1. Iyo podi olagiwa nimakalelo baani, ki mwahaya bwaddi nigahowela orumedha?

 VILEGELE vihilegele, aatene iyo nnere wakela dholaga. Podi wera, were omuloba dholaga muthu onamuroromeliwe obe ohukalawo muthu anuthuwa-thuwela ohunathi werana ‘ethu yabure’ yutotele makathamiho osogolo. (Gál. 6:1) Malabo mamodha, podi wera onna olagiwa mwaha wa yothega yinlubale weriliwena. Dholaga podi odha mwa makalelo ohiyana-hiyana, mbwenye ethu yathimaya furumedha. Orumedha winonikavihera, teto podi onivulusa! — Pro. 6:23.

2. Mowiwanana ni Provérbios 12:15, mwahaya bwaddi ekala yapama orumedha yolaga?

² Yolebela vikumihiwe ohudhera wula enawoga wihina ‘nivuruwanege madhu a muthu athotho.’ (Pro. 22:17) Kaavo muthu anonne dhatedhene; ebaribariya sowi onere okalawo muthu anna thotho onikwaranya iyo. (Omwileri Provérbios 12: 15 ni nota.) Bumwahaya narumedhaga dholaga nnowoniha wihina niri athu owiyeviha. Eyo enowoniha wihina iyo kannalupa manddile, teto nihinona wihina nnohowela nikavihero wi nakwanihedhe dholuba dhehu. Yehova onvethela mwene Salomawu oleba egi: ‘Porogarama atxokotxeliwa onowedda pama [obe “dholaga,” nota.].’ — Pro. 15:22.

3. Iyo podi wakela dholaga nimakalelo baani?

³ Iyo podi wakela yolaga nimoonaga muthuya obe nihimoonaga. Muthu anaakela yolaga ahimoonaga muthuya nimakalelo baani? Iyo podi wileri mBibliyani obe mmalivuruni mwehu ethu enanthukulele wimela ni wubuwela wodhela ethu nnahowelihu osaddula. (Heb. 4:12) Ela yolaga nnavahiwihu nihimoonaga muthuya. Ki vano wakela yolaga nimoonaga muthuya enakala aavi? Podi wera namaholela mulogo obe ddibila  di ddibila owunnuwelavo omuzimuni anowoga wodhela ethu nnahowelihu osaddula. Ela yolaga nnavahiwihu nimoonaga muthuya. Akala muthu anonidhivela ofiyedha onivaha yolaga enakuma mBibliyani, sapama ovuruwana ni wilibihera oparihedha mabasa yolagaya.

4. Mowiwanana ni Eclesiastes 7:9, naavahiwaga dholaga nikalege aavi?

⁴ Mwebaribarene, enorusa orumedha yolaga nnavahiwihu nimoonaga muthuya. Naarive niganonne wi kanilogomane podi okala ethu yorusa orumedha yolaga wodhela ethu nnahowelihu osaddula. (Omwileri Eclesiastes 7:9.) Iyo podi wambela wisinjhedha. Obe podi otakaleliwa ni muthuya anivahile dholaga nubuwelaga wi ananivaha dholaga mwaha kananidhivela obe ananifunana obure. Iyo podi wubuwela: ‘Mwinnya anubuwela wi ddi wihina agivahe dholaga? Nuliyeya kalogomane!’ Omagomiherowa, akala yolagaya kahi yeyo nafunihu, podi okoodda obe omuloba muthu mmodhene anaanivahe yolaga enaanidhivele.

5. Va yohudhera ela nnaasuze ddi?

⁵ Va yohudhera ela nnere woona dhopadduwa dha mBibliyani dhaathu yaakoddile dholaga ni dhaathu yaarumedhe. Ni nnere woona ethu baani enaanikavihere orumedha dholaga ni oparihedha mabasa.

6. Nnahudhera ddi ni makalelo Robowawu aparihedhiye mabasa dholaga aakeliye?

⁶ Yopadduwa yobajha nnafunihu woona sa Robowawu. Oliye nuthikeliwa omwene, nlogo omuloba ethu. Aliwa yafuna wi Robowawu aavugule mabasa yaapariwa. Omambelelowene Robowawu werana ethu yapama. Oliye waloba anddimuwa oWizarayeli dhoholela. Anddimuwa ala omwaddela werana ethu nlogo naalobiwa, mwaha aliwa yere omukavihera. (1 Reis 12:3-7) Mbwenye Robowawu kaadhiveliwe yolaga ele, bumwahaya waloba akwaye dholaga yunnuwe vamodha. Podi wera alobwana ala yahikanna yaka 40 ni yaari athu athotho. (2 Cró. 12:13) Mbwenye yolaga yanvahiliwa Robowawu kiyari yapama. Aliwa omwaddela wi awenjhedhedhe mabasa nlogo. (1 Reis 12:8-11) Nuwakela dholaga bili dhohiyana, Robowawu ohowela osayele monelo wa Yehova wodhela muselu yole ni oone yolaga baani Yehova afuniye onvaha wihina ahare. Ohiya eyo, Robowawu ohara mubuwelwaye, dholaga dhazombwe. Yothoma ele yahimutotela makathamiho Robowawu, vamodha ni nlogo natene. Ethu emodhave podi onipadduwela, iyo podi wakela yolaga nahajheherihu wakela. Naari dhigari ndo, akala yolagaya enakumela mBibliyani, nnohowela orumedha.

7. Yotajhiha ya mwene Uziya enanihudhiha ddi?

⁷ Mwene Uziya kaarumedhe dholaga. Oliye ovolowa epaddi modha yo tempulu yarumedhiwa baahi anamakutha ovolowa, teto oxixa ovelela insensu. Anamakutha wera: ‘Mabasa ala ompahela Yehova insensu kahi enyu mwene Uziya! Anamakutha baahi bivahiwe mabasa ala oopaha insensu.’ Mwene Uziya erile ddi? Ahere akala owiyeviha avenyamo mu tempulu podi wera Yehova ere omulevelela. Mbwenye, ohiya eyo mwene ‘Uziya . . . otakaleliwa ni okoodda olagiwa.’ Mwahaya bwaddi? Podi wera oliye ubuwela wi ohukanna oneti wowerana ethu yele, mwaha okala mwene. Mbwenye Yehova kubuwela ndo. Mwaha wa yeyo Uziya okanna ‘maranya ofiyedha okwa waye.’ (2 Cró. 26:16-21) Nafunaga orumedhiwa vamentoni va Yehova nnohowela orumedha dholaga kinapwatha mutholo baani ninnihuna.

8. Jo Nuwakela dholaga aari aavi?

⁸ Mohiyana ni dhopadduwa nonilihu mundduli, Bibliya anowaawoga athu yawakele mareeliho mwaha orumedha dholaga. Kabeni noone yotajhiha ya Jo. Oliye oomudhivela vanlubale Yehova ni oofuna omuhagalasa, mbwenye Jo kalogomane. Nufwanyiwa makathamiho manlubale, Jo ahiwoga dhithu ahubuweliye pama. Bumwahaya oliye wakela dholaga dha Eliyu ni dha Yehova. Jo Nuwakela dholaga aari aavi? Oliye wiyeviha ni orumedha dholaga ndhe. Oliye wera: ‘Giwogaga dhithu ndha dhotikiniha mbwenye kaganona gawogimi . . . Bumwahaya kaginadha giwoga dila biili, ni ginowihela nthubi ni nddora mwaha gihithwaruwa.’ Mwaha wa yeyo Yehova omureeliha Jo mwaha wiyeviha waye. — Jó 42:3-6, 12-17.

9. Moses nuwakela dholaga aari aavi, ki mwahaya bwaddi ekala yotajhiha yapama wa iyo?

⁹ Moses yotajhiha yapama ya muthu arumedhile dholaga nuviriganiha. Labo nimodha, oliye onyanyuwa ni odduwala omuthithimiha Yehova. Mwaha wa yeyo Yehova omwaddela Moses wi kavolowe elabo yothomeliwa. (Núm. 20:1-13) Moses numuloba wihina Yehova amuhiye oliye avolowe elabo yothomeliwa, Yehova omwakula egi: ‘Ogimalelewo! Kuhogolowele owoga muselu oyo ni miyo.’ (Deut. 3:23-27) Naari dhigarive ndo Moses katakaleliwe. Ohiya eyo, oliye orumedha yothoma ya Yehova, bumwahaya oliye omweenya odidelave weddiha nlogo naamwaana Ezarayeli. (Deut. 4:1) Jo ni Moses yahirumedha dholaga, aliwa dhotajhiha dhapama nnahowelihu ohara. Jo nulagiwa osaddula mubuwelo waye ohiya wisinjhedha. Ki Moses? Nudidelave okala oororomeleya naarive agayelele mutholo munlubale, Moses ahoniha wihina ahirumedha dholaga dha Yehova.

10. a) Mowiwanana ni Provérbios 4:10-13, mwahaya bwaddi sapama orumedha dholaga? b) Addibila amodha yakele aavi dholaga?

¹⁰ Naatajhihaga adhaari ala akale ninga Jo ni Moses nnorelihiwa. (Omwileri Provérbios 4:10-13.) Addibila ni arogola owinjhiva enna watajhiha adhaari ala. Kasugwa ethu yapadduwe ni ddibila Emmanuel anakala elabo yo Kongu, oliye anowoga egi: “Miyo ohara dholaga gaavahiwimi, bumwahaya miyo warabela makathamiho owinjhiva.” * Piyonera dhaala oKanada anithaniwa Megan anowoga ethu dhaala wodhela wakela dholaga: “Kahi wera si dholaga ginafunesimi wakela, mbwenye sidholaga ginahowelimi.” Ddibila anithaniwa Marku anakala elabo yo Krowasiya anowoga egi: “Mudhidhi mundduli miyo oyelela mutholo dhaaga. Gubuwelaga mudhidhi yole ginowonelamo wi dholaga gakenlimi dhihigikavihera olibiha wandana waga ni Yehova.”

11. Ddibila Karl Klain awogile ddi wodhela orumedha dholaga?

¹¹ Yopadduwa emodha ya muthu aakenle dholaga teto mwaha wa yeyo wakela mareeliho di ddibila Karl Klein aari a Nikuru Nolamulela. Va dhopadduwa dha mwigumi ddibila Klein wera ahivahiwa dholaga mwa makalelo owoneya ni mukwaye ddibila Joseph Rutherford. Ddibila Klein owoga wi omambelelowene ahitakaleliwa. Oliye anowoga egi: “Labo nimodha ddibila Rutherford nuugoona owoga nuuhagalala, ‘Oyi Karl!’ Mbwenye woona wihina miyo gahitakaleliwa owoga vati-vati. Oliye ovirisedha ‘Karl pasope! Saddana anna wuhara!’ Manyazove miyo owoga, ‘aa naari kahi ethu ddibila Rutherford.’  Mbwenye woona wihina ahinona ethu gubuwelimi oliye wera: ‘Ehikala, mbwenye pasope. Gere Ddiyabo anna wuhara.’ Mohanganyedha oliye awoga ebaribari! Naamukoyelaga ntxiga ddibila thabwa-thabwa akala oliye ohukanna oneti wonilaga, iyo podi omorela mmurakoni wa Saddana.” * (Efé. 4:25-27) Ddibila Klain orumedha yolaga ya ddibila Rutherford mwaha wa yeyo wandana wewa odhowagave vasogolo.

12. Ethu baani enaanikavihere orumedha dholaga ki mwahaya bwaddi? (Salmo 141:5)

¹² Ethu baani enaanikavihere orumedha dholaga? Wiyeviha ni ohuddiwala wi niri athu ohulogomana, teto onona wi malabo mamodha nnoviriganiha. Ninga nonilihu, Jo ahikanna moonelo wabure. Vano oliye osaddula makalelo aye owubuwela nuwindo Yehova omureeliha. Mwahaya bwaddi? Mwahaya bowi Jo aari owiyeviha. Enooniha wi Jo aari owiyeviha wari mwaha woorumedha dholaga avahiwiye ni Eliyu, naarive Eliyu agaari mwana ompitha oliye. (Jó 32:6, 7) Wiyeviha winere onikavihera orumedha dholaga naarive nahonelagamo pama obe nalagiwaga ni muzombwe. Namaholela mulogo mmodha oKanada anowoga: “Iyo kannanda wiisugwera pama ninga athu amodhaya enanisugwera. Ki vano nnande addi okanna moonelo wapama wula nihilagiwe?” Mwebaribarene iyo atene nikanna ethu nnahowelihu owomihedha teto woona wi niri makiristawu nnohowela wilibihera wihina nikanne dhowima dhomuzimuni ni owomihedha makalelo ehu oolaleya.— Omwileri Salmo 141:5.

13. Noonege aavi dholaga nnavahiwihu?

¹³ Woonege yolaga ninga yootonyihedha ya odhivela wa Mulugu. Yehova anonifunana opama. (Pro. 4:20-22) Oliye amulabihedhaga Bibliya, malivuru ni addibila owunnuwelavo epaddi yomuzimuni wihina anilage, anowoniha wihina anonidhivela. Ninga munawogela Hebreus 12:9, 10 ‘oliye anerana eyo wihina anikavihere.’

14. Naavahiwaga dholaga nisugwege ddi?

¹⁴ Opwasedhege yolaga yele, ohiya makalelo enulagiwa. Malabo mamodha, iyo podi wubuwelaga wihina yolaga ele kivahiwe mwamakalelo apama. Mwebaribarene muthuya ananivaha yolagaya anohowela owoga mwamakalelo apama. * (Gál. 6:1) Kito akala di iyo nnalagiwa? Nnohowela opwasedha ni woona ethu baani nnahudherihu ni yolaga ele ohiya wubuwelaga makalelo olagiwiwe. Nubuwelege: ‘Kagidhiveliwe makalelo gilagiwimi, yolaga ela ehikala ethu enaagikavihere? Ginere  wanda ohusugwa dhoviriganiha dhaye ni gipwasedhe ele awogiliye?’ Nakala athu athotho nnere othoma opurelamo dhithu va yolaga nakenlihu. — Pro. 15:31.

15. Mwahaya bwaddi nigahowela oloba dholaga?

¹⁵ Bibliya anihina nlobege dholaga. Provérbios 13:10 anihina: ‘Thotho dhiri naale enasayela dholaga.’ Ela ebaribari! Athu enaloba dholaga malabo owinjhiva enowerana dhothoma dhapama ni enowuunuwelavo epaddi yomuzimuni, opitha athu enajheha ovahiwa dholaga. Bumwahaya othome oloba dholaga.

16. Mudhidhi baani nnahowelihu oloba dholaga?

¹⁶ Mudhidhi baani nnahowelihu oloba dholaga. Sugwa dhotajhiha. (1) Murogola dhaala omuloba namalaleya owunnuwelavo onvelela omusuziha namahudhera, vano oliye omukoha ethu anahoweliye werana wihina akale namalaleya apama. (2) Murogola dhaala ari muzombwe, omuloba murogola owunnuwelavo dholaga wodhela dhowara anahoweliye ogula. (3) Ddibila mmodha onothomiwa wihina erena mwaha wavathaddo wobajha. Vano omuloba namawoga mwaha owunnuwelavo wihina anvuruwane mopwaseya, nuwindo omuloba ddibila ole dholaga wodhela dhithu ahoweliye osaddula. Naarive addibila egabanjhe kale werana mwaha wavathaddo yere okala yapama oloba dholaga wa anamawoga mwaha amodha wodhela makalelo osaddula makalelo ewa ohudhiha.

17. Naakela dholaga nere ddi?

¹⁷ Vilegele vihilegele aatene iyo nnere wakela dholaga mwamakalelo owoneya ni ohoneya. Eyo yapadduwa wubuwele ethu nihudherihu peeno. Okale owiyeviha. Opwasedhege yolaga yele, ohiya makalelo enulagiwa. Omakuthulo orumedhe yolaga yele. Kaavo abaliwe anonaga dhatedhene. Mbwenye Bibliya anopaganya: ‘Ovuruwane yolaga ni orumedhe osumululiwa,’ nerana ndo ‘nnere okala athu athotho.’ — Pro. 19:20.