Olupe wihina wone muselu dhilimo

Olupele muselu wogwaddela

We wahinona?WEB:OnSiteAdTitleWe wahinona? — Marsu a 2020

We wahinona?WEB:OnSiteAdTitleWe wahinona? — Marsu a 2020

Nihikalawo livuru nimodha ohiya Bibliya nnasoriha ebaribari wi Amwana Ezarayeli yaali adhari oWijipitu?

Bibliya onihina Amediyanita nuumuthukulela Juze Wijipitu, Jako vamodha ni amudhaye yahitamela Wijipitu, murudda withaniwa Gozeni, waddamele seresere ya mwihinjhe Nilu. (Gén. 47:1, 6) Vasogolova Amwana Ezarayeli wambela “winjhivana vano okala akopolo.” Mwaha wowawoova Amwana Ezarayeli yambeliwa winjhivana, akudda Ejipitu wakosa ninga adhari.​—Êxo. 1:7-14.

Athu amodhaya peeno, enomunyemula Bibliya yegi dhinawogiye sowoota. Mbwenye ehikalawo ebaribari enatonyihedha wi a Semita * yali adhari oWijipitu.

Motajhiha, arqueologista ehafwanya magogoddo a nlogo nawale nakalesa Wijipitu omadhelo nduwa. Dr. John Bimson onahudhera muselu dha Bibliya, onihina: Wijipitu omadhelo nduwa ehikalawo malogo a Semita owakwana 20 obe okwaranya. Ohiya eyeneve, James Hoffmeier ononiwe elabo yatene yoWijipitu, owogile wihina: ‘Waddamela muyaka 1800 ni 1540 M.W.O. Ejipitu yaali elabo yalamuliwesa ni nlogo no Aziya naali omadhowelo nduwa nawogesa ewogelo ya Esemita. Oliye wenjhedhedhave egi: ‘Nsaka nna nnowiwanana ni ‘Mudhidhi Waamwaana-apogo’. Napendda pama mudhidhi ola nnowona wi dhego dhereya, dhimodhave nindha dhinasorihiha livuru na Génesis.’

Omadhowelo nduwa elabo yoWijipitu, dhihikalawo dhego dhimodha dhinatonyihedha ebaribari. Nihifwanyiwa papeli na papiru, nnanganyedhiwa wi nambele okalawo nsaka naakudda Ejipitu, mudhidhiya podi okala wa (2000 obe 1600 M.W.O.) Papeli na Papiru nna, vahilebiwa mandina aadhari yalabesa nyumba yaali omadhelo nduwa Wijipitu. Yahilebiwavo mandina aaSemita okwaranya 40. Adhari ala, yalabesa ninga anamapiya ni anamaluwa mukudda. Arqueologista Hoffmeier onihina: Woona wi oTebaida [omadhelo nduwa Ejipitu] yahikalawo a Semita owakwana 40 yakalesa nyumba modhave. Yataganyihedhiwa a Semita atene oWejipitu, naale yakalesa seresere ya Nilu, yahinjhivana.

Arqueologista David Rohl ohuleba egi: Mandina mamodha aadhari ala yalebiwe vapapelini na papiruni, “ekumihiwe mBibliyani.” Mapapeli ala, ehikanna ndina na Issacar, Aser ni Sifrá. (Êxo. 1:3, 4, 15) David Rohl onookuthula muselu ola egi: “Mudhidhi wafwanyiwa Papeli nna na papiru ni mandina ala, onowiwana ni mudhidhi Amwana Ezarayeli yaaliwa adhari oWijipitu.”

Dr. Bimson Ohuwoga egi: “dhohudhiha dha mBibliyani dhinowawoga adhari oWijipitu ni wobowa mugoyini yanniwana elabo yoWijipitu, thalako dhowinjhiva dhinosoriha muselu yola.”

^ paragarafu 4 Ndina nowi ‘Semita’, nnadhela wa ahima araru a Nowe, mmodha ithaniwa Sem. Ahima a Sem, podi wera nahikalawo nlogo naakudda Semita, naakudda aSiriya, naaKaldewu oobajha, naakudda eBerewu, naakudda Siriya vamodha nnihimo nohiyana-iyana naakudda Arabe.