ATHU owinjhiva ehinona wihina Wijipitu papiru yolabihedha wihina elebevo. * Agerego ni aRomano yalabihedha papeli nimodhave wihina elebevo. Mbwenye athu owinjhiva kinonne wihina papiru yolabihedhiwa wi osasanyiwena mwanddeya.

Yaka 2500 mundduli namavuhulela Izayiya ahileba wodhela athu yakalesa “seresere ya mwihinjhe wo Etiyopiya” wi yowaarumana athu muthenga “yabuwaga mwiiko nimwanddeya wasasanyiwa ni manyahi ala a papiru.” Mudhidhi nuuvira namavuhulela Jeremiya owoga wihina Babiloniya agujhuliwa naakudda Medo-Persiya aliwa yere opaha “mwanddeya dhasasanyiwe ni manyahi a papiru” wi akudda Babiloniya ehande othawa. — Isa. 18:1, 2; Jer. 51:32.

Iyo nihinona wi Bibliya avetheliwe ni Mulugu, bumwahaya kannanganyedha niiwa wi dhihifwanyiwa dhithu dhinawoga wi manyahi a papiru yolabihedhiwa wi osasanyiwena mwanddeya. (2 Tim. 3:16) Ki vano efwanyiwe ddi? Anamasanyiha muselu dhakale ehifwanya dhithu dhinavaha onamona wihina Wijipitu dhosasanyiwesa mwanddeya dha manyahi a papiru.

Masiye ni dhipwathapwatha dho Wijipitu dhinowoniha makalelo yatugumanyiwa manyahi a papiru, ni makalelo yasasanyiwiwana mwanddeya. Alobwana yowakasa manyahi ale aliwa wamaga musumbu-musumbu yamala aliwa ogumaniha musumbu nde. Mutati wa papiru kunakala wobulujheya. Bumwahaya wamagiwa ni makalelo yala yothithana pama ni yoliba. Livuru dhala nnawoga thalako dho Wijipitu noosoriha wi mwanddeya dha papiru dholapa ofiyedha 17 meturu, ni kadda epaddi dhokanna mpoddo 10 obe 12.

Mwaha wi seresere ya mwihinjhe wo Nilu munya manyahi ala kiyarameya. Ohiya eyo osasanya mwanddeya wa papiru wokweya. Nufiya mudhidhi dhalabihedhiwa tabwa wihina dhisasanyiwena mwanddeya dhimlubale, enakala ninga anamasaya ni anamameza yolabihedhave mwanddeya nda dha papiru, yosasanya mwanddeya dhing’ono elabihedhaga manyahi a papiru.

Dhahivira yakadhene athu elabihedhaga mwanddeya nda dha papiru. Ninga anawoga mugerego Plutarco aaliwo nsaka noobajha ni nsaka na nabili M.W.O, mwana mwanddeya dhing’ono dhahikalawo.