Makolo aaga ehudhere ebaribari yaka ya 1920 yahinatelane. Miyo gibaliwe omabajho wa yaka ya 1939. Nakalesa elabo yo Inglatera, miyo godhowesa omutugumanoni ni amudhi aaga teto Escola do Ministério Teocrático yogidhivela. Ofiyedha peeno ginowubuwela mwaha waaga wobajha, wihina giwonege addibila gohowela ogwela va kaxani. Ganna yaka tanu nammodha, kiyaali yokweya wasugwa athu.

Gadhowaga mmabasani oolaleya, papa ogilebela kartawu nanna madhu ookweya, yagikweyihedha olaleya. Labo noobajha owoga vaade va mwanamurala ganna yaka 8. Mwanamurala odha, wileri kartawu orumedha othukula livuru nanna musolo “Seja Deus Verdadeiro”. Miyo ohagalala vanlubale, othamaga ofiyedha mburo waali apapa wihina gawaddele. Mabasa oolaleya ni mutugumano dhogihagalasa vanlubale, teto yogithukulela okanna efunelo yomulabela Yehova ni mudhidhi watene.

Ethu emodha egikavihere odhivela ebaribari ya mBibliyani sithu yerilena apapa, aliwa oleba wihina gimwakelege Sentinela kadda mweri. Vano Sentinela afiya miyo goomwileri atene. Omuroromela waaga Yehova weraga othabwa, vano miyo othoma wipeleka wa oliye.

Yaka ya 1950, miyo ni makolo aaga odhowa woona musonkano wa murudda wanna musolo “Aumento da Teocracia”, o Nova York. Musolo wa txinayi, 3 a Agosto, waali: “O Dia do Missionário”. Labo nenne, ddibila Carey Barber, vasogolova akavihera ninga ddibila a Nikuru Nolamulela, owoga mwaha wa obaddiza. Nukohiwa makoho ale menli enakohiwesa athu enaya obaddiziwa, miyo ovenya wakula gegi: “Hee!” Naarive nganna yaka 11, miyo gahinona  wi obaddiziwa mutholo munlubale. Mbwenye gowova obwina mmanjheni mwaha kagaanonne ohabelela. Vano titiyu aaga ogithukula wera: “Kuwoove, dhinere weedda pama.” Obaddiziwa waaga wahaguveya newene kagafiyile vati. Ddibila nugibaddiza ogipeleka mmadani mwa ddibila mmodha ogithukulela ode. Obajha labo nenne ninlubale, Yehova odidelave wogolela mpido dhaaga.

Nuumala ohudhera gafuna gikale piyonero; mbwenye mapurusoraga yafuna gidhowe ofakulidade. Weenya ndhe dhawogiwa miyo odhowa. Mowaguva miyo wonelamo wi kiyandeye opareela ebaribari wula githuwathuwelaga ohudhera. Miyo olobela wa Yehova wodhela muselu ole. Oleba karta giwaddelaga ethu gathomilimi, nuwindo okuma ofakulidade yaka yele. Gimuroromelaga Yehova, miyo okala piyonero a mudhidhi wamutene.

Mabasa aaga amudhidhi wamutene ebanjhe Julho a 1957, luwani yo Wellingborough. Miyo oloba Beteli yo Londres wihina emusayele piyonero abanjhe olaba kale wi nlabege vamodha. Aliwa omuruma ddibila Bert Vaisey. Ddibila Bert ohugihudhiha dhithu dhowinjhiva. Mweddelo waye ohugikavihera wapara pama mabasa oolaleya. Mulogo wehu wanna arogola atanu nammodha baahi, ddibila Bert ni miyo. Miyo gowiwegeredha wihina gakule dhipaddi dhatene dha mutugumano. Eyo yahigikavihera vanlubale, mwaha yahigivaha gari yowenjhedhedha omuroromela waaga Yehova ni owoga nroromelo naga.

Mwaha okoodda odhowa mukoddoni, gahivokedhiwa mukambura mudhidhi mung’onove. Nukuma mukambura, miyo omunona Barbara aali piyonera avayeka. Iyo otelana yaka ya 1959, nahikanna efunelo yokavihera mburo bu mburo. Vobajha nakavihera oLancashire, noroeste o Inglatera. Vano Janeiro a 1961, miyo withaniwa wihina gidhowe Eskola ya Mabasa Oomwene, eskola ya mweri mmodha oBeteli yo Londres. Omagomihero wa eskola ele, othomiwa wi gikale nameeddela mulogo. Gahimala sumana bili gixagihiwaga ni nameeddela mulogo owunnuwelavo luwani yo Birmingham, Barbara ahigivelela. Nuumala, iyo wakela mutholo wehu wodhowa okavihera o Lancashire ni oCheshire.

Mweri wa Agosto a 1962 nigaali mferiyani, iyo wakela karta no Beteli. Muwari mwa mwahikala petisawu bili wihina ndhowe Eskola yo Gileyade! Barbara ni miyo olobela. Wasinari petisawu mowaguva ovokedha oBeteli. Nuuvira mweri mitanu, iyo withaniwa wi ndhowe oBrooklyn, Nova York, wi nikose epaddi ya turma 38 ya Gileyade. Namanlewo mweri kumi nimuhudheraga Bibliya.

Kurso yo Gileyade ehinihudhiha wodhela Bibliya, nikuru, ni ehinihudhiha wodhela addibila a elabo yatene. Podive niganna yaka okwaranya vinti, miyo ni Barbara nahihudhera dhithu dhowinjhiva ni anaskola akwihu. Yaali gari enlubale miyo olaba ni ddibila Fred Rusk, namahudhiha  aaga. Ethu agihudhihiye gihinadduwalimi, sowi namulagaga muthu nikanne ebaribari wihina enadhela mBibliyani. O Jileyadi, nahikanna gari yovuruwana mwaha dha vathaddo dhaaddibila owithwelavo omuzimuni ninga Nathan Knorr, Frederick Franz, ni Karl Klein. Nahidhiveliwa ohudhera wiyeviha ni ddibila Alexander Macmillan, anonihe makalelo Yehova eddihiye nlogo naaye mudhidhi worusa yaka ya 1914 ni 1919!

Kurso egahanle vang’ono omala, ddibila Knorr wera nathomeliwe olaba oBurundi, Wafirika. Iyo othamagela bibliyoteka yo Beteli wihina noone mu anuwariyuni anamalaleya yaali oBurundi mudhidhi yole. Nuwoona, kamwali muselu wawoga wodhela anamalaleya oBurundi, iyo otikina. Woona wi nakale obajha olaleya murudda yole, yaali elabo nahanonnihuwene. Nahithuwa-thuwa vanlubale! Mbwenye nahilobela dila dhowinjhivadhene, eyo yahinikavihera okala oopwaseyene.

Mutholo muxa nakenlihu, dhithu dhatedhene nafwannyihu dhaali dhixave, — masaka kiyaligana, dhilemelelo, ni ewogeloya. Yohoweleya ohudhera efranses. Teto yonirusa ofwanya nyumba wihina nikalegemo. Malabo menli nuuvira nigafile oBurundi, ddibila nakursarihu vamodha Jileyadi Harry Arnott odha onaredhela. Oliye ahogolowela wathomeliwiye oZambiya. Onikavihera ofwanya nyumba, nuuvira mudhidhi okala lar misiyonariyu yobajha, yowuukuliha sowi mudhidhi vang’ono iyo obajha oharahariwa ni anamathonga a murudda yole yahinonne ethu wodhela Anamona a Yehova. Mabasihu nuuroma onidhivela, anamathonga wera kinakale elabo yele nihinna madukumentu yawoga wodhela mabasa ehu. Mowindo iyo otamela elabo emodha, Uganda.

Odhowa elabo yo Uganda nihinna madukumentu yonithuwa-thuwiha, mbwenye omuroromela Yehova wahinikavihera ohuthuwa-thuwa. Ddibila o Kanada alaba murudda yole owoga ni asupayi yalaba va kontrolini wodhela muselu wehu, mwaha wa yeyo aliwa onivaha mweridhene wihina nalebihe madukumentu ehu. Eyo yahinoniha wi Yehova dinanikavihera.

Egumi ya elabo yo Uganda yohiyana ni oBurundi. Mabasa oomwene oBurundi yahitikitereya, naarive elabo ele wigali anamalaleya  owakwana 28 baahi. Nakala mmalaleyelo nowafwanya athu yawoga engeleji, mbwenye iyo woona wi negi nakavihere, nohowela ohudhera ekafiri emodha yawogiwa murudda yole. Nibanjhe olaleya murudda wo Kampala, wewene athu owinjhiva yawoga ewogelo ye luganda. Vano, iyo osakula ohudhera ewogelo yela. Wahivira mudhidhi wowinjhivene wihina nlemele owoga pama ewogelo ya luganda, ewogelo ela ehidhana mareeliho mmabasani oolaleya! Nahibajha woona dhithu dhahalela anamahudhera ehu aBibliya. Vano aliwa, yoonaddela dhithu dhavira mmurimani mwewa wodhela dhithu yahudheriwa.

Nuwakela mutholo nahajhehelihu wokala anameeddela mulogo a elabo yele ohagalala wehu wowakavihera athu owiyeviha ohudhera ebaribari weraga othabwa. Ni dhoholela dhadhile oKeniya iyo omaga “olenddo”. Olenddo wehu kuwaali wowasayela anenyama, mbwenye weddelela murudda wahoweleya odhowa apiyonero a vayekiwa. Kadda olenddo anamurala a wewule yahanonne Anamona a Yehova yowedha onaakela pama. Yooneddiha pama ni yokuruwa muradda iyo ojha.

Nuumala iyo omaga olenddo mmodha. Weedda olenddo ni komboyu malabo menli, vano ofiya luwani ya Mombasa, elabo ya oKeniya. Nifilihu luwani yela iyo omugwela baruku ofiya murudda wa Seychelles, wili dhiliga dhowinjhivadhene dha oSeyano Indiku. Nuuvira mudhidhi obajha yaka ya 1965 ofiyedha yaka ya 1972, vano miyo obajha opaada dhiliga dhendhe dha oSeychelles ni mwaraga Barbara. Mudhidhi yole anamalaleya yahinjhiva mowaguva. Anamalaleya abili okuma nikuru vano nikuru okala mulogo. Nihimaga olenddo dhowinjhivadhene ndhowaga wawaredhela addibila a elabo yo Eritreya, Etiyopiya ni o Sudawu.

Vano iyo ohogolowela elabo yo Uganda. Anyakoddo a nikuru nimodha yathukunliwa omwene makalelo a othonga yahisadduwa. Yaka dhendhe nowova vanlubale. Makathamiho ale yahigubusedha madhu awogile Yesu egi, ‘munvahe Sezare ele eli ya Sezare.’ (Mar. 12:17) Labo nimodha anyawedda atene yakala murudda wa Uganda yahiwaddihedhiwa olebeliwa Delegasiya yaddamenliwa. Ebaribari wihina nahiwelela nlamulo nne mowaguva. Egavinre malabo miyo ni misiyonariyu mmodha nadhowa o Kampala, vano asupayi onimesa. Murima oroma onithamaga! Aliwa wera iyo naali anameddelela, vano aliwa onithukulela Delegasiya yaddamenliwa, naafiyilihu iyo wawaddela wihina naali amisiyonariyu kanna muladdu. Iyo wawaddela wihina nihimala olebeliwa, mbwenye musupayi aarigi vevale kaafuna wiwa. Aliwa onthukulela Delegasiya yaddamele o Lar misiyonariyu. Musupayi mmodha ahinnona, teto ahinona wihina nihimala olebeliwa, bumwahaya oliye wawerela anamasugwera wihina enihiye. Iyo woobowa!

Mudhidhi yole atoropa yofugesa dila. Mwaha wa yeyo nowovesa vanlubale, thabwa-thabwa nimesiwa ni atoropa yaali olezelene. Mudhidhi watene dhapadduwiwa nolobela wa Yehova ni nokanna murenddele, namala noovira oobareleyene. Mowukuula yaka ya 1973 amisiyonariyu atene wigariwa elabo ya Uganda.

 Vano iyo wakela olenddo muxa olenddoola iyo odhowa luwani ya o kosta du Marfim, o oeste wa Afrika. Masadduwo ola kiyaali yokweya: Yohoweleya ohudhera mweddelo nahalemelihu, ohogolowela owoga efranses malabo matene ni ohudhera okala ni amisiyonariyu yanna dhilemelelo dhohiyana-iyana. Naari dhigari ndo nahimona Yehova eddihaga dhithudha. Athu owiyeviha ni apama yanna orumedha muthenga. Atenihu nahona makalelo Yehova eddihiye dhithudha mwaha wa omuroromela.

Mudhidhi yole Barbara okanna kanser. Nahihogolowela dila dhowinjhivadhene WEuropa wihina ataratariwe ni amediku, mbwenye yaka ya 1983 iyo woona wihina kannande okalave elabo yo Wafrika. Iyo aabilene okwerebeya!

Oredda wa Barbara omunyowela nilabaga Beteli yo Londres, vano oliye okwa. Emudhi ya oBeteli yahigikavihera vanlubale. Thabwa-thabwa namatela mmodha ahigikavihera weenya mudhidhi wagifwanya ni odidela omuroromela Yehova. Nuuvira mudhidhi miyo omunona murogola mmodha alaba ninga namakavihera oBeteli, teto onolabaga ninga piyonero avayeka. Omudhivela vanlubale Yehova. Iyo otelana yaka ya 1989, vano nnakavihera oBeteli.

Obajha yaka ya 1995 ofiyedha 2018, giharedhela dhilabo 60 dhohiyana-iyana gikaviheraga ninga namasogolela a sede enlubale (malabo a mundduli ithaniwa nameeddela a murudda). Kadda elabo gowoona makalelo Yehova aarelihiye adhaari aye naari efwanyiwaga makathamiho bi makathamiho.

Yaka ya 2017, gahikanna gari yohogolowela Wafrika. Gahihagalala omutonyihedha Ann luwani ya oBurundi. Nahihagalala vanlubale mwaha wa mabasa yapariwa murudda yole. Peeno rampa ole galaleyimiwo yaka ya 1964, ehikalawo Beteli yapama enakavihera anamalaleya owakwana 15 500.

Yaka ya 2018 ngaddeliwe dhilabo gafunimi waredhela miyo ohagalala vanlubale. Elabo emodha gafunimi odhowa yaali Kosta du Marfim. Okala elabo yo Abidija, kapital ya o Kosta du Marfim waali ninga okala owaniwaga. Nufiya oBeteli, gahona lista ya telefoni wihina kwartu gaddamelimi wakala ddibila gamunonnimi ithaniwa Sossou. Oliye ahilaba ninga nameeddela luwani mudhidhi gaalimi elabo yo Abidija. Mbwenye kaali yoyo gamunonilimi, aali kwartu ele aali mwanayeya — Sossou.

Yehova anowakwaneliha mpaganyo dhaye. Naari nifwanyiwaga makathamiho owinjhiva namuroromela oliye anere wogolela mpido dhehu. Yoluba yaga ginafuna gididele weedda giharaga mpido ola, mwaha wihina onere ogithukulela wigumini yohimala mwilaboni exa ya Mulugu.—Prov. 4:18.