abedenegu ‘wihina elobele wa Mulugu oodhulu wi aweddele thagaraga wodhela wawaddela yoviteya ele arohile mwene.’ (Dan. 2:18) Yehova ahawakula malobelo ewa. Nnikavihero na Yehova, Daniyeli ahanda otapulela yoroha ya Nabukodonozori. Mwaha wa yeyo, Daniyeli ahanda ovulusa egumaye, yakwaye ni yaathu amodha.

5. Ethu emodha yapadduwile yahoweleya Daniyeli woniha oliba murima yaali ddi?

5 Nuuvira mudhidhi Daniyeli agamanle otapulela yoroha ya ekwamuthu, oliba murima waye wahehiwa dila biili. Nabukodonozori okanna yoroha emodhaya yootikiniha. Mbwenye viyajela, oliye ahoona muthanko munlubale. Nuuliba murima, Daniyeli omwaddela mwene yotapulela ya yoroha yaye. Teto ahimwaddela wihina eere osavuwa ni ohiya othonga mudhidhi vang’ono. (Dan. 4:25) Ele kiyaali ethu yokweya, mwaha mwene eere wubuwela wi Daniyeli di mwiddanaaye ni eere olamula wihina apiwe. Naarive egaali ethu yowopiha, Daniyeli ahoniha oliba murima wodhela omwaddela mwene yotapulela ya yorohaya.

6. Ethu baani yamukavihere Daniyeli okala ooliba murima?

6 Ethu baani yamukavihere Daniyeli okala ooliba murima egumaye yaatene? Mohanganyedha, podi wera Daniyeli agaali muzombwe ahihudhera vanlubale ni yotajhiha ya makolo aye. Aliwa yowiwelela nlamulo na Yehova nawoga wi abaabi, yahudhihege aniwa. (Deut. 6:6-9) Daniyeli ahanona malamulo. Ninga motajhiha, malamulo kumi. Ohiya eyo oliye ahinona dhithu dhimodha ninga dhithu ahoweliye ojha obe naari. b (Lev. 11:4-8; Dan. 1:8, 11-13) Teto Daniyeli ahihudhera wodhela dhithu dhapadduwile ni nlogo na Yehova ni makathamiho yakumelelavo mwaha nlogo ohawiwelela malamulo a Yehova. (Dan. 9:10, 11) Daniyeli ahifwanyiwa makathamiho ohiyanahiyana mwigumini mwaaye. Vano mwaha wa yeyo, oliye ahikanna ebaribari wihina, naarive afwanyiwaga makathamiho bi makathamiho, Yehova vamodha nangero aye yeere omukavihera. — Dan. 2:19-24; 10:12, 18, 19.

Olobela wa Yehova, omuroromela ni wahudhera madhu a Mulugu yahimukavihera Daniyeli okala ooliba murima (Osugwe ddima 7)

7. Ethu emodhaya yamukavihere Daniyeli oliba murima yaali ddi? (Osugwe fotu.)

7 Daniyeli oohudhera dhovuhulela dhalebiwe, ninga motajhiha yovuhulela ya Jeremiya. Wodhela ohudhera wula Daniyeli ahifiyedha wonelamo wihina mudhidhi amwaana Ezarayeli yafuniwa okala oBabiloniya ninga adhaari, weere ofiya omakuthulo mohilegela. (Dan. 9:2) Woona dhovuhulela dha mBibiliyani dhakwanelaga, mwebaribarene dhahilibiha nroromelo na Daniyeli ni Yehova. Ole anamuroromela Yehova ni murima waye wamutene, anowoniha oliba murima mwamakalelo ootikiniha. (Omusugwe Romanos 8:31, 32, 37-39.) Yathimaya, Daniyeli kaaselele olobela. (Dan. 6:10) Oliye ooloba nikurumuwelo mwaha dhotheega dhaye ni oonfugulela Yehova murima waye. Teto Daniyeli ooloba nikavihero. (Dan. 9:4, 5, 19) Daniyeli aali muthu ninga iyo, oliye kaabaliwe ni ekalelo ela yoliba murima. Mbwenye oliye ahanda okanna ekalelo ela mwaha wa ohudhera, olobela ni omuroromela Yehova.

8. Nnande aavi okala athu ooliba murima?

8 Nnere ddi wihina nikale athu ooliba murima? Makolo ehu podi onaddela wihina nikale athu ooliba murima, mbwenye ela kahi ekalelo enavaliwa ni makolo ehu. Oliba murima enakala ninga ohudhera werana ethu exa. Makalelo apama oohudhera werana ethu exa, fumusugwa muthu anonne werana pama ethu onafuniwe ohudhera ni omutajhiha pama. Mwamakalelo mamodhave, iyo podi ohudhera okala athu ooliba murima wodhela waasugwa pamadhene ale enooniha ekalelo ela ni ohara yotajhiha yewa. Nihiyowa podi ohudhera ni yotajhiha ya Daniyeli. Ndala ninga oliye, iyo nnohowela wanona pamadhene madhu a Mulugu, okanna wandana woliba ni Yehova ni othapanya ni oliye mudhidhi wamutene ninfugulelaga murima wehu wodhela olobela. Teto nnohowela omuroromela pamadhene Yehova ni okanna ebaribari wihina Oliye anere onikavihera. Nimakalelo yala nroromelo nehu nehiwaga, nnere wanda okala ooliba murima.

9. Mwahaya bwaddi sapama okala athu ooliba murima?

9 Oliba murima podi onikavihera mwamakalelo ohiyanahiyana. Kasugwa ethu epadduwile ni Ben anakala elabo yowAlemanya. Oskola waye athu owinjhiva yarumedha wodhela oruthuwa ni yubuwela wihina dhithu dhinawoga Bibiliya wodhela opaddusa sowoota. Nlabo dhaala, Ben ahikanna ofuru wowoga ndhe arumedhiye musala mwaaye wodhela muselu wa opaddusa. Oliye ahoniha oliba murima ni wawaddela athu aatene ndhe arumedhiye. Yokumelelavoya? Ben onowogave egi: “Purusori aaga ahipwasedha ogivuruwana. Teto, aherana kopiya dhowinjhiva dha muselu gaalabihedhiimi wihina gaakihedhe muselu ole wopaddusa ni ahagawela anaskola aatene amusala mwaaga.” Ki anaskola akwaye yonelemo aavi? Ben anowogave egi: “Akwaga owinjhiva yahipwasedha ogivuruwana teto yahiwoga wihina yoogitikina.” Yopadduwa ya Ben enowoniha wihina athu ooliba murima enorihiwa. Oliba murima enowathukulela athu owinjhiva okanna efunelo yohudhera wodhela Yehova. Mohanganyedha, nihikanna dhithu dhowinjhiva dhinanithukulela okala athu ooliba murima.

OTHAJHIHE OROROMELEYA WA DANIYELI

10. Ororomeleya ddi?

10 MBibiliyani, madhu owi “ororomeleya” obe “odhivela wahinamala,” ni Ebarayiku, enatapulela odhivela webaribari onadhela vati va murima. Dila dhowinjhivadhene madhu ala enolabihedhiwa yawogiwaga wodhela odhivela Yehova anniyena ni adhaari aye. Teto madhu yaala enolabihedhiwa mBibiliyani, wihina etonyihedhe odhivela enna adhaari a Yehova mmodha ni mukwaye. (2 Sam 9:6, 7) Nuuvira wa mudhidhi ororomeleya wehu podi okala woliba. Siyeyo yapadduwile ni namavuhulela Daniyeli.

Yehova ahireeliha ororomeleya wa Daniyeli wodhela omuruma mungero wihina afuge mulomo dha apoddogoma (Osugwe ddima 11)

11. Ororomeleya wa Daniyeli wehiwe aavi mudhidhi aguluvale? (Osugwe fotu yavakapani.)

11 Ororomeleya wa Daniyeli wahehiwa egumaye yaatene. Mbwenye aganna yaka 90 oliye ahifwanyiwa yoweha enlubale. Mudhidhi yole Babiloniya ahigonjhihiwa ni Medo-Persiya ni athongiwa ni mwene Dariyu. Amusadoro a mwene Dariyu kayanfuna Daniyeli newene kayamuriha Yehova. Vano aliwa osayelaga makalelo oompa Daniyeli. Aliwa omweriha mwene wasinari nlamulo naakoddiha athu omulobelela Mulugu mmodhaya ahili Dariyu. Vano, wihina Daniyeli onihe wi aali oororomeleya wa mwene, oliye ohowela ohiya omulobelela Yehova ni omwebedha muwari mwa malabo 30. Mbwenye Daniyeli ahikoodda werana eyo. Mwaha wa yeyo, oliye ahivokedhiwa munikolani mwapoddogoma. Mbwenye Yehova ahireeliha ororomeleya wa Daniyeli wodhela onvulusa munikolani mwapoddogoma. (Dan. 6:12-15, 20-22) Ki iyo, nnande aavi okala oororomeleya wa Yehova ninga Daniyeli?

12. Ethu baani Daniyeli eriliyena wihina alibihe ororomeleya waye wa Yehova?

12 Ninga nonilihu, wihina nikale oororomeleya wa Yehova nnohowela omudhivela vanlubale Oliye. Daniyeli ahanda okala oororomeleya wa Yehova mwaha wi oomudhivela ni murimaye wamuteene. Mwebaribareene Daniyeli ahanda okanna odhivela wula mwaha wubuwela dhikalelo dha Yehova ni wodhela opendda makalelo oliye anonihiye dhikalelo ndha. (Dan. 9:4) Teto Daniyeli oojha mudhidhi ubuwelaga dhithu dhatedhene dhapama Yehova amwereliye ni eereliye nlogo naye. Daniyeli ootamalela vanlubale mwaha wa dhego ndha. —  Dan. 2:20- 23; 9:15, 16.

Wamudhivelaga Yehova ni murima wawo wamutene ndala ninga Daniyeli, onere wanda okala oororomeleya wa Yehova (Osugwe ddima 13)

13. (a) Ororomeleya wa azombwe winehiwa mwamakalelo baani? Owoge yopadduwa. (Osugwe fotu.) (b) Mowiwanana ni vidiyu, waakule aavi muthu ahukohe wodhela muselu wogonihana alobwanave obe ahiyanave?

13 Ndala ninga Daniyeli, azombwe enamulabela Yehova ehirijhiwa naathu ehinamuriha Mulugu newene malamulo aye. Athu amodhaya enootakaleliwa yawiwaga amodha ewogaga wi enomudhivela Mulugu ni enowawiwelela malamulo aaye. Azombwe ehu enonyemuliwa ni enoligiwa yakala oskola wihina ehiye okala oororomeleya wa Yehova. Kasugwa yopadduwa ya muzombwe dhaala anithaniwa Graeme anakala wAwustraliya. Mudhidhi agaali oskola oliye ahifwanyiwa makathamiho yehile ororomeleya waye. Nlabo nimodha purusora wakoha anaskola, ethu baani yafuniwa wera ahere mmodha wa aliwa ahawoga wi anokosa epaddi wa ale enagonihana alobwanave obe ahiyanave. Voharela, purusora owoga wi ole anarumedha okala epaddi yaale enagonihana alobwanave obe ahiyanave, avenye akale epaddi emodha ya turma, vano ale yahinarumedha ekale epaddi emodhaya ya turma. Graeme anowoga egi: “Turma yatene yahirumedha, mbwenye miyo ni ddibila dhaala kanaarumendhe.” Ethu yapadduwile vasogolova yaheha ororomeleya wewa. Oliye onowogave egi: “Okuma mudhidhi yole ofiyedha omakuthulo wa ohudhera nannihuna nlabo nenne, purusora ehu vamodha ni anaskola amodha obajha oniruwana ni oniteya. Miyo gaherana dhatedhene wihina gibarele nroromelo naaga nupwaseya, mbwenye aliwa newene kayafuna ovuruwana.” Graeme aali aavi nufwanyiwa yoweha ela? Oliye onowoga: “Mwebaribareene, miyo kagidhiveliwe oruwaniwa wule mbwenye gahihagalala vanlubale mwaha obarela nroromelo naaga ni okala oororomeleya wa Yehova.” c

14. Ethu baani enaanikavihere okalave oororomeleya wa Yehova?

14 Ndala ninga Daniyeli, naamudhivelagave Yehova nnerege ofuna okala oororomeleya wa Oliye. Teto odhivela wehu ni Yehova winoliba nahudheraga wodhela dhikalelo dhaye. Motajhiha iyo podi ohudhera wodhela dhithu dhipaddusiliye. (Rom. 1:20) Wegi wenjhedhedhe odhivela ni nriho onniwena ni Yehova, we podi wileri muselu dhinadha epaddi “Será Que Houve Um Projeto?” obe woona vidiyu dhinadha epaddi yela. Teto we podi wileri buruxura Será Que a Vida Teve Um Criador? Ni A Origem da vida — Cinco Perguntas Que Merecem Resposta. Kasugwa awogile namwali dhaala anithaniwa Ester anakala elabo yoDinamarka wodhela maburuxura ala. Oliye onowoga egi: “Dhithu dhinahudhihiwa sotikiniha. Maburuxura ala kinawoga dhithu nnahowelihu orumedha obe naari, mbwenye dhinowoga dhithu dhowooneleyamo wihina dhuukavihere osakula onafuniwe orumedha.” Ben asorihiwe mundduli anowoga egi: “Muselu ndha dhihilibiha nroromelo naaga ni dhahigivaha ebaribari wihina Mulugu dipaddusile dhego dhatedhene.” Wamala ohudhera muselu ndha onere warumedha madhu enafwanyeya mBibiliyani enihina: ‘Yehova, Mulugu ehu, nyu difwanelele wakela nthithimiho, orihiwa ni kopolo, mwaha wi muhupaddusa dhego dhatedhene.’ — Apo. 4:11. d

15. Makalelo mamodha oolibiha wandana wehu ni Yehova baavi?

15 Makalelo mamodha oolibiha wandana wehu ni Yehova fuhudhera egumi ya Yesu Kiristu. Namwali dhaala anithaniwa Samira anakala wAlemanya oherana eyo. Oliye onowoga egi: “Miyo gihanda omunona pamadhene Yehova mwaha ohudhera egumi ya Yesu.” Samira agaali mwaana, yomurusa wonelamo akala mwebaribareene Yehova owathuwathuwela athu. Mbwenye oliye andile woonelamo mwaha ohudhera wodhela Yesu. Oliye onowoga egi: “Miyo gadhiveliwa ohudhera wodhela Yesu mwaha oliye aali muthu owandaneyana ni owadhivela ahima.” Mudhidhi oliye ahudheriye wodhela egumi ya Yesu, odhivela waye ni Yehova wowenjhedhedheya. Ni makalelo baani? Oliye anowoga egi: “Nuuvira mudhidhi, miyo obajha wonelamo wihina Yesu oomutajhiha pamadhene Yehova. Miyo wonelamo wihina ethu emodhaya emuthukulele Yehova omuruma Yesu elabo yela yavati, yaali wihina athu a elabo yavati yande omunona pamadhene Yehova.” (João 14:9) Akala onofuna olibiha wandana wawo ni Yehova, onoonamo aavi ohudhera wodhela egumi ya Yesu? Werana ndo ororomeleya ni odhivela wawo ni Yehova winere wenjhedhedheya.

16. Mwahaya bwaddi nigahowela okala oororomeleya? (Salmo 18:25; Miqueias 6:8)

16 Athu oororomeleya malabo owinjhiva enokanna akwiwa oororomeleya. (Rute 1:14-17) Teto nakala oororomeleya wa Yehova nnokanna murenddele mwigumini mwehu. Mwaha wa ddi? Mwaha Yehova anopaganya okala oororomeleya ni ale eli oororomeleya wa oliye. (Omwileri Salmo 18:25; Miqueias 6:8.) Kabiha wubuwela, naarive nigaali ang’ono ng’ono vamentoni va Yehova, oliye anonipaganya wi anerege onidhivela ni mukalakala! Teto nakanna wandana wooliba ni Yehova, kaavo makathamiho, mwiddani newene okwa enanimwalanihe ni Oliye. (Dan. 12:13; Luc. 20:37, 38; Rom. 8:38, 39) Bumwahaya, sathima iyo omutajhiha Daniyeli ni odidela okala oororomeleya wa Yehova.

ODHOWEGEVE OHUDHERAGA YOTAJHIHA YA DANIYELI

17-18. Ethu emodhaya nnahudherihu ni Daniyeli ddi?

17 Ohudhera wula noonile dhikalelo biili baahi dha Daniyeli, mbwenye iyo podi ohudhera dhithu dhimodha ni Daniyeli. Ninga motajhiha, Yehova ahinvaha Daniyeli dhowoona ni dhoroha dhowinjhiva. Teto Yehova ahinvaha owedha yowanda otapulela dhoroha ni dhovuhulela. Mbwenye dhovuhulela dhowinjhiva dhihakwanela, teto dhovuhulela dhimodha, dhinawoga wodhela dhithu dhinafuna opadduwa osogolo ni dhinafuna wapatha athu aatene mwilaboni yavati.

18 Ohudhera winaharela nnere opwasedha ohudhera pamadhene dhovuhulela biili dha Daniyeli. Wonelamo dhovuhulela ndha winere onikavihera iyo aatene werana dhothoma dhapama ovanene. Dhovuhulela ndha dhinere onikavihera wenjhedhedha oliba murima wehu ni olibiha ororomeleya wehu wihina nikale owiwegeredhene ni nande ogonjhiha dhoweha dhosogolo.

JHIBO 119 Nikalena nroromelo

a Azombwe enamulabela Yehova peeno, enofwanyiwa makathamiho eneeha nroromelo ni oliba murima wewa. Akwiwa ooskola enowateya mwaha aliwa orumedha wi dhithu dhere opaddusiwa. Teto malabo mamodha, aliwa enowanyemula mwaha omulabela Yehova ni wawiwelela malamulo aye. Mbwenye ninga nnafunihu woona ohudhera wula, ethu yapama fumutajhiha Daniyeli ni omulabela Yehova nuuroromeleya vamodha ni oliba murima.

b Podi wera ethu yamuthukulele Daniyeli woona yojha yaaBabiloniyu ninga yotakala dhaali dhithu tharu: (1) Podi wera nyamaya yaali ya anenyama nlamulo naakodihiwa amwaana Ezarayeli ojha. (Deut. 14:7, 8) (2) Podi wera anenyamaya kayasijhiwa. (Lev. 17:10-12) (3) Podi wera ojha dhoojha ndhe, yokosa epaddi ya webedha wowoota. — Omuliganihe Levítico 7:15 ni 1 Coríntios 10:18, 21, 22.

d Wihina olibihe odhivela wawo ni Yehova, we podi ohudhera livuru Achegue-se a Jeová. Livuru nna nnere wukavihera omunona mpaddusi awo, dhikalelo dhaye ni emuthu yaye.