Gibaliwe yaka ya 1935 murudda wo Darlaston, epaddi dhaala yo Winglatera enithaniwa Black Country, ni Emanyawa, elabo yoriba. Murudda ola withaniwa ndo mwaha wa mwiisi wathuwelesa wadhela mfabrika dha murudda yole. Nganna yaka nayi makolwaga obajha omuhudhera Bibliya ni Anamoona a Yehova. Vano ngali muzombwe, miyo woona wi gahifwanya ebaribari vano yaka ya 1952 miyo obaddiziwa, nganna yaka 16.

Mudhidhi yole, miyo obajha wapara mabasa empereza dhaala yinlubale, yasasanya faramenta ni pesa dha karo. Miyo obajha oxagihiwa wihina gikale sekeretariyu a empereza ele, owoga ebaribari mabasa ale yothabwa ogidhivela.

Nuuvira mudhidhi nameeddela mulogo opaada mulogo wehu vano obajha ogivaha epaddi yoweddiha Ohudhera wa Bibliya wa mulogo mmulogoni mwehu o Willenhall. Miyo gohowela werana yothoma, teto yothomaya kayari yokweya, mwaha mudhidhi yole gatugumana mulogo minli. Vaari va sumana, goona mutugumano mmulogoni waddamele omabasani waga o Bromsgrove, wihina muthu afiye vade walapele makilometuru 32. Vano omagomihero wa sumana, gahogolowela vade, goona mutugumano mmulogoni mwaga o Willenhall.

Goofuna vanlubale okavihera nikuru na Yehova, siithu yagithukulele orumedha konviti ya nameeddela mulogo. Ebaribari wi yohoweleya wahiya mabasa ale yathabwa ogidhivela. Mbwenye omuhiya Yehova wihina eeddihe thalo dhaaga mudhidhi yole, ohugifwanyiha mareeliho manlubale. Ginohagalala mwaha yothomaga.

Mudhidhi goonaga mutugumano mulogo wo Bromsgrove, miyo omunona murogola dhaala owoma — ahigidhivela vanlubale, anithaniwa Anne. Vano iyo otelana yaka ya 1957, vano iyo wakela mutholo dhohiyana, olaba ninga apiyonero amudhidhi wamutene, apiyonero avayeka, anameeddela mulogo ni okavihera oBeteli. Anne anogihagalasa vanlubale.

Yaka ya 1966, nahihagalala vanlubale mwaha okursari turma 42 yo Jileyadi. Vano othomiwa wihina  naakaviherege elabo yo Malawi, enoniwe ninga muwari mwa Afrika mwaha wihina athu awewene bodhivela ni odhiveliwa wawakela aleddo. Mbwenye kananonne wihina kanande okalawo mudhidhi wowinjhivene.

OMalawe naafiyilewo 1 a Fevereiro yaka ya 1967. Nuwilibehedha vanlubale wihina nihudhere ewogelo ya elabo yele, iyo obajha okavihera ninga anameeddela murudda. Nahikanna mwana karo dhaala eng’ono yithaniwa jipi, mbwenye yanda wawabuwa mwana mathiya a manjhe. Malabo mamodha nyumbadha nakalihumo dhakala dha mathaka egapibeliwe ni manyahi. Vano muzongwe arubwaga nothukula lona opweha muwari mwa nyumba. Obajhawene wa mabasa ehu o misiyonariyu dhithudha dhorusa vanlubale. Mbwenye naarive dhigaari ndo noohagalala vanlubale!

Mweri wa Abril iyo onona wihina elabo ele yahikanna makathamiho. Miyo wiwa mwaha muradiyoni awogile presidenti oMalawe Dotori Hastings Banda. Oliye wera anamoona a Yehova kinapeleka musoko wihina yowatotela makathamiho anamathonga. Kanaanona wihina naharahareliwa mwaha ohivolosiha mpulitikani, thabwathabwa mwaha ohugulaga makartawu owivolosihana mpulitikani.

Mweri wa Setembro iyo wileri jornale yawoge wihina presidenti era wawinkedha addibila wihina binadhana makathamiho mwilaboni mune. Egatugumane aliwa opangana wihina yamarihe mabasa a Namoona a Yehova. Vano labo na 20 mweri wa Outubro yaka ya 1967 mabasa a  Anamoona a Yehova okoddihiwa elabo yo Malawe. Mudhidhi vang’no asupayi odhowa onfuga Beteli ni wamaga amisiyonariyu.

Nuumala Malabo mararu, iyo othukuleliwa oMawurisiyu eliga dhaala enathongiwa ni Grabretanya. Mbwenye anamathonga kiyenyile wihina nikale wewule ninga amisiyonariyu. Vano iyo othomeliwa oRodesiya (peeno winoniwe ninga oZimbabwe). Nufiya wule musupayi dhaala analaba omigrasawu keenyile wihina nivire oliye ahilezela okala tapataa vano wera: “Nyu wigariwa omalawe, odhowa omawurisiyu kamwenyiwe vano munafuna mukale wuno mwaha wukweyelani nga?” Nuwindo Anne obajha wunla, onakala ninga kavo aanipwatha. Mudhidhi yole efunelo yaga waali ohogolowela Winglatera. Aliwa onihina okala oBeteli emahiyu yele, mbwenye wera mangwaana mambeseene mudhowe kambilinya yomigrasawu. Naali oogomeene, bumwahaya iyo ohiya dhithu dhatedhene ndhe mmadani mwa Yehova.Yohagalasaya labo noharela txiguwo iyo wenyiwa okala oZimbabwe ninga athu yadhele waredha mwana mudhidhi vang’onove. Kagidha giddiwalaga nlabo nne, gahoona wihina Yehova anonikabelela ni anna weddiha thalo dhehu.

Beteli yo Zimbabwe, miyo gaathomiwe wihina gikaviherege Departamentu ya Mabasa, gikaviheraga oMalawe ni mMosambiki. Addibila oMalawe yothabwa oharahariwa vanlubale, mabasa gaaparimi waali watapulela arelatoriyu yadha waanamaholela mulogo ooMalawe. Nlabo dhaala ngalambe ofiyedha erulo, nuwileri makalelo yeeddihiwa addibila gahunla. Teto gahiliba mwaha wa ovilela nroromelo yoniha addibila ale. * — 2 Cor. 6:4, 5.

Iyo nahilibihedha vanlubale wihina navahege yojha yomuzimuni addibila yaali ooMalawe ni amodha yathawenle mMosambiki. Addibila yatapulela etxitxewa otamihedhiwa mundda dhaala munlubale wa ddibila dhaala oZimbabwe, ddibiloole wamagela nyumba, kambilinya dhotapulela wihina addibilaale yaparegemo mabasiwa. Aliwa odidelave wapara mabasa ala manlubale otapulela ni ewogelo yetxitxewa.

Iyo wegeredha wihina anameeddela murudda oMalawe yonege musonkano elabo ya oZimbabwe ni ewoge yetxitxewa, yafiya wewene aliwa ovahiwa mwaha dha musonkanoya. Vano yahogolowela oMalawe yoothapanya naaddibila dhithu dhatedhene yahudheriwa. Vano yaka dhaala anameeddelayo nuudha iyo wegeredha Eskola ya Mabasa Omwene wihina nalibihena addibila ayo.

Mweri wa Fevereiro yaka ya 1975, miyo odhowa wawaredhela addibilaala oMalawe yaali mMosambiki. Addibila ayo yanna ohagalala pamadhene dhoholela dhixa dha nikuru na Yehova, ni yahihara yolaga enihina kadda mulogo okalegena nikuru nanamaholela Mulogo. Anamaholela mulogo a mMosambiki yahegeredha dhoojha dhowinjhiva dhomuzimuni ninga, mwaha dha vathaddo, ohudhera wa Namasugwera, vamodha ni musonkanodha dha murudda. Aliwa wegeredha pamadhene mburo winathawela athu a dhilabo dhimodha ninga enegeredha musonkano, wahikala Departamentu yoxela, yosamalela dhoojha ni yowibarela. Addibilaala yahanda werana dhithu dhowinjhiva nnikavihero na Yehova gahogolonwe oolibeene.

Muwari mwa yaka 1970 Filiyale yo Zambiya obajha wasamalela addibila oMalawe, naari dhigarive ndo kagadduwala addibila omalawe ni addibilaya amodha kagadduwala. Mudhidhi yole gaali a Nikuru na filiyale yo Zimbabwe, mwaha wa yeyo gogumanesa naaddibila yarumiwa oSede Mundiyale vamodha naaddibila yakavihera mabasa oMalawe wafrika du Suli ni oZambiya. Natugumana nokohanesa negi: “Ethu emodha enahoweleya wihina nakaviherena addibila omalawe ddiniya?”

Nuuvira yaka oharahariwa obajha ovuguwa, addibila ale yathawenle dhilabo dhimodha obajha ohogolowa, vano addibila ale yahanle elabo yele kayathabwesa wonihiwa goyi. Vano obajha olabihedhiwa malamulo wihina mabasa a Anamoona a  Yehova enoniwe dhilabo dhaddamele Omalawe teto addibila obajha okanna ofuru wowebedha. Siyeyo yapadduwe mMosambiki yaka ya 1991. Vano nowikohesa negi: ‘Ki Anamoona a Yehova eli oMalawe enanoniwe alini?’

Muselu wa pulitika wawaneliwesa omalawe ovuguwa, yaka ya 1993. Anamathonga warumedha mabasa a Anamoona a Yehova. Nuuvira mwana mudhidhi githapanyaga ni misiyonariyu dhaala vano oliye ogikoha egi: “Onere ohogolowela oMalawe?” Woona wihina ganna yaka 59 miyo omwakula gegi: “Naari, vano gihimala wuluvala” Nlabo nenne txiguwoya, miyo wakela konviti a Nikuru Nolamulela awoga wihina gihogolowele oMalawe.

Iyo nodhiveliwa vanlubale mabasa naaparihu oZimbabwe, yothoma ele ya nikuru nolamulela kayari yokweya mwaha nigaali oZimbabwe nahithabwa ohagalala vanlubale teto nahithabwa okanna akwihu. Vano Nikuru Nolamulela onivaha ofuru wosakula akala nofuna ohogolowela omalawe obe okala nafuna nikale oZimbabwe. Onakala ninga yothomaya yakale yokweya, mbwenye iyo omubuwela Abaraawu ni Sara yalenve egumi yapama oHuri wihina edhowe elabo emodha naarive eguluvale mwaha womwiwelela Yehova. — Gén. 12:1-5.

Vano niharaga dholaga dha Nikuru na Yehova, nlabo noobajha na Fevereiro na 1995 iyo othoma ohogolowela oMalawe, nlabo nenne nakwanihaga yaka 28 nihinyiganle oMalawe. Nufiya othomiwa wihina oMalawe wikale Komisawu Yofiliyale,miyo vamodha naaddibila abiili othomiwa wihina nikale Akomisawu. Naari oopinyaminyeyene nawegeredhaga mabasa a Anamoona a Yehova.

Yehova ahareeliha mabasale numero naathu wenjhedhedheya mowaguva, gahihagalala vanlubale mwaha okavihera! Yaka ya 1993 anamalaleya yaali 30 000 vano yaka ya 1998 okwaranya 42 000. * Nikuru Nolamulela weenya wihina emagiwe Filiyale exa yakaviherege mabasa a elabo yatene ya oMalawe. Iyo ogula mundda wa 12 ekitare oLilongwe, vano miyo othomiwa wihina gaasogolelege mabasa omaga nyumba dhomwene elabo yele.

Maio a 2001 ddibila Guy Pierce a Nikuru Nolamulela owoga mwaha wihina Filiyale ndhe  dhamagiwa dhilabihedhiwege. Addibila okwaranya 2000 yahivuruwana mwahoyo owinjhiva wa aliwa yanna yaka 40 dhobaddiziwa. Addibila ayo narogolaya ororomeleya ehiharahariwa vanlubale muwari mwa yakadhene. Epaddi yomwilini yaali ohawa, mbwenye epaddi yomuzimuni yaali oreela. Vano yahihagalala vanlubale mwaha okanna Beteli dhixa. Mwego mwatemwene yeddiwamo epaadaga Beteli yera yibaga jhibo dha Omwene nimakalelo owiiba oWafrika. Mudhidhi oyo bothabwa oohagalasa mwigumi mwaaga dhithu ndho dhihigihudhiha wihina Yehova anowareeliha ale enakala txithi naari efwanyiwaga dhoweha dhinlubale.

Filiyale ele nuumala gahihagalala vanlubale, vano goowakela mwaha wihina gawoge labo yaveleliwaga Nyumba yomwene yamagiwa. Mulogo dhomalawe dhahikaviheriwa vanlubale ni porogarama onalabihedhiwa dhilabo dhohawa wihina dhimagiwena nyumba Dhomwene. Kale addibila yatugumana mburo dhamagiwe ni ehukaliptu aliwa yalabihedha mabondde wihina okale muruntiya ni mabanko aboloku wihina egiratigimo. Vano addibila yaari ohagalalene mwaha yolabihedha boloku dhoopaha emagagana nyumba dhewa Dhomwene mbwenye aliwa yalabihedha mabanko abuloku ohiya kadera mwaha salemeliwa teto yowoga yegi banko anogirativo muthu mmodhaya!

Miyo ginotikina makalelo Yehova anakaviheriye athu wunnuwelavo epaddi yomuzimuni. Yagithukula murima yaari wawona azombwe a elabo ya oMalawe warumedha mabasa bi mabasa yalobiwiwa wihina yapare ni makalelo yaparihedhiwa mabasa dhoxagiha dhatedhene yakeliwa nnikuru na Yehova. Bumwahaya yovahiwa mutholo dhowinjhivadhene Mmulogoni wula ekaviheraga oBeteli. Teto Mulogo dholiba mwaha wowakela anameeddela Mulogo axa a elabo ele ya oMalawe. Owinjhiva wa aliwa yaari anamatelana ayo yahithoma omulabela Yehova ni wawenjhedhedha mabasa ewa ohiya okanna ahima naarive ewaddihedhiwaga ni dhilemelelo dha murudda wewa vamodha naamudhiwa.

Nuumala yaka 52 gikaviheraga wafrika vano miyo obajha obulela. Komisawu yoFiliyale owoga naaddibila Anikuru Olamulela wihina githomeliwe oGrabretanya. Vano aliwa orumedha nahukuuwa vanlubale mwaha ohiya mutholo nunlelihu vanlubale mbwenye emudhi ya oGrabretanya enonisamalela pamadhene.

Vano kaginanganyedha wihina mwaha weenya wi Yehova eeddihe thalo dhaaga ni yothoma yapama gerilimmina. Gahere giroromela thotho dhaaga egumaaga kayeddege ndala. Mbwenye Yehova ahinona dhithu gahowelimi werana ‘wihina gogolele dila dhaaga.’ (Prov. 3:5, 6) Ngali muzombwe goohagalala vanlubale ohudhera ni empereza yinlubale yasasanya karo. Mbwenye nikuru na Yehova ogivaha mutholo odhilena ohagalala mwigumini mwaga. Ginona okala yohagalasa omulabela Yehova okuma ezombwaga!