Hee. Naarive Bibiliya nihili livuru na siyensiya, anowiwanana ni muselu dha siyensiya. Woone dhotajhiha dhinoniha wihina siyensiya ni Bibiliya anowiwanana ni wihina Bibiliya anowoga muselu dha siyensiya dhahiyana ni monelo waathu mudhidhi alebiwaga.

•   Elabo yodhulu ni yavati ehikanna omabajho. (Génesis 1:1) Mbwenye mohiyana ni mubuwelo waathu owinjhiva enihina elabo yavati ni yodhulu kayere opaddusiwa mbwenye yere oruthuwa. Kale aBabiloniyu yarumedha wihina amulugu epadduse elabo yavati ni yodhulu edhele muniya. Mbwenye txilapi dhimodha dhinihina elabo yodhulu ni yavati ekumme munzayini ninlubale.

•   Elabo yavati ni yodhulu eneedda mowiwanana ni malamulo epaddusiwiwa ohiya ni efunelo ya amulugu. (Jó 38:33; Jeremias 33:25) Moonelo waathu owinjhiva mwilaboni yatene onihina athu enowoona goyi mwaha dhithu enawerela amulugu ni distino.

•   Elabo kiseyihiwe ni ethu. (Jó 26:7) Kale athu yarumedha wihina elabo enaligana ni ethu yopadandeya eseyihiwe ni ethu enlubale obe mwanenyama ninga nari obe kaba.

•   Manjhe enowelela muniya, mmuhinjheni ni mmathiyani yindo odhowa odhulu okala murabo yindo ohogolowela elabo yavati ninga muzongwe, kurambwe obe maralala, edhaalihaga muhinjhe ni anedduddu. (Jó 36:27, 28; Eclesiastes 1:7; Isaías 55:10; Amós 9:6) Kale agerego yarumedha wihina manjhe a muniya enadhela vati va elabo binadhaaliha muhinjhe. Ofiyedha sekulu 18 athu yubuwela ndo.

•   Mwango wootama onoyeva teto mung’ono podi wunnuwa. Mwango dhiliwo peeno dhinokalaga vaari va niya. (Salmos 104:6, 8) Mbwenye mubuwelo waathu owinjhiva onihina amulugu epadduse ninga mukaleliwa, obe kadhinavuguwa ni kadhinenjhedhedheya.

•   Oyesa winobarela egumi. Malamulo yavahiwe amwaana Ezarayeli yahikalamo mamodha yawoga wodhela onawa muthu ahidda muruthu, walapela athu enna oredda onavaliwa ni otibela mari muthu anya. (Levítico 11:28; 13:​1-5; Deuteronómio 23:13) Mbwenye mudhidhi mmodhave amwaana Ezarayeli evahiwaga malamulo ala, akudda Ejipitu yotaganyihedha mari ni murombwe dhimodha wihina evolihena makwadda.

 Namusanya pamadhene Bibiliya nnere woona wihina yowakulaya sowi naari. Kabeni noone moonelo wabure enna athu owinjhiva wodhela ele anawoga Bibiliya:

 Yowoota: Bibiliya anihina elabo yavati ni yodhulu epaddusiwe muwari mwa malabo matanu na mmodha a mawora 24.

 Ebaribari: Mowiwanana ni Bibiliya, onakala ninga dhihivira yaka dhowinjhivadhene Mulugu apaddusaga elabo ya vati ni yodhulu. (Génesis 1:1) Ohiya eyo, malabo oopaddusa enasorihiwa va Génesis 1 kinatapulela malabo a mawora 24 mbwenye muwari mwa yaka ni yakadhene. Mwebaribarene, Bibiliya anithana mudhidhi alabihedhe Mulugu wihina apadduse elabo yavati ni yodhulu ninga ‘labo’ nimodha. — Génesis 2:4.

 Yowoota: Bibiliya anihina manyahi ni muthanko dhipaddusiwe nduwa nihinathi opaddusiwa, bumwahaya fotossíntese (obe ethu enakavihera wihina manyahi ni dhopaddusiwa dhimodha dhunnuwe mwaha waara wa nduwa nuuviha) kanahoweleya. — Génesis 1:​11, 16.

 Ebaribari: Bibiliya onihina nduwa, thendderi eli ‘odhulu’ epaddusiwe manyahi ni muthanko dhihinathi opaddusiwa. (Génesis 1:1) ‘Nlabo’ noobajha obe muwari mwa mudhidhene waara wa nduwa woomonela elabo yavati. Vano ‘labo’ nanatharu waara wule ni oviha wenjhedhedheyagave ofiyedha okaviheraga manyahi ni muthanko wunnuwa pama. (Génesis 1:​3-5, 12, 13) Nuwindo, nuuvira mudhidhi wowinjhivene nduwa wambela woneya pamadhene mwilaboni yavati. — Génesis 1:16.

 Yowoota: Bibiliya anihina nduwa nnaapela elabo yavati.

 Ebaribari: Eclesiastes 1:5 anihina: ‘Nduwa nnokuma, ni nnomothelamo; ni nnohogolowela widheliwa wihina nikumelele dila biili.’ Madhu ala enoniha ele nnonihu malabo aamatene. Bumwahaya peeno athu owinjhiva enolabihedha madhu owihina “nduwa nihikuma obe nihimothelamo” mbwenye nnedda kahi nduwa si elabo yavati.

 Yowoota: Bibiliya onihina elabo sopadandeya.

 Ebaribari: Bibiliya anowalabihedha madhu owi ‘wigomele elabo’ aagagana ‘mburo wothabwa olapela.’ Eyo kinatapulela wihina elabo sopadandeya obe samusalasala obe wihina ehikanna manddile. (Atos 1:8) Nimakalelo mamodhave, madhu owihina “dhipaddi nayi dha elabo” makalelo oowoga baahi enatapulela elabo yatene yavati. Teto peeno athu enowoga madhu owi norte, sul, este oeste eyo kinatapulela wi elabo ehikanna manddile mbwenye makalelo oowoga baahi. — Isaías 11:12; Lucas 13:29.

 Yowoota: Bibiliya anihina negi nnone epaddi enapela sirkulu nnohowela ovirisedha dila 3 (numero nowakwanela) diyametru ya sirkulu, mbwenye ebaribariya sowi nnohowela ovirisedha diyametru dila 3,1416 pi (π).

 Ebaribari: Mpimo wa tanki onasorihiwa va 1 Reis 7:​23 ni 2 Crónicas 4:2 ononiha wihina tanki ela yanna diyametru dhowakwana guguno 10 ni ‘yohoweleya kabala enna guguno 30 wihina epithikeleliwena tankiya.’ Podi wera mpimo ndha kayali manumero owaakwanela ninga musorihiwiwa. Teto podi wera mpimo ndha dhinataganyihedhiwa ni mpimo wa malapelo a muwari ni ode wa tanki.