Olupe wihina wone muselu dhilimo

Olupele muselu wogwaddela

Sidadi yo Ninivi dhahikalawo nyumba dhinlubale dhotikiniha

We wahinona?

We wahinona?

Nuuvira malabo a Jonasi epadduwe ddi ni elabo yo Ninivi?

MUWARI mwa yaka 670 mudhidhi wehu ohunafiye, Asiriya aari Potencia Enlubale. Muzewu ooBritaniya onihina “murudda wewa wakuma oxipre ofiyera omadhelo nduwa, ogomela o Iraki omadhowelo nduwa.” Wahifiya mudhidhi yaataganyihedhiwa ni Ejipitu. Mudhidhi yoyo, Ninivi aari kapitale oAsiriya, teto yaari sidadi enlubale eelabo yatene. Oliye owithukula mwaha okanna nyumba dhinlubale, a jardi owoma, ni nyumba dhapama dhakalesa Mwene, ni bibliyoteka dhinlubale. Dhithu dhalebiwe siri dho Ninivi, dhinotonyihedha wihina Mwene Asurbanipali, ninga maMwene amodhaya oAsiriya yiwithanesa ninga ‘Mwene eelabo yatene’. Mudhidhi yole, yakala ninga Asiriya ni Ninivi, kaavo anadha agujhula sidadi dhendha.

Asiriya Potencia enlubale, waali onamathonga winlubale nsaka nenno

Mbwenye Asiriya nuureela vanlubale, namavuhulela a Yehova, Sofoniya, osoriha egi: ‘[Yehova] anere . . . omugujhula Asiriya. Teto Ninivi anaakale nddebe ni anere wumma ninga mwiddeddereni.’ Teto namavuhulela Nawum owogave egihina: “Muthukule parata; muthukule oru! . . . Mu sidadimwa kayimo ethu, nddebe, ohumma! . . . Atene yaale enuwonege enere wuthawa ni enawogege yegi: ‘Ninive nddebe!’” (Sof. 2:13; Na. 2:9, 10; 3:7) Athu yiiwaga dhovuhulela ndha yowikoha yegi: ‘Mwebaribarene eyo enodha epadduwe? Nlabo nimodha Asiriya onodha agonjhihiwe?’ Yakala ninga ethu ehinadha yereyaga.

Ninivi okala nddebe

Naarive dhigari ndo, ele yakala ninga kidha yereyaga, wereya! Muwari mwa yaka 600 mudhidhi wehu ohunafiye, Asiriya odha ogonjhihiwa ni Babiloniya vamodha ni akudda medo. Omagomiherowa, Ninivi onyanyaliwa ni odduwaliwa. Mowiwanana ni muselu onadhela o Muzewu Metropolitano de Arte, o Nova York, mudhidhi yole Ninivi onyanyaliwa, ni odduwaliwa. Mbwenye athu omubuwelaga mwaha Bibliya asorihiye wodhela Ninivi. Site ya Sociedade de Arqueologia Bíblica, anihina, omambelelo wa yaka 1800, kaavo aanonne wihina Asiriya, kapitale enlubale yahikalawo. Mbwenye yaka ya 1845, muliba otiba muselu anithaniwa Austen Henry Layard, wambela osanyiha dhithu dhimodha sidadi yo Ninivi. Dhithu dhafwanyiwe nddebe nenna, dhinotonyihedha wi Ninivi waali mburo woreela.

Dhovuhulela dhinawoga wodhela Ninivi, dhihakwanela mohiyedhedha. Eyo enolibiha nroromelo nehu wi dhovuhulela dha mBibliyani wodhela omakuthulo wa onamathonga wabure waathu, dhinere wakwanela.​—Dan. 2:44; Apo. 19:15, 19-21.