Olupe wihina wone muselu dhilimo

Olupele muselu wogwaddela

Joseph F. Rutherford ni addibila amodha mudhidhi agari ni mukwaha elabo yo Europa

1920 — Yaka zana mundduli

1920 — Yaka zana mundduli

OMAMBELELO wa yaka ya 1920, nlogo na Yehova nahiviheya ni mabasa yadha osogolo wewa. Bumwahaya, yolebela ya yaka yaasakuliwe yahikanna musolo: ‘NABWIYA di kopolo dhaaga ni jhibo yaga.’ — Sal. 118:14, Versão Rei Jaime.

Yehova ahavaha kopolo anamalaleya ale ooviheya. Muwari mwa yaka ya 1920, numero na akolportore (obe piyonero) wenjhedhedheya 225 ofiyedha 350. Vobajhavene, anamalaba owakwana 8000 (obe anamalaleya) yahipeleka relatoriyu yewa o sede mundial. Yehova ahareliha addibila ale ni makalelo ootikiniha.

YONIHAGA OVIHEYA WINLUBALE

Nlabo na 21 a Março a 1920, Joseph Rutherford, mudhidhi yole egeredha mabasa anamahudhera a Bibliya owoga mwaha wanna musolo: “Matxikwi ni matxikwi eriwo peeno kidha ekwa”. Anamahudhera a Bibliya yahilibihera wihina yawithane anamahudhera ewa wihina evuruwane mwaha ola. Aliwa yahalugari mburo munlubale wa sidade yo Nova York ni wagawa makonvite owakwa 320 000.

Dhovuwiha dha jornale wodhela mwaha “Matxikwi ni matxikwi eriwo kinadha ekwa”

Mwamakalelo ootikiniha athu owinjhiva yahimurumedha konviti ole. Mburo dhowakwana 5000 wa mburo ole munlubale odhaaliwa, athu owakwana 7000 kiyandile ovolowa. A Torre de Vigia (ni engeleji) owoga wihina musonkano ole waali mutugumano weddile pama “weriwe ni anamahudhera Bibliya eelabo yatene.”

Anamahudhera a Bibliya dhewa dhahaweddela pama mwaha woolaleya wi: “Matxikwi ni matxikwi eriwo peeno kidha ekwa.” Mudhidhi yole aliwa kiyonelamo pama wihina muthenga ole womwene were odhowa vasogolo. Naari dhigarive ndo oviheya wewa waali wotikiniha. Ida Olmstead, ambele odhowa woona mutugumano yaka ya 1902, ohuwoga egi: “Iyo vano nahinona wi athu yere wakela mareeliho owinjhiva, mwaha wa yeyo muthu di muthu namugumanana noomwaddela muthenga ola.”

OPIDIWA WA MALIVURU EHU

Wihina dhihirameye dhoojha dhomuzimuni addibila oBeteli yahibajha wapida malivuru ni korowa dhewa. Aliwa ogula makina wakunga operediyuni yalugariwe musidadi Avenida Myrtle, 35, yanna ananyumba vang’ono oBeteli elabo yo Brooklyn.

Leo Pelle ni Walter Kessler yafile oBeteli mweri wa Janeiro a 1920. Walter onowubuwela: “Iyo nafilihu, muliba asogolela mabasa opidiwa malivuru oBeteli oliye onisugwa wera: ‘Ehanle woora modha ni meya wihina almoso afiye.’ Nuwindo oliye onivaha mabasa wi naaparege. Oliye oniruma wihina nahise kaxa dha malivuru dhaali okulukutelani.”

Leo onokontari yereyile nlabo nanabili: “Mabasa ehu yaali osuwa siri ya perediyu ya andar obajha Avenida Myrtle, 35. Ala yaali mabasa ootakala gapanrimi mwigumini mwaga. Mbwenye yaali mabasa anabwiya, werana yeyo yahikumeleliha mareeliho.”

Impressora amusalasala alabihedhiwa wihina apidiwe A Torre de Vigia

Muwari mwa sumana vang’ono, A Torre de Vigia obajha opidiwa ni anamalaleya owivelela ooviheya. A Torre de Vigia a 1.º a Fevereiro a 1920 ahipidiwa wakwana 60 000 operediyuni andar anabili. Teto addibila yahimukunga empresora okulukutelani wa nyumba onvaha ndina Encouraçado. Obajha nlabo na 14 a Abril a 1920, revista A Idade de Ouro obajha opidiwa wewule. Kannanganyedha wi Yehova ahireeliha wilibihera wa anamalaleya ale owivelela.

“Yaari mabasa a Nabwiya, mabasa ayo yohagalasa vanlubale”

“NIHIKWA NI MURENDDELE”

Nlogo noororomeleya na Yehova nahihogolowela dila bili oviheya wewa, vano obajha otugumana. Mbwenye mudhidhi woharahariwa, yaka ya 1917 ni 1919, Anamahudhera a Bibliya amodha yahisukuma nikuru na Yehova. Yahoweleya ddi wihina ekaviheriwe?

A Torre de Vigia a 1.º Abril a 1920, ni engeleji, ahikumiha ohudhera wasoriha “Nihikwa ni murenddele.” Epaddi modha ya yohudhera yela, yahisoriha ni nthebwa yegi: ‘Nihikanna ebaribari wihina atene yale enna muzimu wa Nabwiya . . . eri owivelelene wihina edduwale dhego esukunmewa mundduli, vano ekalege vamodha nuwiwanana wi yeregena dhego ninga nningo nimodha.’

Athu owinjhiva yahirumedha madhu ala nuupama. Ddibila ni mwariye ahifiyedha oleba egi: ‘Nnorumedha wi nihimala mudhidhi wowakwana yaka yantero nigari oomalene, wula amodha egaali othuwathuwene ni mabasa oolaleya, eyo ethu yabure. Nnojhehera wihina yela ehipadduwe dila bili mwigumini mwehu.’ Addibila ala yahogolowele munikuruni mwa Yehova, yahikanna mabasa owinjhivene yapariwa osogolo wewa.

OGAWIWA WA LIVURU “ZG”

Nlabo na 21 a Junho a 1920, anamahudhera a Bibliya yahambela olaleya wavayekiwa wihina emugawe “ZG” — livuru nanna kapa yojajala ni musolo O Mistério Consumado. * Livuru nna nuwadeelihiwa yaka ya 1918, nahihalawo numero nawaddanene nigakoyiwe.

O Mistério Consumado, yaali volume ya neetanu nabili a Estudos das Escrituras. Livuru na kapa yojajala nakenle sigla ya “ZG” — “Z” mwaha napidiwe woona 1.º a Março a 1918 a Zion’s Watch Tower (ndina na engeleji na A Torre de Vigia). Mbwenye “G”, letira nanetanu nabili na alfabetu, mwaha wokala volume ya neetanu nabili ya Estudos das Escrituras.

Athu atene anikuru, ohiya mamisiyonariyuve baahi, yahithaniwa wihina yapare mabasa ala avayekiwa. Yohoweleya anamahudhera atene a Bibliya, ekanne mmurimani madhu ala: “Munikuruni, kadda muthu [obaddiziwe] afuna opara mabasa ala, awerena ni murimaye watene.” Mubuwelo wehu okale: “Efunelo yaaga — fuumugawa ZG.” Edmund Hooper onowubuwela wi olaleya wule wavayekiwa, addibila yahikanna ofuru wolaleya nyumba ni nyumba dila yobajha mwigumini mwewa. Oliye onowenjhedhedhave egi: “Olaleya wule wavayekiwa, wahinikavihera okanna mubuwelo muxa wodhela mabasa ala oolaleya makalelo yafiyiwa elabo yatene.”

WEGEREDHIWA WA MABASA ELABO YO EUROPA

Mudhidhi ewaniwaga koddo yoroma ya elabo yatene, othapanya ni anamahudhera a Bibliya a dhilabo dhimodha yaari ethu yorusa vanlubale. Mwaha wa yeyo, ddibila Rutherford wakongomedha addibila wihina yawegeredhe mabasa oolaleya. Vano, nlabo na 12 Agosto a 1920, oliye omaruwa olenddo ni baruku vamodha naaddibila annayi ofiya dhilabo dhohiyana-iyana dho Oriente medio ni Europa.

Ddibila Rutherford agari elabo yo Ejipito

Ddibila Rutherford nufiya elabo yo Grã-Bretanha, anamahudhera a Bibliya yaherana musonkano miraru ni mutugumano dhowakwana 12. Dhaheleliwa konta, athu owakwana 50 000 yahidhowa woona mutugumano dhendha. Nimakalelo ogwaddela, A Torre de Vigia ohusoriha egi: “Addibila owinjhiva yahilibihiwa vanlubale. Aliwa yahihudhera okala owiwanana ni oodhivela mabasa. Murima dhowinjhiva dhari dhowukuuwadhene dhahambela ohagalala.” Elabo yo Paris, ddibila Rutherford ahisoriha dila bili mwaha wanna musolo “Matxikwi ni matxikwi eriwo peeno kidha ekwa.” Mwaha ola nuwambela, mburo ole wahidhaliwa, teto mutugumano nuumala athu owakwana 300 yahidha oloba muthenga dhimodha.

Cartaji nalaleya discursu yasorihiwe murudda wo Royal Albert Hall, elabo yo Londres

Sumana dhaharele, addibila amodha yahidhowa olaleya murudda wo Atenas, Cairo ni oJerusale. Woona wi yahikalawo athu awaadda yanna efunelo, ddibila Rutherford okongomedha wihina okalewo mburo wakeliwege malivuru luwani yo Ramallah, enakala waddamela o Jeruzale. Nuwindo oliye ohogolowela elabo yo Europa, ofugula exkiritoriyu yo sede murudda yole. Vano oliye okongomedha wihina epidiwegewo malivuru.

OKUMIHELA ODE OHOOGOWA

Setembro a 1920, Anamahudhera a Bibliya yahikumiha revista numero 27 nanna musolo A Idade de Ouro. Revista nna nahisoriha oharahariwa wa anamahudhera a Bibliya yaka ya 1918. Empresora osorihiwe mundduli avahiwe ndina Encouraçado, oolaba mutana ni mahiyu wihina apidiwe marevista owakwana 4 milyawu.

Foto ya murogola Emma Martin ekumihiwe mwarkivuni asupayi

Mwaha wookumihela ode oharahariwa, anamileri a revista nna yahinona oharahariwa wa murogola Emma Martin. Oliye aari misiyonariya murudda wo San Bernadino o Califórnia. Nlabo na 17 a Março a 1918, oliye ni addibila araru, Edward Hamm, Edward Sonnenburg ni E. Stevens, yahidhowa woona mutugumano mung’ono ni anamahudhera a Bibliya.

Mbwenye mulobwana mmodha kaadhowelewo omuhudhera Bibliya. Oliyene mwinnya ahisoriha egi: “Miyo gidhile vamutugumanoni . . . mwaha orumiwa ni tiribunale. Gaadhele wihina gihidde ebaribari.” Oliye ahifwanya “ebaribari” avediiye: livuru O Mistério Consumado. Nuuvira malabo vang’ono, murogola Emma vamodha ni addibila araru ovokeriwa mukambura winkedhiwa wihina ehiviriganiha malamulo eneriwa Espionagem mwaha olaleya ni livuru niwadelihiwe ni guverno.

Nlabo na 17 Maio a 1920, nuusayeliwa makalelo ohiyana-iyana wihina muladduya otorihiwe pamadhene mbwenye dhihandeya, Emma vamodha naakwaye ofugeliwa mukambura, waddeliwa wihina yere okala mwemune ofiyedha yaka tharu. Mbwenye muselu wewa ogahisadduwa ofiyedha odhana mareeliho.

Nlabo na 20 Junho a 1920, ddibila Rutherford ahisoriha mwaha yola vaari va musonkano o São Francisco, Califórnia, EUA. Athu yaali vamusonkanoni vale otakaleliwa vanlubale ni obure ola wereyile, aliwa ofiyedha orumedha wihina presidente o Estados Unidos alebeliwe karta. Karta nno nasoriha negi: ‘Iyo nnona wi wula kahiyo wogowa othongiwa wa murogola Martin wodhela winkedhiwa wihina ohuviriganiha malamulo a Espionagem. Anamathonga elabihedhe owedha wewa wihina emwinkedhe murogola Martin nuwindo ofugula porosesu wihina aafugeliwe. Ekalelo ela kahi yapama.’

Nlabo nanabili, presidente Woodrow Wilson othonga wihina otorihiwa wa murogola Emma vamodha ni addibila ale araru, wibibiddeliwe. Ovokeriwa mukambura mwaha wowinkedhiwa, vano ofiya omagomo.

Yaka ya 1920 efiyaga omakuthulo, anamahudhera a Bibliya yahikanna dhego dhowinjhiva dhathukulele okala oohagalala. Mabasa o sede mundial, yowuunnuwave opitha malabo a mundduli. Makiristawu ebaribari yaari oviheyeene elaleyaga Omwene wa Mulugu wihina omwene oyo wamarihe makathamiho aathu mwilaboni. (Mat. 24:14) Yaka yaharele ya 1921, yakale yapama vanlubale wihina elaleyiwe ebaribari ya Omwene wa Mulugu.

^ paragarafu 18 Letira Z nalabihedhiwe mwaha ohudhera wanna kapa yojajala, 1.º a Março a 1918 a Zion’s Watch Tower (ni engeleji A Torre de Vigia). Letira G, letira nanetanu nabili na alfabeto, nooniha wi O Mistério Consumado yaali volume ya neetanu na bili na Estudos das Escrituras.