Olupe wihina wone muselu dhilimo

Olupele muselu wogwaddela

Ohudhera 1

Kuwanganyedhe wihina ‘madhu a Mulugu beebaribari’

Kuwanganyedhe wihina ‘madhu a Mulugu beebaribari’

YOLEBELA YA YAKA YA 2023: ‘Ntxela na madhu eenyu si ebaribari.’ — SAL. 119:160.

JHIBO 96 Madhu a Mulugu dhorela

DHITHU NNAAHUDHERIHU a

1. Mwahaya bwaddi athu peeno yahifunaga omwiwelela Bibiliya?

 PEENO athu owinjhiva kinamoona omuroromela, aliwa enowawanganyedha athu enaarihiwa ninga motajhiha, mapolitiku, masiyentista ni memperezariyu, akala enere werana ethu-sithu wihina yahagalase. Ohiya eyo aliwa kinaariha anamasogolela a gereja ewa. Woona wihina anamasogolela gereja ayo enomulabihedha Bibiliya, eyo enonthukulela wonelamo mwahaya bwaddi athu peeno yahifunaga omwiwelela Bibiliya.

2. Mowiwanana ni Salmos 119:160, ethu baani nihinahowelihu wanganyedha?

2 Iyo ninga adhaari a Yehova, kannanganyedha wihina Yehova ‘Mulugu eebaribari’ ni wihina oli ananifunana opama. (Sal. 31:5; Isa. 48:17) Iyo nnorumedha wihina ndha nnilerihu mBibiliyani ‘Ntxela na madhu [a Mulugu] eebaribari.’ (Omwileri Salmos 119:160.) Iyo nnorumedha alebile namahudhera dhaala aBibiliya egi: “Kaavo ethu elebile Mulugu eli yowoota obe yahinadha yakwanelaga, nlogo na Mulugu podi ororomela ethu-sithu anawoga Mulugu, mwaha ehinona wihina dhatedhene anawoga Mulugu sororomeleya.”

3. Ohudhera wula nnasunze ddi?

3 Nnande addi wakavihera amodha omuroromela Bibiliya ninga iyo? Nnere woona dhithu tharu dhinanthukulela omuroromela Bibiliya. Ethu (1) Bibiliya kasadduliwe, (2) wakwanela wa dhovuhulela ni (3) kopolo anniyena yosaddula dhigumi.

NNONNE ADDI WIHINA BIBILIYA KASADDULIWE OKUMA MUDHIDHI ALEBIWIYE

4. Mwahaya bwaddi athu amodha yahimuroromelaga Bibiliya?

4 Yehova uhalabihedha alobwana ororomeleya owakwana 40 wihina emulebe Bibiliya. Mbwenye dholebela dhobajha kaawo, dholebela dhatedhene nnonihu peeno kopiya. Bumwahaya athu amodha enowanganyedha akala dhithu enileriwa mBibiliyani dhinoligana pamadhene ni ndhe yalebile alobwana ale ororomeleya. b Mbwenye iyo podi okanna ebaribari wihina kadhihiyane. Mwahaya bwaddi?

Anamatapulela a dholebela ya hebarayiko yahilibihedha mwa makalelo otikiniha wihina madhu a Mulugu ekale okweya woneleyamo (Osugwe ddima 5)

5. Nimakalelo baani dholebela dha Ebarayiko dhikosiwiwa kopiya? (Osugwe fotu ya vakapani.)

5 Wihina abarele muthenga wa mBibiliyani, Yehova wawaddela adhaari aye wihina yalebe kopiya a madhu aye. Oliye ahawaddela amwaana Ezarayeli wihina yalebe kopiya malamulo aavahiliye ni wasakula malevita wihina yahudhihege malamulo ala nlogo naaye. (Deut. 17:18; 31:24-26; Nee. 8:7) MaJudewu nuthukuleliwa oBabiloniya, nikuru dhaala nanonne okosa kopiya pamadhene, obajha okosa kopiya dhowinjhiva dha ewogelo ya Ebarayiku. (Esd. 7:6) Alobwana ala yaali athotho. Motajhiha, nuuvira mudhidhi anamaleba ala ohiya wakontari madhu baahi, yakontari kadda letira wihina yande okopiyari pama. Ohiya wakontari madhu baahi mbwenye ni maletiraya. Aliwa yowerana ndo wihina madhu yafwanyeya mukopiyani mune yahihiyane. Naari dhigarive ndo, woona wihina aliwa kiyaali oologomana, dhahikalawo dhovirigana vang’ono. Mbwenye woona wihina dhahikosiwa kopiya dhowinjhivadhene dha yolebela emodhave, dhoviriganadha dhahifwanyiwa. Nimakalelo baani?

6. Dhoviriganiha dha mBibiliyani dhinafwanyiwa nimakalelo baani?

6 Anamahudhera owinjhiva peeno enofwanya dhovirigana ndha mukopiyani dha Bibiliya. Motajhiha, kabiha wawubuwela alobwana 100 egaathomiwe wihina elebe kopiya emodha baahi ni mada ewa, mbwenye mmodha oviriganiha vang’ono vakopiyani vaye, vano wihina efwanye yoviriganiha ele, enohowela oliganiha kopiya yaye ni dhaathu amodha. Nimakalelo mamodhave, naliganiha dholebela dhowinjhiva dha Bibiliya, nnowanda woona wihina muthu ole alebile kopiya ele uhenjhedhedha obe ohuvenyihavo ethu-sithu.

7. Nnonne addi wi dholebela kadhisadduliwe?

7 Ale yakopiyari dholebela dhobajha dha mBibiliyani, yowapara mabasa ala nuuviheya. Kasugwa yotajhiha ela enanroromeliha! Kopiya dhobajha dha Ebarayiku, dhibanjhe olebiwa yaka ya 1008 ofiyedha 1009 M.W. Enoniwe ninga codicé de Leningrad. Naarive dhigalebiwe kopiya dha codicé de Leningrad, ovaneneve dhihifwanyiwa kopiya dha kale dhowinjhiva dha Bibiliya, dhalebiwe yaka 1000 mundduli. Athu owinjhiva yubuwela wihina were okalavo ohiyana winlubale yaliganiha ni kopiya dha codicé de Leningrad ni kopiya ndhe efwanyiliwa ovaneneve. Ebaribari wihina dhahivira yaka 1000 ni dhahitapuleliwa kopiya dhowinjhivadhene, mbwenye yapadduwe yahitikiniha vanlubale. Anamahudhera nuuliganiha yahifwanya ohiyana vang’onove, mbwenye dhithudha dhalebiwe mubuweloya waali mmodhave.

8. Ohiyana baani olivo ni kopiya dha ewogelo ya eGerego ni kopiya dha malivuru mamodha amudhidhi yola?

8 Makiristawu oobajha yoleba kopiya dha yolebela ya Ebarayiku, yahitapulela dholebela 27 dha eGerego nupwaseya, dhalabihedhesiwa mmutugumanoni ni mmalaleyelo. Namahudhera dhaala nuladdaniha dholebela dha egerego ni malivuru mamodha yalebiwe mudhidhi yole, owoga egi: “Mwebaribarene peeno dhihikalawo [kopiya dha ewogelo ya eGerego], . . . wapela elabo yatene, mohiyana ni malivuru mamodha amudhidhi yola.” Teto kopiyadha kadhisadduliwe. Livuru dhaala nnowoga negi: “Iyo podi ororomela wihina namwilerigi Bibiliya atapuleliwe [ni ewogele ya eGerego] muthengaya onaakale mmodhave ni dholebela dha kale elebile alobwana oobajha.”

9. Mowiwanana ni Isaías 40:8, nnaawoge ddi wodhela muthenga dha mBibiliyani?

9 Muwari mwa yaka dhowinjhivadhene anamatapulela owinjhiva ehikosa kopiya dha Bibiliya nupwaseya, nnamulabihedhihu peeno. c Mohanganyedha, di Yehova enyile wihina Bibiliya ahisadduliwe ni wihina akalewo ofiyedha peeno. (Omwileri Isaias 40:8.) Mbwenye, athu amodha podi owoga yegi: “Naarive Bibiliya ahisadduliwe oliye kahiyo madhu a Mulugu.” Bumwahaya, nnere woona dhithu dhinoniha wihina Bibiliya madhu a Mulugu.

DHOVUHULELA DHA MBIBILIYANI SOROROMELEYA

Moono wemara: C. Sappa/DeAgostini/Getty fotu; ya moono woojha: fotu © Homo Cosmicos/Shutterstock

Dhovuhulela dha mBibiliyani dhihakwanela ni dhinna wakwanela ofiyedha peeno (Osugwe ddima 10-11) e

10. Wubuwelaga yolebela ya 2 Pedro 1:21, owoge yotajhiha yovuhulela yakwanele. (Osugwe fotu.)

10 Bibiliya onowoga dhovuhulela dhowinjhiva dhakwanele. dhovuhulela dhimodha dhilebiwe yaka dhowinjhivadhene mundduli dhihinathi wakwanela. Teto thalakodha dhinowoniha wihina eyo ebaribari. Iyo kannatikina mwaha nihinona wihina dhovuhulela nda dhinadhela wa Yehova. (Omwileri 2 Pedro 1:21.) Motajhiha, kabiha wubuwela wodhela dhovuhulela dhinawoga wodhela ogujhuliwa wa luwani yoBabiloniya. Okuma yaka ya 778 ofiyedha 732 M.W.O., namavuhulela Izayiya ahivetheliwa wihina alebe yovuhulela yawoga wi luwani yoBabiloniya yere othukuliwa. Ahifiyedha owoga wihina mulobwana ithaniwa Siiru daathukule luwani yele ni owoga ethu ahoweliye werana wihina athukule luwani yoBabiloniya. (Isa. 44:27–45:2) Vasogolova Izayiya ovuhulela wihina luwani yoBabiloniya yere ogujhuliwa ni kawaakaliwege. (Isa. 13:19, 20) Ni siyeyo yapadduwile, Babiloniya ogujhuliwa ni akudda Medo ni Persiya yaka ya 539 M.W.O., peeno murudda wafwanyeya luwani ela vano nddebe. — Osugwe vidiyu enafwanyeya mu livuruni Ofwanye egumi yohagalasa ya malabo amatene! Enna musolo Bibliya ahiwoga wihina Babiloniya ere ogujhuliwa ohudhera 03 yoxagiha 5.

11. Nimakalelo baani yovuhulela ya Daniel 2:41-43, enakwaneliwa peeno?

11 Dhovuhulela dha mBibiliyani kadhakwanele kale baahi, mbwenye dhinna wakwanela ofiyedha peno. Motajhiha, kabiha wubuwela yotajhiha ya Daniyeli enawoga wodhela Potensiya Mundiyale Anglo-Amerikana. (Omwileri Daniel 2:41-43.) Yovuhulela ela enowoga nimakalelo okweya wihina Potensiya ela yakale “yoliba” ninga mujhila ni yofewa ninga “ologo.” Peeno iyo nnowanda wonelamo wihina eyo ebaribari. Gra-Bretanya ni akudda Amerika yaali ooliba ninga mujhila, aabilene yahigonjhiha Koddo Dhinlubale ni ehikanna anyakoddo owinjhiva. Mbwenye kopolo dhewa dhinadhela wa malogo, enadidela oloba wihina yeriwena efunelo yewa elabihedhaga nikuru naathu enakavihera werana dhothoma elabihedhaga kampanya ya direito sivil ni movimentu ya independensiya. Muliba politika dhaala anoniwe pamadhene, movaneneve ohuwoga egi: “Peeno kawo elabo ethabwile okala ya politika okwaranya Estadu Unidu.” Teto Gra-Bretanya epaddi emodha ya Potensia Mundiyale, enagawenyeya moligana ni waMerika, yajaga makalelo owiwanana ni Uniyawu Ewuropeya. Mwaha wogawanyeya wula, Potensiya Mundiyale Anglo Amerikana kanawedha okala owimelene txithi.

12. Dhovuhulela dha mBibiliyani dhinanivaha ebaribari baani?

12 Dhovuhulela dhowinjhiva dha mBibiliyani dhakwanenle, dhinolibiha ejhehedho yehu yowihina mpaganyo dhatedhene dha Yehova dhinere wakwanela. Iyo nnorumedha nlobelo nna na Salmista nnihina: ‘Miyo ginoojheha ovulusa weenyu nuuthaba, mwaha madhu enyu enoogivaha ejhehedho.’ (Sal. 119:81) Wodhela Bibiliya, Yehova nuupama waye, ononivaha ‘ejhehedho ni osogolo wapama.’ (Jer. 29:11) Ejhehedho yehu yosogolo kinadhela mwaha kopolo dhaathu, mbwenye mwaha mpaganyo dha Yehova. Bumwahaya, sathima odhowagave nahudheraga madhu a Yehova ni olibiha nroromelo nehu.

DHOLAGA DHA MBIBILIYANI DHINOWAKAVIHERA ATHU OWINJHIVA

13. Mowiwanana ni Salmos 119:66, 138, ethu baani emodha enanivaha ebaribari wi Bibiliya dororomeleya?

13 Ethu emodha enanthukulela omuroromela Bibiliya, sowihina dhoolaga dhinafwanyeya mBibiliyani dhinowakavihera athu owinjhiva. (Omwileri Salmos 119:66, 138.) Motajhiha, anamatelana yaali nenaa numwalana, nubajha oparihedha mabasa dholaga dha mBibiliyani, peeno boohagalala. Teto aniwaya enaleliwa murala onna odhivela ni wobareleya. — Efé. 5:22-29.

14. Owoge yotajhiha enoniha wihina oparihedha mabasa dholaga dha mBibiliyani podi osaddula egumi ya muthu.

14 Athu yanoniwe ninga apanga owopiha, ehisaddula egumiwa nubajha oparihedha mabasa dholaga dha mBibiliyani. Kasugwa epadduwile ni munyakambura dhaala ithaniwa Jack. d Oliye ali munyakambura owopiha, teto vaari vanyakambura amodha yathomeliwe okwa, oliye daali owopihaya. Vano Jack ovuruwana ohudhera weriwana mukambura. Opama yoniha addibila wodhela munyakambura yamuhudhihiwa, wahimuddiginya murima Jack. Vano nuliyeya wambela ohudhera, oliye wambela oparihedha mabasa ndhe ahudheriye, mwaha wa yeyo, Jack osaddula egumi yaye ofiyedha okala muthu apama. Nuuvira mudhidhi oliye okala namalaleya ni obaddiziwa. Jack owalaleya anyakambura amodha nuviheya ofiyedha wakavihera anyakambura annayi ohudhera ebaribari. Vano nlabo naaye nopiwa ofiya, mbwenye naarive dhigari ndo, Jack ahimala osaddula egumi yaye ofiyedha adivogadu aye owoga egi: “Jack kahiyo olene gamunonimi yaka 20 mundduli, dhithu ahudheriye ni Anamoona a Yehova dhihisaddula egumaye.” Nuwindo Jack opiwa. Mbwenye yotajhiha yaye enowoniha wihina iyo podi waroromela madhu a Mulugu wihina ehikanna kopolo yosaddula dhigumi dhaathu. — Isa. 11:6-9.

.Dholaga dha mBibiliyani dhinowakavihera athu ohiyana-iyana osaddula egumiwa (Osugwe ddima 15) f

15. Mwaha oparihedha mabasa dholaga dha mBibiliyani, nlogo na Yehova peeno enahiyana aavi na athu amodha? (Osugwe fotu.)

15 Nlogo na Yehova thowiwanana mwaha enoparihedha mabasa dholaga dha Mbibiliyani. (João 13:35; 1 Cor. 1:10) Murenddele ni wiwanana onna nlogo na Mulugu bohiyana naliganiha ni murenddele enna athu amwilaboni. Mwaha aliwa bogawanyeya wodhela mahimo, pulitika ni ekalelo yewa yokala. Wiwanana onna nlogo na Mulugu, ohuddiginya murima wa muzombwe dhaala anithaniwa Jean, aleliwe elabo ya wAfrika. Nufwanyiwa koddo elabo yele, oliye wivolosiha mukoddoni, mbwenye vasogolova, Jean othawela elabo dhaala yaddamele elabo ele yawaniwa koddo. Fuwengo aanonniye Anamoona a Yehova. Jean onowoga egi: “Miyo ohudhera wihina ale enakosa epaddi ya webedha webaribari, kinivolosiha mpulitikani newene kinagawaneya, mbwenye aliwa enodhivelana mmodha ni mukwaye. Miyo gihilabihedha mudhidhi wowinjhiva ebewene gibarelaga elabo ele gakalimi. Mbwenye vano gihudherimi ebaribari, gihithoma wihina gerena efunelo ya Yehova.” Jean osaddula pamadhene egumaye, vano ohiya owanaga ni athu amodha, oliye onothapanyedha muselu dha mBibiliyani dhinawandaniha athu amodha. Makalelo muselu dha mBibiliyani dhinakaviheriwa athu owinjhiva a mburo dhohiyana-iyana, ethu enoniha wihina nnohowela waroromela madhu a Mulugu.

ODHOWEGEVE WAROROMELAGA MADHO A MULUGU

16. Mwahaya bwaddi ekala yathima waroromelaga madhu a Mulugu?

16 Woona wi elabo ela enna ofiya omakuthulo, nnororomelo nehu ni madhu a mulugu nnerege othabwa wehiwa. Motajhiha, athu podi onanganyedhihaga akala madhu a Mulugu beebaribari obe akala Yehova ohumusakula mudhaari ororomeleya ni athotho wihina aniholelege. Mbwenye nahanganyedhaga wihina madhu a Mulugu beebaribari, dhoweha ndha kadhinakwerebeyiha nroromelo nehu. ‘Nnerege odidela ohara dhoholela dha Yehova ofiyedha omakuthulo.’ (Sal. 119:112) Teto ‘Kannakannege manyazo’ oowoga ni athu wodhela ebaribari newene ‘kannakannege manyazo’ wakongomedha athu oparihedha mabasa dholaga dha mBibiliyani. (Sal. 119:46) Ohiya eyo ‘nuuvilela vamodha nuuhagalala’ nnere wanda wagonjhiha makathamiho manlubale ninga oharahariwa. — Col. 1:11; Sal. 119:143, 157.

17. Nimakalelo baani yolebela ya yaka enanikaviheriwa?

17 Mwebaribarene onomutamalela vanlubale Yehova mwaha onihudhiha ebaribari enafwanyeya mBibiliyani. Ebaribari enonikavihera okala oopwaseya ni okanna nroromelo nooliba, teto enonihudhiha makalelo okala mwilaboni muna mwihili wiwanana. Ebaribari ya Mulugu enonivaha ejhehedho yapama yosogolo, Omwene wa Mulugu wabajha othonga. Yolebela ya yaka ya 2023, enere onikavihera ororomelagave wihina — ntxela na madhu a Mulugu — si ebaribari! — Sal. 119:160.

JHIBO 94 Nnotamalela madhu enyu

a Yolebela ya Salmos 119:160, esakuliwe wihina ekale yolebela ya yaka ya 2023, enihina: ‘Ntxela na madhu eenyu si ebaribari’. Mwebaribarene we onowarumedha madhu ala enalibiha nroromelo nehu. Athu owinjhiva, kinarumedha ele enawoga Bibiliya, yowihina podi onivaha dholaga dhapama. Ohudhera wula nnere woona dhithu tharu, dhinanikavihere waaddiginyena murima athu enafuna onivuruwana. Wihina iyo, podi orumedhe edhe enawoga Bibiliya ni dhoolaga dhinafwanyeyamo.

b Dholebela dhobajha sindhe dhalebiwe ni mada.

c Wi wonelemo wihina Bibiliya kasadduliwe, ovolowe mu site jw.org olebe “A História e a Bíblia’ mburo vinadha ovede.

d Mandina mamodha ehisadduliwa.

e FOTU ELI Epaddi 4: Mulugu ahipaganya wihina luwani yoBabiloniya yere ogujhuliwa.

f Epaddi 6: Yopadduwa — Ohiya owana, muzombwe dhaala onohudhera mBibiliyani makalelo akanna murenddele ni athu amodha ni onowahudhiha amodha werana emodhave.